Κείμενο καὶ φωτογραφίες
Γιάννης Κατσέας
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Δημητρίου βρίσκεται σέ ἕναν λόφο στό χωριὸ Ξίφιανη Ἀριδαίας.
Ἡ ὀνομασία τοῦ χωριοῦ σύμφωνα μὲ τοὺς θρύλους εἶναι Βυζαντινὴ καὶ ὀφείλεται στὸν Νικηφόρο Ξιφία, συμφωνα μὲ αὐτοὺς τοὺς θρύλους ἡ ὕπαρξη τοῦ χωριοῦ ξεκινᾶ ἀπὸ τὸν 9ο αἰῶνα μὲ τίς ἀνασκαφὲς ποὺ ἔχουν γίνει στὴν δυτικὴ πλευρὰ τοῦ λόφου.
Ἐκεῖ λοιπὸν βρέθηκαν ἕνας μαρμάρινος κίονας μὲ μιὰ σπασμένη βάση, ἕνα λίθινο κατώφλι σὲ συνδυασμὸ διάσπαρτο οἰκοδομικὸ ὑλικὸ μὲ στοιχεῖα παλαιοχριστιανικῆς κεραμικῆς σὲ μεγάλη ἔκταση περίπου ἑνὸς στρέμματος, τὰ εὐρήματα μὲ λίγα λόγια μαρτυροῦν τὴν ὕπαρξη μεγάλης Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας τῶν πρώτων χρόνων.
Χτίστηκε τὸ ἔτος 1857 μέ ἄδεια ἀπὸ τίς τούρκικες ἀρχὲς χάρη στό "Χατι χουμαγιουν" μετὰ τὴν λήξη τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου καὶ τὴν περίφημη πλήρη θρησκευτικὴ ἐλευθερία πού δόθηκε στοὺς λαοὺς τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, τότε οἰκοδομήθηκαν σχεδὸν παντοῦ ὅπου ὑπῆρχαν Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι μεγάλοι Ναοὶ καὶ Ἐκκλησίες.
Μιὰ ἀπὸ αὐτὲς εἶναι καὶ αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στὸν τύπο τῆς τρίκλιτης Βασιλικῆς μὲ ἕνα ὑπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο καὶ χειροποίητο ἐσωτερικὸ διάκοσμο.
Στὰ ἔτη 1916-17 ὁ λόφος αὐτὸς τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ τοὺς Σέρβους σὰν παρατηρητήριο τοῦ πυροβολικοῦ τους, σώζεται ἀκόμα στίς μέρες μας μιά πέτρα μὲ τὴν ἐπιγραφὴ ΤΟΠ ποὺ στὰ Σερβικὰ σημαίνει κανόνι πυροβολικοῦ.
Ἐπίσης στὰ αἰματηρὰ χρόνια τοῦ δικοῦ μας ἐμφυλίου, χρησιμοποιήθηκε ἡ δυτικὴ πλευρὰ μὲ τὰ χαρακώματα νά εἶναι ἐμφανῆ σέ ὅποιον κοιτάξει προσεκτικὰ στὸ σημεῖο ἐκεῖνο καθὼς πρόσφερε ἐξαιρετικὴ θέα στόν κάμπο τῆς Ἀριδαίας.
Ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ τέσσερις φορὲς τὸν χρόνο ἐπίσημα στὰ Ψυχοσάββατα, τὴν ἡμέρα Γιορτῆς τοῦ Ἁγίου τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀνάστασης καθὼς καὶ σὲ βαφτίσια καὶ γάμους τῶν πιστῶν τῆς εὐρύτερης περιοχῆς.
Ἡ κτητορικὴ ἐπιγραφὴ βρίσκεται πάνω ἀπὸ τὴν πόρτα τῆς Ἐκκλησίας καὶ μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἡ Ἐκκλησία αὐτὴ θεμελιώθηκε τὴν 15η Σεπτεμβρίου τοῦ 1857 καὶ ἀνακαινίστηκε τὸ 1858 ὑπό τῶν Ἀρχιεπισκόπων Νεοφύτου
καί Μελετίου μὲ τὴν συνδρομὴ τῶν κατοίκων τῆς Κουστουργιανῆς ποὺ ἦταν τὸ ὄνομα τῆς Ξίφιανης στὰ νεότερα χρόνια καὶ τῶν λοιπῶν κατοίκων τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Καρατζόβας ὅπως ἦταν τὸ τουρκικὸ ὄνομα τῆς
Ἀριδαίας.
Ἕνα ἀπὸ τὰ ἐντυπωσιακά σημεῖα τῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς εἶναι ἡ δίρριχτη σκεπὴ της ποὺ εὐτυχῶς τὰ τελευταία χρόνια ἐπισκευάστηκε ἀπὸ κατοίκους τῆς περιοχῆς καὶ δὲν εἶχε κακὴ κατάληξη, ἐπίσης καὶ ὁ γυναικωνίτης ποὺ βρίσκεται στὴν δυτικὴ πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας ὅπως αὐτὸ συνηθίζεται στὴν περιοχὴ τῆς Πέλλας.
Οἱ τοιχογραφίες ἀπεικονίζουν τὸν Χριστό (κόγχη προθέσεως) καὶ τὴν Πλατυτέρα (κόγχη Ἱεροῦ) μὲ μιὰ σειρὰ ἀπὸ Ἁγίους.
Τό κωδωνοστάσιο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πολὺ νεότερη κατασκευὴ καὶ χρονολογεῖται στὸ 1919 μετὰ δηλαδὴ τὴν Ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας μας καὶ τὴν ἐνσωμάτωσή της στὸν Ἐθνικὸ κορμό, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς κατασκευῆς σκοτώθηκαν δυὸ ἐργάτες καὶ γι᾿ αὐτὸ ἔχουν τοποθετήσει δυὸ μικρὰ προσωπεῖα.
Μιὰ λεπτομέρεια ποὺ θὰ ξαφνιάσει πολλούς εἶναι ὁ Ἐπιτάφιος ποὺ εἶναι ἴσως ὁ παλαιότερος ποὺ ἔχω δεῖ στὴν ζωή μου σὲ ὅσες Ἐκκλησίες καὶ Μοναστήρια ἔχω ἐπισκεφτεῖ.
Πίσω ἀπὸ τὸ Ἱερὸ ἐπίσης τῆς Ἐκκλησίας σώζεται ἕνα μικρὸ νεκροταφεῖο τοῦ χωριοῦ ἀλλὰ καὶ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς μὲ πολλὲς ἐπιτάφιες πλάκες ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς τουρκοκρατίας.
______________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Στην Ελλάδα το βαθύρριζο θρησκευτικό στοιχείο, τα νάματα της Ορθοδοξίας, αφήνουν χνάρια, διάσπαρτα παντού, και στο ανάγλυφο του τοπίου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑμέτρητοι Ιεροί Ναοί, ξωκκλήσια και προσκυνήματα χτισμένα σε πλατείες, σε κορυφές βουνών, σε σπηλιές, σε βράχια,.
Τα επίσημα στοιχεία μιλούν για συνολικά 9.792 Ενοριακούς και Μοναστηριακούς Ιερούς Ναούς, αλλά ο αριθμός είναι κατά πολύ μεγαλύτερος, καθώς δεν συνυπολογίζονται τα κυριολεκτικώς αμέτρητα παρεκκλήσια, τα ξωκκλήσια.
Στην Ελλάδα διασώζεται πλήθος Χριστιανικών Ιερών Ναών της Βυζαντινής περιόδου (330-1453),.
Ευχαριστούμε τον ευλογημένο Γιάννη για αυτόν τον Θρησκευτικό μας πλούτο που μας τον αναδεικνύει.
Η Παναγία μας να σε έχει καλά.