π. Αὐγουστῖνος Καντιώτης: Η ΥΛΗ ΑΓΙΑΖΕΤΑΙ

 

«Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις» (Μέγ. Ἁγιασμ.)

Σήμερα, ἀγαπητοί μου, δεσποτικὴ πανήγυρις· ἡ ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων! Βαπτίζεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τὸν Ἰωάννη στὸν Ἰορδάνη, κλείνει τὸ Δωδεκαήμερο, καὶ αὔριο ἡ σύναξις τοῦ Βαπτιστοῦ. Τὴν πρώτη ἡμέρα, τὰ Χριστούγεννα, εἴδαμε τὸ Χριστὸ βρέφος νεογέννητο. Τὴν 1η Ἰανουαρίου τὸν εἴδαμε νήπιο ὀκτὼ ἡμερῶν, ὅταν καταδέχτηκε νὰ περιτμηθῇ, ὠνομάστηκε Ἰησοῦς καὶ ἔλαβε «ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» (Φιλ. 2,9). Καὶ σήμερα τὸν βλέπουμε ἄνδρα 30 ἐτῶν. Προβάλλουν τώρα κάποια ἐρωτήματα.

Για τον Μεγάλο Αγιασμό: απαντήσεις σε ερωτήματα που απασχολούν τους πιστούς

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τελεῖται κάθε χρόνο τήν 5η καί 6η Ἰανουαρίου.

Πολλοί εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ρωτοῦν ἄν ὁ Ἁγιασμός αὐτός πίνεται, χρησιμοποιεῖται γιά ραντισμό, φυλάσσεται στά σπίτια καί ἄν ἀντικαθιστᾶ τή θεία Κοινωνία. 

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ, μεταγλωττισμένο στή νεοελληνική, ἀποτελεῖ «εἰδική γνωμοδότηση περί τοῦ θέματος τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, δηλ. πῶς λαμβάνεται αὐτός παρά τῶν χριστιανῶν, ἐάν φυλάσσεται καί ἐάν ἀπ’ αὐτόν μεταλαμβάνουν» οἱ πιστοί, συνταχθέν ὑπό τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κυροῦ Νικοδήμου. Ἀρχικῶς αὐτή δημοσιεύθηκε στά ΔΙΠΤΥΧΑ τοῦ ἔτους 1999 (σσ. οη΄-π΄), πρός ἐνημέρωση τῶν εὐλαβέστατων Ἐφημερίων καί πληροφόρηση τῶν πιστῶν.

Γιατί βαπτίστηκε ο Χριστός;

ΣHMEPA, τελειώνει το Δωδεκαήμερο. Δωδεκαήμερο είναι ο κύκλος των χαρμοσύνων εορτών, που αρχίζουν με τή γέννησι του Xριστού και τελειώνουν με τη βάπτισί του. Oι ημέρες είναι δώδεκα αν αφαιρεθεί η νηστήσιμος παραμονή των Φώτων.

Tην ημέρα των Xριστουγέννων είδαμε το Xριστό νήπιο στό σπήλαιο.

Tήν 1η Iανουαρίου τον είδαμε βρέφος οκτω ημερών να περιτέμνεται και να λαμβάνει το όνομα Iησούς. Kαι σήμερα τον βλέπουμε «άνδρα τέλειον» (Eφ. 4,13), σε ηλικία τριάντα ετών, που έρχεται στα Iορδάνεια ρείθρα να βαπτισθεί.

Γύρω από τη βάπτιση δημιουργούνται ορισμένα ζητήματα, τα οποία θέλουν εξήγηση.

Φῶτα - Ὁλόφωτα ! (ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ)

Ἐκινδύνευε νὰ βυθισθῇ εἰς τὸ κῦμα ἡ μικρὴ βάρκα τοῦ Κωνσταντῆ τοῦ Πλαντάρη, πλέουσα ἀνάμεσα εἰς βουνὰ κυμάτων, ἕκαστον τῶν ὁποίων ἤρκει διὰ νὰ ἀνατρέψῃ πολλὰ καὶ δυνατὰ σκάφη καὶ νὰ μὴ ἀποκάμῃ, καὶ εἰς ἀβύσσους, ἑκάστη τῶν ὁποίων θὰ ἦτο ἱκανὴ νὰ καταπίῃ ἑκατὸν καράβια καὶ νὰ μὴ χορτάσῃ. 

Ὀλίγον ἀκόμη καὶ θὰ κατεποντίζετο. Ἄγριος ἐφύσα βορρᾶς, ὀργώνων βαθέως τὰ κύματα, καὶ ἡ μικρὰ φελούκα, διὰ νὰ μὴν ἀρμενίζῃ κατεπάν᾽ τὸν ἀέρα, εἶχε μαϊνάρει τὸ πανί της, καὶ εἶχε μείνει ξυλάρμενη καὶ ὠρτσάριζε κ᾽ ἐδοκίμαζε νὰ κάμῃ βόλτες. Τοῦ κάκου. 

(†) Ἐπίσκοπος Αὐγουστίνος Καντιώτης: Τὰ ἅγια Θεοφάνεια - Τά δύο βαπτίσματα

ΕΟΡΤΗ μεγάλη σήμερα, αγαπητοί μου, για όλους τους ορθοδόξους λαούς. Ιδιαιτέρως την εορτάζει ή Ελλάς, χώρα ναυτική. 

Οι ναυτικοί μας, όπου και να πλέουν, εϊτε στον Ατλαντικό εϊτε στον Ειρηνικό ωκεανό, την τιμούν χαρμοσύνως• σήμερα αγιάζονται τα νερά και οί θάλασσες με τον τίμιο σταυρό.

Ή εορτή των Φώτων είναι το τέλος μιας εκκλησιαστικής περιόδου πού ονομάζεται Δωδεκαήμερο. Τελειώνει σήμερα το Δωδεκαήμερο, πού άρχισε με τη γέννηση του Χριστού. 

Να μιλήσουμε για την εορτή των Φώτων; Μικρά ή διάνοια μας, ασθενής ή γλώσσα μας, και το μυστήριο πού αποκαλύπτεται σήμερα με τη βάπτιση του Κυρίου απέραντο όπως ό ωκεανός. Μάλλον πρέπει να σιωπήσουμε. Άλλα για να μη μείνη ό άμβωνας άφωνος τέτοια μέρα, τολμώ, επικαλούμενος τη χάρι του αγίου Πνεύματος, κάτι να πω.

Περί του Μεγάλου Αγιασμού και της χρήσεως αυτού

του Μακαριστού Μητροπολίτη 

Πατρών κυρού Νικοδήμου

Υπείκοντες εις ανατεθείσαν ημίν εντολήν της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου (υπ' αριθμ. 543/938/14.7.1998), προκληθείσαν εξ εισηγήσεως της Μονίμου Συνοδικής Επιτροπής Θείας Λατρείας και Ποιμαντικού Έργου (από 12.6.1998), όπως προβώμεν εις «την εκπόνησιν ειδικής γνωμοδοτήσεως περί του θέματος του Μεγάλου Αγιασμού, ήτοι πώς λαμβάνεται ούτος παρά των χριστιανών, εάν φυλάσσεται και εάν εξ αυτού μεταλαμβάνουσιν» οι πιστοί, «της γνωμοδοτήσεως ταύτης δημοσιευθησομένης εις τα ΔΙΠΤΥΧΑ του επιόντος έτους 1999, προς ενημέρωσιν των ευλαβέστατων εφημερίων και πληροφόρησιν των πιστών», παρατηρούμεν τα εξής:

Φώτης Κόντογλου: Τὰ Φῶτα στ’ Ἀϊβαλὶ

Φώτη Κόντογλου

Στά θαλασσινὰ τὰ μέρη ῥίχνουνε τὸν Σταυρό, ὓστερ’ ἀπὸ τή Λειτουργία τῶν Θεοφανίων. Ἔτσι τὸν ῥίχνανε καὶ στήν πατρίδα μου, κ’ ἤτανε ἕνα θέαμα ἔμορφο καὶ παράξενο.

Ξεκινοῦσε ἡ συνοδεία ἀπὸ τή μητρόπολη. Μπροστὰ πηγαίνανε τὰ ξαφτέρουγα καὶ τὰ μπαϊράκια, κ’ ὕστερα πηγαίνανε οἱ παπάδες μὲ τὸν δεσπότη, ντυμένοι μὲ τὰ χρυσᾶ τὰ ἄμφια, παπάδες πολλοὶ κι ἀρχιμαντρίτες, γιατὶ ἡ πολιτεία εἶχε δώδεκα ἐκκλησίες, καὶ κατὰ τὶς ἐπίσημες μέρες στίς μικρὲς ἐνορίες τελειώνανε γλήγορα τή Λειτουργία καὶ πηγαίνανε οἱ παπάδες στή μητρόπολη, γιά νά γίνεται ἡ γιορτὴ πιὸ ἐπίσημη. 

Για τον Μεγάλο Αγιασμό: απαντήσεις σε ερωτήματα που απασχολούν τους πιστούς

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τελεῖται κάθε χρόνο τήν 5η καί 6η Ἰανουαρίου.

Πολλοί εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ρωτοῦν ἄν ὁ Ἁγιασμός αὐτός πίνεται, χρησιμοποιεῖται γιά ραντισμό, φυλάσσεται στά σπίτια καί ἄν ἀντικαθιστᾶ τή θεία Κοινωνία. 

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ, μεταγλωττισμένο στή νεοελληνική, ἀποτελεῖ «εἰδική γνωμοδότηση περί τοῦ θέματος τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, δηλ. πῶς λαμβάνεται αὐτός παρά τῶν χριστιανῶν, ἐάν φυλάσσεται καί ἐάν ἀπ’ αὐτόν μεταλαμβάνουν» οἱ πιστοί, συνταχθέν ὑπό τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κυροῦ Νικοδήμου. Ἀρχικῶς αὐτή δημοσιεύθηκε στά ΔΙΠΤΥΧΑ τοῦ ἔτους 1999 (σσ. οη΄-π΄), πρός ἐνημέρωση τῶν εὐλαβέστατων Ἐφημερίων καί πληροφόρηση τῶν πιστῶν.

Τὰ Φῶτα στ’ Ἀϊβαλὶ

Φώτη Κόντογλου

Στά θαλασσινὰ τὰ μέρη ῥίχνουνε τὸν Σταυρό, ὓστερ’ ἀπὸ τή Λειτουργία τῶν Θεοφανίων. Ἔτσι τὸν ῥίχνανε καὶ στήν πατρίδα μου, κ’ ἤτανε ἕνα θέαμα ἔμορφο καὶ παράξενο.

Ξεκινοῦσε ἡ συνοδεία ἀπὸ τή μητρόπολη. Μπροστὰ πηγαίνανε τὰ ξαφτέρουγα καὶ τὰ μπαϊράκια, κ’ ὕστερα πηγαίνανε οἱ παπάδες μὲ τὸν δεσπότη, ντυμένοι μὲ τὰ χρυσᾶ τὰ ἄμφια, παπάδες πολλοὶ κι ἀρχιμαντρίτες, γιατὶ ἡ πολιτεία εἶχε δώδεκα ἐκκλησίες, καὶ κατὰ τὶς ἐπίσημες μέρες στίς μικρὲς ἐνορίες τελειώνανε γλήγορα τή Λειτουργία καὶ πηγαίνανε οἱ παπάδες στή μητρόπολη, γιά νά γίνεται ἡ γιορτὴ πιὸ ἐπίσημη. 

Περί του Μεγάλου Αγιασμού και της χρήσεως αυτού

του Μακαριστού Μητροπολίτη 

Πατρών κυρού Νικοδήμου

Υπείκοντες εις ανατεθείσαν ημίν εντολήν της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου (υπ' αριθμ. 543/938/14.7.1998), προκληθείσαν εξ εισηγήσεως της Μονίμου Συνοδικής Επιτροπής Θείας Λατρείας και Ποιμαντικού Έργου (από 12.6.1998), όπως προβώμεν εις «την εκπόνησιν ειδικής γνωμοδοτήσεως περί του θέματος του Μεγάλου Αγιασμού, ήτοι πώς λαμβάνεται ούτος παρά των χριστιανών, εάν φυλάσσεται και εάν εξ αυτού μεταλαμβάνουσιν» οι πιστοί, «της γνωμοδοτήσεως ταύτης δημοσιευθησομένης εις τα ΔΙΠΤΥΧΑ του επιόντος έτους 1999, προς ενημέρωσιν των ευλαβέστατων εφημερίων και πληροφόρησιν των πιστών», παρατηρούμεν τα εξής:

Γιατί βαπτίσθηκε ο Χριστός;

του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης

π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε
στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Κυριακὴ 6-1-1980.

ΣΗΜΕΡΑ, ἀγαπητοί μου, εἶνε μεγάλη ἑορτὴ καὶ πανήγυρις. Σήμερα εἶνε Θεοφάνεια. Σήμερα ἁγιάζονται τὰ ὕδατα καὶ παίρνουν οἱ Χριστιανοὶ ἁγιασμένο νερό. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία δείχνει, ὅτι ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὰ ὑλικὰ πράγματα. Ὑλικὸ εἶνε τὸ νερό, στοιχεῖο ὅμως ἀπαραίτητο γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου.

Νερό. Στοιχεῖο ἄφθονο• βροχὲς καὶ χιόνια,δεξαμενὲς ὑδάτων, πηγὲς καὶ βρύσες, ῥυάκια καὶ ποταμοὶ μεγάλοι, ὅπως ὁ Βόλγας στὴ Ῥωσία, ὁ Νεῖλος στὴν Ἀφρική, ὁ Γάγγης στὴν Ἄπω Ἀνατολή, καὶ στὴν Ἀμερικὴ ὁ Ἀμαζόνιοςκαὶ ὁ Μισσισιππῆς. Τεράστιοι ποταμοί, πλωτοὶ ποταμοί. Καὶ ὅμως ὅλους αὐτοὺς τοὺς νίκησε ἕνας ἄσημος ποταμός, ὁ Ἰορδάνης.

Παρατυπίες που παρατηρήθηκαν κατά την εορτή των Θεοφανείων

Mε αφορμή δημοσιεύματα, με φωτογραφικά στιγμιότυπα, που αναρτήθηκαν στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης από την εορτή των Θεοφανίων  σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και την τέλεση του Μεγάλου Αγιασμού των Υδάτων (ακολουθία συναρπαστική και αποκαλυπτική των κοσμολογικών διαστάσεων της σωτηρίας) διαπιστώνεται ότι αρκετοί από τους τελούντες τον Αγιασμό της εορτής, υπερβαίνουν τις υποστατικές διατάξεις της Εκκλησίας με πολλές προχειρότητες και αυτοσχεδιασμούς. 

Καταγράφοντας τις διάφορες παρεκτροπές δεν αποσκοπούμε στον έλεγχο αλλά στην υπενθύμιση, στον προβληματισμό και στον επανατροχιασμό στην Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας. 

Λόγος στην παραμονή των Φώτων. (Αγ. Θεοδώρου του Στουδίτου)

[...] Αλλά τί να πούμε και για τον προερχόμενον από την έρημον Ιωάννη, το παράδοξο αυτό και πολυπόθητο για τους Ισραηλίτες θέαμα, τον άγγελο του Θεού, ο οποίος χειροτονήθηκε απόστολος πριν τους Αποστόλους; Όμως ένας τόσο μεγάλος Βασιλιάς τέτοιο στρατιώτη έπρεπε να έχει, αυτόν τον τόσο μεγάλο Προφήτη, ο μέγιστος Αρχιερεύς. 

Και ας κατανοήσουμε ποιό και πόσο μεγάλο μυστήριο έχουμε ενώπιον μας: επειδή ήταν ανάρμοστο, ενώ παρευρίσκεται ο νυμφαγωγός, να απουσιάζει ο νυμφίος, και ενώ η φωνή αναβοά, να μην ακούεται ο Λόγος, τί γίνεται, πώς τα οικονόμησε ο Θεός; 

Γιατί ὁ Ἰησοῦς, ἐπέλεξε τόν Ἰορδάνη ποταμό καί ὄχι κάπου ἀλλοῦ γιά νά Βαπτισθεῖ;

Στον "Θησαυρό Δαμασκηνού" βρίσκουμε τις εξής πληροφορίες:

Στον Ιορδάνη ποταμό είχαν γίνει πολλά θαύματα και ήταν πλήρης χαρίτων, αγιασμένος και για αυτό ο Χριστός πήγε εκεί.

Ένα θαύμα είναι όταν διήλθε από αυτόν ο Ιησούς του Ναυή με την Κιβωτό την οποία την κρατούσαν οι δώδεκα ιερείς και με εντολή του Ιησού του Ναυή μπήκαν οι ιερείς με την κιβωτό. Τότε έγινε θαύμα παράδοξο: 

Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω και απέμεινε τόσο νερό, όσο ήταν αρκετό για να βραχούν οι ιερείς μόνο μέχρι τον αστράγαλο. Και έτσι έμειναν τα νερά έως ότου πέρασαν όλοι οι Εβραίοι.

Σχέση Μικρού και Μεγάλου Αγιασμού κατά τους Κολλυβάδες και δη κατά τον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο

Με τη ευκαιρία της μεγάλης δεσποτικής εορτής των Θεοφανείων και της κατ’ αυτήν τελέσεως του Μεγάλου Αγιασμού, επιθυμούμε ν’ αναφερθούμε στη σχέση αυτή του Μεγάλου, ως λέγεται, Αγιασμού, προς τον αποκαλούμενο Μικρό Αγιασμό, ο οποίος τελείται σε κάθε άλλη περίπτωση π.χ. Πρωτομηνιά, εγκαινισμούς οίκων, καταστημάτων κ. ά., με σκοπό να συμβάλλουμε στη αποφυγή των πολλών παρανοήσεων, αλλά και στην εξάλειψη των λανθασμένων απόψεων και εθιμικών διατάξεων σχετικά με τη σύγκριση των δύο Αγιασμών και την χρήση τους. Οδηγό σ’ αυτήν την προσπάθεια θα έχομε έναν από τους κυριώτερους εκπροσώπους της Φιλοκαλικής αναγέννησης του 18ου αιώνος, του κινήματος δηλ. των Κολλυβάδων, των Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, ο οποίος είχε ασχοληθεί με το θέμα εκτενώς. 

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΡΤΑ

Αφήγηση: Πηνελόπη Παλάντζα Σαρλή

Την πρωτοχρονιά την περιμέναμε παρόλο που ξέραμε ότι και σ’ αυτή τη γιορτή δεν θα παίρναμε δώρα. Και δεν πιστεύαμε στον άγιο Βασίλη. Το φαγητό της πρωτοχρονιάς ήταν χοιρινό με σέλινο, ή αρνάκι στο φούρνο. 

Τα παιδιά πίναμε για το καλό του νέου χρόνου λίγο κρασί που μας το βάζανε σε φλιτζάνια του καφέ. Για βασιλόπιτα φτιάχναμε κέικ και βάζαμε ένα κέρμα μέσα. Μόνο που τις περισσότερες φορές λόγω του βάρους του έπεφτε στο πάτο του ταψιού κι αναγκάζονταν η μαμά μας να το χώνει μετά στο ψημένο κέικ.

Γενικά στις γιορτές τραπέζι είχαμε μόνο το μεσημέρι. Τα βράδια τρώγαμε πρόχειρα όπως όλες τις άλλες μέρες. Την πρωτοχρονιά το βράδυ μαζευόμασταν στα σπίτια γειτόνων και παίζαμε τυχερά παιγνίδια, τριάντα ένα και πάρτα όλα, όχι με λεφτά αλλά με φασόλια.