Επιστολή Γέροντος Επιφανίου Θεοδωροπούλου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα (αποσπάσματα)

Δεκέμβριος 1965 

 

Παναγιώτατε,
Ἀλληλογραφεῖτε μετὰ τοῦ Πάπα ἐν πάσῃ ἐκκλησιαστικὴ τάξει, ὡς ἐὰν ἔζωμεν εἰς τὸν Ε' μ.Χ. αἰῶνα.

Ἀνταλλάσετε μετ᾿ αὐτοῦ τρυφερᾶς περιπτύξεις καὶ ἀδελφικοὺς ἀσπασμούς. 

 

Καλεῖτε αὐτὸν «Πρῶτον Ἐπίσκοπον τῆς Χριστιανοσύνης» καὶ ὑμᾶς Αὐτὸν δεύτερον.
 

Διακηρύσσετε ὅτι «οὐδεμία διαφορὰ χωρίζει τὰς δύο Ἐκκλησίας». 

Π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: «Ἔφερες τά λεφτά, ἔδιωξες τήν χαρά»

Θυμάμαι κάποιο λαϊκό παραμυθάκι, πολύ διδακτικό!

Ένας ήταν πολύ πλούσιος και στο άκρο του κτήματός του, σε μια καλυβούλα μέσα, έμενε ένας φτωχός οικογενειάρχης. Με κόπο τάβγαζε πέρα. Μεροκαματιάρης, δουλευτής· και είχε και πολλά παιδιά. Αλλ’ η χαρά βασίλευε μέσα σ’ αυτό το σπίτι.

 

Κάποτε αποφάσισε ο πλούσιος να βοηθήση τον φτωχό. Παίρνει, λοιπόν, ένα πουγγί γεμάτο χρυσά φλουριά και του το πηγαίνει. Κάθε βράδυ στου φτωχού το σπίτι, μετά το φαγητό, τα παιδιά τραγουδούσαν, γελούσαν και έπαιζαν. Εκείνο το βράδυ άκρα σιγή. Σιγή νεκροταφείου στο σπίτι του φτωχού.

Ποιά εἶναι ἡ «ἐπί γῆς εἰρήνη» τοῦ Ἀγγελικοῦ ὕμνου τῆς Βηθλεέμ; τοῦ μακαριστοῦ π. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου

 

Ἐλάχιστα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἔχουσι τόσον οἰκτρῶς παρερμηνευθεῖ ὅσον τὸ χωρίον Λουκ. β΄ 14.
 

... ἡ εἰρήνη τοῦ Ἀγγελικοῦ Ὕμνου εἶναι ἤδη πραγματικότης καὶ ἔχει ἐπικρατήσει ἐπὶ τῆς γῆς ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς σαρκώσεως τοῦ Κυρίου.
 

Κακῶς καὶ ἐκ παρεξηγήσεως ἐκλαμβάνομεν τὴν εἰρήνην αὐτὴν ὡς ἐξωτερικήν, ὡς κατάστασιν φιλίας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀτόμων πρὸς ἄτομα καὶ λαῶν πρὸς λαούς, ὡς κατάπαυσιν τῶν πολέμων καὶ τῶν μαχῶν. Τοιαύτην εἰρήνην οὐδέποτε ἐπηγγείλατο τὸ Εὐαγγέλιον.

π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: «Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΤΗΝ ΑΣΤΡΑΠΗ!»

 

«Βρέθηκα στον Ευαγγελισμό. Με απασχολούσε το θέμα της ψυχικής μου ανετοιμότητος. Σε μία επίσκεψη του πνευματικού μου (σημ.: του μακαριστού Γέροντος Επιφανίου Θεοδωροπούλου) του είπα: Προσεύχομαι στον Θεό να μου δώσει λίγα χρόνια ζωής, για να μετανοήσω. Κι εκείνος μου απήντησε: Δεν χρειάζονται χρόνια, η μετάνοια είναι σαν την αστραπή» (Κ. Γιαννιτσιώτη, Κοντά στον Γέροντα Πορφύριο).

π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: Διάλογος μεταξύ του γέροντα και ενός κομμουνιστή

Ένα πρωινό συζητά ο Γέροντας με δυο-τρεις επισκέπτες στο σπίτι του. Ο ένας είναι ιδεολόγος κομμουνιστής. Σε μια στιγμή έρχεται κάποιος απ’ έξω και τους πληροφορεί ότι η Αθήνα έχει γεμίσει από φωτογραφίες του Μαο Τσε Τουγκ με την επιγραφή: «Δόξα στον μεγάλο Μάο». Ήταν η ημέρα κατά την οποία είχε πεθάνει ο Κινέζος δικτάτορας.

Γέροντας: Έτσι είναι, παιδάκι μου. Δεν υπάρχουν άθεοι. Ειδωλολάτρες υπάρχουν, οι οποίοι βγάζουν τον Χριστό από τον θρόνό Του και στη θέση Του τοποθετούν τα είδωλά τους. Εμείς λέμε: «Δόξα τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι». Αυτοί λένε: «Δόξα στον μεγάλο Μάο». Διαλέγεις και παίρνεις.

Κομμουνιστής: Και σεις, παππούλη, το παίρνετε το ναρκωτικό σας. Μόνο που εσείς το λέτε Χριστό, ο άλλος το λέει Αλλάχ, ο τρίτος Βούδδα κ.ο.κ.

π. Eπιφάνιος Θεοδωρόπουλος - Η επιστήμη δεν είναι αλάθητη. Οι γιατροί πέφτουν πολλές φορές έξω

 

Ένα πιστό ανδρόγυνο πήγε κάποτε στον Γέροντα ζητώντας τη συμβουλή του (δεν είχαν αυτόν Πνευματικό). Το πρόβλημα τους ήταν ότι η γυναίκα έπαιρνε δυνατά φάρμακα για κάποια ασθένεια της και κατά τη διάρκεια της θεραπείας έμεινε έγκυος. Ο γιατρός την προέτρεπε να κάνη άμβλωσι, διότι το παιδί θα γεννιόταν ανάπηρο. 

 

Ο Γέροντας τους είπε:

- Και τι ήλθατε σε μένα; Να σας δώσω άδεια να το σκοτώσετε;

 

- …

 

- Έχετε άλλα παιδιά;

Λόγοι περί ἀδικίας

 

Ὁ π. Ἐπιφάνιος καθοδηγώντας τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ ἔλεγε γιὰ τὴν ἀδικία: «Δὲν ὑπάρχει μόνο σήμερα ἡ ἀδικία στὴν κοινωνία. Ἀφ᾽ ὅτου ὑπάρχει κόσμος, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ ὁ Κάϊν σκότωσε τὸν Ἄβελ, μέχρι σήμερα, ἡ κοινωνία εἶναι γεμάτη ἀδικία.

Ἀλλ᾽ ὅσοι ζοῦμε κατὰ Χριστόν, προσπαθοῦμε νὰ τὰ ξεπερνᾶμε αὐτά, ἔχοντας τὸ βλέμμα στραμμένο στὴν Ἄνω Πόλι, “ἧς τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεός”. “Ἡμῶν τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει”. Καὶ νὰ μᾶς ἀδικήσουν οἱ ἄνθρωποι καὶ νὰ μᾶς στραπατσάρουν, ἔχουμε τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς»1.  

Ὁ ἅγιος Νεκτάριος σχετικὰ μὲ τὴν εἰκόνα τῆς ἀδικίας ἔγραφε ὅτι: «Ἡ ἀδικία εἶναι ἕξη ποὺ εἶναι ὑπεροπτικὴ ἀκόμη καὶ ἀπέναντι στὸ νόμο. Ἡ ἀδικία εἶναι περιφρόνηση τοῦ νόμου, τοῦ δικαίου καταπάτηση, ἐναντιότητα πρὸς τὸ θεῖο θέλημα.

π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: Μετανόησε και προσκόμισε στον Κύριο τα δάκρυά σου σαν μύρο μετανοίας

 

Φωτογραφία: ῾Ο πατήρ Πορφύριος καί ὁ πατήρ ᾿Επιφάνιος

π. ᾿Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

Κάποτε πῆγε νά τόν συμβουλευθῆ ἕνας εὐκατάστατος ἡλικιωμένος κύριος πῶς νά διαθέση τήν περιουσία του συντάσσοντας τή διαθήκη του. ῏Ηταν ἄτεκνος.

O Χριστιανός στόν κόσμο - π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος (†)

Απογοητευμένος από την ηθική και πνευματική κατάσταση της κοινωνίας όπως την διεζωγράφισε κάποιος ιεροκήρυκας, ένας νέος ζήτησε τη γνώμη του π. Επιφανίου Θεοδωροπούλου. Ο Γέροντας του είπε:

– Άκουσε, παιδί μου. Πολλοί ξεκινούν από λανθασμένη βάση: Πώς συμβαίνουν αυτά, αφού ζούμε σ’ ένα Χριστιανικό Κράτος; Ενώ πρέπει να θεωρούμε ότι εμείς οι σημερινοί Χριστιανοί ζούμε σ’ ένα κράτος ειδωλολατρικό, αθεϊστικό, μασονικό κλπ. και να είμαστε ευχαριστημένου που ακόμη δεν μας έχουν πετροβολήσει και δεν μας έχουν σταυρώσει. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια.

– Γέροντα, τι να ψηφίσουμε στις εκλογές;

– «Ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν» (Εβρ. 13:14). «Ημών το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει» (Φιλιπ. 3:20). Επειδή, όμως, είμαστε πολίτες και αυτής της γης, αυτής της χώρας, όταν έλθει η ώρα να πάμε στις κάλπες, δεν θα είμεθα προσκολλημένοι σε καταστάσεις και σε κόμματα ή σε πρόσωπα. 

π. Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος: Ἐπιστήμη καί εὐτυχία

-Γέροντα, ἔχει διατυπωθεῖ ἡ ἄποψις, ὅτι μὲ τὴν τεχνολογικὴ ἀνάπτυξη καὶ ἐξέλιξη θὰ λυθοῦν ὅλα τα προβλήματα. Τί λέτε;

-Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει. Ἐπειδὴ βγάλαμε τὸν Χριστὸ ἀπὸ τὴν ζωή μας, ὅσο ἀναπτυσσόμεθα καὶ ἐξελισσόμεθα τεχνολογικῶς, τόσο κατερχόμεθα καὶ ὀπισθοχωροῦμε ἠθικῶς. Καὶ σήμερα ἡ τεχνολογία καὶ ἡ ἐπιστήμη ἔχουν θεοποιηθεῖ. 

 

Καὶ ἴσως ἐπιτρέπει ὁ Θεὸς αὐτὴν τὴν κατάπτωση, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν ὑπερηφάνειά μας. «Πέπτωκεν ὁ ἄνθρωπος ἰσοθεΐαν φαντασθεῖς», λέγει ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας. 

π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: Υπάρχουν θαυματουργές εικόνες;

Ημείς οι Ορθόδοξοι δεν λατρεύομεν τας Εικόνας, ούτε τους Αγίους, ούτε τους Αγγέλους, ούτε αυτήν την Παναγίαν Μητέρα του Κυρίου.

Μόνον τον εν Τριάδι Θεόν λατρεύομεν. Τον Πατέρα, τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα.

Τιμώμεν και δοξάζομεν τους Αγίους, τους Αγγέλους, και περισσότερον πάντων την «Τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ», την Αειπάρθενον και Παναγίαν Μητέρα του Σωτήρος μας, αλλά λατρείαν δεν απονέμομεν ούτε εις τα πρόσωπά των ούτε εις τας Εικόνας των. Άλλο η τιμή και ο σεβασμός και άλλο η λατρεία.

Εν θλίψει εμνήσθημεν σου, Κύριε

— Γέροντα, μήπως από καιρό σε καιρό επιτρέπει ο καλός Θεός να γίνεται κάποιος διωγμός, ὠστε να δοκιμάζεται η γνησιότητα της πίστεώς μας;

— Το κάνει από καιρό σε καιρό. Παίρνει το κόσκινο και κοσκινίζει. Μας δοκιμάζει και συγχρόνως μας παιδαγωγεί.

“Εν θλίψει εμνήσθημέν σου, Κύριε”, λέγει ο προφήτης Ησαΐας. Μέσα στις θλίψεις και στους πειρασμούς σε θυμηθήκαμε, Κύριε. Κατά την Κατοχή, αλλά και μετά, είχαμε πλησιάσει περισσότερο τον Θεό. 

 

Θυμάμαι στην πατρίδα μου, την Μεσσηνία, κάπου στο 1947 είχαν γίνει πάλι σεισμοί. Και οι Εκκλησίες γέμισαν. Πάνω στο ταρακούνημα τρέχουμε όλοι. Μετά από λίγο δυστυχώς ξεχνάμε τον Θεό.

Λόγια του π. Επιφανίου Θεοδωροπούλου

– Γέροντα, λένε μερικοί για την Παλαιά Διαθήκη: «Δεν πρέπει να μελετούμε την ιστορία των Εβραίων».

– Δεν είναι ιστορία των Εβραίων. Είναι η προϊστορία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Αυτό πρέπει να το καταλάβουν. Ο Αβραάμ, ο Ισαάκ και ο Ιακώβ μπορεί να είναι κατά σάρκα πρόγονοι των Ισραηλιτών, αλλά κατά πνεύμα είναι δικοί μας. 

Αυτό το λέγει ο απόστολος Παύλος (Γαλ. 3:7-9). Και ο Κύριος είπε στους Ιουδαίους: Μη νομίζετε, ότι με το να λέτε, Πατέρα έχουμε τον Αβραάμ, έχει κάποια αξία, αφού εσείς δεν πολιτεύεσθε όπως ο Αβραάμ.

Ο Χριστιανικός λαός είναι ο κατά πνεύμα Ισραήλ. Όποιος χριστιανός μιμείται την πίστη του Αβραάμ, αυτός είναι παιδί του Αβραάμ. Και όχι οι Εβραίοι, οι οποίοι απεδοκίμασαν τον Μεσσία, στον οποίον ο Αβραάμ πίστεψε και τον προσδοκούσε. 

Φιλοδοξίες των Αποστόλων (Αρχ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος)

Πώς ερμηνεύεται το ότι οι Απόστολοι ζητούσαν πρωτοκαθεδρίες;

 

– Αφού ήσαν μαθητές του Κυρίου, νόμιζαν ότι το εδικαιούντο. Σαν να έλεγαν: «Εμείς Σε ακολουθήσαμε και γίναμε μαθητές Σου. Οι άλλοι Σε περιφρόνησαν. Αι, κάτι πρέπει να μας δώσεις. Κάπως πρέπει να μας αμείψεις γι’ αυτό». 

Εξ άλλου, όταν ο Πέτρος Του λέγει: «Ιδού ημείς αφήκαμεν πάντα και ηκολουθήσαμέν σοι. Τί άρα έσται ημίν;» (Ματθ. ιθ’ 27), ο Κύριος ανέφερε: «Δεν υπάρχει κάποιος που ένεκεν Εμού και του Ευαγγελίου αφήκε γυναίκα ή οικία ή αδελφούς κ.λ.π., που να μη λάβει αυτά εκατονταπλάσια και να μη κληρονομήση ζωήν αιώνιον» (Ματθ. ιθ’ 29).

Η ζωή είναι ένα στάδιο αγώνων - π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος (†)

Γνωρίζετε κανέναν Άγιο που να μη πόνεσε και να μη πέρασε μέσα στο καμίνι, να μη δοκιμάστηκε στο χωνευτήρι που λέγεται πόνος; Και μεις να μη νομίζουμε ότι έτσι, χωρίς καμιά δική μας υπομονή και καρτερία στις φουρτούνες της ζωής, θα προοδεύσουμε πνευματικά. 

Πρέπει να μάθουμε την αξία και το νόημα της ζωής σαν ένα στάδιο αγώνων πριν από τη μετάβασή μας στον ουρανό. Να θυμηθούμε ότι είναι σοφό και αληθινό αυτό που λέγεται: «Είχε δάσκαλο τον πόνο και έμαθε πολλά».

Η αμαρτία είναι εκείνη που μας εμποδίζει να πιστέψουμε, όχι η λογική. Γι’ αυτό αν πεις σ’ έναν άπιστο να ζήσει έξι μήνες κατά την ηθική του Ευαγγελίου, και το κάνει, θα γίνει πιστός χωρίς να το καταλάβει.

Ἱεροὶ κανόνες - π. Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος

Ὁ Γέροντας Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος, ἕνας σύγχρονος ὅσιος πατήρ, ὑπῆρξε κατὰ κοινὴ ὁμολογία ἕνας ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους θεολόγους καὶ Κανονολόγους τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ τῆς ἐποχῆς μας.

 

Τὸν συμβουλεύονταν ἀκόμα καὶ οἱ Ἐπίσκοποι. Ἡ πίστη καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ἦταν μεγάλη. Πολλοὶ τὸν κατηγόρησαν γιὰ αὐτό, ὅμως τὰ ἱστορικὰ γεγονότα καὶ ἡ ἐνάρετη ζωὴ τοῦ ἀπέδειξε πόσο δίκιο εἶχε.

 

Πάντοτε διεκήρυττε πὼς οἱ Ι. Κανόνες εἶναι καρποὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἡ παρέκκλιση ἀπὸ Αὐτοὺς δὲν μπορεῖ νὰ ὀνομαστεῖ ὡς πράξη ἀγάπης (ὅπως φωνασκοῦν ξεδιάντροπα ὁρισμένοι).

Ἐπιστήμη καὶ εὐτυχία - π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

- Γέροντα, ἔχει διατυπωθῆ ἡ ἄποψις, ὅτι μὲ τὴν τεχνολογικὴ ἀνάπτυξι καὶ ἐξέλιξι θὰ λυθοῦν ὅλα τὰ προβλήματα. Τί λέτε;

 

- Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει. Ἐπειδὴ βγάλαμε τὸν Χριστὸ ἀπὸ τὴν ζωή μας, ὅσο ἀναπτυσσόμεθα καὶ ἐξελισσόμεθα τεχνολογικῶς, τόσο κατερχόμεθα καὶ ὀπισθοχωροῦμε ἠθικῶς. Καὶ σήμερα ἡ τεχνολογία καὶ ἡ ἐπιστήμη ἔχουν θεοποιηθῆ. 

 

Καὶ ἴσως ἐπιτρέπει ὁ Θεὸς αὐτὴν τὴν κατάπτωσι, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν ὑπερηφάνειά μας. «Πέπτωκεν ὁ ἄνθρωπος ἰσοθεΐα φαντασθείς», λέγει ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδὴ φαντάσθηκε ὁ ἄνθρωπος, ὅτι μπορεῖ νὰ γίνη ἴσος μὲ τὸν Θεό, ἔφαγε τὸ ράπισμα καὶ σωριάστηκε κάτω. 

Η καλύτερη λύση - Γέρων Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

Γέρων Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

- Γέροντα, βλέπει κανείς, ότι κατεξοχήν στην εποχή μας κυριαρχεί το οικονομικό πρόβλημα. Όλοι προσπαθούμε να αυξήσουμε τα έσοδά μας. Κι όταν το πετύχουμε, διαπιστώνουμε πάλι ότι δεν μας φθάνουν. Τελικά τα οικονομικό μας πρόβλημα θα μείνει πάντα άλυτο;

Και ο π. Επιφάνιος απήντησε:

- Έχουμε οικονομικό πρόβλημα, διότι είμεθα άπληστοι. Αν ήμεθα ολιγαρκείς, δεν θα υπήρχε τέτοιο πρόβλημα. Η πλεονεξία δημιουργεί το οικονομικό αδιέξοδο. Δεν μας αρκούν αυτά που έχουμε. Θέλουμε όλο και περισσότερα. Ποιά άλλη καλυτέρα λύσις του οικονομικού προβλήματος υπάρχει από την ολιγάρκεια; 

Διάλογος μ’ έναν άπιστο (Αρχιμ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος)

ΑΠΙΣΤΟΣ.: Κοιτάξτε. Κι’ εγώ παραδέχομαι ότι ο Χριστός ήταν σπουδαίος φιλόσοφος και μεγάλος επαναστάτης, αλλά μην τον κάνουμε και Θεό τώρα.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ.: Αχ παιδί μου, όλοι οι μεγάλοι άπιστοι της ιστορίας εκεί σκάλωσαν. Το ψαροκόκκαλο που τους κάθισε στο λαιμό και δεν μπορούσαν να το καταπιούν ήταν αυτό ακριβώς. Το ότι ο Χριστός είναι και Θεός. Αλλά αν ο Χριστός δεν είναι Θεός, τότε πρόκειται για την απαισιωτέρα μορφή της ιστορίας.

ΑΠ.: Τί είπατε;

ΓΕΡ.: Αυτό που άκουσες. Για σκέψου πόσα εκατομμύρια ανθρώπων θυσίασαν τα πάντα για χάρι Του, ακόμα κι’ αυτή τη ζωή τους.
Ποιός άνθρωπος, όσο μεγάλος, όσο σπουδαίος, όσο σοφός κι’ αν ήταν, θα άξιζε αυτή την μεγάλη προσφορά και θυσία; Ποιός; Πες μου. Αυτός την άξιζε, γιατί είναι Θεός.

Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος. «Μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον»

Ο π. Επιφάνιος ήταν μια προφητική και πατερική παρουσία στην εποχή μας που είχε σαν αποστολή να διακρατήσει ζώσα τη συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας ότι πρέπει να αποβλέπει και να μιμείται τον της πίστεως Αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν, για να γίνει κοινωνός της Βασιλείας του Θεού.

Μια αποστολή που η εκπλήρωση της είχε σαν απαραίτητη προϋπόθεση τη συνεχή εν προσευχή επικοινωνία με την πηγή της Θείας Χάριτος, την Αγία Τριάδα για τη μέθεξη των υπερφυών χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, και την επίτευξη της καλής εν Χριστώ αλλοιώσεως.

Παράλληλα δηλαδή με την προσπάθεια μεθέξεως των διά μέσου των αιώνων καρπών του Αγίου Πνεύματος με τη μελέτη της Αγίας Γραφής και της πατερική ς θεολογίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση η επίτευξη της αδιαλείπτου προσευχής που αποτελεί την υψηλότερη από την μελέτη των Ιερών κειμένων έκφραση, απόδειξη και επισφράγιση της γνησιότητος της υψίστης αυτής αποστολής.