Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας: Ποιο είναι συνοπτικά το νόημα της θείας λειτουργίας

Έργο της ιερουργίας των θείων μυστηρίων είναι η μεταβολή των προσφερομένων δώρων σε σώμα και αίμα Χριστού. Ο δε σκοπός είναι ο αγιασμός των πιστών, οι οποίοι με τη λήψη των μυστηρίων αυτών παίρνουν την άφεση των αμαρτιών τους, την κληρονομία της βασιλείας των ουρανών και τα παρόμοια αγαθά.

Προπαρασκευαστικά και συντελεστικά για το έργο και το σκοπό αυτό είναι, προσευχές, ψαλμωδίες, αναγνώσεις των αγίων Γραφών, και γενικά όλα όσα ιερά γίνονται και λέγονται πριν και μετά τον αγιασμό των τιμίων δώρων. Διότι αν και ο Θεός μάς δίνει δωρεάν όλα τα άγια πράγματα και δεν συνεισφέρουμε προηγουμένως εμείς τίποτε σ’ Αυτόν, αλλά είναι όλα απολύτως δικά Του δωρήματα, εντούτοις απαιτεί αναγκαστικά από εμάς να γίνουμε ικανοί να τα δεχθούμε και να τα φυλάξουμε, και δεν μας κάνει μετόχους του αγιασμού αν δεν έχουμε τέτοια διάθεση. Έτσι μας δέχεται στο βάπτισμα, έτσι μας δέχεται στο χρίσμα, έτσι μας δέχεται στη θεία κοινωνία και μας μεταδίδει από τη φοβερή θεία τράπεζα.

Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας: Για τις αιτήσεις, και γιατί πρώτα ζητούμε την ειρήνη

Μετά τη δοξολογία (στην αρχή της λειτουργίας) ο ιερεύς εισάγει την αίτηση και λέγει: «Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν».

Οι φράσεις της Γραφής: «Τι να προσευχηθούμε, όπως πρέπει, δε γνωρίζουμε» (Ρωμ. 8:26), και: «Να μη βαττολογούμε» (Ματθ. 6:7), να μη φλυαρούμε δηλαδή στην προσευχή, μας διδάσκουν αυτά που είναι αναγκαία για την προσευχή. Και πρώτα μας διδάσκουν τον τρόπο, ότι δηλαδή πρέπει να προσευχόμαστε εν ειρήνη.

Γιατί λοιπόν ευθύς μετά τη δοξολογία μάς καλεί να υποβάλλουμε στον Θεό αιτήσεις χωρίς να προηγηθεί ούτε εξομολόγηση, ούτε ευχαριστία στον Θεό; Διότι λέγοντας ειρήνη περιέλαβε μέσα της και αυτά τα δύο, αν θέλει κανείς να προσέξει με ακρίβεια. Διότι δεν μπορεί να έχει ειρήνη μέσα του εκείνος που είναι δυσαρεστημένος απ’ όσα του συμβαίνουν στη ζωή, αλλά μόνο εκείνος που είναι ευγνώμων και σε όλα ευχαριστεί, σύμφωνα με το νόμο του μακαρίου Παύλου (Α’ Θεσ. 5:18)· ούτε εκείνος που δεν έχει καθαρή συνείδηση, και συνείδηση καθαρή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς εξομολόγηση. Ώστε εκείνος που προσεύχεται με ειρήνη, είχε προηγουμένως την ψυχή του σε κατάσταση ευχαριστίας και εξομολογήσεως.

Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας: Για τη δοξολογία στην αρχή της λειτουργίας

Ο ιερεύς αρχίζει τη λειτουργία με δοξολογία: «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Η συνομιλία με τον Θεό είναι ευχαριστία, δοξολογία, εξομολόγηση, αίτηση.

Πρώτη απ’ όλα αυτά είναι η δοξολογία, μάλιστα δε διότι αυτό που χαρακτηρίζει τους ευγνώμονες δούλους όταν πλησιάζουν τον κύριό τους είναι ότι δεν παρουσιάζουν από την αρχή τις δικές τους υποθέσεις, αλλά εκείνα που είναι μόνο του κυρίου. Αυτό ακριβώς είναι η δοξολογία.

Διότι εκείνος που ζητά, το κάνει αυτό διότι θέλει να βελτιώσει την κατάστασή του. Εκείνος που εξομολογείται, κατηγορεί τον εαυτό του διότι θέλει να απαλλαγεί ο ίδιος από κακά. Εκείνος που ευχαριστεί, είναι φανερό, ότι χαίρεται για τα αγαθά του και γι’ αυτό ευχαριστεί εκείνον που του τα έδωσε. Εκείνος όμως που δοξολογεί, αφού αφήσει κατά μέρος τον εαυτό του και όλα τα δικά του, δοξολογεί τον Κύριο για τον ίδιο τον Κύριο και για τη δύναμή Του και τη δόξα Του.

Τα σύμβολα του πάθους του Χριστού στην θεία ιερουργία - Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας

Γιατί ο ιερεύς χαράζει επάνω στον άρτο τα σύμβολα του πάθους του Χριστού

Ο άρτος που αποκόπηκε (από τον ιερέα), εφόσον μένει στην πρόθεση, είναι απλός άρτος. Μόνο αυτή την ιδιότητα έχει, ότι αφιερώθηκε στον Θεό και έγινε δώρο, οπότε συμβολίζει τον Χριστό σ’ εκείνη την ηλικία που είχε γίνει δώρο στον Θεό. Έγινε δε δώρο από την ίδια τη γέννησή Του, όπως προείπαμε, διότι και κατά τη γέννησή Του ήταν δώρο, αφού ήταν πρωτότοκος.

Επειδή όμως τα πάθη που υπέμεινε ύστερα ο Χριστός για τη σωτηρία μας στο σώμα Του εκείνο, η σταύρωση και ο θάνατος, είχαν περιγραφεί πρωτύτερα προφητικώς από τους παλιούς, γι’ αυτό ο ιερεύς εδώ, πριν φέρει στο θυσιαστήριο τον άρτο για να τον θυσιάσει, φροντίζει να δείξει πρωτύτερα επάνω σ’ αυτόν τα διάφορα εκείνα σύμβολα.

Tα τίμια δώρα της θείας Λειτουργίας - Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας

Γιατί δεν τοποθετούνται από την αρχή τα τίμια δώρα επάνω στο θυσιαστήριο

Ας αρχίσουμε από τη θεωρία εκείνων που γίνονται και λέγονται στην Πρόθεση, και πρώτα της προσαγωγής και της προσφοράς των δώρων (του άρτου και του οίνου).

Γιατί δεν φέρονται ευθύς στο θυσιαστήριο τα στοιχεία της θυσίας και δεν θυσιάζονται, αλλά πρώτα αφιερώνονται σαν δώρα στον Θεό;

Αυτό γίνεται διότι στον παλαιό Νόμο προσφέρονταν στον Θεό θυσίες, σφαγές και αίματα αλόγων ζώων, προσφέρονταν και δώρα, π.χ. σκεύη χρυσά ή ασημένια.