Ὁ ἀντιαιρετικὸς καὶ θεραπευτικὸς σκοπὸς τοῦ δόγματος

 

 

τοῦ μακαριστοῦ π. Ι. Ρωμανίδη 
                                                                                                 

Τὰ δόγματα δὲν βγῆκαν ἀπὸ στοχαστικὴ προσπάθεια ἔξυπνων φιλοσοφούντων θεολόγων. 

 

Ἀλλὰ τὰ δόγματα εἶναι διατυπώσεις τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας, τὶς ὁποῖες ἔκαναν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ νὰ τὴν προφυλάξουν ἀπὸ αἱρέσεις. 

Τό ἐγκόλπιό που λανσάρετε ὡς ἐξουσία. Για μιά Κολωνακιώτικη ἐκκλησιαστική ἀριστοκρατία ~ π. Ιωάννης Ρωμανίδης

Ὁ πατήρ Ἰωάννης Ρωμανίδης († 1η Νοεμβρίου 2001) γιά τά Ἱερατικά συνέδρια.

«...Δέν πηγαίνω ποτέ σέ Ἱερατικά συνέδρια ὡς ὁμιλητής. Διαπίστωσα ὅτι οἱ ἐκασταχοῦ Μητροπολῖτες πλήν ἐνίων ἐξαιρέσεων, μέ βλοσυρότητα Σουλτάνων προσπαθοῦν νά κατατρομοκρατήσουν τους Ἱερεῖς, κυρίως αὐτούς πού σέβονται τήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί Παράδοση, καί νά ἐπιβάλλουν τήν ἀθεολόγητη ἰδεοληψία τους, τόν ἀδογμάτιστο κοινωνισμό τους ἤ ἀκόμη καί τά πάθη τῆς ἀτιμίας τους... Μέ τέχνη καί τρομοκρατία προσπαθοῦν νά τά ἐπιβάλλουν καί αὐτά.

Οἱ γαστρίμαργοι λένε: <Δέν βλάπτουν τά φαγητά καί τά ποτά! Τά ἐξερχόμενα βλάπτουν>. Φανερή ἡ Δεσποτική σοφιστεία στήν παρερμηνεία... τοῦ Εὐαγγελίου. Σέ ὅλο τό μεγαλεῖο της!

Οἱ ἠθικιστές λένε: <Δράση θέλει ὁ Χριστός>. Ἐννοεῖται ποιμαντική δράση, χωρίς ἀγῶνα ἐσωτερικῆς κατάστασης. Δράση, δράση... βράση, βράση... Καί στό τέλος ἐξατμίζονται ὅλα καί μένει ἄδεια ἡ κατσαρόλα.

Οἱ αἱρετικοί καί ἡ διδασκαλία τους - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱) (Μέρος 3ον καί τελευταίον)

 

Τὸ Μέρος 1ον ΕΔΩ καὶ Μέρος 2ον ΕΔΩ 

 

Ὁ Θεὸς εἶναι ἀπερίγραπτος, ὁπότε δὲν μποροῦμε νὰ πάρωμε τὸ φιλοσοφικὸ πρότυπο περὶ ἐντελεχείας τοῦ Ἀριστοτέλους, ποὺ βασίζεται σὲ παρατηρήσεις ἀπὸ τὴν κτιστὴ φύσι οὔτε νὰ ἀναφέρωμε κανόνες ἀπὸ τὴν φιλοσοφία τοῦ Ἀριστοτέλους, ποὺ εἶναι παρμένοι ἀπὸ τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ κτιστὰ ἢ καὶ ἀπὸ τὰ δικά του μεταφυσικὰ (μετὰ τὰ φυσικά), μερικὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι ἐπίσης ὁρατὰ καὶ νὰ τοὺς ἐφαρμόσωμε στὸν Θεό, σὲ Κάποιον δηλαδὴ ποὺ δὲν μοιάζει μὲ τὰ κτίσματα.

Π.χ. λέμε ὅτι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος, ὁ ὁποῖος ἄλλα κάνει κατὰ φύσιν (γιὰ τὰ ὁποῖα δηλαδὴ δὲν μπορεῖ νὰ κάνῃ ἀλλιῶς, τουτέστιν νὰ μὴ τὰ κάνῃ) καὶ ἄλλα κατὰ βούλησιν, τὰ ὁποῖα ἂν θέλῃ τὰ κάνει. Στὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου φαίνεται σαφῶς ἡ διάκρισις αὐτὴ μεταξὺ τοῦ κατὰ φύσιν καί τοῦ κατὰ βούλησιν. Π.χ., ἐὰν ὁ ἄνθρωπος θέλῃ νὰ κάνῃ παιδιά, ἐδῶ συνήθως ἔχωμε κάποιο συνδυασμὸ τοῦ κατὰ φύσιν καί τοῦ κατὰ βούλησιν. Δὲν μπορεῖ νὰ κάνῃ παιδιὰ μόνο κατὰ βούλησιν, δηλαδὴ μόνο μὲ τὸ μυαλό του. Ἡ ἀπόφασις τοῦ νὰ κάνῃ παιδιὰ δὲν δημιουργεῖ αὐτόματα παιδιά. Ἀλλὰ πρέπει νὰ ὑπάρξῃ συνδυασμὸς βουλήσεως καὶ πράξεως. Ἐδῶ ὁ ἄνθρωπος δὲν ἐνεργεῖ μόνο κατὰ φύσιν, ἀλλὰ ἐνεργεῖ συλλογιστικά, βάσει τῆς γνώσεως καὶ ἀναλύσεως τῶν προϋποθέσεων καὶ ἀναγκῶν καὶ ἐπιθυμιῶν ποὺ ἔχει καὶ κάνει μία ἐπιλογή. Μόνο στὸν κτιστὸ λογικὸ κόσμο ὑπάρχει τὸ χαρακτηριστικὸ νὰ κάνῃ κανεὶς κάτι κατὰ φύσιν καὶ κάτι ἄλλο κατὰ βούλησιν. Στὸν Θεὸ ὅμως δὲν μποροῦν νὰ ἀποδοθοῦν αὐτὰ τὰ κατηγορήματα. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀπάντησις.

Οἱ αἱρετικοί καί ἡ διδασκαλία τους- Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱) (Μέρος 2ον)

Τὸ πρῶτο μέρος  ΕΔΩ

β) Ἀπὸ τὴν αἵρεσι τοῦ Ἀρείου περὶ Ἐνσαρκώσεως.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς διαμάχης μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων καὶ τῶν Ἀρειανῶν ὑπῆρχαν ὡρισμένα σημεῖα ἐπαφῆς μεταξὺ τῶν δύο. Ὅτι δηλαδὴ μόνον ὁ Θεὸς γνωρίζει τὴν οὐσία Του καὶ ὅτι ὁ Θεὸς ἔχει οὐσιώδη ἐνέργεια, ἡ ὁποία δὲν ταυτίζεται μὲ τὴν οὐσία Του (διάκρισις μεταξὺ οὐσίας καὶ ἐνεργείας). Γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο ὁ Θεὸς ὅταν δημιουργῇ τὸν κόσμο, τὸν δημιουργεῖ ὄχι κατ᾿ οὐσίαν, ἀλλὰ κατὰ βούλησιν καὶ κατ᾿ ἐνέργειαν. Ὁπότε ὑπάρχει ἕνωσις τῆς ἀκτίστου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ κτίσματα.

Οἱ αἱρετικοί καί ἡ διδασκαλία τους - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱) (Μέρος 1ον)

 

Ὁ αἱρετικοὶ ἔκαναν, ὅπως εἴπαμε, φιλοσοφικὴ διάκρισι μεταξὺ τῆς οὐσίας καὶ τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, διότι πῆραν τὴν Ἁγιογραφικὴ διάκρισι, ποὺ δὲν εἶναι φιλοσοφικὴ καὶ τὴν ἐφιλοσοφοποίησαν. Αὐτοὶ εἶναι: Ὁ Παῦλος ὁ Σαμοσατεύς, ὁ Λουκιανός, οἱ Συλλουκιανισταί, δηλαδὴ οἱ Ἀρειανοὶ καὶ μετὰ οἱ Νεστοριανοί, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τὴν ἴδια παράδοσι τῶν προηγουμένων.

Ὁ Παῦλος ὁ Σαμοσατεὺς δίδασκε ὅτι στὸν Χριστὸ δὲν ὑπάρχει φυσικὴ ἕνωσις τῶν δύο φύσεων, ἀλλὰ ὑπάρχει κατὰ βούλησιν ἕνωσις ἢ κατ᾿ ἐνέργειαν ἕνωσις ἤ, ὅπως ὁ ἴδιος ἀναφέρει σὲ ὡρισμένα σημεῖα, «ἕνωσις κατὰ ποιότητα». Δὲν ἔγινε δηλαδὴ στὸν Χριστὸ ἕνωσις τῆς φύσεως τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν ἀνθρωπίνη φύσι τοῦ Λόγου, ἀλλὰ ἕνωσις τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν ἐνέργεια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τοῦ Λόγου. Ἔτσι ὁ Παῦλος ὁ Σαμοσατεὺς κατεδικάσθῃ ὡς αἱρετικός.

Περὶ τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ καὶ περὶ τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Αὐτὸ τὸ θέμα εἶναι συνυφασμένο, κατὰ κάποιο τρόπο, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ ἀνεξάρτητο, ἀπὸ τὸ φιλοσοφικὸ πρόβλημα περὶ τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ. Τὸ φιλοσοφικὰ ἐπιχειρήματα τῶν εἰδωλολατρῶν ἐναντίον τῆς ὑπάρξεως τοῦ Χριστιανικοῦ Θεοῦ ἦταν τὰ ἴδια μὲ τὰ φιλοσοφικὰ ἐπιχειρήματά τους ἐναντίον τοῦ δόγματος περὶ δημιουργίας.

Ἔλεγαν δηλαδὴ οἱ εἰδωλολάτρες: Οἱ Χριστιανοὶ λένε ὅτι ὑπάρχει Θεὸς δημιουργὸς καὶ ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸς εἶναι τέλειος. Ἀλλά, ἐὰν ὁ Θεὸς ἦταν τέλειος, τότε τί ἀνάγκη εἶχε ὁ Θεὸς νὰ δημιουργήση τὸν κόσμο; Ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου ἀποδεικνύει φιλοσοφικὰ ὅτι ὁ Θεὸς χωρὶς τὸν κόσμο εἶναι διαφορετικὸς ἀπὸ τὸν Θεὸν μὲ τὸν κόσμο. Διότι, ἂν ὁ Θεὸς ἦταν τέλειος καὶ τελείως εὐδαίμων μὲ τὸν ἑαυτό Του, εἶχε δηλαδὴ αὐτοαγάπη - ἂν χρησιμοποιήσωμε βέβαια χριστιανικὰ κατηγορήματα περὶ ἀγάπης - δὲν θὰ εἶχε ἀνάγκη νὰ δημιουργήση τὸν κόσμο. Ἀλλά, ἐπειδὴ δὲν εἶναι τέλειος, γι᾿ αὐτὸ φαίνεται ὅτι δημιούργησε τὸν κόσμο. Αὐτὴ ἡ χρῆσις τῶν φιλοσοφικῶν ἐπιχειρημάτων ἐναντίον τῆς Χριστιανικῆς πίστεως βασίσθηκε στὴν φιλοσοφικὴ διάκρισι μεταξὺ τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸν Θεό.

Διάκρισις οὐσίας καί ἐνεργείας - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Ποιά τώρα εἶναι ἡ διαφορὰ μεταξὺ τῆς φιλοσοφικῆς διακρίσεως οὐσίας καὶ ἐνεργείας, καὶ τῆς Πατερικῆς διακρίσεως οὐσίας καὶ ἐνεργείας;

Ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα προβλήματα ποὺ ἀντιμετώπισε ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία ἦταν ἡ φιλοσοφία τοῦ Ἀριστοτέλους καὶ εἰδικότερα ἡ διδασκαλία τοῦ Ἀριστοτέλους περὶ ἐντελεχείας. Αὐτὴ λέγει ὅτι σὲ κάθε μεταβλητὸ ὑπάρχει το δυνάμει καί το ἐνεργείᾳ. Ὁ σπόρος π.χ. εἶναι δυνάμει δένδρο. Ὁπότε ὁ σπόρος δὲν εἶναι τέλειος, ἀλλὰ ἀτελής. Ὁ σπόρος γίνεται τέλειος, ὅταν φυτεύεται, ποτίζεται, αὐξάνει καὶ ἀναπτύσσεται σὲ δένδρο. Ἡ τελειοποίησις τοῦ σπόρου εἶναι ἡ δενδροποίησίς του.

Τά θεμέλια τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ποιά εἶναι τώρα τὰ θεμέλια τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως; Ἀπὸ ἐμπειρικῆς ἀπόψεως ἡ διάκρισις μεταξὺ οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸ Θεὸ βασίζεται στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ὁρώμενος, δηλαδὴ ὁ Λόγος, εἶναι ἡ φυσικὴ πηγὴ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, στὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος μετέχει κατὰ χάριν, καθὼς καὶ στὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν γίνεται ποτὲ κατὰ τὴν μέθεξι κατὰ φύσιν θεός, ἀλλὰ μόνο κατὰ χάριν θεός. Ἡ μέθεξις στὴν Θεία δόξα εἶναι ἕνα δῶρο στὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἕνα βασικὸ θεμέλιο κάθε ἐμπειρίας θεώσεως. Τὸ ἄλλο θεμέλιο εἶναι ὅτι δὲν εἶναι τὸ ἴδιο ἡ δόξα τοῦ Λόγου καὶ ἡ οὐσία τοῦ Λόγου. Μετέχοντας κανεὶς στὴν δόξα τοῦ Λόγου δὲν μετέχει καὶ στὴν οὐσία τοῦ Λόγου. Μετέχει δηλαδὴ κανεὶς στὴν ἐνέργεια τοῦ Λόγου, ἀλλὰ δὲν μετέχει στὸ εἶναι τοῦ Λόγου.

Πῶς οἱ Πατέρες θεολογοῦν - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσι ὅμως οἱ Πατέρες πῶς θεολογοῦν; Οἱ Πατέρες πρῶτον ἐπικαλοῦνται τὴν Ἁγία Γραφὴ γιὰ νὰ ὑποστηρίξουν τὴν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπὶ πλέον ὅμως ἐπικαλοῦνται καὶ τὴν ἐμπειρία τῶν ζώντων θεουμένων, ὅταν ἐμφανισθῇ μία αἵρεσις. Ὅταν ἐμφανίσθηκε ἡ αἵρεσις τοῦ Ἀρείου, οἱ Πατέρες ἐπεκαλέσθησαν καὶ τὴν ἐμπειρία τῶν θεουμένων ποὺ ζοῦσαν κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Ἀρειανικῆς διαμάχης. Ἔτσι ἔχομε δύο εἰδῶν ἐπιχειρήματα. Γιὰ νὰ εἶναι ὅμως κάτι Ὀρθόδοξο, πρέπει αὐτὸ τὰ δύο νὰ εἶναι συμβατὰ μεταξύ τους εἴτε νὰ ταυτίζωνται εἴτε νὰ εἶναι ἀλληλοσυμπληρούμενα. Ὄχι ἀλληλοσυγκρουόμενα. Ἡ βασικὴ ἐπιχειρηματολογία πηγάζει ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφή. Ἡ ἐπισφράγισις ὅμως τῆς ἐπιχειρηματολογίας αὐτῆς καθὼς καὶ ἡ ἐπιβεβαίωσις τῆς γνησιότητός Της γίνονται πάντοτε βάσει τῆς κατατεθειμένης ἐμπειρίας τῶν Πατέρων καὶ τῶν κεκοιμημένων Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας, καθὼς καὶ τῆς ἐμπειρίας των ζώντων Ἁγίων τῆς ἐποχῆς κατὰ τὴν ὁποία ἐμφανίζεται μία αἵρεσις.

Περί τῆς Μεσαιωνικῆς φιλοσοφίας καί τῆς Σχολαστικῆς Θεολογίας - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Ἐμεῖς ξέρομε ὅτι μέσα στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσι ἔχωμε νὰ κάνωμε μὲ τὴν Ἑλληνικὴ καὶ Ρωμαϊκὴ φιλοσοφία καὶ ὅτι δὲν ἔχομε καμμία ἄλλη φιλοσοφικὴ ἐξέλιξι. Στὴν Δύσι ὅμως ἔχουν μία ξεχωριστῇ φιλοσοφικὴ παράδοσι, τὴν ὁποία ὀνομάζουν Μεσαιωνικὴ φιλοσοφία, ἡ ὁποία εἶναι ἡ φιλοσοφία ὅπως ἀνεπτύχθῃ ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς κατακτητὲς τῆς Εὐρώπης (Νορμανδούς, Φράγκους, Γότθους, Σάξονες, Λογγοβάρδους κλπ.). Οἱ ἀσχολούμενοι μὲ αὐτὴν εἶναι οἱ λεγόμενοι Σχολαστικοὶ θεολόγοι τοῦ Δυτικοῦ Μεσαίωνα. Ἐμεῖς τοὺς λέμε Λατίνους. Εἶναι οἱ Φράγκοι, ποὺ λέγαμε παλαιότερα καὶ τώρα τοὺς ὀνομάζουμε Εὐρωπαίους.

Πῶς οἱ Πατέρες ἀντιμετώπισαν τοὺς αἱρετικούς - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ὁ Ἄρειος τόνιζε ὅτι ὁ Λόγος ἐγεννήθῃ ἐκ τοῦ Πατρὸς πρὸ τῶν αἰώνων. Παρ᾿ ὅλα αὐτὰ κατηγορεῖται, ἀπό τὸν Μέγα Ἀθανάσιο ὅτι ὑπεστήριζε τὴν ἐν χρόνῳ γέννηση τοῦ Λόγου. Γιατί ὅμως; Διότι προσέθετε τὸ «ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν». Τὸ «ποτὲ» καί το «ὅτε» εἶναι ὅμως χρονικὰ ἐπιρρήματα. Διότι, ὅταν λέγῃ κανείς το «ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν», σημαίνει ὅτι ὑπῆρχε κάποιο χρονικὸ διάστημα, κατὰ τὸ ὁποῖο δὲν ὑπῆρχε ὁ Λόγος. Γλωσσικὰ αὐτὸ σημαίνει. Ἀλλὰ μέσα στὰ πλαίσια τῆς Ἀποφατικῆς θεολογίας ὅ,τι καὶ νὰ πῇ κανεὶς γιὰ τὸν Θεό, περιορίζεται στὰ χρονικὰ κατηγορήματα. 

 

Ὁποιαδήποτε λέξι καὶ ἂν χρησιμοποίηση κανεὶς γιὰ τὸν Θεό, δὲν μπορεῖ νὰ ἀποφύγῃ τίς διαστάσεις τοῦ χρόνου. Γιατί; Π.χ. λέμε: Ὁ Λόγος γεννᾷται ἐκ τοῦ Πατρός. Γλωσσικά, ἐξ ἐπόψεως νοήματος αὐτὸ τὸ γεννᾷται ἐκ τοῦ Πατρὸς μπορεῖ νὰ σημαίνει εἴτε ὅτι κάποτε γεννήθηκε ἐκ τοῦ Πατρὸς ἢ ὅτι ἀενάως γεννᾷται ἐκ τοῦ Πατρὸς ἢ ὅτι ἐν χρόνῳ γεννᾷται ἐκ τοῦ Πατρός. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ ὅταν λέγῃ κάποιος ὅτι: Ὁ Λόγος ἐγεννήθῃ ἐκ τοῦ Πατρός.

Περὶ ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ἄς ποῦμε καὶ ὀλίγα περὶ ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς.

Ὁ σκοπὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς εἶναι νὰ προκαλέσῃ κατάνυξι ἢ δοξολογία καὶ ὄχι ἐρωτικὸ συναισθηματισμό. Στὴν Δυτικὴ παράδοσι ἀπὸ τὸν Μεσαίωνα, ἀπὸ τοὺς Φράγκους δηλαδή, καθιερώθηκε νὰ μὴ διακρίνῃ κανεὶς τὰ ἐρωτικὰ ἀπὸ τὰ θρησκευτικὰ τραγούδια. Ἄν ἀκούσετε Προτεστάντες ἢ Παπικοὺς νὰ ψάλλουν μέσα στὸν ναό τους, καταλαβαίνετε ἀμέσως ὅτι τραγουδοῦν μέσα στὸν ναό. Δὲν ψάλλουν. Ἀποδίδουν τὰ τροπάριά τους μὲ ἕναν τρόπο ἐρωτικό.

Ὅταν τραγουδοῦν οἱ Παπικοὶ ὕμνους στὴν Παναγία, δὲν εἶναι μόνο τὰ λόγια ποὺ εἶναι ἐρωτικά, ἀλλὰ καὶ ἡ μουσικὴ εἶναι ἐρωτική. Δηλαδὴ εἶναι σὰν νὰ ἐρωτοτροποῦν μὲ τὴν Παναγία καὶ σὰν νὰ ἐρωτοτροποῦν μὲ τὸν Χριστό! Ἀκούει κανεὶς ἕνα συναισθηματικὸ μέλος καὶ μία συναισθηματικὴ μουσική. Μὲ τὸ συναίσθημα προσπαθοῦν νὰ προκαλέσουν μία συναισθηματικὴ θρησκευτικότητα στὰ μέλη τους.

Ἡ Ὀρθοδοξία ὡς ἐπίσημη θρησκεία τοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ἔχοντες τώρα αὐτὰ ὑπ' ὄψιν, βλέπομε γιατί τὸ Βυζαντινὸ κράτος ἐπεδίωξε νὰ ἔχῃ ὡς ἐπίσημη θρησκεία τὴν Ὀρθοδοξία καὶ γιατί ἔκανε τόσες πολλὲς προσπάθειες, ὥστε νὰ διαφυλάσσεται ἀκέραιο τὸ ὀρθόδοξο δόγμα. Γιατί τὸ ἔκανε; Γιὰ νὰ διαφυλάξῃ ἁπλῶς τὸ δόγμα ὡς δόγμα; Ἢ μᾶλλον, ἐπειδὴ τὸ συγκεκριμένο Ὀρθόδοξο δόγμα ἦταν ἡ προϋπόθεσις γιὰ μία θεραπεία τῶν πολιτῶν, ἡ ὁποία θὰ ἐπέφερε κοινωνικὴ ἐξυγίανσι, μέσῳ τῆς θεραπείας τῆς προσωπικότητος ἑνὸς ἑκάστου πολίτη; Μᾶλλον, τὸ δεύτερο. Ὁ Ἐθνικὸς Ὕμνος τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας ποιός ἦταν; Δὲν ἦταν τό: «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν Σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν Σου· νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ Σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ Σου πολίτευμα»;

Αὐτὸς ὁ ὕμνος ἐκφράζει τὴν ἰδεολογία - ἂν μποροῦμε νὰ τὴν ὀνομάσουμε ἔτσι - τῆς ἐφαρμογῆς τῆς Ὀρθοδόξου διδασκαλίας, πίστεως καὶ ζωῆς στὸ Κράτος, σὲ πανεθνικὴ δηλαδὴ κλίμακα. Ἀφοῦ τὸ Κράτος διεῖδε τὴν κοινωνικὴ συμβολὴ καὶ ὠφέλεια ποὺ θὰ προέκυπτε ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη θεραπευτικὴ διδασκαλία καὶ μέθοδο, ἐὰν ἐφαρμοζόταν, ἐθέσπισε καὶ προέβαλε τὴν Ὀρθόδοξη πίστι ὡς τὴν ἐπίσημη θρησκεία τοῦ Κράτους, ὥστε τὸ Κράτος νὰ γεμίσῃ ἀπὸ ἐνορίες, στὶς ὁποῖες οἱ ἱερεῖς θὰ ἀσκοῦσαν αὐτὴν τὴν θεραπευτικὴ ἀγωγή. Ἔτσι οἱ ἐνορίες θὰ ηὔξαναν σὺν τῷ χρόνῳ σὲ ὑγιεῖς πολῖτες καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν καὶ τὸ ἴδιο τὸ Κράτος. Σ᾿ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία δὲ εἶπε φυσικὰ ὄχι, ἀλλὰ συνεργάσθηκε μὲ τὸ Κράτος.

Περί τῶν Συνόδων - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ὑπάρχει ἡ πεποίθησις σὲ μερικοὺς ὅτι ἡ Ἱερὰ Παράδοσις φυλάσσεται ἀπὸ τίς Συνόδους τῶν ἐπισκόπων. Ὅμως οἱ Σύνοδοι τῶν ἐπισκόπων (Τοπικὲς ἢ Οἰκουμενικὲς) στοὺς πρώτους Χριστιανοὺς δὲν ἦσαν ὅπως εἶναι οἱ σημερινὲς Σύνοδοι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Διότι ἀπετελοῦντο ἀπὸ ἐπισκόπους ποὺ ἦσαν κάτοχοι τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δὲ σκοπὸς συγκροτήσεως τῆς Συνόδου ἦταν ἡ διαφύλαξις, ὄχι ἁπλῶς τοῦ δόγματος καὶ τῆς λατρευτικῆς τάξεως τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως συμβαίνει σήμερα, ἀλλὰ τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου τῆς Ἐκκλησίας. Ὁπότε, ὁ σωστὸς ἐπίσκοπος εἶναι ὁ κάτοχος τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου τῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνα τὰ χρόνια τὸ ἔργο μιᾶς Συνόδου ἐξ ἐπισκόπων ἦταν πιὸ οὐσιαστικό. Ἦταν τὸ νὰ διαφυλαχθῇ ἡ θεραπευτικὴ μέθοδος καὶ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ σημερινή πνευματική κατάστασις στήν Ἑλλάδα - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Τώρα (τὸ 1983), συμβαίνει νὰ βρισκόμαστε σὲ μία καμπὴ στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ὁ ἴδιος ὁ κομπογιαννίτης γιατρὸς (δηλαδὴ ὁ μὴ δυνάμενος νὰ θεραπεύσῃ ἢ νὰ καθοδηγήσῃ σωστὰ πνευματικὸς πατὴρ) δὲν ἔχει ἐπίγνωσι ὅτι εἶναι κομπογιαννίτης. 

 

Ὁ κομπογιαννίτης ὅμως εἶναι σὲ θέση νὰ ἀναγνωρίσῃ ἕναν πραγματικὸ γιατρό, ὅταν συναντηθῇ μὲ αὐτὸν ἢ ὄχι; Ἡ ἀπάντησις εἶναι, ὅτι, ἂν ἔχῃ πορρωμένη συνείδησι, δὲν θὰ τὸν ἀναγνωρίσῃ. 

 

Αὐτὸ συνέβῃ μὲ τὸν Ἰούδα, ὁ ὁποῖος ἐγνώρισε μὲν τὸν Χριστόν, ἀλλὰ ὄχι ὅπως οἱ ἄλλοι Ἀπόστολοι. Ὁ Ἰούδας δὲν κατάλαβε ποιός ἦταν ὁ Χριστός. Γιατί; Διότι πνευματικὰ δὲν ἦταν ἐντάξει. Δηλαδὴ ὁ Ἰούδας ἀπεδείχθῃ κομπογιαννίτης καὶ οὔτε τὸν ἑαυτό του μπόρεσε νὰ σώσῃ.

Περὶ προσευχῆς - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Ἐὰν παρευρεθῆτε ποτὲ σὲ συνάξεις Παπικῶν ἢ Προτεσταντῶν, ἐπικρατεῖ ἡ συνήθεια νὰ κάνουν αὐτοσχέδιες προσευχές. Αὐτὴ ἡ παράδοσις προέρχεται κυρίως ἀπὸ τὴν Προτεσταντικὴ ἐπανάστασι, τότε ποὺ διάβαζαν πολὺ προσεκτικὰ τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη. Διάβαζαν δηλαδὴ τότε στὸ Εὐαγγέλιο ὅτι ἔρχεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο καὶ προσεύχεται μέσα στὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος (κατ᾿ αὐτοὺς) ὑποκινεῖται στὸ νὰ προσεύχεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸ ὁποῖο ἔρχεται μέσα του. Κατ᾿ αὐτοὺς λοιπὸν ἀπόδειξις ὅτι κάποιος ἔχει ἐπάνω του Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς προσεύχεται. Διότι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ ἔχει μέσα του τὸν ὑποκινεῖ καὶ τὸν ἐμπνέει νὰ προσεύχεται. Ἐπειδὴ λοιπὸν στοὺς Προτεστάντες κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Μεταρρυθμίσεώς τους ὑπῆρχε αὐτὴ ἡ ἑρμηνεία, διετηρήθῃ μέχρι σήμερα σ᾿ αὐτούς. Πιστεύουν δηλαδὴ ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν θέλῃ νὰ προσευχηθῇ, ἔρχεται ὑποχρεωτικὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, τὸ ὁποῖο τὸν ὑποκινεῖ καὶ τὸν ἐμπνέει νὰ προσεύχεται σωστά.

Ποιός εἶναι ὁ ἀληθινὸς θεολόγος - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Ποιός εἶναι, τώρα, ὁ ἀληθινὸς θεολόγος; Θεολόγος εἶναι μόνον ἐκεῖνος ποὺ διάβασε πολλὰ θεολογικὰ βιβλία καὶ εἶναι ἐνημερωμένος ἐπάνω στὴν σχετικὴ βιβλιογραφία; Αὐτὸς ὅμως μοιάζει μὲ ἕναν μικροβιολόγο π.χ. ποὺ διάβασε μὲν πολλὰ βιβλία ἐπάνω στὴν ἐπιστήμη του, ἀλλὰ δὲν χρησιμοποίησε ποτὲ ἕνα μικροσκόπιο οὔτε ἔκανε ἐργαστηριακὲς ἀναλύσεις κλπ. 

 

Σὲ ὅλες τὶς θετικὲς ἐπιστῆμες, ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ὁ λόγος του κῦρος καὶ εἶναι αὐθεντία στὴν ἐπιστήμη του, εἶναι πάντα ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ἐμπειρία τοῦ ἀντικειμένου ἢ τοῦ φαινομένου στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται καὶ τὸ ὁποῖο ἔχει μελετήσει, δηλαδὴ ἐκεῖνος ποὺ ἔχει τὴν ἐμπειρία τῆς παρατηρήσεως καὶ κατανοεῖ τὰ φαινόμενα ποὺ παρατηρεῖ.

Ποιά εἶναι ἡ διαφορά μεταξύ Ὀρθοδόξων καί αἱρετικῶν - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ἐξ ἐπόψεως τώρα τῆς Παραδόσεως δὲν εἶναι τὸ ἴδιο πρᾶγμα ἡ μοντέρνα Ὀρθοδοξία μὲ τὴν παραδοσιακὴ Ὀρθοδοξία. Ὑπάρχει βέβαια κάτι τὸ κοινό, ἡ Ἁγία Γραφή· αὐτὴ ὅμως εἶναι μέρος τῆς Παραδόσεως. Τὸ πρόβλημα ὅμως εἶναι ποιὰ εἶναι ἡ οὐσία τῆς Παραδόσεως· ποιός εἶναι ὁ πυρῆνας τῆς Παραδόσεως. Αὐτὸν θὰ τὸν βρῇ κανείς, ἂν προσέγγιση τὸ θέμα, ὅπως θὰ ἔκανε σὲ μία ὁποιαδήποτε θετικὴ ἐπιστήμη.

Στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσι ἔχομε ἐκτὸς τῆς προφορικῆς Παραδόσεως καὶ γραπτὰ κείμενα. Ἔχομε τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἔχομε τὴν Καινὴ Διαθήκη, ἔχομε τὶς ἀποφάσεις καὶ τὰ πρακτικὰ τῶν Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων, ἔχομε τὰ συγγράμματα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας κλπ. Τέτοια ὅμως γραπτὰ κείμενα ἔχουν σὲ ποσότητα καὶ οἱ Παπικοὶ καὶ οἱ Προτεστάντες. Ὁπότε τίθεται τὸ θέμα, ποιὰ εἶναι ἡ βασικὴ διαφορὰ μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων καὶ τῶν πιστῶν των ἄλλων Χριστιανικῶν δογμάτων. Γιατί οἱ μὲν νὰ εἶναι Ὀρθόδοξοι καὶ οἱ ἄλλοι αἱρετικοί; Ποιὰ εἶναι ἡ οὐσιαστικὴ διαφορὰ μεταξὺ Ὀρθοδόξων καὶ αἱρετικῶν;

Δυτική Θεολογία και μοντέρνα επιστήμη - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

 

Στὸν Μεσαίωνα οἱ Εὐρωπαῖοι εἶχαν μία γεωκεντρικὴ ἀντίληψι περὶ τοῦ σύμπαντος. Πίστευαν δηλαδὴ ὅτι ἡ γῆ εἶναι τὸ κέντρον τοῦ σύμπαντος καὶ ὅτι τὰ ἄστρα περιστρέφονται γύρω ἀπὸ τὴν γῆ. Ἔρχονται κατόπιν οἱ πρῶτοι ἀστρονόμοι τῆς μοντέρνας ἐποχῆς, συγκεκριμένα ὁ Γαλιλαῖος καὶ ἀποδεικνύει ὅτι δὲν περιστρέφεται ὁ ἥλιος γύρω ἀπὸ τὴν γῆ, ἀλλὰ ἡ γῆ γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο. Αὐτὸ τὸ συμπέρασμα τὸ ἔβγαλε ἀπὸ παρατηρήσεις ποὺ ἔκανε μὲ τὸ τηλεσκόπιό του. Ἀπέδειξε δηλαδὴ ἐκεῖνο ποὺ ὑπεστήριζε μὲ τὴν παρατήρηση. Δὲν τὸ ἀπέδειξε μὲ φιλοσοφικὰ ἐπιχειρήματα.

Οἱ τότε ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς δὲν ἐπείσθησαν (παρ᾿ ὅ,τι ὁ ἴδιος παρότρυνε καὶ αὐτοὺς τοὺς ἐπισκόπους νὰ κοιτάξουν μέσα ἀπὸ τὸ τηλεσκόπιό του καὶ τοὺς ἐξηγοῦσε τί ἔβλεπαν) καὶ κόντεψε νὰ καῇ ἐπάνω στὴν πυρὰ ὡς αἱρετικὸς ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Ἐξέτασι! Ἀναγκάσθηκε νὰ δηλώσῃ μετάνοια (!) γιὰ νὰ ἀποφύγει τὸν θάνατο.

Στοχασμὸς στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Στὴν Ὀρθόδοξο θεολογία ὅμως ὑπάρχει καὶ στοχασμός, ὅπως ἀκριβῶς ὑπάρχει στοχασμὸς καὶ στὶς θετικὲς ἐπιστῆμες. Στὶς θετικὲς ἐπιστῆμες ὁ κάθε ἐρευνητής, γιὰ νὰ προχωρήσῃ στὴν ἔρευνά του, προβάλλει συνεχῶς ὑποθέσεις καὶ δὲν τολμάει νὰ υἱοθετήσῃ τὶς ὑποθέσεις αὐτὲς καὶ νὰ τὶς μεταβάλῃ σὲ ἀξιώματα, πρὶν ἐλεγχθῇ ἡ ὀρθότητά τους ἀπὸ τὴν ἐμπειρία, δηλαδὴ τὴν ἐμπειρικὴ γνῶσι μὲ βάση τὶς ἐπιστημονικὲς μεθόδους. Στὶς θετικὲς ἐπιστῆμες δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρξῃ πρόοδος, ἂν δὲν ὑπῆρχε ὁ στοχασμὸς ἐπάνω στὶς κτηθεῖσες γνώσεις. Μὲ βάσι αὐτὸν τὸν στοχασμὸ οἱ ἐπιστήμονες δημιουργοῦν θεωρίες καὶ προβάλλουν ὑποθέσεις, τὶς ὁποῖες ἐν συνεχείᾳ ἐλέγχουν μὲ τὴν παρατήρησι καὶ τὸ πείραμα ἂν εἶναι ὀρθές.