Περὶ προσοχῆς καὶ φυλάξεως τοῦ νοῦ

Ὁσίου Πέτρου τοῦ Δαμασκηνοῦ*

   Χωρὶς προσοχὴ καὶ ἐγρήγορση τοῦ νοῦ εἶναι ἀδύνατον νὰ σωθοῦμε καὶ νὰ λυτρωθοῦμε ἀπ’ τὸν διάβολο, ὁ ὁποῖος περπατᾶ σὰν λιοντάρι ποὺ βρυχιέται καὶ ζητάει ποιόν νὰ καταπιεῖ¹, λέει ὁ Δαμασκηνός. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος ἔλεγε συχνὰ στοὺς μαθητές Του: «Νὰ εἶσθε ἄγρυπνοι καὶ νὰ προσεύχεσθε, γιατὶ δὲν ξέρετε κλπ.»² προκαταγγέλοντας σ’ ὅλους μ’ αὐτὰ τὴν μνήμη τοῦ θανάτου, γιὰ νἄμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε εὐπρόσδεκτη ἀπολογία, ἡ ὁποία γίνεται ἀπὸ ἔργα καὶ προσοχή.

   Οἱ δαίμονες, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἱλαρίων, εἶναι ἄϋλοι, ἄϋπνοι κι ὅλη ἡ φροντίδα τους εἶναι νὰ μᾶς πολεμοῦν καὶ νὰ ὁδηγήσουν στὴν ἀπώλεια τὶς ψυχές μας, μὲ λόγο, μὲ ἔργο καὶ λογισμό, ἐνῶ ἐμεῖς δὲν εἴμαστε ἔτσι. Ἀλλ’ ἄλλοτε φροντίζουμε γι’ ἀπόλαυση καὶ δόξα ποὺ περνάει, ἄλλοτε γιὰ πράγματα τοῦ βίου καὶ γι’ ἄλλα πολλά, καὶ δὲν θέλουμε οὔτε λίγο ν’ ἀναλάβουμε νὰ ἐξετάζουμε τὸν βίο μας, γιὰ νὰ συνηθίσει μ’ αὐτὸ ὁ νοῦς καὶ νὰ μπορέσει νὰ προσέχει στὸν ἑαυτό του χωρὶς προσπάθεια.

«Δεν υπάρχει ασυμφωνία στις Θείες Γραφές» Οσίου Πέτρου του Δαμασκηνού

 

«Γενικά, όποιος φωτίστηκε κάπως, όταν κατανοεί κάποια ανάγνωση ή ψαλμωδία, βρίσκει πάντοτε αφορμή για θεωρία και θεολογία, και ότι κάθε Γραφή επιβεβαιώνεται από άλλη Γραφή. Εκείνος όμως που έχει ακόμη αφώτιστο νου, νομίζει ότι οι Γραφές παρουσιάζουν διαφωνίες. 

 

Αυτό όμως δεν οφείλεται στις θείες Γραφές, μη γένοιτο. Γιατί άλλες από τις Γραφές επιβεβαιώνονται από άλλες, ενώ άλλες εξαρτώνται από τον καιρό που γράφτηκαν ή τα πρόσωπα, και γι’ αυτό κάθε λέξη της Γραφής είναι άμεμπτη. Ό,τι είναι έξω από αυτές τις περιπτώσεις, οφείλεται στην άγνοιά μας, και δεν πρέπει να κατηγορεί κανείς τις Γραφές, αλλά με όλη του τη δύναμη να τις τηρεί όπως είναι, και όχι βέβαια έτσι που θέλει αυτός. 

Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ - Ὁσίου Πέτρου τοῦ Δαμασκηνοῦ

 

Ἡ ἀληθινὴ Πίστη εἶναι θεμέλιο ὅλων τῶν ἀγαθῶν καὶ θύρα τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ καὶ νίκη ἄκοπη τῶν ἐχθρῶν, καὶ πιὸ ἀναγκαία ἀπὸ κάθε ἄλλη ἀρετή, καὶ φτερὰ τῆς προσευχῆς, καὶ κατοίκηση τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν ψυχή. Γι᾿ αὐτὸ ὅποιος ποθεῖ νὰ τὴν ἀποκτήσει, ἔχει χρέος νὰ ὑπομένει κάθε δοκιμασία ποὺ θὰ τοῦ ἔρθει ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς καὶ ἀπὸ τοὺς πολλοὺς καὶ ποικίλους λογισμούς, γιὰ τοὺς ὁποίους κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἐννοήσει τελείως, οὔτε νὰ μιλᾷ γι᾿ αὐτούς, ἢ νὰ τοὺς βρεῖ, παρὰ μονάχα ὁ ἐφευρέτης τῆς κακίας διάβολος. 

