Σάββας Ἠλιάδης: Θρησκευτικότητα ἢ Χριστοκεντρικότητα;

Γράφει ὁ Σάββας Ἠλιάδης

 

Θρησκεύω, θρησκεία, θρήσκευμα, πανθρησκεία, θρῆσκος, ἄθρησκος, θρησκευόμενος, θρησκευτικός, θρησκευτικότητα, θρησκομανία, θρησκόληπτος... Συχνὰ ἐπαναλαμβανόμενες λέξεις πού, μὲ τὴν ἀνάλογη σύνταξή τους, ὁρίζουν καὶ μᾶλλον περιορίζουν ἀσφυκτικὰ τὸ πεδίο τῆς πνευματικῆς ὁράσεως, τὸ ὁποῖο ὁδηγεῖ «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν».
 

Τί σημαίνουν ὅμως οἱ ὅροι - ὁρισμοὶ αὐτοὶ καὶ ποιά καὶ πόση ἡ σχέση τους μὲ τὴν πίστη, τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν σκοπό της, ὅσον ἀφορᾷ τὴν ὕπαρξή μας; Θὰ παραθέσουμε ἐν συντομίᾳ λίγες διευκρινιστικὲς σημειώσεις, γιὰ νὰ μαθητεύσουμε πάνω στὸ θέμα αὐτὸ καὶ νὰ ἐξαλείψουμε μιὰ γιὰ πάντα τίς ἔννοιες αὐτὲς ἀπὸ τὴν σκέψη μας καὶ τὴν καρδιά μας.
 

Ὁ καθηγητὴς Παναγιώτης Τρεμπέλας γράφει ἐν συντομίᾳ στὴν ἑρμηνεία τῶν Πράξεων πὼς σὲ ὅλα τὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅπου ἀναφέρεται ἡ λέξη θρησκεία (Πράξ. 26,5, Κολ. 2,18, Ἰακ. 1, 26-27), ἔχει τὴν ἔννοια τῆς πρακτικῆς καὶ ἐξωτερικῆς εἰκόνας. Δηλαδή, τῶν ἐξωτερικῶν σχημάτων καὶ δράσεων.
 

Ὁ καθηγητὴς Στέργιος Σάκκος ἐπίσης: «Γιὰ νὰ γίνει κατανοητὸ τὸ νόημα τῶν στίχων (Ἰάκ. 1, 26-27), χρειάζεται νὰ γνωρίζουμε τὴν σημασία τῶν λέξεων θρῆσκος καὶ θρησκεία, τίς ὁποῖες συναντοῦμε σπάνια στὴν Καινὴ Διαθήκη. Θρησκεία στὴν ἀρχαιότητα λεγόταν ἡ λατρεία, τὸ λατρευτικὸ ἢ θρησκευτικὸ ἔθιμο, μιὰ πράξη, ὅπως ἡ νηστεία, μιὰ ἱεροτελεστία, μιὰ ἀκολουθία. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ ρῆμα θρησκεύω σήμαινε λατρεύω ἢ προσεύχομαι, ἐνῶ ὁ θρῆσκος ἦταν αὐτὸς ποὺ ἐπιτελοῦσε αὐτὲς τίς πράξεις.
 

«Ἀξίζει νὰ ὑπογραμμίσουμε ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς στὴν Ἁγία Γραφὴ ὀνομάζεται πίστις, χάρις, ἐκκλησία, σχολεῖο, κτλ., ἀλλὰ ποτὲ θρησκεία, διότι πράγματι δὲν εἶναι μία ἀπὸ τίς θρησκεῖες οὔτε ἡ καλύτερη οὔτε ἔστω καὶ ἡ μοναδικὴ θρησκεία. Ἀκριβέστερα, δὲν εἶναι μόνο θρησκεία, ἀφοῦ δὲν ἱκανοποιεῖ ἁπλῶς τὴν ἔμφυτη θρησκευτικότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ ἀγκαλιάζει ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τοῦ βίου του, ρυθμίζει τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν βιοθεωρία του, τὸν τρόπο τῆς σκέψης καὶ τὴν πράξη τῆς ζωῆς».
 

Κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη ἄλλωστε, ὁ χαρακτηρισμὸς τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν λέξη "θρῆσκος", εἶναι ἄστοχη καὶ ἀνεπίτρεπτη. Κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἡ λέξη "θρησκεία" προῆλθε ἀπὸ τοὺς Θρᾶκες, οἱ ὁποῖοι ἦταν δεισιδαίμονες καὶ σέβονταν καὶ λάτρευαν περισσότερο τὰ δαιμόνια. Αὐτοὶ ἔδωσαν τὴν ἀφορμὴ καὶ στοὺς λοιποὺς Ἕλληνες νὰ ὀνομάζουν θρησκεία τὸν σεβασμὸ πρὸς τὰ εἴδωλα. Καὶ συνεχίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος,  κάνοντας σαφῆ τὴν διάκριση τῆς θρησκείας ἀπὸ τὴν εὐσέβεια: «ἐγὼ ξέρω πὼς θρησκεία εἶναι ὁ σεβασμὸς πρὸς τὰ δαιμόνια, ἡ δὲ εὐσέβεια εἶναι ἡ προσκύνηση τῆς Ἁγίας Τριάδος».
 

Ὁ δὲ ἅγιος Νικόδημος πάλι: «Γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς λόγους συμπεραίνουμε πὼς δὲν κυριολεκτοῦν μερικοὶ διδάσκαλοι ποὺ μεταχειρίζονται τὸ ὄνομα τῆς θρησκείας, ὅταν θέλουν νὰ μιλήσουν γιὰ τὴν ἁγία μας πίστη καὶ εὐσέβεια... Ἀντὶ δὲ τοῦ ὀνόματος τῆς θρησκείας, ἂς χρησιμοποιοῦν τὸ ὄνομα τῆς πίστεως ἢ τῆς εὐσεβείας ἢ τῆς ὀρθοδοξίας ἢ τῆς θεοσεβείας».
 

Ἄρα, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πὼς δύο εἶναι τὰ «σύνδρομα», τὰ ἄκρως ἀντιθέτως κινούμενα. Τὸ ἕνα αὐτὸ τῆς θρησκευτικότητας, τὸ ὁποῖο, ὡς οὐσιωδῶς ἐλλιπές, ὁδηγεῖ ἀσφαλῶς στὴν βάσανο τῆς παρούσης ζωῆς καὶ στὴν αἰώνια ἀπώλεια, ἂν δὲν ὑπάρξει αὐτογνωσία, αὐτοέλεγχος καὶ μετάνοια. Τὸ ἄλλο δέ, τῆς «χριστοκεντρικότητας», τὸ ὁποῖο μέ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ φιλότιμο τοῦ ἀνθρώπου ὁδηγεῖ στὸ φῶς, στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Χριστοῦ! Ὅσο πιὸ δαιμονικὴ εἶναι ἡ κατάσταση τῆς θρησκευτικότητας, ἀσυγκρίτως πιὸ θεϊκή, εὐλογημένη καὶ ὁπωσδήποτε σωτηριώδης εἶναι ἡ ὁδὸς πρὸς τὴν χριστοκεντρικότητα!
 

Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς γράφει στὸ βιβλίο «Ἄνθρωπος καὶ Θεάνθρωπος»:
 

α. Γιὰ τὸν ἄνθρωπο: «Ὁ ἄνθρωπος; Ἕνα εἰσαγωγικὸ ὄν, ἕνα ὄν προπαρασκευαζόμενο γιὰ τὴν αἰωνιότητα, μέσῳ τῆς θεανθρωπότητας. Ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος εἶναι ἄπειρος καὶ ἀθάνατος, διότι «μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν». Ὁ θάνατος δὲν τὸν διακόπτει· παρατείνεται ἐκ τοῦ χρόνου στὴν αἰωνιότητα. Ζῶντας διὰ τοῦ Ἀναστάντος Κυρίου ἀπαθανατίζει διὰ τῆς χριστοποιήσεως τὴν αὐτοαίσθησή του καὶ διὰ τῆς χριστοσυνειδησίας τὴν αὐτοσυνειδησία του».
 

β. Γιὰ τίς σκέψεις: «Οἱ σκέψεις τοῦ ἀνθρώπου; Ὁ σκοπός τους εἶναι νὰ ἀναπτυχθοῦν σὲ αἰώνιες καὶ θεανθρώπινες. Ἡ σκέψη εἶναι ἕνα βαρὺ καὶ βασανιστικὸ φορτίο. Μόνο ὡς χριστοσκέψη ἀποβαίνει ἐλαφρὸ καὶ ἀγαπητὸ φορτίο. Ὅταν ἡ σκέψη χριστοποιηθεῖ, τότε ἀποκτᾷ τὴν αἰώνια της ἀξία καὶ χαρὰ καὶ νόημα. Χωρὶς αὐτό, κάθε σκέψη εἶναι μιὰ μικρὴ κόλαση καὶ ὅλες μαζὶ κόλαση ἀτελείωτη καὶ αἰώνια».
 

