Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 4ον)

ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ

ΜΕΡΟΣ 4ον

Τούς προηγουμένους αἰῶνες στήν Ρωσσία, ἀντί νά στηριχθοῦν στούς Ἕλληνες Ὀρθοδόξους Πατέρες, γιά νά διασώσουν καί αὐξήσουν τόν πολιτισμό, τήν ἱστορία, ἀκόμη καί τήν γλῶσσα τῆς Ὀρθοδόξου Ρωσσίας, προτίμησαν νά υἱοθετήσουν τό παπικό θεολογικό σύστημα καί γλῶσσα, τόν γερμανικό ἰδεαλισμό καί τόν δεισιδαιμονικό σλαβικό λαϊκισμό, ὁ ὁποῖος λαϊκισμός ἐπίστευε ὅτι «ὅ,τι ἦταν Ἑλληνικό τό ὑποψιάζονταν ὡς νοησιαρχικό καί συνεπῶς τό ἐχαρακτήριζαν ὡς περιττό καί ξένο πρός τίς ἀνάγκες τῆς ρωσσικῆς καρδιᾶς».

Λέει ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ σχετικά :

«Ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τόν Χριστιανικό Ἑλληνισμό δέν εἶναι καθόλου πρόοδος, ἀλλά ὀπισθοδρόμηση, ἐπιστροφή πρός τά ἀδιέξοδα καί τίς ἀμηχανίες τοῦ ἄλλου Ἑλληνισμοῦ, ἐκείνου πού δέν εἶχε μεταμορφωθεῖ καί ἀπό τόν ὁποῖον δέν ὑπῆρχε καμμία διέξοδος, παρά μόνον μέσῳ τῆς πατερικῆς ὁλοκληρώσεως.

Ὁ ἴδιος ὁ γερμανικός ἰδεαλισμός δέν ἦταν τίποτα ἄλλο παρά μιά ὀπισθοδρόμηση πρός τόν προχριστιανικόν ἰδεαλισμό. Ὅποιος εἶναι ἀπρόθυμος νά μείνει κοντά στούς Πατέρες, ὅποιος φοβᾶται νά ἀφεθεῖ νά σύρεται πίσω ἀπό τόν «πατερικό σχολαστικισμό», ὅποιος ἀγωνίζεται γιά πρόοδο καί προσπαθεῖ νά προχωρήσει πάνω στό κοσμικό ἐπίπεδο χωρίς ἀποτέλεσμα, ρίχνεται μοιραῖα πρός τά πίσω ἀπό τήν ἴδια τήν λογική τῶν πραγμάτων καί βρίσκει τόν ἑαυτό του ἀνάμεσα στήν συντροφιά τοῦ Πλάτωνος καί τοῦ Ἀριστοτέλους, τοῦ Πλωτίνου καί τοῦ Φίλωνος, δηλαδή πρό Χριστοῦ. Τό ταξίδι του εἶναι μία μάταιη, ξεπερασμένη διαδρομή ἀπό τά Ἱεροσόλυμα πρός τήν Ἀθήνα.

Ἄλλες ἀντιρρήσεις κατά τῆς «ἀπολογίας ὑπέρ τοῦ Ἑλληνισμοῦ» ἔρχονται ἀπό τήν ἀντίθετη πλευρά, ὄχι ἀπό τήν δυτική φιλοσοφία, ἀλλά ἀπό τό πνεῦμα τοῦ ἴδιου τοῦ ρωσσικοῦ λαοῦ. Δέν θά ἦταν σωστό νά μεταγράψουμε τήν Ὀρθοδοξία στό σλαβικό κλειδί, σύμφωνα μέ τόν ρυθμό αὐτῆς τῆς «σλαβικῆς ψυχῆς», πού πρόσφατα κερδήθηκε γιά τόν Χριστό; Μερικοί σλαβόφιλοι (π.χ. Orest - Miller) καί μετά ἀπό αὐτούς μερικοί λαϊκιστές σκέφτηκαν τέτοιες προσπάθειες. 

Ὅ,τι ἦταν ἑλληνικό τό ὑποψιάζονταν ὡς νοησιαρχικό καί συνεπῶς τό ἐχαρακτήριζαν ὡς περιττό καί ξένο πρός τίς ἀνάγκες τῆς ρωσσικῆς καρδιᾶς. «Ὁ λαός μας ἀφομοίωσε τόν Χριστιανισμό, ἀρχίζοντας, ὄχι τυχαία, ἀπό τόν πρόλογο, καί ὄχι ἀπό τό Εὐαγγέλιο· κατηχήθηκε, ὄχι μέ κήρυγμα, ἀλλά μέ τήν λειτουργία, ὄχι μέ τήν θεολογία, ἀλλά μέ τήν λατρεία, τήν προσκύνηση καί τόν σεβασμό τῶν ἱερῶν ἀντικειμένων». Ὁ Tareiev τελευταῖα ἀμφισβήτησε τήν ἑλληνική «παράδοση» ἤ ἐπίδραση πιό φανερά ἀπό κάθε ἄλλον.

Πολύ λογικά ἐπεκτείνει στήν πατερική παράδοση τήν ἀπόρριψη, πού κάνει γιά ὅλα τά εἴδη του Ἑλληνισμοῦ. «Ἡ πατερική διδασκαλία εἶναι ἀπό τήν ἀρχή ὡς τό τέλος ἕνα γνωστικισμός», ἐπίστευε. Εἶναι σωστό ἑπομένως ὅτι ἡ θεολογία πρέπει νά ἀκολουθεῖ τόν δικό της δρόμο, γιά νά ἀποφύγει τόν «βυζαντινό γνωστικισμό». Εἶναι ἀνάγκη νά δημιουργήσει μιά «φιλοσοφία τῆς καρδιᾶς»…

…«Ἡ ρωσσική θεολογία δέν ὑπέφερε ἀπό ἑλληνική καταπίεση. Ὑπέφερε, ἀντίθετα, ἀπό τήν ἀφροσύνη καί τήν ἐλαφρότητα, πού ἔδειξε, διακόπτοντας τήν συνέχιση τῶν ἑλληνικῶν καί βυζαντινῶν παραδόσεων. Τό γεγονός ὅτι ἀπέκλεισε τόν ἑαυτό της ἀπό αὐτήν τήν συνέχιση ἐπέδρασε γιά πολύ χρόνο κατά μαγικό τρόπο πάνω στήν ρωσσική ψυχή καί τήν κατέστησε στείρα, γιατί ἡ δημιουργία εἶναι ἀδύνατη χωρίς ζωντανές παραδόσεις. Ἡ ἀποκήρυξη τῆς ἑλληνικῆς πατερικῆς κληρονομιᾶς ἰσοδυναμεῖ πραγματικά μέ ἐκκλησιαστική αὐτοκτονία»[12].

Μετά ἀπό μιά τέτοια αὐτογνωσία, αὐτοκριτική θαρραλέα καί τολμηρά πρέπει νά διαλεχθοῦμε μέ τήν πατερική θεολογία καί συγχρόνως νά δώσουμε βάσει αὐτῆς «ἀπάντηση στά ἐρωτήματα τῶν ἑτεροδόξων ἀπό τό ἔσχατο βάθος τῆς συνεχοῦς καθολικῆς ἐμπειρίας της καί νά προσφέρει στή δυτική ἐτεροδοξία, ὄχι μιά ἀνασκευή, ἀλλά μία μαρτυρία καί τήν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτή ἐπιτυγχάνεται μόνο μέσα στήν ἐλευθερία καί στήν ἰσότητα τῆς ἀγάπης».

Λέει ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ :

«Ἡ Θεολογία μας, μιμούμενη ξένα πρότυπα, ἐπέρασε ἀπό τά κύρια στάδια τῆς θρησκευτικῆς σκέψεως τῆς σύγχρονης Εὐρώπης»…

…«Ἡ ἐξάρτηση καί ἡ μίμηση, ὅμως, δέν ἐσήμαινε ἀκόμα ἐσωτερική συνάντηση. Αὐτή ἐπιτυγχάνεται μόνο μέσα στήν ἐλευθερία καί στήν ἰσότητα τῆς ἀγάπης. Δέν εἶναι ἀρκετό νά ἐπαναλαμβάνουμε τίς ἕτοιμες ἀπαντήσεις τῆς Δύσεως· πρέπει μᾶλλον νά τίς ἀναλύουμε καί νά τίς βιώνουμε προσωπικά, νά διεισδύουμε καί νά κάνουμε κτῆμα μας ὅλη τήν προβληματική καί τό δρᾶμα τῆς δυτικῆς θρησκευτικῆς σκέψεως, νά ἀκολουθοῦμε καί νά ἑρμηνεύουμε τόν πολύ δύσκολο καί γεμάτο στροφές δρόμο, πού ἀρχίζει ἀπό τό σχίσμα.

Κανείς δέν μπορεῖ ἴσως νά καταλάβει πῶς δημιουργήθηκε μιά ζωή, παρά μόνο μέσα ἀπό τό μονοπάτι τῆς προβληματικῆς της, καί πρέπει κανείς νά τήν αἰσθάνεται καί νά τήν καταλαμβαίνει ἀκριβῶς στήν προβληματική της ἄποψη σάν μιά ζήτηση καί σάν μιά ἀσίγαστη ὁρμή πρός ἔρευνα.

Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία δέν θά μπορέσει νά ἐπιτύχει νά στερεώσει τήν ἀνεξαρτησία της ἀπό τίς δυτικές ἐπιδράσεις, παρά μόνον ἄν ἐπιστρέψει στίς πατερικές πηγές καί στά πατερικά θεμέλια. Αὐτό δέν σημαίνει πώς πρέπει νά παραβλέψουμε τήν ἐποχή μας, νά ἀποσυρθοῦμε ἀπό τήν ἱστορία, νά λιποτακτήσουμε ἀπό τό πεδίο τῆς μάχης, Πρέπει, ὄχι μόνο νά κρατήσουμε τήν ἐμπειρία τῶν πατέρων, ἀλλά ἀκόμα νά τήν ἀναπτύσσουμε, καθώς θά τήν ἀνακαλύπτουμε, καί νά τήν χρησιμοποιοῦμε, γιά νά δημιουργήσουμε ἕνα σύγχρονο ἔργο.

Ἐπίσης, ἡ ἀνεξαρτησία ἀπό τήν ἑτερόδοξη Δύση δέν πρέπει νά ἐκφυλισθεῖ σέ ἀποξένωση. Ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τήν Δύση δέν συνεπάγεται καμμιά ἀληθινή ἀπελευθέρωση. Ἡ ὀρθόδοξη σκέψη πρέπει νά καταλαβαίνει τίς δυσκολίες καί τούς πειρασμούς τῆς Δύσης καί νά εἶναι ἐπιεικής μαζί τους· δέν πρέπει νά νομίσει πώς ἔχει τό δικαίωμα νά τά προσπεράσει ἤ μέ αὐθάδεια νά τά ἀγνοήσει.

Πρέπει, μέ δημιουργική σκέψη, νά ἐπαναλάβουμε καί νά ἀφομοιώσουμε ὅλην αὐτή τήν ἐμπειρία τῆς Δύσεως, τίς ἀγωνίες της καί τίς ἀμφιβολίες της· πρέπει νά πάρουμε ἐπάνω μας, ὅπως συνήθιζε νά λέει ὁ Ντοστογιέφσκυ, «τήν ἀγωνία τῆς Εὐρώπης», πού συσσωρεύθηκε μέσα ἀπό αἰώνων ἱστορία. Μόνο μέσῳ μιᾶς τέτοιας συμπάθειας, μιᾶς τέτοιας ἔμπρακτης συμπόνοιας, ὁ διηρημένος Χριστιανικός κόσμος μπορεῖ ἴσως νά βρεῖ τόν δρόμο πρός τήν ἕνωση, νά καταδεχθεῖ τούς ἀποχωρισμένους ἀδελφούς καί νά γίνει μάρτυρας τῆς ἐπιστροφῆς τους στήν ἑνότητα.

Δέν πρέπει ἁπλῶς νά ἀποδοκιμάζουμε καί νά ἀπορρίπτουμε τίς γνῶμες καί τά λάθη τῆς Δύσεως, ἀλλά μᾶλλον νά τά ὑπερνικήσουμε μέ μιά καινούργια δημιουργική δραστηριότητα. Αὐτό θά ἀποτελέσει γιά τήν ὀρθόδοξη σκέψη τό πρακτικῶς καλύτερο ἀντίδοτο κατά τῶν κρυφῶν καί ἀγνώστων δηλητηρίων, πού ἐπιδροῦν ἐπάνω της.

Ἡ Ὀρθοδοξία καλεῖται νά δώσει ἀπάντηση στά ἐρωτήματα τῶν ἑτεροδόξων ἀπό τό ἔσχατο βάθος τῆς συνεχοῦς καθολικῆς ἐμπειρίας της καί νά προσφέρει στήν δυτική ἑτεροδοξία, ὄχι μιά ἀνασκευή ἀλλά μιά μαρτυρία καί τήν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας»…

…«Ἡ παλιά «πολεμική» θεολογία εἶχε πρό πολλοῦ χάσει ὅλη τήν ἐσωτερική σχέση μέ τήν πραγματικότητα. Δέν ἦταν τίποτα περισσότερο ἀπό μιά σχολική διδασκαλία, πού στηριζόταν σέ παρόμοια δυτικά «ἐγχειρίδια».

Ἡ νέα θεολογία, γιά νά ἀνασκευάσει λάθη, πρέπει νά ἐνημερωθεῖ ἀπό μίιά ἐμπεριστατωμένη ἱστορική ἑρμηνεία (historiosophic exegesis) γιά τήν θρησκευτική τραγωδία τῆς Δύσεως. Ὁπωσδήποτε, μίιά τέτοια ἑρμηνεία πρέπει νά δοκιμασθεῖ· πρέπει νά τήν κάνουμε δική μας καί νά δείξουμε ὅτι μπορεῖ νά ὑποστεῖ κάθαρση στήν πληρότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας καί τῆς πατερικῆς παραδόσεως»[13].

Καί καταλήγει ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ στό συμπέρασμα, πού εἶναι καί χρέος μαζί ὅλων μας, ὅτι «ἡ θεολογία γίνεται καί πάλιν κάτι τό κοινό, μιά παγκόσμια καθολική ἀποστολή». Αὐτή ἡ γνώμη μοῦ θυμίζει τήν προφητεία τοῦ μακαριστοῦ Ἁγίου Γέροντος Παϊσίου Καππαδόκη Ἁγιορείτη, πού λέει : «Κάποτε ἡ Βυζαντινή Αὐτοκρατορία ἐδημιούργησε τό Ἅγιον Ὄρος ὡς μοναστικό κέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας.

Τώρα ἦλθε ὁ καιρός, ἡ ὥρα, τό Ἅγιον Ὄρος νά δημιουργήσει ξανά τό Βυζάντιο μέ βάση κυρίως τήν ὀρθόδοξη πατερική θεολογία». Εἶναι γνωστόν ὅτι οἱ Ἑλληνορθόδοξοι Ρωμηοί τοῦ Βυζαντίου ἐθεολογοῦσαν, ὄχι μόνο διανοητικά, ὄχι μόνο πρακτικά, ὄχι μόνο στά μοναστήρια, ἀλλά μέ ὅλο τους τό φρόνημα, τήν ζωή, τήν ἐπιστήμη, τήν ἱστορία, τόν πολιτισμό, τήν τέχνη, τήν πολιτική, τήν φιλοσοφία, τήν παιδεία, τήν γλῶσσα, ἀκόμη καί μέ τήν οἰκονομία, διατηρώντας μιά ἰσορροπία ὕλης καί πνεύματος, μέ τήν εὐχαριστιακή χρήση τοῦ κόσμου, ἰδίως μέσα στήν λατρευτική κοινότητα, ὅπου ὁ κόσμος ἐγινότανε Ἐκκλησία, λαός τοῦ Θεοῦ, ἔθνος ἅγιον, βασίλειον ἱεράτευμα, προφήτης καί βασιλεύς καί ἱερεύς.

Συνεχίζεται

(Παρακάτω οἱ σύνδεσμοι τῶν προηγούμενων ἀναρτήσεων)

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 1ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/1.html

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 2ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/2.html

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΡΑ (Μοναχός Νεόφυτος Γρηγοριάτης) - (ΜΕΡΟΣ 3ον)
https://ethnegersis.blogspot.com/2018/12/3.html

«Πᾶνος»