Στην
παιδική μας φαντασία οι καλικάντζαροι ήταν μαύρα και άσχημα πλάσματα
που είχαν σκοπό να πατάξουν τους ανθρώπους την περίοδο των γιορτών και
να μαγαρίσουν ότι βρουν μπροστά τους, μέχρι βέβαια να εμφανιστεί ο παπάς
με την αγιαστούρα του τα Θεοφάνια και να τους στείλει πίσω στα έγκατα
της γης.
Υπήρχε άραγε παιδάκι στο παρελθόν που να μην είχε ακούσει από τη γιαγιά του την ιστορία τους και να μην είχε φτιάξει στη φαντασία του τις δικές του μορφές για αυτά τα τρομερά πλάσματα ;
Τα ονόματα που τους έχει αποδώσει ο λαός μας είναι πολλά:Καλικάντζαροι, Καλικατζούδια, Τσαλιτσανγγαρούδια Τσιλικρωτά, Καλκακυράδες, Καλκανθρωπίσματα, κ.α.
Για τους καλικαντζάρους ακούγαμε πάντα και μόνο την περίοδο του 12ημέρου, από τα Χριστούγεννα δηλαδή μέχρι τα Φώτα, οπότε έκαναν λέει την εμφάνιση τους πάνω στη γη, από τα σκοτάδια όπου κανονικά ζούσαν.
Υπήρχε άραγε παιδάκι στο παρελθόν που να μην είχε ακούσει από τη γιαγιά του την ιστορία τους και να μην είχε φτιάξει στη φαντασία του τις δικές του μορφές για αυτά τα τρομερά πλάσματα ;
Τα ονόματα που τους έχει αποδώσει ο λαός μας είναι πολλά:Καλικάντζαροι, Καλικατζούδια, Τσαλιτσανγγαρούδια Τσιλικρωτά, Καλκακυράδες, Καλκανθρωπίσματα, κ.α.
Για τους καλικαντζάρους ακούγαμε πάντα και μόνο την περίοδο του 12ημέρου, από τα Χριστούγεννα δηλαδή μέχρι τα Φώτα, οπότε έκαναν λέει την εμφάνιση τους πάνω στη γη, από τα σκοτάδια όπου κανονικά ζούσαν.
Το
πώς γεννήθηκε ο μύθος τους είναι άγνωστο, ωστόσο δεν αποκλείεται να
συνδέεται με τους μύθους της αρχαιότητας που ήθελαν τις ψυχές των
νεκρών, τις αρχαίες κήρες, όταν έβρισκαν τις πύλες του Άδη ανοικτές να
ανεβαίνουν στη γη, να μασκαρεύονται και να πειράζουν τον κόσμο.
Άλλη θεωρία θέλει του καλικαντζάρους να προέρχονται από τους κανθάρους, δηλαδή τα κολεόπτερα που συναντάμε στα χωράφια, τα οποία στην πορεία πήραν δαιμονική μορφή.
Οι λαϊκές δοξασίες σήμερα μας λένε πως οι καλικάντζαροι ζουν κάτω από τη γη και όλο το χρόνο προσπαθούν να κόψουν τον κορμό του δέντρου που κρατάει τη γη στη θέση της. Λίγο πριν τα καταφέρουν έρχονται τα Χριστούγεννα, οπότε παρατούν το κόψιμο και ανεβαίνουν στον κόσμο των ανθρώπων, για να πειράζουν όποιον βρουν μπροστά τους.
Όταν όμως έλθουν τα Θεοφάνια και επιστρέφουν πάλι πίσω τότε βλέπουν το δέντρο της γης ακέραιο και τότε ξεκινούν και πάλι το πριόνισμα του.
Το σίγουρο πάντως είναι πως ο λαός μας φαντάζεται τους καλικαντζάρους με άσχημη όψη και με πολλά κουσούρια. Άλλοι είναι κουτσοί, άλλοι στραβοί, άλλα με ένα πόδι. Κάποιοι τους περιγράφουν με τρίχωμα, άλλοι με πόδια τράγου ή γαϊδάρου, με κόκκινα μάτια και μαύρο δέρμα.
Άλλη θεωρία θέλει του καλικαντζάρους να προέρχονται από τους κανθάρους, δηλαδή τα κολεόπτερα που συναντάμε στα χωράφια, τα οποία στην πορεία πήραν δαιμονική μορφή.
Οι λαϊκές δοξασίες σήμερα μας λένε πως οι καλικάντζαροι ζουν κάτω από τη γη και όλο το χρόνο προσπαθούν να κόψουν τον κορμό του δέντρου που κρατάει τη γη στη θέση της. Λίγο πριν τα καταφέρουν έρχονται τα Χριστούγεννα, οπότε παρατούν το κόψιμο και ανεβαίνουν στον κόσμο των ανθρώπων, για να πειράζουν όποιον βρουν μπροστά τους.
Όταν όμως έλθουν τα Θεοφάνια και επιστρέφουν πάλι πίσω τότε βλέπουν το δέντρο της γης ακέραιο και τότε ξεκινούν και πάλι το πριόνισμα του.
Το σίγουρο πάντως είναι πως ο λαός μας φαντάζεται τους καλικαντζάρους με άσχημη όψη και με πολλά κουσούρια. Άλλοι είναι κουτσοί, άλλοι στραβοί, άλλα με ένα πόδι. Κάποιοι τους περιγράφουν με τρίχωμα, άλλοι με πόδια τράγου ή γαϊδάρου, με κόκκινα μάτια και μαύρο δέρμα.
Οι
καλικάντζαροι έχουν και ονόματα.Αρχηγός τους είναι ο Μαντρακούκος, που
είναι κουτσός κι άγριος . Ακολουθεί ο Μαγάρας, ο οποίος μαγαρίζει όλα τα
φαγητά και τα γλυκά.
Πιο αναλυτικά οι καλικάντζαροι είναι οι εξής:
Ο Μαλαγάνας, που ξεγελάει τα παιδιά με γλυκόλογα και έτσι καταφέρνει να τους παίρνει τα γλυκά.
Ο Τρικλοπόδης με χέρι σαν χταπόδι που το χώνει παντού και σκουντουφλάνε πάνω του οι άνθρωποι.
Ο Πλανήταρος που πλανεύει τους ανθρώπους γιατί μπορεί να μεταμορφώνεται σε ζώο ή σε κουβάρι .
Ο Μαλαπέρδας που κατουράει και στα φαγητά την ώρα που μαγειρεύονται.
Ο Μαγάρας με μια τεράστια κοιλιά και αφήνει βρομερά αέρια πάνω στα φαγητά.
Ο Μαντρακούκος που κρύβεται στις μάντρες και τη νύχτα βγαίνει και πειράζει τις γυναίκες που περπατούν στο δρόμο.
Ο Καταχανάς που τρώει συνέχεια και ρεύεται.
Ο Περίδρομος που όπως μαρτυρά και το όνομα του τρώει τα πάντα.
Ο Κουλοχέρης που διαρκώς μπερδεύεται και πέφτει κάτω.
Ο Παρωρίτης με μύτη σαν προβοσκίδα που παίρνει τις φωνές των ανθρώπων.
Ο Γουρλός με τεράστια μάτια που πετάγονται έξω.
Ο Κοψομερίτης που είναι κουτσός και καμπούρης και του αρέσουν οι τηγανίτες με το μέλι.
Ο Στραβολαίμης που στριφογυρνάει σαν σβούρα το κεφάλι του.
Ο Κοψαχδείλης με τα τεράστια δόντια που κρέμονται έξω από το στόμα του και κοροϊδεύει τους παπάδες.
Ο Κωλοβελόνης που είναι μακρύς και λεπτός και περνά μέσα απο τις κλειδαρότρυπες κι από τις τρύπες του κόσκινου.
Ο Βατρακούκος που μοιάζει με βάτραχο και είναι τεράστιος
Ο Κατσικοπόδαρος με ένα πόδι κατσίκας.
Ο Παγανός που είναι κουτσός και τρυπώνει από τις καμινάδες.
Πιο αναλυτικά οι καλικάντζαροι είναι οι εξής:
Ο Μαλαγάνας, που ξεγελάει τα παιδιά με γλυκόλογα και έτσι καταφέρνει να τους παίρνει τα γλυκά.
Ο Τρικλοπόδης με χέρι σαν χταπόδι που το χώνει παντού και σκουντουφλάνε πάνω του οι άνθρωποι.
Ο Πλανήταρος που πλανεύει τους ανθρώπους γιατί μπορεί να μεταμορφώνεται σε ζώο ή σε κουβάρι .
Ο Μαλαπέρδας που κατουράει και στα φαγητά την ώρα που μαγειρεύονται.
Ο Μαγάρας με μια τεράστια κοιλιά και αφήνει βρομερά αέρια πάνω στα φαγητά.
Ο Μαντρακούκος που κρύβεται στις μάντρες και τη νύχτα βγαίνει και πειράζει τις γυναίκες που περπατούν στο δρόμο.
Ο Καταχανάς που τρώει συνέχεια και ρεύεται.
Ο Περίδρομος που όπως μαρτυρά και το όνομα του τρώει τα πάντα.
Ο Κουλοχέρης που διαρκώς μπερδεύεται και πέφτει κάτω.
Ο Παρωρίτης με μύτη σαν προβοσκίδα που παίρνει τις φωνές των ανθρώπων.
Ο Γουρλός με τεράστια μάτια που πετάγονται έξω.
Ο Κοψομερίτης που είναι κουτσός και καμπούρης και του αρέσουν οι τηγανίτες με το μέλι.
Ο Στραβολαίμης που στριφογυρνάει σαν σβούρα το κεφάλι του.
Ο Κοψαχδείλης με τα τεράστια δόντια που κρέμονται έξω από το στόμα του και κοροϊδεύει τους παπάδες.
Ο Κωλοβελόνης που είναι μακρύς και λεπτός και περνά μέσα απο τις κλειδαρότρυπες κι από τις τρύπες του κόσκινου.
Ο Βατρακούκος που μοιάζει με βάτραχο και είναι τεράστιος
Ο Κατσικοπόδαρος με ένα πόδι κατσίκας.
Ο Παγανός που είναι κουτσός και τρυπώνει από τις καμινάδες.
«Πᾶνος»
Πάνο εκτός από την σοβαρή συμβολική πλευρά του αφιερώματος δεν σου κρύβω ότι γέλασα πάρα πολύ με τα παρατσούκλια, που και αυτά αντιπροσωπεύουν συμβολικά τα μύρια κακά που περνούν οι άνθρωποι...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτη Κύπρο τους λέμε και ΣΚΑΛΑΠΟΥΝΤΑΡΟΥΣ ή ΠΛΑΝΗΤΑΡΟΥΣ παραπλήσιες ονομάσίες, όπως «Καρκάτζια», «Καλκατζόνια», «Καλκάνια», «Σκαλικαντζέρια», «Σκαντζάρια» κ.α.
( μη μου ζητήσει κάποιος ερμηνεία). Πάντως οι Καλικάντζαροι προήλθαν και από τους κανθάρους. Κάνθαροι ή Καλικάντζαροι κατ' ευφημισμό, ήταν βλαπτικά κολεόπτερα για τους αγρούς και για τ' αμπέλια. Ύστερα εμφανίστηκαν σαν δαιμόνια με μορφή κανθάρων. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους οι μεταμφιεσμένοι και άλλα στοιχεία κυρίως παλαιά, προστέθηκαν και μεταπλάστηκαν στα σημερινά δαιμόνια, τους Καλικάντζαρους. Τραγουδούν...
Πολυάνιτος τζ' αλλόνας
τζ'αι δαφνούλλα τζ'αι ελιά
να το ξέραν οι κοπέλλες
πως φελούν εις τα μαλλιά.
Για εξιλέωσή τους οι γυναίκες ρίχνουν πάνω στη στέγη των σπιτιών ξεροτήανα (=τηγανίτες) κατά την ημέρα που γίνεται ο αγιασμός των Καλάντων. Τότε οι Καλικάντζαροι φεύγουν .
ΚΑΛΗ ΑΝΑΒΑΠΤΙΣΗ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟ.