Διηγήσεις του αββά Μακαρίου του Αιγυπτίου

Ο αββάς Μακάριος διηγήθηκε για τον εαυτό του: «Όταν ήμουν νέος και καθόμουν σε κελλί στην Αίγυπτο, με έπιασαν και με έκαναν κληρικό στο χωριό. Επειδή εγώ δεν ήθελα να δεχτώ, έφυγα σε άλλον τόπο. Εκεί ερχόταν σ’ εμένα κάποιος ευλαβής κοσμικός και έπαιρνε το εργόχειρό μου και με εξυπηρετούσε. Συνέβη τότε να πέσει στην αμαρτία λόγω πειρασμού μια κοπέλα στο χωριό, και καθώς έμεινε έγκυος, τη ρωτούσαν ποιος το έκανε αυτό, και εκείνη έλεγε· “Ο αναχωρητής”.

Ήρθαν λοιπόν και με πήραν στο χωριό, μου κρέμασαν στον λαιμό καπνισμένες χύτρες και χερούλια από πιθάρια και με γύρισαν διαπομπεύοντάς με σε όλους τους δρόμους του χωριού, χτυπώντας με και φωνάζοντας· “Αυτός ο μοναχός διέφθειρε το κορίτσι μας· αρπάξτε τον, αρπάξτε τον”. Και με χτύπησαν τόσο, που λίγο έλειψε να πεθάνω. Ήρθε μάλιστα κάποιος από τους γέροντες και είπε· “Ως πότε θα χτυπάτε τον ξένο μοναχό;”

Ζώα υποδείγματα υπακοής

Κάποιος φιλόχριστος άνθρωπος διηγήθηκε: 

 

Επισκεφθήκαμε το κοινόβιο κάποιου αγίου γέροντα στη Θηβαΐδα, και καθώς φτάσαμε στο μοναστήρι, άρχισαν κάτι μεγάλα τσοπανόσκυλα να γαβγίζουν ψηλά από το τείχος. 

 

Εγώ φοβήθηκα και θέλησα να κατεβώ από το άλογο, οι συνοδοί μου όμως, ξέροντας σχετικά με το γάβγισμα των σκυλιών, μου είπαν: 

 

«Μην κατεβαίνεις, κύριε· διότι τα σκυλιά έχουν εντολή από τον αββά να μην κατεβούν από το περιτείχισμα».

Όταν πια μπήκαμε στο μοναστήρι και πήραμε τις ευχές των πατέρων, μας πήγαν στο πηγάδι την ώρα της ακολουθίας, και η καμήλα που ανέβαζε με το μάγγανο το νερό στεκόταν ακίνητη. 

Αποφθέγματα του αββά Σισώη

Κάποιος από τους πατέρες ρώτησε τον αββά Σισώη: «Αν, καθώς κάθομαι στην έρημο, έρθει ένας βάρβαρος θέλοντας να με σκοτώσει και τον εξουδετερώσω, να τον σκοτώσω;» Ο γέροντας αποκρίθηκε: «Όχι, αλλά παράδωσέ τον στον Θεό. Γιατί όποιος πειρασμός και αν έρθει, ο άνθρωπος πρέπει να λέει· “Αυτό μου συνέβη για τις αμαρτίες μου”. Αν πάλι του έρθει κάποιο καλό, να λέει ότι είναι οικονομία Θεού».

✶✶✶

Κάποιος αδελφός ρώτησε τον αββά Σισώη: «Τι να κάνω, αββά, που έπεσα;» «Σήκω πάλι», του απάντησε ο γέροντας. «Σηκώθηκα», είπε ο αδελφός, «και πάλι έπεσα». «Σήκω ξανά και ξανά», του είπε ο γέροντας, και ο αδελφός ρώτησε: «Ως πότε;»

Ο γέροντας αποκρίθηκε: «Ώσπου να σε βρει ο θάνατος, είτε στο καλό είτε στην πτώση. Γιατί σε όποιο βρεθεί ο άνθρωπος, μ’ εκείνο και φεύγει».

Ο άλαλος άγγελος

Κάποιος από τους πατέρες διηγήθηκε ότι ένας από τη Θεούπολη (Αντιόχεια), άνθρωπος μορφωμένος και ευλαβής, πήγαινε συχνά σε κάποιον έγκλειστο γέροντα και τον παρακαλούσε να τον δεχτεί και να τον κάνει μοναχό. Και του είπε ο γέροντας: 

 

«Πήγαινε, πούλησε τα υπάρχοντά σου και δώσε τα χρήματα στους φτωχούς, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, και τότε έλα και θα σε δεχτώ». 

 

Εκείνος έφυγε, έκανε όπως προστάχτηκε και ξαναγύρισε. 

 

Του είπε τότε ο γέροντας: «Και αυτή την εντολή πρέπει να τηρήσεις, να μη μιλάς». 

 

Εκείνος συμφώνησε και έκανε πέντε χρόνια χωρίς να μιλήσει. Άρχισαν λοιπόν να τον επαινούν όσοι τον γνώριζαν. 

Όποιος θέλει να σωθεί, πρέπει να επιδιώκει τις συναναστροφές με εναρέτους ανθρώπους.

Από το Γεροντικό

Ο αββάς Παλλάδιος είπε: «Η ψυχή που αγωνίζεται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, πρέπει ή να μαθαίνει σωστά όσα δεν ξέρει ή να διδάσκει με σαφήνεια όσα έμαθε. Αν δεν θέλει να κάνει τίποτε από τα δύο, τότε δεν είναι καλά. Γιατί η αρχή της αποστασίας βρίσκεται στην έλλειψη της διδαχής και στην ανορεξία του θείου λόγου, πού τον πεινάει πάντα η φιλόθεη ψυχή».

✶✶✶

Είπε πάλι ο αββάς Παλλάδιος: «Περισσότερο κι από παράθυρο φωτεινό, πρέπει να κυνηγάει κανείς τις συναναστροφές εναρέτων ανθρώπων, γιατί με τη βοήθειά τους θα μπορέσει να δει την καρδιά του σαν ένα καθαρογραμμένο βιβλίο και, συγκρίνοντας τη ζωή του με τη ζωή εκείνων, να διαπιστώσει τη δική του ραθυμία ή επιμέλεια. Γιατί στους εναρέτους υπάρχουν πολλά, και εξωτερικά ακόμα στοιχεία, που φανερώνουν την καθαρότητα της ψυχής τους: το χρώμα, πού απλώνεται στο πρόσωπο με τη θεάρεστη πολιτεία, ο τρόπος της ενδυμασίας, η απλότητα του ήθους, η σεμνότητα στα λόγια, το απέριττο στις λέξεις, η σύνεση στις σκέψεις, η προσοχή στις εκδηλώσεις. Όλα τούτα ωφελούν υπερβολικά όσους τα παρατηρούν, και αποτυπώνουν στις ψυχές τους αναλλοίωτα πρότυπα αρετής».

Αποφθέγματα του αγίου Επιφανίου

Ο άγιος Επιφάνιος είπε: «Η ανάγνωση των Γραφών πολύ μας προφυλάγει από το να αμαρτάνουμε».

Είπε επίσης: «Η άγνοια των Γραφών είναι μεγάλος γκρεμός και βαθύ βάραθρο».

Είπε και αυτό: «Το να αγνοεί κανείς εντελώς τους θείους νόμους είναι μεγάλη προδοσία της σωτηρίας».

Ο ίδιος έλεγε: «Τα αμαρτήματα των δικαίων είναι γύρω στα χείλη, ενώ των ασεβών σε όλο το σώμα. Γι’ αυτό ο Δαβίδ ψάλλει· “Βάλε, Κύριε, φρουρά στο στόμα μου, και στα χείλη μου θύρα που θα τα φράζει” (Ψαλμ. 140:3), και· “Είπα· θα προσέξω πώς πορεύομαι, ώστε να μην αμαρτάνω με τη γλώσσα μου” (Ψαλμ. 38:2)».

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΟΙΜΗΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΞΙΛΑΡΙ

Η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι. Τα πνεύματα μέσα στην μικρή συνοδεία των μοναχών ήταν πολύ ηλεκτρισμένα. Η κατάσταση δεν έπαιρνε άλλο.

Μάλλον είχε έλθει η ώρα να πάρει ο πειρασμός πόδι από τον τόπο τους. Να πάει οπουδήποτε αλλού, μόνος η έστω με άλλους που τα κριτήριά τους όμως θα ήταν πολύ πιο κάτω από τα δικά τους. Όχι μόνο τους προκαλούσε με την στάση του, αλλά γινόταν και πολύ κακό παράδειγμα για τους διάφορους προσκυνητές που τύχαινε να περάσουν από εκεί και να βρεθούν μάλιστα σε κάποια αγρυπνία τους. Η κακή εικόνα του αντανακλούσε σε όλους τους. Τι θα λέγανε και γι αυτούς;

Θάρρος στην άπειρη αγαθότητα του Θεού

Κάποιος αδελφός που έμενε στα Μονύδρια έπεφτε συχνά, με ενέργεια του διαβόλου, στην πορνεία, πίεζε όμως τον εαυτό του να μείνει και να μην πετάξει το σχήμα. Και όταν άρχιζε τον σύντομο κανόνα του, παρακαλούσε με στεναγμούς τον Θεό λέγοντας: «Κύριε, είτε θέλω είτε δεν θέλω, σώσε με. Γιατί εγώ, ως λάσπη που είμαι, ποθώ τη βρωμιά της αμαρτίας, εσύ όμως, ως Θεός και παντοδύναμος, μπορείς να με εμποδίσεις. Να σπλαχνιστείς τον ενάρετο, δεν είναι σπουδαίο· και να σώσεις τον καθαρό, δεν είναι αξιοθαύμαστο· γιατί είναι άξιοι να τους δείξεις την αγαθότητά σου. Σ’ εμένα, Κύριε, κάνε να θαυμαστούν τα ελέη σου, και δείξε την ασύλληπτη φιλανθρωπία σου σε αυτό που σου ζητώ. Γιατί σ’ εσένα εμπιστεύεται τον εαυτό του ο φτωχός (Ψαλμ. 9:35), εκείνος δηλαδή που δεν έχει καμία αρετή».

Αυτά και τα παρόμοια έλεγε καθημερινά με δάκρυα ο αδελφός, είτε είχε αμαρτήσει είτε όχι. Κάποτε λοιπόν, που είχε πέσει νύχτα στη συνηθισμένη αμαρτία, σηκώθηκε αμέσως και άρχισε τον κανόνα του. Και ο διάβολος, κατάπληκτος για την ελπίδα του, αλλά και για την αδιαντροπιά του απέναντι στον Θεό, παρουσιάστηκε ορατός και του είπε: «Άθλιε, δεν ντρέπεσαι να σταθείς μπροστά στον Θεό ή ακόμη και να προφέρεις το όνομά του, αλλά ξεδιάντροπα τολμάς και να ψάλλεις;»

Η ποιμαντική του προσώπου

Από το Γεροντικό

 

«Ένας αδελφός ήλθε στον Αββά Ποιμένα και του λέγει: «Σπέρνω το χωράφι μου και κάνω απ’ αυτό ελεημοσύνη». 

 

Του λέγει ο γέρων: «Καλά κάνεις». Και έφυγε με προθυμία και αύξησε την αγάπη. 

 

Και άκουσε ο Αββάς Ανούβ τον λόγο και λέγει στον Αββά Ποιμένα: «Δεν φοβάσαι τον Θεό, έτσι μιλώντας στον αδελφό;» και σιώπησε ο γέρων.

 

Ύστερα από δυο μέρες, φώναξε ο Αββάς Ποιμήν τον αδελφό και του λέγει, ενώ άκουε ο Αββάς Ανούβ: «Τι μου είπες προχθές; Γιατί είχα αλλού τον νου μου». 

Ο αββάς Μακάριος, θεός επίγειος

Ο αββάς Μακάριος, όταν ήταν στην Αίγυπτο, βρήκε έναν άνθρωπο να κλέβει τα πράγματά του, έχοντας μαζί του και ζώο. Πήγε λοιπόν και ο ίδιος, σαν να ήταν ξένος, και βοήθησε τον κλέφτη στο φόρτωμα του ζώου.

Έπειτα τον ξεπροβόδισε με πολλή ηρεμία λέγοντας: «Τίποτε δεν φέραμε μαζί μας όταν ήρθαμε στον κόσμο, και είναι φανερό ότι ούτε μπορούμε να πάρουμε κάτι μαζί μας φεύγοντας (Α’ Τιμ. 6:7). Ο Κύριος τα έδωσε· όπως αυτός θέλησε, έτσι και έγινε. Να είναι δοξασμένος ο Κύριος για όλα (Ιώβ 1:21)».

✶✶✶

Ο αββάς Μακάριος, κάποτε που περνούσε από την Αίγυπτο μαζί με αδελφούς, άκουσε ένα παιδί να λέει στη μητέρα του: «Μαμά, ένας πλούσιος με αγαπά και τον μισώ, και ένας φτωχός με μισεί και τον αγαπώ». Μόλις το άκουσε ο αββάς Μακάριος έμεινε έκπληκτος.

Η τελευταία παγίδα

Στην περιοχή του ποταμού Ιορδάνη ζούσε κάποιος αναχωρητής και αγωνιζόταν πολλά χρόνια. Καθώς τον σκέπαζε ο Θεός, δεν είχε επιθέσεις από τον εχθρό, αλλά έμενε σχεδόν απολέμητος. Από αυτή την αιτία, σε όλους όσοι πήγαιναν σε αυτόν για να ωφεληθούν, μιλούσε πολύ υποτιμητικάa και χλευαστικά για τον σατανά και έλεγε ότι τίποτε δεν είναι και τίποτε δεν μπορεί να κάνει στους αγωνιστές· μόνο αν βρει κάποιους όμοιους με αυτόν, βρωμερούς και υποδουλωμένους συνεχώς στην αμαρτία, αυτούς τους παραλύει. Αυτά όμως aτα έλεγε, γιατί δεν καταλάβαινε ότι η χάρη του Θεού δεν άφηνε τον σατανά να του επιτεθεί.

Όταν πλησίαζε το τέλος του, επέτρεψε ο Θεός και του παρουσιάστηκε φανερά ο διάβολος και του είπε: «Τι σου έκανα, αββά; Γιατί με χλευάζεις; Μήπως σε ενόχλησα σε τίποτε;» Αυτός τον έφτυσε και άρχισε να του λέει τα συνηθισμένα λόγια: «Φύγε από μπροστά μου, σατανά· τίποτε δεν μπορείς να κάνεις στους δούλους του Χριστού». «Ναι, ναι», του είπε εκείνος, «έχεις να ζήσεις άλλα σαράντα χρόνια, και σε αυτά δεν θα βρω μία ώρα να σε ρίξω;»

Ἡ μεγάλη ἐλπίδα πρός τόν Θεό τοῦ Ὁσίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου

 

Ἡ ΑΚΟΛΟΥΘΗ διήγησις εἶναι παρμένη ἀπό τή ζωή τοῦ Ὁσίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου.
 

Ὅταν πρωτοϊδρύθηκε τό Κοινόβιο τοῦ Ὁσίου Θεοδοσίου στήν Παλαιστίνη, ἦταν τόσο φτωχό ποὺ συχνά δέν ὑπῆρχαν οὔτε τά ἀπολύτως ἀναγκαῖα γιά τήν συντήρησι τῶν Μοναχῶν.
 

Ἦτο Μέγα Σάββατο ἀπόγευμα. Περίμεναν νά ἑορτάσουν τό Ἅγιο Πάσχα. 

Άγιος Επιφάνιος επίσκοπος Κύπρου

 

Ο άγιος Επιφάνιος, επίσκοπος Κύπρου, είχε ιδρύσει μια μονή στην Παλαιστίνη, και κάποτε ο ηγούμενός της του μήνυσε: «Με τις ευχές σου δεν παραμελήσαμε τις κανονισμένες προσευχές μας, αλλά με ζήλο κάνουμε και την τρίτη και την έκτη και την ενάτη Ώρα». 

 

Αυτός όμως τους επέκρινε στέλνοντάς τους την απάντηση: «Είναι φανερό ότι είστε αμελείς, αφού τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας δεν προσεύχεστε. Γιατί ο αληθινός μοναχός πρέπει να έχει αδιάλειπτα στην καρδιά του την προσευχή και την ψαλμωδία».

Ο άγιος Επιφάνιος έστειλε κάποτε μήνυμα στον αββά Ιλαρίωνα και τον παρακαλούσε: «Έλα να ιδωθούμε πριν φύγουμε από αυτή τη ζωή». Πράγματι, εκείνος ήρθε, και χάρηκαν που συναντήθηκαν. 

Την ώρα που έτρωγαν τους έφεραν πουλερικό, και ο επίσκοπος πήρε και έδωσε στον αββά Ιλαρίωνα. «Συγχώρησέ με», του είπε ο γέροντας, «από τότε που έλαβα το μοναχικό σχήμα δεν έφαγα σφαχτό». 

Ο φύλακας Άγγελος βοήθησε την εξομολόγηση

 

Ο Πνευματικός του Παπα - Έφραίμ προσπάθησε να βοηθήσει τον πάσχοντα για να εξομολογηθεί, αλλά ο ασθενής έλεγε, πώς στον αριστερό ωμό του είναι κολλημένο ένα χαρτί που γράφει, αλλά τι γράφει δεν μπορούσε να ειπεί.  

Πήγε κι άλλος Πνευματικός ο Παπα Χαράλαμπος από τα γύρω ασκητικά Καλύβα, άλλα κι αυτός στάθηκε αδύνατο να βοηθήσει τον ψυχορραγούντα αδελφό Κύριλλο.

Τότε ο κατά σάρκα αδελφός του Παπα - Νεόφυτος κι εκείνος Πνευματικός, κάλεσε και τον γέροντα Πνευματικό Παπα - Γαβριήλ Λευτεριώτη,, ο όποιος, μ' όλη την αδελφική αγάπη, πήγε κοντά στον ασθενή και σαν έμπειρος Πνευματικός όταν του είπε για το χαρτί, ρώτησε το Μοναχό Κύριλλο να του πει τι ακριβώς βλέπει. Ο ασθενής είπε, πως στα δεξιά βλέπει δυο λευκοφόρους Αγγέλους και στα αριστερά ήταν έτοιμοι να αρπάξουν την ψυχή του πολλοί Δαίμονες, ο ένας από τους οποίους με την ουρά του γύριζε σύντομα και έπαιζε με το κομβοσχοίνι του ησυχαστή Γέροντα Ιωσήφ, πού βρίσκονταν κι αυτός εκεί.

Ο αββάς Αρσένιος ο Μέγας

Κάποτε που ο αββάς Αρσένιος συμβουλευόταν έναν γέροντα Αιγύπτιο σχετικά με τους λογισμούς του, κάποιος τον είδε και τον ρώτησε: «Αββά Αρσένιε, πώς εσύ, που κατέχεις τόση μόρφωση λατινική και ελληνική, συμβουλεύεσαι για τους λογισμούς σου αυτόν τον αγράμματο;» Αυτός του αποκρίθηκε: «Τη λατινική και την ελληνική μόρφωση τις κατέχω βέβαια, την αλφαβήτα όμως αυτού του αγράμματου δεν την έμαθα ακόμη».

 

Ο αββάς Μάρκος είπε στον αββά Αρσένιο: «Γιατί μας αποφεύγεις;» Ο γέροντας του αποκρίθηκε: «Ο Θεός γνωρίζει ότι σας αγαπώ· δεν μπορώ όμως να είμαι μαζί με τον Θεό και μαζί με τους ανθρώπους. Οι χιλιάδες και μυριάδες άγγελοι στον ουρανό έχουν ένα θέλημα, ενώ οι άνθρωποι έχουν πολλά θελήματα. Δεν μπορώ λοιπόν να αφήσω τον Θεό και να πάω με τους ανθρώπους».

Το θαύμα της Παναγίας στον αμφιβάλλοντα διδάσκαλο

 

Επτακόσια περίπου χρόνια μετά την γέννηση του Χριστού, ήταν ένας ερημίτης Αθηναίος, σοφός στα γράμματα, και στην αρετή σοφότερος.

Το όνομά του ήταν Αιγίδιος, και μετά τον θάνατο των γονέων του, μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και αναχώρησε για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Εκεί απήλθε στα ενδότερα μέρη της ερήμου σε έναν τόπο άβατο και απόκρυφο, όπου βρήκε ένα σπήλαιο με μια πηγή ωραιότατη και λίγα δένδρα. Στην ησυχία λοιπόν του τόπου εκείνου έμεινε και ασκήτευε τρεφόμενος, κατά Θεία Οικονομία, από το γάλα μίας ελαφίνας και άγρια χόρτα.

Το αμάρτημα της κατακρίσεως, μια διδακτική ιστορία από το Γεροντικό

 

Κάποτε είχε πάει ένας κοσμικός στην Σκήτη των Καυσοκαλυβίων , για να γίνη Μοναχός.

Οι Πατέρες όμως της Σκήτης δεν τον δέχονταν, γιατί, εκτός που τήταν ράθυμος και αμελής, ήταν και πολύ σκανδαλοποιός και δημιουργούσε συνέχεια θέματα. Επειδή εκείνος αναπαυόνταν στην Σκήτη, παρακάλασε τους Πατέρες να τον αφήσουν να μένη ως λαϊκός και να εργάζεται καμιά φορά.

Έτσι λοιπόν πέρασε την ζωή του με ραθυμία και αμέσως μέχρι την ώρα του θανάτου του που έπεσε πιά στο κρεβάτι και ψυχοραγούσε. Οι Πατέρες όμως του συμπαραστέκονταν και βρίσκονταν συνέχεια κοντά του.

ΕΧΩ ΕΝΑ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΟ ΘΕΟ

 

Ένας ερημίτης προσευχόταν πολύ σκληρά και επίμονα, ζητώντας να συναντηθεί με τον Θεό. Επιτέλους κατάφερε να κλείσει ένα ραντεβού μαζί του. «Αύριο, πάνω στο όρος» του είπε ένας άγγελος. 

Την επόμενη ημέρα ο ερημίτης σηκώθηκε πολύ πρωί και κοίταξε το όρος, ήταν τελείως καθαρό από σύννεφα.

Ξεκίνησε, λοιπόν, χαρούμενος και με δέος, προς την κορυφή του βουνού. Κάποια στιγμή, εκεί που περπάταγε κατά μήκος του μονοπατιού συνάντησε έναν άνθρωπο που είχε πέσει κάτω μέσα στα αγκάθια και του ζήτησε βοήθεια. 

«Λυπάμαι, βιάζομαι, έχω «ραντεβού» με τον Θεό» απάντησε ο ερημίτης και συνέχισε τον δρόμο του.

Ο Ασκητής που θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο όλων!

 

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ

~ Ήταν ένας μέγας ασκητής, που όταν πήγε στην έρημο είπε στον Χριστό:

– Χριστέ μου, εγώ θέλω να αφιερωθώ σε σένα και να μην ασχολούμαι με κανένα υλικό πράγμα, ώστε να έχω ασταμάτητη καρδιακή προσευχή, ευχόμενος για την σωτηρία της ψυχής μου και όλου του κόσμου. Και Εσύ ως κυβερνήτης και τροφεύς παντός ανθρώπου, να θρέψεις και εμένα με τον τρόπο που γνωρίζεις..

Έτσι άρχισε τον αγώνα του και προς το δειλινό, έβρισκε έξω από το κελάκι του, ένα ολόλευκο ευωδιαστό και ζεστό άρτο!

Ἡ σημασία τῆς ἐξαγόρευσης.

 

Ἀπὸ τὸ Γεροντικό

Ἐπισκεφθήκαμε κάποτε ἕναν ἀπὸ τοὺς πατέρες καὶ τὸν ρωτήσαμε:

– Ἂν κάποιος, ποὺ πειράζεται ἀπὸ ἕναν λογισμὸ καὶ βλέπει ὅτι νικιέται, διαβάζει συχνὰ-πυκνὰ ὅσα εἶπαν οἱ πατέρες γιὰ τὸν λογισμὸ αὐτὸ καὶ προσπαθεῖ νὰ τὰ ἐφαρμόσει, χωρὶς ὅμως νὰ τὸ κατορθώνει ἀπόλυτα, τί εἶναι προτιμότερο, νὰ φανερώσει σὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς πατέρες τὸν λογισμό του ἢ νὰ προσπαθήσει μόνος του νὰ ἐφαρμόσει ὅσα διάβασε καὶ νὰ περιοριστεῖ στὴν πληροφορία τῆς δικῆς του συνειδήσεως;

– Ἔχει ὑποχρέωση, ἀπάντησε ὁ γέροντας, νὰ φανερώσει τὸ λογισμό του σὲ ἄνθρωπο ποὺ θὰ μπορέσει νὰ τὸν ὠφελήσει, καὶ νὰ μὴ βασιστεῖ μόνο στὸν ἑαυτό του. Γιατὶ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ βοηθήσει τὸν ἑαυτό του, ὅταν μάλιστα ταλαιπωρεῖται ἀπὸ τὰ πάθη.