ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Α΄ Κορ. 9,2-12] Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου «ΘΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ» [εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 4-9-1994] [Β305]

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Α΄Κορ.9,2-12]

    Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου

                               με θέμα:

                               « ΘΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ»

                                 [εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 4-9-1994]

 [Β305]

      Ο Παύλος, αγαπητοί μου, αγαπούσε πολύ τους Κορινθίους. Εντούτοις, ήταν η Εκκλησία εκείνη, που της χάρισε βέβαια δύο μεγάλες επιστολές, με θέματα τέτοια όμως που έδειχναν ότι πολύ οι Κορίνθιοι τον είχαν λυπήσει. Και αιτία ήταν άλλοτε οι διχοστασίες τους , άλλοτε η στάση τους απέναντι εις τον αιμομίκτη συμπατριώτη τους, για την οποία υπόθεση είπε ο Παύλος: «Και δεν επενθήσατε; Και μένετε ψυχροί και αδιάφοροι;». Άλλοτε η υποτίμηση που του έκαναν, έναντι άλλων εργατών του Ευαγγελίου: «Ο Απολλώς; Α, είναι καλύτερος από τον Παύλο!». Άλλοτε ότι δεν ήταν ο Παύλος ἐκ τῶν ὑπέρ λίαν Ἀποστόλων. Επειδή –ακούσατε- ηργάζετο χειρονακτικά! Που είναι η σημερινή αποστολική περικοπή κ.ο.κ. Ένα σωρό θέματα, που τα καταγράφει στις επιστολές του και δείχνει πόσο εκείνος μεν τους αγαπούσε, εκείνοι δε διαρκώς τον ελύπιζαν. Γι'αυτό κάπου λέει: «Πλατύνθητε, ὦ Κορίνθιοι». «Πλατύνατε την καρδιά σας, ω Κορίνθιοι. Εγώ ένας, δεν χωρώ μες στην καρδιά σας, σεις όλοι χωράτε μες στην καρδιά μου». Με πικρία τα έγραφε αυτά και με παράπονο ο Παύλος.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ [: Α΄ Κορ. 9,2-12] Γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου «ΤΙ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΕΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ» [26-8-1984] [Β119]

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Α΄ Κορ. 9,2-12]

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου

μὲ θέμα:

«ΤΙ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΕΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ»

[ἐκφωνήθηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κομνηνείου Λαρίσης στὶς 26-8-1984]

[Β119]

«Εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλὰ γε ὑμῖν εἰμι· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ» [Α΄ Κορ. 9,2]. Μὲ συγκίνηση, ἀγαπητοί μου, καὶ παράπονο γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρὸς τοὺς Κορινθίους στὴν πρώτη του ἐπιστολή, ἀλλὰ καὶ δι᾿ αὐτῶν τῶν Κορινθίων πρὸς ὅλους τοὺς Ἕλληνας, αὐτοὺς τοὺς λόγους ποὺ σᾶς εἶπα. Δηλαδὴ «ἐὰν σὲ ἄλλους πιθανὸ νὰ μὴν εἶμαι ἀπόστολος, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε εἶμαι σὲ σᾶς ἀπόστολος, σὲ σᾶς τοὺς Κορινθίους, σέ σᾶς τοὺς Ἕλληνες· εἶμαι ἀπόστολος· διότι ἡ δική μου ἡ σφραγῖδα, διότι ἡ σφραγῖδα τῆς δικῆς μου ἀποστολῆς εἴσαστε ἐσεῖς οἱ ἴδιοι ἐν Κυρίῳ».

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Ματθ.18,23-35] Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΜΟΝΟΣ ΟΦΕΙΛΕΤΟΥ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Ματθ.18,23-35]

                         Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

            ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΜΟΝΟΣ ΟΦΕΙΛΕΤΟΥ

       Όπως στην περίπτωση της κιθάρας δεν αρκεί μόνον μια χορδή για να προκληθεί μελωδία, αλλά πρέπει όλες να τις κρούουμε με τον κατάλληλο τρόπο και ρυθμό, έτσι και στην περίπτωση της ψυχικής αρετής δεν αρκεί για τη σωτηρία μας η τήρηση μόνο μίας εντολής του Κυρίου, αλλά πρέπει να τις τηρούμε όλες με ακρίβεια και αυστηρότητα, εάν βέβαια έχουμε διάθεση να επιτύχουμε πραγματική μελωδία.

    Έμαθε το στόμα σου να μην ορκίζεται, όπως ορίζει μία εντολή; Έχει ασκηθεί η γλώσσα σου να λέγει σε κάθε περίσταση μονάχα «ναι» και «όχι», όπως ορίζει μία άλλη; Ας μάθει λοιπόν να αποφεύγει και κάθε κακολογία και να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον για την εντολή αυτή, επειδή χρειάζεται και περισσότερος κόπος εκ μέρους μας για την εκπλήρωσή της. Και αυτό διότι στην περίπτωση του όρκου χρειαζόταν να υπερνικήσουμε απλώς μία συνήθεια, ενώ στην περίπτωση της οργής χρειάζεται μεγαλύτερος αγώνας, επειδή αυτό είναι πάθος τυραννικό και πολλές φορές παρασύρει όσους δεν έχουν νήψη και τους γκρεμίζει στο βάραθρο της απώλειας.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Α΄ Κορ. 9,1-12] ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Α΄ Κορ. 9,1-12]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸ ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; (:Δὲν εἶμαι ἀπόστολος μὲ ἴσα δικαιώματα μὲ τοὺς ἄλλους ἀποστόλους; Δὲν εἶμαι ἐλεύθερος ὅπως οἱ ἄλλοι χριστιανοί; Δὲν εἶδα τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ τὸν Κύριό μας; Καὶ δὲν εἶστε ἐσεῖς τὸ ἔργο ποὺ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐπιτέλεσα;)» [Α΄ Κορ. 9,1].

Ἐπειδὴ προηγουμένως εἶχε πεῖ ὅτι «εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω (:ἐὰν αὐτὸ ποὺ τρώω γίνεται αἰτία σκανδάλου καὶ ἁμαρτίας γιὰ τὸν ἀδελφό μου, δὲν θὰ φάω ποτὲ ὁποιοδήποτε εἶδος κρέατος, γιὰ νὰ μὴν σκανδαλίσω τὸν ἀδερφὸ μου)» [Α΄ Κορ. 8,13], πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν εἶχε μὲν κάνει, ὑποσχόταν ὅμως ὅτι θὰ τὸ ἔκανε, ἐὰν παρίστατο ἀνάγκη, γιὰ νὰ μὴ λέγει κανεὶς ὅτι «κομπάζεις ἄσκοπα καὶ φιλοσοφεῖς μὲ λόγια καὶ ὑπόσχεσαι μὲ τὸ στόμα μόνο, ποὺ εἶναι εὔκολο καὶ σὲ μένα καὶ στὸν καθένα· ἐὰν αὐτὰ τὰ λέγεις ἀπὸ τὴν ψυχή σου, δεῖξε μὲ τὰ ἔργα τί καταφρόνησες, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσεις τὸν ἀδελφό σου», γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν ἀναγκάζεται στὴ συνέχεια νὰ προχωρήσει στὴν ἀπόδειξη αὐτῶν καὶ νὰ δείξει ὅτι ἀπεῖχε ἀκόμη καὶ ἀπὸ ὅσα ἐπιτρέπονταν προκειμένου νὰ μὴν προκαλέσει σκανδαλισμό, ἐὰν καὶ κανεὶς νόμος δὲν τὸν ἐξανάγκαζε σὲ αὐτό. Καὶ δὲν εἶναι βέβαια αὐτὸ θαυμαστό, ἂν καὶ εἶναι θαυμαστό, ὅτι ἀπεῖχε ἀπὸ ὅσα ἐπιτρέπονταν, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσει, ἀλλὰ ὅτι τὸ ἔκανε μὲ πολὺ κόπο καὶ κίνδυνο.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [: Ματθ. 18,23-35] Γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου «ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΟΥΜΕ» [30-8-1992] (Β267)

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [: Ματθ. 18,23-35]

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου

μὲ θέμα:

«ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΟΥΜΕ»

[ἐκφωνήθηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κομνηνείου Λαρίσης στὶς 30-8-1992]

(Β267)

