Γέροντας Κλεόπας Ηλίε: Ένας καλόγερος κάποτε με αγία ζωή διάβασε στην Αγία Γραφή το «χίλια έτη…»

~ Ενας καλόγερος κάποτε με αγία ζωή διάβασε στην Αγία Γραφή το «χίλια έτη…». Είχε μεγάλη ευλάβεια στην Παναγία και με απλότητα της είπε: «Παναγία μου, πες στο Χριστό να μου εξηγήσει πώς είναι τόσο όμορφα στον Παράδεισο, ώστε τα χίλια χρόνια να φαίνονται ότι είναι μία μέρα.

Ήταν εκκλησιαστικός στο διακόνημα και ηλικιωμένος. Το βράδυ, όταν έφευγαν οι άλλοι μοναχοί, αυτός έμενε στο ναό, προσευχόταν κι έλεγε: «Παναγία μου, πες μου πώς γίνεται αυτό». Οι πόρτες της εκκλησίας ήταν ανοιχτές. Μέσα στην εκκλησία μπήκε ένας αετός. Ήταν τόσο όμορφος που δεν περιγραφόταν. Είχε χιλιάδες χρώματα κι έλαμπε. 

Μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης: Η γνωριμία μου με τον όσιο Γέροντα Κλεόπα

Τον Σεπτέμβριο του 1984, με την ευλογία του σεβαστού Γέροντά μου,  πήγα για πρώτη φορά στην Ρουμανία με σκοπό να γνωρίσω τον δραστήριο ιερομόναχο π. Ιωαννίκιο Μπάλαν, τον συγγραφέα του Ρουμανικού Γεροντικού. Μαζί του θα είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ τους τόπους στους οποίους έζησαν και αγίασαν οι Ρουμάνοι Άγιοι, των οποίων ήδη είχα μεταφράσει τον βίο και τα έργα τους. 

Μια μέρα με συνοδό τον π. Ιωαννίκιο πήγαμε στην Ιερά Μονή Συχαστρία, όπου συναντήσαμε τον σοφό διδάσκαλο και συγγραφέα μακαριστό Γέροντα π. Κλεόπα. Στη Μονή αυτή φιλοξενήθηκα περίπου είκοσι μέρες. Συχνά τα απογεύματα μας έπαιρνε ο π. Κλεόπας και μαζί με άλλους, κυρίως νέους μοναχούς, ανηφορίζαμε στους λόφους της Μονής και καθισμένοι στα χόρτα ακούγαμε σαν τα διψασμένα ελάφια λόγους πνευματικής παρηγοριάς και ψυχικής μας οικοδομής.

Συγκλονιστικό! Οι δαίμονες δεν άφηναν το σώμα να λιώσει

Ο π. Κλεόπας πολλές φορές μας συνιστούσε καθαρή και ειλικρινή εξομολόγησι. Κάποια φορά μας ανέφερε και το παρακάτω περιστατικό κάποιου ορθοδόξου Χριστιανού, του οποίου το σώμα έμεινε άλειωτο και τυμπανιαίο, διότι δεν είχε εξομολογηθή στην ζωή τα αμαρτήματά του.

Στην Επισκοπή του Χούσι, το 1785 ζούσε ένας μοναχός, ονόματι Ραφαήλ. Αυτός ο μοναχός ήτο αγγειοπλάστης και είχε ενάρετη ζωή. Την ημέρα δεν έτρωγε τίποτε και μόνο το βράδυ, μετά την δύσι του ηλίου, έτρωγε πολύ λίγο φαγητό. Μετά έπαιρνε ένα βιβλίο και εδιάβαζε. Για ύπνο επήγαινε και εξάπλωνε στο Κοιμητήριο, ανάμεσα στους Σταυρούς των νεκρών. Χειμώνα και καλοκαίρι εφορούσε ένα γιλέκο από δέρμα με μαλλί προβάτου και μ’ αυτό κοιμόταν στα μνήματα.

Γέροντας Κλεόπας Ηλίε: Ο αγώνας κατά των πειρασμών του διαβόλου

Δυο είναι τα ισχυρότερα όπλα, με τα οποία νικάμε όλες τις παγίδες και τους πειρασμούς του διαβόλου. Πρώτο είναι η ιερή προσευχή και έπειτα η ταπείνωση.

Εμείς προσευχόμαστε αδιαλείπτως στον ουράνιο Πατέρα λέγοντας: «και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού» (Ματθ. 6:13). Ζητάμε δηλαδή από τον ουράνιο Πατέρα να μην μας αφήσει σε πειρασμούς πάνω από τις δυνάμεις μας, και να μας σώσει απ’ όλες τις γεμάτες δολιότητα παγίδες τού διαβόλου. Επομένως σε κάθε ώρα πειρασμού πρέπει να προσευχηθούμε επίμονα, με δάκρυα, με νηστεία και με συντριβή καρδιάς. Οι άγιοι Πατέρες μας συστήνουν να λέμε διαρκώς την ευχή του Ιησού, ιδιαίτερα κατά την ώρα του πειρασμού, διότι το όνομα του Κυρίου σαν ξίφος βγάζει και κόβει από τις καρδιές μας τους πειρασμούς του εχθρού.

Γέροντας Κλεόπας Ηλίε: Η θερμή καρδιακή προσευχή

– Με ποιο είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στη θερμή καρδιακή προσευχή;

– Με κάθε είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στην καρδιακή προσευχή. Και με την ανάγνωση του Ψαλτηρίου, αν την κάνουμε με μεγάλη πίστη και προσοχή, με τις μετάνοιες, τους Χαιρετισμούς, ακόμη με την πνευματική ψαλμωδία, τη νηστεία και την ολονύκτια αγρυπνία.

Οι άγιοι Πατέρες όμως έχουν εκλέξει την ευχή του Ιησού ως ανώτερο μέσο αποκτήσεως της καρδιακής προσευχής. Πιο υψηλά από την προσευχή αυτή είναι η έκσταση, όπως είπαμε, η αρπαγή του νου, που ονομάζεται από τους Πατέρες και «πνευματική θεωρία», και συμβαίνει όταν καθαρισθεί τελείως η καρδιά. Σ’ αυτό το ύψος έφθασαν ο Μωυσής, ο Ηλίας και ιδιαίτερα ο απόστολος Παύλος, ο οποίος ανέβηκε μέχρι τον τρίτο ουρανό. Στην ύψιστη αυτή βαθμίδα της προσευχής παραμένουν οι σωματικές αισθήσεις και δυνάμεις, αλλά τις κυβερνά το Άγιο Πνεύμα όπου και όπως θέλει, διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί σωστά να τις κυβερνήσει.

Γέροντας Κλεόπας Ηλίε: H νοερά, η καρδιακή και η πνευματική προσευχή

– Τι είναι η νοερά και τι η καρδιακή προσευχή;

– Η νοερά προσευχή είναι εκείνη που γίνεται με στοχασμούς και ο νους συνηθίζει να βυθίζεται την ώρα της προσευχής, να τη λέει εξ ολοκλήρου μυστικά και χωρίς να διασκορπίζεται. Την περίοδο αυτή ο νους ειρηνεύει, ενώνεται με τις λέξεις της ευχής και την απαγγέλλει μυστικά. Η καρδιακή προσευχή είναι η προσευχή της νοερής αισθήσεως. Κατ’ αυτήν, όταν η εργασία της ευχής που γινόταν στον νου αρπαχθεί από την καρδιά, τότε η νοερά προσευχή που ήταν σκέψη, τώρα γίνεται νοερή αίσθηση, η οποία γίνεται πνευματική ανάγκη στον άνθρωπο.

Όποιος έφθασε σ’ αυτή την προσευχή της καρδιάς, από όπου πηγάζουν τα αισθήματα του ανθρώπου, προσεύχεται χωρίς λόγια, επειδή ο Θεός είναι Θεός της καρδιάς. Απ’ αυτή τη βαθμίδα αρχίζει η αληθινή πρόοδος στην προσευχή.

Γέροντας Κλεόπας Ἠλιέ: Λόγος περί Ἐξομολογήσεως.

 

Ὁ ὅσιος Παΐσιος ὁ Μέγας λέγει ὅτι: «Ἡ ἐξομολόγησις τῶν λογισμῶν στὸν Πνευματικὸ εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ ἡ ἐλπὶς τῆς σωτηρίας γιὰ ὅλους τοὺς πιστοὺς».

Πατέρες καὶ ἀδελφοί,

Ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πνευματικὰ καθήκοντα τῶν μοναχῶν ἀλλὰ καὶ τῶν λαϊκῶν χριστιανῶν, εἶναι ἡ ἐξομολόγησις τῶν ἁμαρτιῶν. Γι’ αὐτό, ὅσα πρόκειται νὰ εἴπω παρακάτω, θὰ ἔχουν σχέσι μὲ αὐτὸ τὸ Μυστήριο.

Γέρων Κλεόπας Ηλιέ: ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΜΕ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ΠΕΡΙ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ

 

 Ὑπό Γέροντος Κλεόπα Ἠλίε.

Σπουδαστής: Τί ἐννοοῦμε μέ τήν λέξι Ἁγία Γραφή;

Ἱερεύς: Μέ τήν λέξι "Ἁγία Γραφή ἐννοοῦμε τό σύνο­λο τῶν ἱερῶν βιβλίων πού γράφτηκαν μέ τήν ἔμπνευσι του Ἁγίου Πνεύματος σ' ἕνα χρονικό διάστημα περίπου 1500 ἐτῶν, δηλαδή ἀπό τοῦ Μωϋσέως, 1400 χρόνια πρό Χρι­στοῦ, μέχρι τοῦ συγγραφέως της ἀποκαλύψεως, 100 πε­ρίπου χρόνια μετά Χριστόν.

Σπουδαστής: Γιατί οι ἀρχιερεῖς καί ἱερεῖς δέν ἐπιτρέ­πουν στούς χριστιανούς, πού εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, νά ἑρμηνεύσουν καί κηρύξουν δημοσίως τόν λόγο τοῦ Θεοῦ ἀπό τίς Γραφές;

Γέροντας Κλεόπας Ηλίε: Διάλογος περί προσευχής

– Τι είναι η προσευχή και ποια τα είδη της, κατά τους αγίους Πατέρες;

– Προσευχή είναι η συνομιλία με τον Θεό. Είναι βλαστός της πραότητας και της αοργησίας, είναι καρπός της χαράς και της ευχαριστίας. Κατά τον Ευάγριο τον Ποντικό, είναι η αποδίωξη της λύπης και της απελπισίας. Είναι η ένωση και συνάφεια του ανθρώπου με τον Θεό και, κατά τους Πατέρες, η δύναμη του κόσμου, η συμφιλίωση με τον Θεό, η μητέρα των δακρύων και η θυγατέρα αυτών. Η προσευχή είναι το κλειδί της βασιλείας των ουρανών και, κατά τον Ρώσο άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο, είναι η ανάβαση του νου και των σκέψεών μας στον Θεό.

Η προσευχή έχει τρεις βαθμούς: Στον πρώτο ανήκει η προφορική ή σωματική προσευχή, στον δεύτερο η νοερά και στον τρίτο η καρδιακή.

Γέρων Κλεόπας Ηλιέ: «Όλους θα μας φάει ο Παράδεισος!»

Ένας καλόγερος κάποτε με αγία ζωή διάβασε στην Αγία Γραφή το «χίλια έτη…». 

 

Είχε μεγάλη ευλάβεια στην Παναγία και με απλότητα της είπε: 

«Παναγία μου, πες στο Χριστό να μου εξηγήσει πώς είναι τόσο όμορφα στον Παράδεισο, ώστε τα χίλια χρόνια να φαίνονται ότι είναι μία μέρα. 

 

Ήταν εκκλησιαστικός στο διακόνημα και ηλικιωμένος. Το βράδυ, όταν έφευγαν οι άλλοι μοναχοί, αυτός έμενε στο ναό, προσευχόταν κι έλεγε: 

«Παναγία μου, πες μου πώς γίνεται αυτό». Οι πόρτες της εκκλησίας ήταν ανοιχτές. Μέσα στην εκκλησία μπήκε ένας αετός. Ήταν τόσο όμορφος που δεν περιγραφόταν. Είχε χιλιάδες χρώματα κι έλαμπε. 

π. Κλεόπας Ηλιέ: Γιατί οι Χριστιανοί παρασύρονται στις μαγείες;

 

Γιατί οι Χριστιανοί παρασύρονται στις μαγείες;

 

Διότι εξέλειπε απ’ αυτούς η πίστις και ο φόβος του Θεού· διότι σήμερα δεν προσεύχονται σχεδόν καθόλου, ώστε να εκπληρωθούν τα αιτήματά των με την προσευχή και να μη τρέχουν στις μα­γείες.

 

Δεν διαβάζουν σήμερα την Αγία Γραφή για να ιδούν τι τιμω­ρίες περιμένουν τους ασχολουμένους μ’ αυτά. Δεν πηγαίνουν τακτι­κά στην εκκλησία, δεν εξομολογούνται ούτε ακόμη στις τέσσερες μεγάλες νηστείες, δεν ζητούν στις ανάγκες των την συμβουλή και την ευχή του ιερέως.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος ΙΕ'). Τελευταῖο

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

100. Μᾶς ἔλεγε ἀκόμη ὁ π. Κλεόπας: 
 

'Η ἄσκησις τοῦ ἐρημίτου καί ἡσυχαστοῦ εἶναι ἡ ἀδιάκοπη προσευχή βοηθουμένη καί ἀπό τήν νηστεία. 'Η προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τά δύο ὅπλα πού προστατεύουν τόν ἡσυχαστή& εἶναι οἱ δύο πτέρυγες μέ τίς ὁποῖες ἀνεβαίνει μέχρι τοῦ θρόνου τοῦ Χριστοῦ.
 

'Ο ἐρημίτης πρέπει νά εἶναι μία ἀναμμένη λαμπάδα τῆς ἀδιάκοπης ἐργασίας τῆς προσευχῆς. 'Εάν  μένης στήν ἔρημο γιά  ἡσυχία, γιά ψυχαγωγία ἤ σπουδές, δέν θά σέ πολεμήση ποτέ ὁ διάβολος. 'Αλλά, ὅταν εἰπεῖς ὅτι μένεις γιά τόν Θεό, ὅταν ἀρχίζης νά προσεύχεσαι καί νά νηστεύης στήν ἔρημο, τότε βλέπεις τί πόλεμο σοῦ κάνει ὁ διάβολος.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος ΙΔ')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

99. 'Ο π. Κλεόπας πολλές φορές μᾶς συνιστοῦσε καθαρή καί εἰλικρινῆ ἐξομολόγησι. Κάποια φορά μᾶς ἀνέφερε καί τό παρακάτω περιστατικό κάποιου ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ, τοῦ ὁποίου τό σῶμα ἔμεινε ἄλειωτο καί τυμπανιαῖο, διότι δέν εἶχε ἐξομολογηθῆ στήν ζωή τά ἁμαρτήματά του.
 

Στήν 'Επισκοπή τοῦ Χούσι, τό 1785 ἐζοῦσε ἕνας μοναχός, ὀνόματι Ραφαήλ. Αὐτός ὁ μοναχός ἦτο ἀγγειοπλάστης καί εἶχε ἐνάρετη ζωή. Τήν ἡμέρα δέν ἔτρωγε τίποτε καί μόνο τό βράδυ, μετά τήν δύσι τοῦ ἡλίου, ἔτρωγε πολύ λίγο φαγητό. Μετά ἔπαιρνε ἕνα βιβλίο καί ἐδιάβαζε.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος ΙΓ')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

91. 'Ο π. Κλεόπας ἐγνώριζε ἀπό πρίν τό τέλος του, τό ὁποῖον καί περίμενε. Μία φορά εἶπε: «Πώ, πώ, τί ὡραῖο καί μεγάλο σταυρό ἔχω στό κεφάλι μου!» Πράγματι ἐκεῖνες τίς ἡμέρες, πρό τοῦ θανάτου του, εἶχε κατασκευασθῆ ἕνα προσκυνητάρι μέ τόν σταυρό στήν μέση, στά ρουμανικά λέγεται Τρωῒτσα, τό ὁποῖον τοποθετήθηκε στό μέσον τοῦ Κοιμητηρίου τῆς Μονῆς. Στήν θέσι πού μπῆκε ὁ Σταυρός ἀνοίχθηκε δίπλα ὁ τάφος τοῦ π. Κλεόπα. ῎Αλλη φορά, πρίν νά κατασκευασθῆ ἡ Τρωῒτσα, ὁ Γέροντας ἔλεγε τί θά εἶναι γραμμένο ἐπάνω σ' αὐτήν. 'Αλλά κανείς δέν γνώριζε ἀπό τότε γιά ποιόν ὁμιλεῖ.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος ΙΒ')

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

87. ῞Ενας Χριστιανός, χωρισμένος μέ τήν σύζυγό του, ἐδιώκετο συνεχῶς ἀπό τούς συγγενεῖς τής γυναίκας του, ἡ ὁποία ἦτο σπουδαῖο πρόσωπο τῆς κοινωνίας. Εἶχε τεθῆ ὑπο παρακολούθησι καί εἶχε ἀπειληθῆ ἐπανειλημένως ἀπό ἀξιωματικούς τῆς ἀστυνομίας. Τότε μετέβη μέ τήν ἀδελφή του στόν π. Κλεόπα νά ζητήση προσευχή.
 

῞Οταν ἀνεχώρησαν, συναντήθηκαν μέ κάποιον μοναχό, ὁ ὁποῖος τούς ἐζήτησε νά τόν βοηθήσουν γιά νά μεταφέρη τά πράγματά του στήν Σκήτη Σύχλα. Καθ'ὁδόν τοῦ ἐδιηγήθησαν τίς περιπέτειες πού ἔχουν μέ τούς ἀξιωματικούς τῆς ἀστυνονμίας.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος ΙΑ')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

82. Μᾶς διηγήθηκε ὁ π. Κλεόπας, ὅταν ἦτο ἄρρωστος στό νοσοκομεῖο τοῦ 'Ιασίου: «Μετά τήν ἐγχείρησι, μέ μετέφεραν στήν ἐντατική. 'Εκεῖ κοιμήθηκα τρεῖς ἡμέρες καί τρεῖς νύκτες. 

 

῞Οταν ξύπνησα, μοῦ εἶπαν: «Πάτερ, ξέρεις ὅτι κοιμήθηκες τρία ἡμερόνυκτα καί ὅλο αὐτό τό διάστημα ὡμιλοῦσες;
 

-Δέν ξέρω τίποτε! Τί ἔλεγα καί ὡμιλοῦσα;

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος Ι')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

78. Τά πουλιά παρηγοροῦσαν πολύ τόν π. Κλεόπα. Συνωμιλοῦσε συχνά μέ τά «παλληκάρια τῶν δασῶν», μέ τίς κουκουβάγιες, τά κοτσύφια καθώς καί ἄλλα τά ὁποῖα τραγουδοῦσαν καί χαροποιοῦσαν τόν Γέροντα.
 

'Ο π. Κλεόπας κάποτε μᾶς διηγήθηκε τό ἑξῆς περιστατικό: «Τί μεγάλη χαρά εἶχα ὅταν κοινώνησα γιά πρώτη φορά στήν ἔρημο! *Ηλθε ἕνα κοπάδι πουλιά καί μοῦ ἔψαλαν παρά πολύ ὡραῖα. . . !». Καί ὁ στάρετς, ὅταν ἠμποροῦσε, ἐτάϊζε τά πουλάκια ἀπό τίς ἰδικές του πτωχές τροφές.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος Θ')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

74. Μᾶς διηγήθηκε ἀκόμη ὁ π. Κλεόπας ὅτι κατά τά ἔτη 1930-1944 ζοῦσε στήν Κοινότητα Μπορλέστι τοῦ νομοῦ Νεάμτς ἕνας ἱεροψάλτης, ὁ ὁποῖος ἐκαλεῖτο Νικόλαος Δημητρίου. *Ητο ἕνας πολύ πιστός καί εὐλαβής Χριστιανός καί ἐρχόταν συχνά στό Μοναστήρι Συχαστρία.
 

῞Οταν ἔψαλε στόν χορό, ἔτρεχαν δάκρυα ἀπό τά μάτια του κι ὅλοι οἱ Χριστιανοί ὠφελοῦντο ἀπό τήν ἁγία ζωή του.

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος Η')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

69. Κάποια φορά ἦλθε στόν π. Κλεόπα ἕνας Πιστός μαζί μέ ἕνα αἱρετικό, ὁ ὁποῖος εἶχε παρασυρθῆ στήν θρησκετυτική ἑταιρεία τῶν Μαρτύρων τοῦ 'Ιεχωβᾶ. 'Ο Πιστός Χριστιανός εἶχε προσπαθήσει μέ πολλές συζητήσεις καί ἀποδείξεις νά τόν ἐπαναφέρη στήν ἀληθινή Πίστι. 'Ο αἱρετικός ἦτον γεμᾶτος ἀπό ἀπορίες καί ἐρωτήσεις καί δέν ἀνεγνώριζε τήν πλάνη του. Τότε ὁ Χριστιανός τόν ἔπειοσε νά πᾶνε μαζί στόν π. Κλεόπα.  

῎Εργα καί διδακτικοί Λόγοι τοῦ π. Κλεόπα. (Μέρος Ζ')

 

Ἡ ζωή καί οἱ ἀγῶνες τοῦ Γέροντος π. Κλεόπα Ἡλίε

 

63. ῞Ενας ἀδελφός εἶπε στόν Γέροντα ὅτι εἶναι ἀπασχολημένος μέ τό διακόνημα καί δέν τοῦ μένει χρόνος γιά τήν προσευχή. Τί νά κάνη;
-'Αδελφέ μου, τοῦ εἶπε ὁ στάρετς, τό σῶμα εἶναι ἡ Μάρθα, ἐνῶ ἡ ψυχή εἶναι ἡ Μαρία! 'Η Μάρθα κοπιάζει γιά τά ὑλικά ἀγαθά, ἐνῶ ἡ Μαρία, ἡ ὁποία συμβολίζει τήν ψυχή, στέκεται παρά τούς πόδας τοῦ 'Ιησοῦ καί προσεύχεται. Γι'αὐτό λέγει ὁ Κύριος ὅτι «ἡ Μαρία τήν ἀγαθή μερίδα ἐξελέξατο».
Εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νά συμφιλιώνουμε τήν Μάρθα καί τήν Μαρία, δηλαδή πρῶτα νά προσευχώμεθα καί κατόπιν νά κάνουμε καί τό διακόνημά μας προσευχόμενοι μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά.