ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Οἱ Καππαδόκες Πατέρες ἔβαλαν τὴ δική τους σφραγῖδα στὴν ἀνάπτυξη τῆς Θεολογίας κατὰ τὸν 4ο μ. Χ. αἰῶνα στὴν Ἐκκλησία. Εἶναι στὴν οὐσία οἱ θεμελιωτὲς τοῦ ὀρθόδοξου δόγματος καὶ τῆς ἀποκρυστάλλωσης τῆς αὐθεντικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός, ὁ ἀποκαλούμενος καὶ Θεολόγος.
Γεννήθηκε τὸ 329 μ. Χ. στὴν Ἀριανζὸ τῆς Καππαδοκίας, κοντὰ στὴν κωμόπολη Ναζιανζό, γι᾿ αὐτὸ καὶ πῆρε τὴν ὀνομασία Ναζιανζηνός. Οἱ γονεῖς του, Γρηγόριος καὶ Νόννα ἦταν εὐγενεῖς γαιοκτήμονες. Ὁ πατέρας του ἦταν πρώην εἰδωλολάτρης ὁ ὁποῖος εἶχε μεταστραφῇ στὸν Χριστιανισμὸ καὶ κατόπιν εἶχε χειροτονηθῇ ἐπίσκοπος Ναζιανζοῦ. Ὁ νεαρὸς Γρηγόριος μεγάλωσε σὲ χριστιανικὸ περιβάλλον καὶ ἀπὸ νωρὶς φάνηκαν τὰ σπάνια χαρίσματά του.
Ἡ οἰκονομικὴ εὐχέρεια τῶν γονέων του ἐπέτρεψε νὰ λάβῃ μεγάλη μόρφωση. Ἄλλωστε καὶ ὁ ἴδιος ἀγαποῦσε μὲ πάθος τὰ γράμματα καὶ τὴ μόρφωση. Σπούδασε στὰ καλλίτερα σχολεῖα τῆς Καισάρειας καὶ ἀργότερα, τὸ 351, πῆγε στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ μετὰ στὴν Ἀθήνα νὰ συμπληρώσῃ τὶς σπουδές του στὴ ρητορικὴ καὶ τὴ φιλοσοφία στὶς ἐκεῖ ὀνομαστὲς σχολές, ἔχοντας ὡς καθηγητές του τοὺς ὀνομαστοὺς καθηγητὲς Ἰμέριο καὶ Προαιρέσιο καὶ ὡς συμμαθητές του τὸν Μ. Βασίλειο καὶ τὸν Ἰουλιανό, τὸν μετέπειτα αὐτοκράτορα. Ἡ ἐπίδοση τῶν σπουδῶν του στὴν Ἀθήνα ἦταν τέτοια, ὅπως καὶ οἱ σπάνιες ἱκανότητές του, ὥστε ἀναγορεύτηκε καθηγητὴς καὶ δίδαξε ἐκεῖ ρητορικὴ καὶ φιλοσοφία γιὰ ἕνα χρόνο.
Κατόπιν ἐπέστρεψε στὴν Ναζιανζό, ὅπου βαπτίστηκε χριστιανὸς ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο πατέρα του. Τότε ἄρχισε νὰ γράφῃ τὸ πρῶτο θεολογικό του ἔργο γιὰ τὸ Ἅγιο Βάπτισμα. Τὸ 360 μεταβαίνει, ὕστερα ἀπὸ πρόσκληση τοῦ παλιοῦ του φίλου Βασιλείου, στὸν Πόντο, νὰ ἀσκητέψῃ μαζί του κοντὰ στὸν Ἴρι ποταμό. Τὸ 361, ὕστερα ἀπὸ παράκληση τοῦ πατέρα του, γυρίζει στὴν πατρίδα του, ὅπου τὸν χειροτόνησε πρεσβύτερο, χωρὶς τὴ θέλησή του, διότι ὁ Γρηγόριος ἤθελε νὰ ἀκολουθήσῃ τὸν μοναχικὸ βίο. Ἔφυγε γιὰ λίγο καιρὸ γιὰ τὴν Ἀννεσόη, ὅπου ἀσκήτεψε γιὰ λίγο καιρὸ μὲ τὸν Βασίλειο, ὁ ὁποῖος τὸν ἀνάγκασε νὰ γυρίσῃ καὶ πάλι στὴν Ναζιανζό, ὅπου βρῆκε τὴν Ἐκκλησία διηρημένη ἐξ αἰτίας τῶν ἀρειανῶν καὶ τὸν πατέρα του κατηγορούμενο γιὰ αἵρεση. Μέσα σὲ λίγο χρόνο κατόρθωσε νὰ ἑνώσῃ καὶ πάλι τὴν Ἐκκλησία.
Τὸν ἴδιο χρόνο εἶχε ἀνεβῇ στὸ αὐτοκρατορικὸ θρόνο ὁ Ἰουλιανὸς (361-363), ὁ ὁποῖος ἀποφάσισε νὰ νεκραναστήσῃ τὴν ὁριστικὰ νεκρὴ ἀρχαία εἰδωλολατρικὴ θρησκεία. Παράλληλα κήρυξε ἀπηνῆ διωγμὸ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Γρηγόριος ἄνοιξε ἀλληλογραφία μὲ τὸν παλιό του φίλο αὐτοκράτορα, ἀποδεικνύοντας πὼς οἱ πρακτικές του δὲν εἶχαν καμιὰ σχέση μὲ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό, τὸ ὁποῖο δῆθεν ὑπεράσπιζε ὁ θρησκόληπτος Ἰουλιανός. Ὁ θάνατος τοῦ Ἀποστάτη αὐτοκράτορα τὸ 363 ἔκλεισε τὸ θλιβερὸ αὐτὸ κεφάλαιο τῆς ἱστορίας.
Ἀλλὰ μιὰ νέα περιπέτεια ἀντιμετώπιζε ἡ Ἐκκλησία, τὸ ἀρειανισμό, τὸν ὁποῖο ὑποστήριζε ὁ ἀρεινόφρων αὐτοκράτορας Οὐάλης. Ὁ Γρηγόριος δίνει μεγάλους ἀγῶνες νὰ διαφυλαχτῇ ἡ Ὀρθοδοξία στὴ Μ. Ἀσία. Τὸ 370 ὁ Μ. Βασίλειος ἐκλέγεται ἐπίσκοπος Καισαρείας καὶ τὸ 372 χειροτονεῖ τὸν Γρηγόριο ἐπίσκοπο Σασίμων καὶ πάλι χωρὶς τὴ θέλησή του. Ἀλλὰ σύντομα μεταβαίνει στὴ Ναζιανζὸ καὶ μετὰ τὸ θάνατο τοῦ πατέρα του, τὸ 374, ἀναλαμβάνει νὰ ποιμάνῃ τὴν χηρεύουσα ἐπισκοπή. Τὸ 375 ἀποσύρθηκε σὲ Μονὴ τῆς Σελεύκειας ὡς τὸ θάνατο τοῦ Βασιλείου τὸ 379.
Τὴν ἴδια χρονιὰ ἡ Σύνοδος τῶν ἐπισκόπων τῆς Ἀντιόχειας ἀποφάσισε νὰ στείλῃ στὴν Κωνσταντινούπολη τὸν Γρηγόριο γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσῃ τοὺς ἀρειανούς, οἱ ὁποῖοι εἶχαν καταλάβει ὅλους τοὺς ναούς. Μετέτρεψε ἕναν οἰκίσκο σὲ ναὸ τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας καὶ ἐκεῖ ἐκφώνησε τοὺς περίφημους θεολογικούς του λόγους, κατατροπώνοντας τοὺς αἱρετικούς. Τὸ 380 μὲ ἀπόφαση τοῦ αὐτοκράτορα Θεοδοσίου Α' ἐκλέχτηκε ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καὶ τὸν ἑπόμενο χρόνο προήδρευσε τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ὅταν κάποιοι ἐπίσκοποι ἀμφισβήτησαν τὴν κανονικότητα τῆς ἐκλογῆς του στὸν ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο τῆς Βασιλεύουσας, μὲ μιὰ ἀξιοθαύμαστη πράξη, παραιτήθηκε καὶ γύρισε στὴν πατρίδα του, ὅπου ποίμανε τὴν ἐπισκοπὴ τῆς Ναζιανζοῦ ὡς τὸ 383. Ἐν τῷ μεταξὺ κλονίστηκε σοβαρὰ ἡ ὑγεία του καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀποσύρθηκε σὲ οἰκογενειακό του κτῆμα, ὅπου ἔζησε εἰρηνικὰ μὲ προσευχή, ἄσκηση, καὶ νηστεία. Ἐκεῖ συνέγραψε τὰ περίφημα θεολογικά του συγγράμματά του καὶ συνέθεσε τά, ἄφθαστου ποιητικῆς ἀξίας, ποιήματά του. Κοιμήθηκε εἰρηνικὰ στὶς 25 Ἰανουαρίου 391. Ἀνακηρύχτηκε ἅγιος, Πατέρας καὶ οἰκουμενικὸς διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 25 Ἰανουαρίου, ἡμέρα τῆς κοιμήσεώς του καὶ στὶς 30 Ἰανουαρίου μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους δύο Ἱεράρχες, τὸν Μ. Βασίλειο καὶ τὸν Ι. Χρυσόστομο.