Πάντοτε, ἀγαπητοί μου, στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις θὰ ὑπάρχουν διαφορές. Καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἕνας θὰ εἶναι ὁ ἀδικῶν καὶ ὁ ἄλλος ὁ ἀδικούμενος. Καὶ ἐν στενῇ καὶ ἐν εὐρείᾳ ἐννοίᾳ. Καὶ τίθεται τὸ ἐρώτημα: Τὸ πῶς θὰ μποροῦν αὐτὲς οἱ σχέσεις νὰ ἀποκαθίστανται, πρᾶγμα πολὺ ἀναγκαῖον γιὰ τὴν ὁμαλὴ συνύπαρξη τῶν ἀνθρώπων. Πῶς ἀλλιῶς παρὰ μὲ τὴν ἀνεξικακία ἢ μὲ τὴν ἀμνησικακία, νὰ μὴν θυμᾷται κανεὶς τὴν κακία τοῦ ἄλλου, ποὺ ἐκφράζονται μέ τὴν ἐκ βάθους καρδίας συγχωρητικότητα. Κι ἂν συμβαίνουν, ὑποτίθεται, ἀπεριόριστες προστριβές, πόσο μπορεῖ νὰ ἰσχύει αὐτὴ ἡ συγχωρητικότητα; Ἀπεριόριστα. Ἀρκεῖ φυσικά, ὁ ἀδικῶν, ὁ πταίων, νὰ ζητᾷ συγγνώμη.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Ματθ.18,23-35] Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΜΟΝΟΣ ΟΦΕΙΛΕΤΟΥ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Ματθ.18,23-35]

                         Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

            ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΜΟΝΟΣ ΟΦΕΙΛΕΤΟΥ

       Όπως στην περίπτωση της κιθάρας δεν αρκεί μόνον μια χορδή για να προκληθεί μελωδία, αλλά πρέπει όλες να τις κρούουμε με τον κατάλληλο τρόπο και ρυθμό, έτσι και στην περίπτωση της ψυχικής αρετής δεν αρκεί για τη σωτηρία μας η τήρηση μόνο μίας εντολής του Κυρίου, αλλά πρέπει να τις τηρούμε όλες με ακρίβεια και αυστηρότητα, εάν βέβαια έχουμε διάθεση να επιτύχουμε πραγματική μελωδία.

    Έμαθε το στόμα σου να μην ορκίζεται, όπως ορίζει μία εντολή; Έχει ασκηθεί η γλώσσα σου να λέγει σε κάθε περίσταση μονάχα «ναι» και «όχι», όπως ορίζει μία άλλη; Ας μάθει λοιπόν να αποφεύγει και κάθε κακολογία και να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον για την εντολή αυτή, επειδή χρειάζεται και περισσότερος κόπος εκ μέρους μας για την εκπλήρωσή της. Και αυτό διότι στην περίπτωση του όρκου χρειαζόταν να υπερνικήσουμε απλώς μία συνήθεια, ενώ στην περίπτωση της οργής χρειάζεται μεγαλύτερος αγώνας, επειδή αυτό είναι πάθος τυραννικό και πολλές φορές παρασύρει όσους δεν έχουν νήψη και τους γκρεμίζει στο βάραθρο της απώλειας.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Α΄ Κορ. 9,1-12] ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [:Α΄ Κορ. 9,1-12]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸ ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; (:Δὲν εἶμαι ἀπόστολος μὲ ἴσα δικαιώματα μὲ τοὺς ἄλλους ἀποστόλους; Δὲν εἶμαι ἐλεύθερος ὅπως οἱ ἄλλοι χριστιανοί; Δὲν εἶδα τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ τὸν Κύριό μας; Καὶ δὲν εἶστε ἐσεῖς τὸ ἔργο ποὺ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐπιτέλεσα;)» [Α΄ Κορ. 9,1].

Ἐπειδὴ προηγουμένως εἶχε πεῖ ὅτι «εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω (:ἐὰν αὐτὸ ποὺ τρώω γίνεται αἰτία σκανδάλου καὶ ἁμαρτίας γιὰ τὸν ἀδελφό μου, δὲν θὰ φάω ποτὲ ὁποιοδήποτε εἶδος κρέατος, γιὰ νὰ μὴν σκανδαλίσω τὸν ἀδερφὸ μου)» [Α΄ Κορ. 8,13], πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν εἶχε μὲν κάνει, ὑποσχόταν ὅμως ὅτι θὰ τὸ ἔκανε, ἐὰν παρίστατο ἀνάγκη, γιὰ νὰ μὴ λέγει κανεὶς ὅτι «κομπάζεις ἄσκοπα καὶ φιλοσοφεῖς μὲ λόγια καὶ ὑπόσχεσαι μὲ τὸ στόμα μόνο, ποὺ εἶναι εὔκολο καὶ σὲ μένα καὶ στὸν καθένα· ἐὰν αὐτὰ τὰ λέγεις ἀπὸ τὴν ψυχή σου, δεῖξε μὲ τὰ ἔργα τί καταφρόνησες, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσεις τὸν ἀδελφό σου», γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν ἀναγκάζεται στὴ συνέχεια νὰ προχωρήσει στὴν ἀπόδειξη αὐτῶν καὶ νὰ δείξει ὅτι ἀπεῖχε ἀκόμη καὶ ἀπὸ ὅσα ἐπιτρέπονταν προκειμένου νὰ μὴν προκαλέσει σκανδαλισμό, ἐὰν καὶ κανεὶς νόμος δὲν τὸν ἐξανάγκαζε σὲ αὐτό. Καὶ δὲν εἶναι βέβαια αὐτὸ θαυμαστό, ἂν καὶ εἶναι θαυμαστό, ὅτι ἀπεῖχε ἀπὸ ὅσα ἐπιτρέπονταν, γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσει, ἀλλὰ ὅτι τὸ ἔκανε μὲ πολὺ κόπο καὶ κίνδυνο.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ [: Α΄ Κορ. 9,2-12] Γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου «ΤΙ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΕΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ» [26-8-1984] [Β119]

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Α΄ Κορ. 9,2-12]

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου

μὲ θέμα:

«ΤΙ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΕΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ»

[ἐκφωνήθηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κομνηνείου Λαρίσης στὶς 26-8-1984]

[Β119]

«Εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλὰ γε ὑμῖν εἰμι· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ» [Α΄ Κορ. 9,2]. Μὲ συγκίνηση, ἀγαπητοί μου, καὶ παράπονο γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρὸς τοὺς Κορινθίους στὴν πρώτη του ἐπιστολή, ἀλλὰ καὶ δι᾿ αὐτῶν τῶν Κορινθίων πρὸς ὅλους τοὺς Ἕλληνας, αὐτοὺς τοὺς λόγους ποὺ σᾶς εἶπα. Δηλαδὴ «ἐὰν σὲ ἄλλους πιθανὸ νὰ μὴν εἶμαι ἀπόστολος, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε εἶμαι σὲ σᾶς ἀπόστολος, σὲ σᾶς τοὺς Κορινθίους, σέ σᾶς τοὺς Ἕλληνες· εἶμαι ἀπόστολος· διότι ἡ δική μου ἡ σφραγῖδα, διότι ἡ σφραγῖδα τῆς δικῆς μου ἀποστολῆς εἴσαστε ἐσεῖς οἱ ἴδιοι ἐν Κυρίῳ».

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [: Ματθ. 18,23-35] Γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου «ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΟΥΜΕ» [30-8-1992] (Β267)

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ [: Ματθ. 18,23-35]

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου

μὲ θέμα:

«ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΟΥΜΕ»

[ἐκφωνήθηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κομνηνείου Λαρίσης στὶς 30-8-1992]

(Β267)

Πάντοτε, ἀγαπητοί μου, στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις θὰ ὑπάρχουν διαφορές. Καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἕνας θὰ εἶναι ὁ ἀδικῶν καὶ ὁ ἄλλος ὁ ἀδικούμενος. Καὶ ἐν στενῇ καὶ ἐν εὐρείᾳ ἐννοίᾳ. Καὶ τίθεται τὸ ἐρώτημα: Τὸ πῶς θὰ μποροῦν αὐτὲς οἱ σχέσεις νὰ ἀποκαθίστανται, πρᾶγμα πολὺ ἀναγκαῖον γιὰ τὴν ὁμαλὴ συνύπαρξη τῶν ἀνθρώπων. Πῶς ἀλλιῶς παρὰ μὲ τὴν ἀνεξικακία ἢ μὲ τὴν ἀμνησικακία, νὰ μὴν θυμᾷται κανεὶς τὴν κακία τοῦ ἄλλου, ποὺ ἐκφράζονται μέ τὴν ἐκ βάθους καρδίας συγχωρητικότητα. Κι ἂν συμβαίνουν, ὑποτίθεται, ἀπεριόριστες προστριβές, πόσο μπορεῖ νὰ ἰσχύει αὐτὴ ἡ συγχωρητικότητα; Ἀπεριόριστα. Ἀρκεῖ φυσικά, ὁ ἀδικῶν, ὁ πταίων, νὰ ζητᾷ συγγνώμη.