γ. Ἐπίσης γιὰ τίς αἰσθήσεις: «... Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ αἴσθηση εἶναι εὐλογία μόνο μέσα στὴν χριστοαίσθηση. Χωρὶς αὐτὴν εἶναι μιὰ κατάρα καὶ φρίκη». «Πράγματι, κόλαση εἶναι ἡ ἄ-θεη (ἀ-θεωμένη), (ἐννοεῖ αἴσθηση), ἐνῶ παράδεισος εἶναι ἡ λογοποιημένη, ἡ χριστοποιημένη, θεανθρωποποιημένη αἴσθηση». «Μὲ τὸν ἐνανθρωπήσαντα Θεὸ Λόγο ἡ δική μας αἴσθηση ἐπιστρέφει πρὸς τὸν λόγο της, πρὸς τὸ νόημά της, πρὸς τὸ παννόημά της. Ἐπιστρέφει στὸ θεοειδές, τὸ χριστοειδές, τὸ πνευματοειδὲς της... Τότε ἡ αἴσθηση εἶναι πεπληρωμένη διὰ τῆς Θεο-αἰσθήσεως, τῆς Χριστο-αἰσθήσεως».
 

δ. Γιὰ τὴν γνώση τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ: «Μόνο οἱ χριστοφόροι ἄνθρωποι γνωρίζουν μέχρι τὴν τελευταία λεπτομέρεια τὸ μυστήριο τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ...»....
 

Ὁ δὲ ἅγιος Παΐσιος, ὅταν κάποιοι παραπονοῦνταν γιὰ τίς ἔμμονες ἰδέες ποὺ τοὺς βασάνιζαν, ἔλεγε τὸ ἑξῆς χαριτωμένο: «Στὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ δὲν ὑπάρχουν ἔμμονες ἰδέες. Ἔμμονη ἰδέα πρέπει νὰ μᾶς γίνει τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ»! Ἐδῶ, ἐμμέσως πλὴν σαφῶς, ὁ ἅγιος παραπέμπει καὶ στὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με»!
 

Ὅσο τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἔχει τὴν ἀπόλυτη ἀνάγκη τῆς ἀναπνοῆς, γιὰ νὰ διατηρήσει τὴν ὑγεία του καὶ νὰ συνεχίσει τὴν φυσική του ζωή, τόση ἀνάγκη ἔχει ὅλη ἡ ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου τὴν συνομιλία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν κίνηση γιὰ ἕνωση μὲ τὸν Θεάνθρωπο Χριστό! Μὲ ἀποφθεγματικὸ τρόπο ἀνακεφαλαιώνεται ἡ σχέση αὐτή:
 

«Κολληθείη ἡ γλῶσσα μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν μὴ σοῦ μνησθῶ». (Ψαλμὸς 136,6)
«Μνημονευτέον μᾶλλον τοῦ Θεοῦ ἢ ἀναπνευστέον». (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)
«Ἰησοῦ μνήμη ἑνωθήτω τὴ πνοή σου». (Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος).

Βλέπουμε, λοιπόν, πὼς ἕνας εἶναι ὁ χῶρος, ὑλικὸς καὶ πνευματικός, στὸν ὁποῖο κινεῖται ἐλεύθερα καὶ κατὰ φύσιν ἡ ὕπαρξή μας. Ὁ χῶρος τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Τὰ πάντα κινοῦνται γύρω ἀπὸ τὸν Χριστό. Ἡ ζωὴ τοῦ πιστοῦ ὁρίζεται ὡς ἀληθὴς ἀπὸ τὴν Χριστοκεντρικότητά της!  Σκοπὸς τῆς ὑπάρξεως τοῦ πιστοῦ καὶ τῆς πορείας του μέσα στὸ πολυκύμαντο  πέλαγος τῆς παρούσης ζωῆς εἶναι ἡ ἕνωση μὲ τὸν Χριστό.

Ἐνώπιον αὐτοῦ τοῦ ὑψίστου ἀγῶνος καὶ σκοποῦ, ὁ ἀληθινὸς πιστὸς  παραμένει ἀδιάφορος πρὸς τὴν γνώμη τοῦ κόσμου. Δὲν ἀναγνωρίζει τίποτε «θρησκευτικὸ» καὶ τὰ ἐξ αὐτοῦ ἀπορρέοντα, πέρα ἀπὸ τὴν διδασκαλία τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας, τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας. Στρέφεται πρὸς τὸ ἀληθινὸ φῶς, ὁμολογεῖ εὐθέως καὶ καθαρῶς τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεώς του καὶ φωτιζόμενος ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον πορεύεται τὴν ἀσφαλῆ ὁδό, μὲ τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας.

Σάββας Ἠλιάδης - ΑΜΑΣΕΥΣ
Δάσκαλος
Κιλκίς, 27-10-2022

___________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ 

«Πᾶνος»