 

Ἀλλὰ ἂς ἔχει θάρρος ὁ ἄνθρωπος αὐτός, γιατί ἂν νικήσει τοὺς πειρασμοὺς ποὺ ἔρχονται κατεπάνω του μὲ τόση βία καὶ συγκρατεῖ τὸν νοῦ του ὥστε νὰ μὴν ὑποχωρήσει στοὺς λογισμοὺς ποὺ φυτρώνουν μέσα στὴν καρδιά του, θὰ νικήσει μὲ μιὰ ὅλα τὰ πάθη. Γιατί δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ νίκησε ,ἀλλὰ ὁ Χριστὸς ποὺ ἦρθε μέσα του μὲ τὴν Πίστη. Γι᾿ αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους λέει ὁ Χριστὸς ὅτι «Ὅποιος ἔχει Πίστη σὰν κόκκο σιναπιοῦ ..κ.τ.λ.» (Λουκ. 17,6)

Συνείδηση, προαίρεση, διάκριση

Αρχή κάθε αγαθού είναι η φυσική γνώση που δίνεται από το Θεό, είτε από τις Γραφές μέσω κάποιου ανθρώπου, είτε μέσω αγγέλου, είτε ως δωρεά που δίνεται κατά το άγιο βάπτισμα, η οποία λέγεται και συνείδηση, για φύλαξη της ψυχής κάθε πιστού και για υπενθύμιση των αγίων εντολών του Χριστού. Μ’ αυτές, αν θελήσει να τις τηρήσει, φυλάγεται η χάρη του Αγίου Πνεύματος στον βαπτιζόμενο.

Ύστερα από τη γνώση είναι η προαίρεση του ανθρώπου. Αυτή είναι η αρχή της σωτηρίας. Αυτό θα πει, να εγκαταλείψει ο άνθρωπος τα δικά του θελήματα και νοήματα και να κάνει τα θελήματα και τα νοήματα του Θεού.

Και αν μπορέσει να τα κάνει αυτά, δεν βρίσκεται σε όλη την κτίση πράγμα ή προσπάθεια ή τόπος που να μπορεί να τον εμποδίσει να γίνει όπως ο Θεός εξαρχής θέλησε να είναι, «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν Αυτού» (Γεν. 1:26) και κατά χάρη θέσει θεός, απαθής, δίκαιος, αγαθός και σοφός, είτε πλούσιος είναι, είτε φτωχός, είτε ζει την παρθενική ζωή, είτε τη συζυγική, είτε είναι άρχοντας και ελεύθερος, είτε υποτακτικός και δούλος, γενικά σε κάθε περίσταση και τόπο και πράγμα.

Τι συμφορά! - Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός

Η γνώση λοιπόν, όταν έρχεται αθέλητα και οδηγεί τον κάτοχό της στην ταπείνωση από ντροπή, γιατί πιστεύει ότι δεν την αξίζει, και, όπως λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος, την αποστρέφεται σαν βλάβη, με το χέρι της ταπεινώσεως, ακόμη και αν ίσως είναι θεόσδοτη, τότε είναι καλή. Ένα αντίθετο παράδειγμα είναι με κάποιον, του οποίου την ψυχή απέσπασαν με τρίδοντο καμάκι οι μελανοί δαίμονες.

Τι συμφορά! Αυτός είχε μεγάλη φήμη και τόσο τον αγαπούσαν οι άνθρωποι, ώστε θρήνησαν όλοι τον θάνατό του και θεώρησαν μεγάλη ζημία τη στέρησή του. Αλλά για την υπερηφάνεια που είχε κρυμμένη μέσα του, άκουσε κάποιος γι' αυτόν μια φωνή από τον ουρανό: «Μην τον αναπαύσετε, γιατί ούτε μία ώρα δεν με ανέπαυσε».

Οσίου Πέτρου του Δαμασκηνού: Απόρριψη της απογνώσεως

Δεν πρέπει όμως ν’ απελπιζόμαστε, όταν δεν είμαστε όπως πρέπει να είμαστε. Κακό είναι βέβαια, άνθρωπε, που αμάρτησες.

Γιατί όμως αδικείς το Θεό και από άγνοιά σου τον νομίζεις αδύνατο; Μήπως δεν μπορεί να σώσει την ψυχή σου Εκείνος που έκανε για σένα αυτόν τον τόσο μεγάλο κόσμο που βλέπεις; Κι αν πεις ότι «αυτό μάλλον καταδίκη μου είναι, όπως και η συγκατάβασή Του», μετανόησε και δέχεται τη μετάνοιά σου, όπως του ασώτου και της πόρνης.

Αν ούτε αυτό δεν μπορείς να κάνεις, αλλά από συνήθεια αμαρτάνεις σ’ εκείνα που δεν θέλεις, έχε ταπείνωση σαν τον τελώνη και αυτό είναι αρκετό για τη σωτηρία σου. Γιατί εκείνος που αμαρτάνει χωρίς να μετανοεί, αλλά δεν απελπίζεται, εξ ανάγκης βάζει τον εαυτό του κάτω απ’ όλη την κτίση και δεν τολμά να κατακρίνει ή να κατηγορήσει κανένα άνθρωπο. 

Θαυμάζει μάλλον τη φιλανθρωπία του Θεού και νιώθει ευγνωμοσύνη προς τον Ευεργέτη και άλλα πολλά καλά μπορεί να έχει. Και μ’ όλο που είναι υποχείριο του διαβόλου προς την αμαρτία, ωστόσο πάλι από το φόβο του Θεού παρακούει τον εχθρό που τον σπρώχνει στην απόγνωση, και γι’ αυτό είναι κάπως με το Θεό, αν έχει ευγνωμοσύνη, ευχαριστία, υπομονή, φόβο Θεού, και αν δεν κρίνει κανένα για να μην κριθεί, τα οποία είναι πάρα πολύ αναγκαία.