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἀνήκει στοὺς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ταυτόχρονα στὶς μεγάλες προσωπικότητες τῆς ἱστορίας. Θαυμασμὸ προξενεῖ στοὺς ἱστορικοὺς ἡ εὐγένεια καὶ τὸ ψυχικό του μεγαλεῖο. Ἡ μόρφωσή του, ἡ πνευματική του καλλιέργεια, ἡ ρητορική του δεινότητα σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν βαθιὰ πίστη του στὸ Θεὸ τὸν ἀνέδειξαν ὡς ἕναν ἀπὸ τοὺς κορυφαίους θεολόγους καὶ συγγραφεῖς τῆς Ἐκκλησία μας. Εἶναι ὁ θεολόγος τοῦ Θεοῦ Λόγου, ὁ ὁποῖος διατύπωσε μὲ τὸν πλέον σαφῆ τρόπο τὴν περὶ Θεοῦ πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας. Χάρις σ᾿ αὐτὸν κατατροπώθηκε ἡ φρικτὴ καὶ ἐπικίνδυνη αἵρεση τοῦ Ἀρείου, ἡ ὁποία ἀπειλοῦσε τὴ σώζουσα ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλὰ καὶ ὡς ποιητὴς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὑπῆρξε ἀπαράμιλλος. Ἀκόμα καὶ ὁ πεζὸς λόγος του εἶναι ποίημα καὶ γι᾿ αὐτὸ κατοπινοὶ ὑμνογράφοι, ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, χρησιμοποίησαν αὐτούσιους λόγους του στοὺς ὕμνους τους, ὅπως στοὺς θεσπέσιους κανόνες τῶν Χριστουγέννων καὶ τοῦ Πάσχα!
Εἶναι τέλος ἐκεῖνος ποὺ κατόρθωσε νὰ συνενώσῃ τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα μὲ τὴ χριστιανικὴ πίστη σὲ ἕνα καταπληκτικὸ σύνολο. Ἡ σωζόμενη ἀλληλογραφία του μὲ τὸν ἀνεδαφικὸ ἀποστάτη Ἰουλιανὸ φανερώνει τὴν ποιοτικὴ διαφορὰ τῶν δύο ἀνδρῶν. Ὁ μὲν Γρηγόριος ἐκφράζει τὸ γνήσιο καὶ πραγματικὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα τῆς προόδου καὶ τοῦ σεβασμοῦ τῆς ἑτερότητας, ὁ δὲ θρησκομανὴς αὐτοκράτορας ἐκφράζει τὸν παλιὸ εἰδωλολατρικὸ κόσμο τοῦ φανατισμοῦ, τῶν ἐμμονῶν, τῆς δεισιδαιμονίας καὶ τῆς μισαλλοδοξίας, ἡ ὁποία ἐκφράστηκε μὲ σκληροὺς διωγμοὺς ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας! Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ φράση του πρὸς τὸν Ἰουλιανὸ «τὸ ἑλληνίζειν ἐστὶ πολυσήμαντον», ἀποδεικνύοντας στὸν ἄλλοτε συμμαθητὴ καὶ φίλο του Ἰουλιανὸ ὅτι ἡ ἀλλοπρόσαλλη πολιτική του ἀπέχει παρασάγγας ἀπὸ τὸν Ἑλληνισμό, τὸν ὁποῖο νόμιζε ὅτι ὑπηρετοῦσε! Ἡ ἱστορία ἀποφάνθηκε: τὸν μὲν ὀνειροπαρμένο παγανιστὴ αὐτοκράτορα τὸν καταδίκασε ἐς ἀεὶ ὡς ἀποστάτη καὶ ἀποτυχημένο, τὸν δὲ Γρηγόριο τὸν ἀνέδειξε ὡς ὕψιστη πνευματικὴ προσωπικότητα, τὸν ὁποῖο σεμνύνονται οἱ αἰῶνες!
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου