Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 5ον)

ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ

ΜΕΡΟΣ 5ον

Νά τί λέει ἐπ' αὐτοῦ ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ :
«Τώρα εἶναι ὁ καιρός, πού ἡ θεολογία παύει νά εἶναι μία «ἰδιωτική ὑπόθεση», στήν ὁποία καθένας μπορεῖ ἐλεύθερα νά προσέξει ἤ νά μή δείξει κανένα σεβασμό, ἀνάλογα μέ τίς κλίσεις, τίς τάσεις ἤ τίς διαθέσεις του. Σ' αὐτόν τόν καιρό τοῦ πειρασμοῦ καί τῆς κρίσεως, ἡ θεολογία γίνεται καί πάλιν κάτι τό κοινό (a public thing), μιά παγκόσμια καθολική ἀποστολή.

Πρέπει ὅλοι νά πάρουν τά πνευματικά ὅπλα. Τώρα πλέον εἶναι ὁ καιρός, πού ἡ θεολογική σιωπή, ἡ ἀμφιβολία, ἡ μή δοθεῖσα μαρτυρία, ἰσοδυναμοῦν μέ προδοσία καί φυγή πρό τοῦ ἐχθροῦ. Ἡ σιωπή μπορεῖ νά προκαλέσει σύγχυση, ὅπως καί μιά ἀλόγιστη σοφιστική ἀπάντηση. Ἐπιπλέον, σέ αὐτόν, πού μένει σιωπηλός, ἡ σιωπή του μπορεῖ νά εἶναι δηλητήριο καί νά σημαίνει τήν πτώση του καί αὐτός γίνεται συνένοχος, σάν νά ἦταν ἡ πίστη «κάτι τό ἐπουσιῶδες, καί ὄχι τόσο σίγουρο»[14].

Ἕνας ἄλλος κορυφαῖος ὀρθόδοξος θεολόγος, ὁ Ρουμᾶνος πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε, στό βιβλίο του «Ὁ Θεός, ὁ κόσμος καί ὁ ἄνθρωπος»[15], διαπραγματεύεται τό θέμα : «Ἡ θεολογία ὡς ἐκκλησιαστική διακονία ἐξήγησης καί ἐμβάθυνσης τῶν δογμάτων ἤ τοῦ λυτρωτικοῦ σχεδίου, καί ὡς ἀναζωογόνηση τῆς διακονίας τῆς Ἐκκλησίας». Θά παραθέσουμε ἐδῶ ὁρισμένα ἀποσπάσματα ἀπό τό κεφάλαιο αὐτό, γιά νά ἀποδείξουμε πώς τόσο ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ὅσο καί ὁ πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε ἔχουν κοινό θεολογικό ὀρθόδοξο φρόνημα, κοινή πολιτιστική καί πνευματική παράδοση, κοινή ζωή καί κοινή πιστή, τήν πίστη καί ζωή τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς, Ἀποστολικῆς, Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τῆς μόνης Ἐκκλησίας, πού εἶναι συνέχεια, πιστή καί ζωντανή, τῆς ἀρχαίας ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας. 

Ἐπίσης, ὁ πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε βλέπει κάτι διαφορετικό, μιά ἄλλη πλευρά τῆς ἴδιας ἀλήθειας, ἡ ὁποία δέν ἀναιρεῖ, ἀλλά συμπληρώνει, διασαφηνίζει καί φωτίζει τό θέμα, πού διαπραγματευόμαστε, δηλαδή «Ὁ Ὀρθόδοξος θεολόγος σήμερα». Ἴσως ἐμακρυγορήσαμε στό θέμα μας, ἀλλά νομίζουμε πώς ὅσα ἀναφέρονται ἐδῶ εἶναι ἀπαραίτητα, γιά νά δοῦμε στό ὅλο βάθος καί ὕψος, πλάτος καί μῆκος τήν ὀρθόδοξη θεολογία καί τόν ρόλο τοῦ ὀρθόδοξου θεολόγου σήμερα.

  

Νά, τί λέει, λοιπόν, ὁ πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε :
«Ἡ θεολογία, ὅμως, μέ τήν σειρά της, πρέπει νά παραμένει στά πλαίσια τῶν γενικῶν καί ὅμως ἐπακριβῶν τύπων τῶν δογμάτων, ἀκριβῶς γιά νά τά διατηρεῖ σάν ἀντικείμενο ἔκφρασης βιωμάτων καί ἀνεξάντλητης ἐμβάθυνσης. Ἡ θεία φύση καί ἡ ἀνθρώπινη φύση, ἰδιαίτερα ἑνωμένες κατά μέγιστο, ἀλλά ἀσύγχυτο τρόπο στό θεῖο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, περικλείουν καί προσφέρουν πρός ἔκφραση ἕνα ἀπέραντο περιεχόμενο. 

Ποτέ δέν μπορεῖ νά ἐξαντληθεῖ ἡ ἐξήγηση τῆς θείας καί τῆς ἀνθρώπινης φύσης ὡς πρός τό δικό τους πλοῦτο ζωῆς καί ταυτόχρονα ὅσον ἀφορᾶ τόν ἀναλλοίωτο χαρακτήρα τους, ὅπως δέν μπορεῖ νά ἐξαντληθεῖ ἡ περιγραφή τοῦ βάθους καί τοῦ σύνθετου τῆς ἕνωσής τους σ' ἕνα Πρόσωπο, πού εἶναι Αὐτό το ἴδιο ἕνα ἀνεξάντλητο μυστήριο, πάντα καινούργιο καί ὅμως ἀναλλοίωτο…
 

…Ἡ θεολογία εἶναι ἡ ἔκφραση τοῦ περιεχομένου τῆς πίστης, πού κληροδοτήθηκε ἀπό τήν ἀρχική μαρτυρία καί βίωση τῆς Ἀποκάλυψης, πού τήν ἔχουμε στήν Γραφή καί στήν Ἀποστολική Παράδοση, μέ σκοπό νά τό κάνει καίριο ὡς παράγοντα σωτηρίας γιά κάθε γενεά πιστῶν. Θεολογία μ' αὐτήν τήν ἔννοια ἔγινε ἀπ' ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί πάντοτε. Θεολογία ἔκαναν καί οἱ Ἀπόστολοι, πού, ὄχι μόνο δέχτηκαν καί μετέδωσαν τήν Ἀποκάλυψη, ἀλλά τήν ἐβίωσαν καί τήν ἐξέθεσαν ὡς βίωμά τους, ἀνάλογα μέ τόν τρόπο κατανόησης τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς τους. Θεολογία ἔκαναν καί οἱ Πατέρες, θεολογία κάνει καί κάθε ἱερέας, ὅταν ἑρμηνεύει τήν Ἀποκάλυψη, μέ σκοπό νά βιώνεται ἀπό τούς πιστούς του.
 

Ὡστόσο, δέν γίνεται ὅλη ἡ θεολογία ἐκκλησιαστική διδασκαλία, ἀλλά μόνο ἐκείνη, πού ἡ Ἐκκλησία τήν ἀφομοιώνει μέ τό ὁμόφωνό της ἐν χρόνῳ καί χώρῳ. Καί ἡ Ἐκκλησία ἀφομοιώνει μόνο ἐκείνη τήν θεολογία, πού ὁ χρόνος ἀποδεικνύει ὅτι ἦταν ὀργανικά ἀφομοιωμένη στήν προηγούμενη χριστιανική βίωση τοῦ περιεχομένου, πού ἀποκαλύφθηκε ἐν Χριστῷ· μόνο ἐκείνη την θεολογία, πού μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου ἀποδεικνύεται ὅτι ἑρμήνευσε τήν ἴδια βίωση τῆς ἴδιας Ἀποκάλυψης συγκεντρωμένης ἐν Χριστῷ. Ἀκόμη καί ἀπό τήν θεολογία, πού κάνουν οἱ θεολόγοι, πολλά πράγματα παραμένουν, χωρίς νά ἀφομοιωθοῦν ἀπό τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, καί ἔτσι ἀποδεικνύονται ἀνερμάτιστα…».
 

Τό χρέος τῶν θεολόγων
«…Οἱ θεολόγοι πρέπει νά ἐντάσσουν τήν διακονία τους σ' αὐτό τό ἔργο γιά τήν σωτηρία τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς κάθε ἐποχῆς. Γι' αὐτό ἡ προσωπική θεολογική ἔκφραση πρέπει νά ἐμφορεῖται, ὄχι ἀπό τήν ἐπιθυμία γιά πρωτοτυπία πάσῃ θυσίᾳ, ἀλλά ἀπό τήν ἐπιθυμία γιά τήν ἐξήγηση αὐτοῦ, πού εἶναι κοινή κληρονομιά, καί πού διακονεῖ τήν σωτηρία τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς ἀντίστοιχης ἐποχῆς· αὐτή πρέπει νά εἶναι πολύ οἰκεία μέ τήν ζωή προσευχῆς καί διακονίας τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά ἐμβαθύνει καί ἀναζωογονεῖ αὐτή ἡ διακονία. Διαφορετικά ἡ Ἐκκλησία γίνεται τυπομανής στήν διακονία καί ἡ θεολογία ψυχρή καί ἀτομιστική…
…Ὁ θεολόγος πρέπει νά συμμετέχει σ' αὐτήν τήν προσευχή στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή ἡ θεολογία ἀποσκοπεῖ νά γνωρίσει τόν Θεό ἀπό τήν ἐμπειρία τοῦ σωτηριώδους ἔργου Του πάνω στούς ἀνθρώπους…».

Τό μυστήριον τῆς θεολογίας
«…Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός λέει : «Βούλει θεολόγος γενέσθαι ποτέ καί τῆς θεότητος ἄξιος; Τάς ἐντολάς φύλασσε· διά τῶν προσταγμάτων ὅδευσον· διά πολιτείας ἄνελθε· διά καθάρσεως, κτῆσαι τό καθαρόν». (Θέλεις κάποτε νά γίνεις θεολόγος καί ἀξιωθεῖς νά μετάσχεις στήν θεότητα, στόν Θεό; Νά φυλάσσεις, νά τηρεῖς πιστά τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά πορευθεῖς στήν ζωή σου, τηρώντας τά προστάγματα, τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά ἀνέλθεις σέ πνευματικά ὕψη μέ σωστό τρόπο ζωῆς, φρονήματος, σκέψεως καί πράξεως. Νά καθαρισθεῖς ἀπό τά πάθη σου καί μέ αὐτό τόν τρόπο θά καταστήσεις δυνατήν τήν ἕνωση μέ τόν καθαρό Θεό)[16].
 

Γι' αὐτό οἱ Καππαδόκες πατέρες μιλᾶνε περί «τοῦ μυστηρίου τῆς θεολογίας». Ἐνῶ, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει : «Ὄρος ἐστίν ἄναντες ὡς ἀληθῶς καί δυσπρόσιτον ἡ θεολογία, ἧς μόλις ὁ πολύς λεώς τήν ὑπώρειαν φθάνει». (Ἡ θεολογία εἶναι βουνό ἀνηφορικό, ἀπότομο, δύσκολο καί δυσκολοδιάβατο ἀληθινά, στήν ὁποία ὁ πολύς λαός μόλις φθάνει πολύ λίγο, στούς πρόποδες τῆς θεολογίας δηλαδή)[17].
 

Ἡ πρόοδος τῆς θεολογίας
«…Ἡ πρόοδος τῆς θεολογίας ἐξηγεῖται καί ἀπό τήν πνευματική πρόοδο τῆς ἀνθρωπότητας, μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου, καθώς καί ἀπό τά καινούργια προβλήματα τῆς ἀνθρωπότητας, ἀπό τά ὁποία ἐξαρτᾶται ἡ πραγμάτωση αὐτῆς τῆς προόδου. Κοντολογίς, ἡ πραγματική πρόοδος τῆς θεολογίας καί μέ αὐτήν ἡ δικαίωσή της ὡς ζωντανή θεολογία – ἐπειδή χωρίς μιά τέτοια πρόοδο ἡ θεολογία δέν δικαιώνεται, παραμένοντας μιά ἀνεπαρκής ἐπανάληψη τῶν παλαιῶν τύπων – ἐξαρτᾶται ἀπό τούς ἑξῆς τρεῖς ὅρους : 

Ἀπό τήν πιστότητά της ἀπέναντι στήν ἐν Χριστῷ Ἀποκάλυψη, ὅπως ἀποδίδεται στήν Ἁγία Γραφή καί στήν Ἱερά Παράδοση καί βιώνεται ἀδιάκοπα στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας· ἀπό τήν εὐθύνη της ἀπέναντι στούς πιστούς τῆς ἀντίστοιχης ἐποχῆς· καί ἀπό τό ἄνοιγμά της πρός τό ἐσχατολογικό μέλλον, δηλαδή ἀπό τήν ὑποχρέωση νά καθοδηγήσει τούς πιστούς πρός τήν ἀληθινή τελείωσή τους σέ ἐκεῖνο τό μέλλον.

Χωρίς τήν ἱκανοποίηση τοῦ ἑνός ἤ τοῦ ἄλλου ἀπό αὐτούς τούς τρεῖς ὅρους, γεννᾶται μία ἀνεπαρκής καί σέ μεγάλο βαθμό ἄχρηστη θεολογία, μερικές δέ φορές ἀκόμη καί ἐπιβλαβής γιά τήν Ἐκκλησία καί γιά τούς πιστούς…».

Συνεχίζεται 

(Παρακάτω οἱ σύνδεσμοι τῶν προηγούμενων ἀναρτήσεων)
Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 1ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/1.html

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 2ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/2.html

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 3ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/3.html

 Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 4ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/4_6.html

«Πᾶνος»