Το πρωί της 21ης Μαΐου του 1864, η γαλανόλευκη σημαία υψωνόταν στο φρούριο της Κέρκυρας κι ο 39χρονος τότε, Θρασύβουλος Ζαΐμης παραλάμβανε επίσημα τα Επτάνησα από τον Άγγλο αρμοστή Ερρίκο Στορξ.
Ο Σερ Ερρίκος Νάιγκ Στόρξ επιβιβάζεται στη ναυαρχίδα του βρετανικού στόλου της Μεσογείου «Δούξ του Μάλβουρυ» και αναχωρεί. Οι βρετανικές φρουρές στα φρούρια αντικαθίστανται από ελληνικά στρατιωτικά τμήματα, υποστέλλονται οι βρετανικές σημαίες και γίνεται έπαρση της Ελληνικής. Η αγγλική παρουσία, με τον τίτλο της Προστασίας στα Επτάνησα, που στην πράξη δεν ήταν παρά καθεστώς αποικίας, παίρνει τέλος. Η ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα γίνεται πραγματικότητα.
Οι Βρετανοί παραχωρούσαν τα νησιά, προίκα στο νέο βασιλιά της Ελλάδας, σε ανταπόδοση του όρου που είχαν θέσει: Ότι ο νέος μονάρχης δε θα επιβουλευόταν τα εδάφη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και νέος μονάρχης ήταν ο Γεώργιος ο Α’, επί της βασιλείας του οποίου η Ελλάδα πήρε, με το σπαθί του πολέμου, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Μακεδονία, την Κρήτη και τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου…
Η αγγλική κατοχή στα Ιόνια νησιά ονομαζόταν επίσημα Προστασία. Προστασία της ανεξάρτητης πολιτείας των Επτανήσων, όπως αναφερόταν στη συνθήκη της Βιέννης, το 1815. Νωρίτερα, λεγόταν, απλά, κατοχή. Την ημέρα της ένωσης με την Ελλάδα, ένας ανώνυμος χρονικογράφος έγραψε: «Οι Άγγλοι εκάθησαν εις την Επτάνησον χρόνους 54, μήνας 8 και ημέραν μίαν».
Μετά την παράδοση στον Ζαΐμη, ο αρμοστής Στορξ πέρασε στο Κατάκωλο και πρόσφερε τη σημαία της Επτανησιακής Πολιτείας στον βασιλιά Γεώργιο. Στις 29 Ιουνίου, ο Γεώργιος πατούσε το πόδι του στην Κέρκυρα, πρώτο σταθμό της περιοδείας του στο Ιόνιο. Στις 29 Αυγούστου, οι πληρεξούσιοι από τα Επτάνησα γίνονταν δεκτοί με ζητωκραυγές στην εθνοσυνέλευση, που ετοίμαζε το νέο σύνταγμα της Ελλάδας.
Σε απόσταση αναπνοής από την γειτονική Ιταλία, τα Επτάνησα, αποτελούν γέφυρα που ενώνει την Ελλάδα με τη Δύση αλλά και τη Δυτική Ευρώπη με την Ανατολή. Αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού κόσμου από την αρχαιότητα, τα συναντούμε στα ομηρικά έπη, καθώς υπήρξαν πατρίδα του μυθικού βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα. Κοινοί ιστορικοί δεσμοί ένωσαν τα Ιόνια νησιά στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, όταν αποτέλεσαν τμήμα της αυτοκρατορίας.
Από τον 11ο αιώνα τα Επτάνησα δοκιμάστηκαν από τις επιδρομές πειρατών και διαφόρων ηγεμόνων της Δύσης. Κατά την περίοδο των Σταυροφοριών αποσπάστηκαν από το Βυζάντιο και γνώρισαν διάφορους Φράγκους ηγεμόνες, μέχρι που κατακτήθηκαν στα τέλη του 15ου αιώνα, εκτός από τη Λευκάδα, από Βενετούς.
Η Λευκάδα, το 1479 καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς που η κυριαρχία τους κράτησε για περίπου 200 χρόνια. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, γίνεται το μοναδικό νησί απ’ τα Επτάνησα που γνωρίζει την τουρκική κατοχή. Το 1684 το νησί περνά και αυτό στα χέρια των Βενετών και πλέον η μοίρα του θα είναι η ίδια με τη μοίρα των άλλων νησιών του Ιονίου.
Οι Βενετοί ανέδειξαν στα Ιόνια νησιά μια τοπική αριστοκρατία, στην οποία ανατέθηκαν οι τοπικές υποθέσεις. Με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκε ένα μητρώο ευγενείας, η «Χρυσή Βίβλος» («Libro d’ oro»), που απέκλειε έμπορους και τον καθένα που οι πρόγονοι του είχαν ασκήσει χειρωνακτικό επάγγελμα. Η «Χρυσή Βίβλος» καθόριζε στα Ιόνια νησιά, ποιοι ήταν οι αριστοκράτες κι επομένως οι εκλεκτοί, από τους οποίους προέρχονταν τα στελέχη της διοίκησης, της δικαιοσύνης, του στρατού και της εκκλησίας.
Έτσι η δημιουργία διακρίσεων οδήγησε σε οξύτατες κοινωνικές αντιθέσεις. Με εξαίρεση την Κεφαλονιά, όπου ποτέ δεν μπόρεσε να επιβληθεί ολοκληρωτικά, η φεουδαρχία θριάμβευε στην περιοχή σ’ όλη τη διάρκεια της βενετσιάνικης κατάκτησης. Οι εξεγέρσεις του λαού και των αγροτών ήταν φαινόμενο περισσότερο από συνηθισμένο.
Κατά την Ενετοκρατία η εχθρότητα των αστών και των λαϊκών στρωμάτων στρέφεται κατά των ευγενών και κατά των Ενετών προστατών τους. Το 1628 το «ρεμπελιό των ποπολάρων» συγκλονίζει την Ζάκυνθο για τέσσερα χρόνια. Το 1640 ξεσπάει η «στάση της Κέρκυρας». Το 1780 σημειώνεται στα Κύθηρα εξέγερση κατά του Ενετού προβλεπτή.
Τα κινήματα όμως αυτά δεν εντάσσονται σε μια προοπτική απελευθέρωσης και ανεξαρτησίας. Είναι κινήματα αυθόρμητης διαμαρτυρίας που καταλήγουν ή στη εκτόνωσή τους με ικανοποίηση κάποιων αιτημάτων ή στην ένοπλη συντριβή τους, γιατί δεν είναι προετοιμασμένα για μια σύγκρουση διαρκείας, ούτε έχουν την πολιτική πείρα που απαιτούν οι περιστάσεις. Οι αγώνες των Επτανησίων για την κατάκτηση περισσότερων ελευθεριών και για την Ένωση γίνονται εντονότεροι και ουσιαστικότεροι στα χρόνια της Αγγλικής Προστασίας και φτάνουν στην κορύφωσή τους την τελευταία εικοσαετία της.
Λίγο καιρό πριν την ίδρυση της Επτανήσου (ή Ιονίου) Πολιτείας, με την συμμετοχή των νησιών του Ιονίου με πρωτεύουσα την Κέρκυρα, και συγκεκριμένα το 1797 οι Ενετοί αποχωρούν από το νησί και αυτό περνά στα χέρια των Ριζοσπαστών Γάλλων όπου καίνε δημοσίως το “Libro D’oro”. Η γαλλική κατοχή, έφερε μαζί της όλα τα δημοκρατικά ρεύματα της γαλλικής επανάστασης, τις ανατροπές και τις μεταρρυθμίσεις.
Η προσωρινή ρωσοτουρκική κατάκτηση (1799 – 1800) επανέφερε την αριστοκρατία στα πράγματα, πιο διαβασμένη. Τα Ιόνια νησιά απέκτησαν για λίγο τον τίτλο της δημοκρατίας κάτω από την επικυριαρχία του σουλτάνου. Οι εξεγέρσεις απέδωσαν ένα «βυζαντινό σύνταγμα» (ονομάστηκε έτσι, επειδή συντάχθηκε στην Κωνσταντινούπολη) που παραχωρούσε κάποιες ανεπαίσθητες ελευθερίες, ενώ δημιουργήθηκε η «έντιμη αντιπροσωπεία», ένα είδος συμβιβασμού ανάμεσα στους ευγενείς και στους πλούσιους των νησιών.
Τότε στα 1800 ιδρύεται η Ιόνιος Πολιτεία. Η Κέρκυρα μαζί με τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου σχηματίζει αυτόνομη πολιτεία με δική της σημαία και βουλή (Ιόνιος Βουλή). Ηταν η πρώτη φορά που ο ελληνικός λαός κέρδισε το δικαίωμα να κυβερνάται από μόνος του, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Στα 7 χρόνια που διήρκησε η οικονομική και η κοινωνική ζωή των Κερκυραίων βελτιώθηκε εντυπωσιακά. Τότε ιδρύθηκε και η πρώτη Ιόνιος Ακαδημία.
Ομως με το ξέσπασμα του ρωσοτουρκικού πολέμου η Ιόνιος Πολιτεία τάσεται με το πλευρό των Ρώσσων οι οποίοι τελικά θα ηττηθούν, έτσι τα Επτάνησα πέρασαν και πάλι στην κατοχή των Γάλλων για οχτώ χρόνια, στην διάρκεια των οποίων χτίστηκε και το Λιστόν σε πιστή αντιγραφή της οδού Ριβολί του Παρισιού.
Η δεύτερη γαλλική κατοχή (1807, Συνθήκη του Τίλσιτ) δεν είχε καμιά σχέση με την πρώτη, καθώς αυτή τη φορά εκπροσωπούσε τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Κι επιπλέον, έφερε μαζί της τον αποκλεισμό της σταφίδας (κυριότερου προϊόντος των νησιών) από τις αγγλικές αγορές, καθώς οι Άγγλοι είχαν επιβάλει εμπάργκο στα προϊόντα που προέρχονταν από εδάφη της Γαλλίας. Άμεση συνέπεια ήταν η δημιουργία οικονομικής κρίσης. Η ογκούμενη λαϊκή αντίδραση αλλά και τα προβλήματα του Ναπολέοντα διευκόλυναν την προοδευτική αφαίρεση των νησιών από την επιρροή των Γάλλων.
Από το 1809 έως το 1814 ο Αγγλικός στόλος καταλαμβάνει ένα-ένα τα νησιά με τελευταίο την Κέρκυρα. Τον Νοέμβριο του 1815 με την Συνθήκη των Παρισίων μεταξύ Ρωσίας και Αγγλίας, τα Επτάνησα θα αποτελέσουν ένα τύποις ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος με την επωνυμία «Ενωμένο κράτος των Ιονίων Νήσων» υπό την άμεση και αποκλειστική προστασία της Μεγάλης Βρεττανίας. Το Σύνταγμα του νέου κράτους επιβλήθηκε στην ουσία από τον αυταρχικό Μαίτλαντ, ένα σύνταγμα ανελεύθερο που συνοδεύτηκε από την πρακτική μιας αυταρχικής διακυβέρνησης.
Όλα αυτά τα χρόνια της ξενικής κατοχής ο λαός της Επτανήσου έζησε σκληρές στιγμές, οικονομική εξαθλίωση, πολιτική καταπίεση, ηθικές ταπεινώσεις. Όμως δεν υποτάχθηκε, αλλά σθεναρά αντιστάθηκε, δεν υπέκυψε παρά τις κρεμάλες, τους διωγμούς, τις φυλακίσεις, τις δημεύσεις περιουσιών.
Στη Λευκάδα ανήκει η τιμή ότι πρώτη σήκωσε τα όπλα κατά των Άγγλων και των ντόπιων προστατών-συνεργατών τους. Είναι η «στάση των χωρικών» της Λευκάδας στα 1819, όταν ήταν αρμοστής ο τυραννικός Μαίτλαντ με αφορμή την επιβολή πρόσθετης φορολογίας στους Λευκαδίους για την κατασκευή της διώρυγας μεταξύ Ακαρνανίας και Λευκάδας. Η στάση ξεκίνησε απ΄ τους Σφακιώτες και απλώθηκε σ΄ όλο το νησί, κυρίως στα κεντρικά και ανατολικά χωριά μέχρι την Κοντάραινα. Οι επαναστάτες επικράτησαν στις πρώτες συγκρούσεις και κατάφεραν να γίνουν για λίγο κύριοι της πόλης. Τελικά η στάση που διατηρήθηκε στη λαϊκή μνήμη και τραγουδήθηκε από την λαϊκή Μούσα καταπνίγηκε και οι επικεφαλής, όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν, εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.
Έτσι ο λόρδος μεγάλος αρμοστής Θ. Μαίτλαντ εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα. Μέσα σε κλίμα βίας και τρομοκρατίας για το λαό, συνεργάστηκε στενά με την αριστοκρατία. Κοινός τους στόχος η καταπολέμηση της εθνικής συνείδησης των νησιωτών, που είχε φουντώσει μετά την πρώτη γαλλική κατάκτηση.
Ωστόσο στα χρόνια αυτά η ανάπτυξη δε σταματάει. Οι Αγγλοι έκτισαν το ναό του Αγίου Γεωργίου και τους στρατώνες στο Παλαιό Φρούριο καθώς και το κτίριο του Προνοητή (που σήμερα δεν σώζεται) Επίσης στην Παλιά πόλη την Επαυλη του Προνοητή.
Από το 1848, όταν οι φιλελεύθερες αστικές επαναστάσεις σάρωναν τις απολυταρχίες στην Ευρώπη, αρχίζουν και στα Επτάνησα οι πολιτικές ζυμώσεις και αγωνίζονται πια για την κοινωνική και εθνική απελευθέρωση. Αποτέλεσμα των αγώνων αυτών είναι και η λήψη σειράς μέτρων από την Προστασία που χαλαρώνουν τον ασφυκτικό κλοιό και κατοχυρώνουν κάποιες πολιτικές ελευθερίες επί αρμοστού Σάτον (Seaton). Τότε εμφανίζονται και οι πρώτες πολιτικές εφημερίδες, το «Μέλλον» στη Ζάκυνθο, η «Πατρίς» στην Κέρκυρα, η «Αναγέννησις» και η «Ένωσις» στην Κεφαλονιά. Δημιουργείται έτσι πολιτικός διάλογος και παίρνει συγκεκριμένη κατεύθυνση η αντίθεση του λαού με το υφιστάμενο καθεστώς.
Την πολιτική αυτή εκφράζει το κόμμα των Ριζοσπαστών, που επιπλέον αρχή του ήταν η απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης και η ριζική αλλαγή του κοινωνικού καθεστώτος. Μπορεί να χαρακτηριστεί σαν το πρώτο κόμμα αρχών στον Ελληνικό χώρο. Για το κόμμα αυτό η εθνική απελευθέρωση θεωρούνταν αναγκαία για την κοινωνική απελευθέρωση. Το κόμμα των Ριζοσπαστών ιδρύθηκε το 1848, μπήκε για πρώτη φορά στην Ιόνιο Βουλή το 1850 και διαλύθηκε αμέσως μετά την ένωση των Ιόνιων νήσων με την Ελλάδα το 1864.
Οι Ριζοσπάστες υπήρξαν μια ομάδα διανοούμενων και επιστημόνων με ευρωπαϊκή παιδεία και ανοιχτό μυαλό στις νέες ιδέες, προερχόμενοι κυρίως από την μεσοαστική αλλά και κάποιες φορές , από την αγροτική τάξη. Η πλατφόρμα ιδεολογιών στην οποία κινήθηκαν οι Ριζοσπάστες, είναι επηρεασμένη από τις Γαλλικές επαναστάσεις του 1789 και 1848, από τις επαναστατικές κινήσεις των Καρμπονάρων στην Ιταλική χερσόνησο, από την λεγόμενη Ιουλιανή εξέγερση του 1830 στην Γαλλία, αλλά και από το ελληνικό διαφωτιστικό κίνημα, όπως αυτό διαμορφώθηκε κατά την περίοδο της εθνικής εξέγερσης.
Σκοπός των ριζοσπαστών ήταν όχι μόνο η ένωση με την Ελλάδα, αλλά έθεταν ως στόχο την οικοδόμηση μιας δίκαιης και ελεύθερης κοινωνίας. Πρέσβευαν ένα αίτημα προς την συγκρότηση δημοκρατικής πολιτείας, στη βάση των αρχών της λαϊκής κυριαρχίας και εθνικής ανεξαρτησία.
Οι εκπρόσωποί τους εργάστηκαν σκληρά για την εκδίωξη της αγγλικής Προστασίας και γι΄ αυτό το λόγο υπέστησαν φοβερούς διωγμούς που εξαπολύθηκαν με τη συνεργασία Άγγλων και ντόπιων αριστοκρατών. Ήρθαν όμως και σε αντιπαραθέσεις μεταξύ τους , που αφορούσαν στον τρόπο που θα πραγματοποιηθεί η ένωση με την Ελλάδα, τις προϋποθέσεις και τους όρους που έθεταν οι δυτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις και τη μορφή της πολιτικής διοίκησης που θα εφαρμόζονταν στα νησιά.
Παράλληλα ιδρύθηκε το κόμμα των Μεταρρυθμιστών, των μεγαλοαστών, που υποστηρίζουν: «Πάσα περί Ενώσεως διακήρυξις θα είναι επιβλαβής» και επιδιώκουν μόνο «μερικάς» κοινωνικάς και οικονομικάς μεταρρυθμίσεις» και το κόμμα των Αριστοκρατών, που υπήρχε από παλιά και ο λαός αποκάλεσε «καταχθόνιο» και τάχτηκε χωρίς ντροπή στο πλευρό των κατακτητών. «Τα πάντα, έλεγαν, έχουσι καλώς υπό την Αγγλικήν προστασίαν» και ότι «υπέρτατος νόμος πρέπει να είναι η θέλησις των αρμοστών».
Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα τοποθετούνται οι λαϊκές εκδηλώσεις στην Κεφαλονιά το 1848, κατά τον επίσημο εορτασμό της 25ης Μαρτίου, στις οποίες ακούστηκε το επαναστατικό τραγούδι «Αδέρφια έφτασε ο καιρός ν΄ αρματωθούμε όλοι/ εμπρός με πυρ και βόλι/ ο ξένος να διωχθεί».
Στις 14 Σεπτεμβρίου, νέα εξέγερση στην Κεφαλονιά, πολύ φιλόδοξη επιδιώκει χωρίς επιτυχία να καταλύσει το καθεστώς της προστασίας. Παράλληλα στο πολιτικό επίπεδο με την καθιέρωση της ελευθεροτυπίας και την ορμητική άνοδο των ριζοσπαστών προωθείται η ιδέα της Ένωσης με την Ελλάδα. Οι ριζοσπάστες βουλευτές Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος με την εφημερίδα τον «Φιλελεύθερο», ο Κων/νος Λομβάρδος με την «Ιόνιος Φωνή» και ο Ιωσήφ Μομφεράτος με την «Αναγέννηση» μάχονται στην πρωτοπορία των νέων ιδανικών και προκαλούν την οργή των Άγγλων.
Νέο κίνημα στην ανήσυχη Κεφαλονιά, το κίνημα «της Σάλας» το Σεπτέμβρη του 1849 καταπνίγεται με ιδιαίτερη σκληρότητα. Όμως αν και τα κινήματα καταστέλλονται με τους πιο σκληρούς τρόπους, οι ιδέες που τα γεννούν δεν πεθαίνουν, έρχονται δριμύτερες, ορμητικότερες. Στην Ιόνιο Βουλή η δύναμη των καταχθονίων μειώνεται ραγδαία, ενώ αυξάνεται η δύναμη των μεταρρυθμιστών και των ριζοσπαστών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο λαός στέλνει στο κοινοβούλιο τους εξόριστους από την προστασία ριζοσπάστες Ιακωβάτο και Μομφεράτο. Στις 26 Οκτωβρίου 1850 ο ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Τυπάλδος προτείνει ψήφισμα που να δηλώνει τη θέληση της Ιονίου Βουλής για την Ένωση. Ο αρμοστής διακόπτει τις εργασίες της Βουλής πριν ο Τυπάλδος τελειώσει την ανάγνωση του ψηφίσματος. Τον Δεκέμβρη διαλύει το 9ο Κοινοβούλιο, που η τόλμη του άνοιξε το δρόμο για την Ένωση.
Στις εκλογές για το Ι΄ Κοινοβούλιο η προστασία καταφεύγει στην τρομοκρατία για να κάμψει το ενωτικό φρόνημα. Όμως το ορμητικό ενωτικό κύμα φουσκώνει. Μέσα σε κλίμα οξυμμένο, γίνονται το 1856 οι εκλογές για το ΙΑ΄Κοινοβούλιο. Οι ριζοσπάστες με επικεφαλής τον Λομβάρδο αποκάλυψαν τους ανίερους σκοπούς της Προστασίας και των ανάξιων Ελλήνων υποτακτικών τους για την μετατροπή της Κέρκυρας και των Παξών σε Αγγλική κτήση. Το Κοινοβούλιο σείεται από πατριωτικούς λόγους, ο λαός διακηρύσσει με θέρμη την επιθυμία για Ένωση.
Η Βρετανική κυβέρνηση αναθέτει στον Γλάδστωνα το 1858 να διερευνήσει την κατάσταση και να δαμάσει το φρόνημα του λαού με λίγες μεταρρυθμίσεις. Κύματα όμως λαού ξεχύθηκαν στους δρόμους και κραύγαζαν υπέρ της Ένωσης. Έτσι οι διαπιστώσεις του είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία του λαού και των αρχών είναι υπέρ της Ένωσης. Και το ΙΑ΄ Κοινοβούλιο διακηρύσσει με ψήφισμά του την Ένωση, το οποίο η Αγγλία απορρίπτει.
Το ΙΒ΄ Κοινοβούλιο, τον Φεβρουάριο του 1862, στο οποίο κυριαρχούν οι ριζοσπάστες επιμένει στο θέμα της Ένωσης. Και η έμπειρη και διορατική Μεγάλη Βρετανία, με την κυβέρνηση Πάλμερστον, όχι βέβαια όχι βέβαια χωρίς αντεγκλήσεις και έντονες επικρίσεις από βουλευτές, όχι μόνο της αντιπολίτευσης, αλλά και του κυβερνώντος κόμματος αποφασίζει να παραχωρήσει τα Επτάνησα στην Ελλάδα, μια παραχώρηση, ένα γεγονός από τα πλέον ασυνήθη στην παγκόσμια διπλωματική ιστορία. Ήταν μια απόφαση όμως που δεν ήταν ούτε αναμενόμενη ούτε αυτονόητη, αλλά αποτέλεσμα πολλών γεγονότων, αλλαγής προτεραιοτήτων της Αγγλικής εξωτερικής πολιτικής απ΄ τη μια και των αγώνων των σκληρών της Επτανήσου απ΄ την άλλη.
Τελικά το 1863 υπογράφτηκε στο Λονδίνο συνθήκη των μεγάλων δυνάμεων σύμφωνα με την οποία η Αγγλία παραιτείται από την προστασία των Ιόνιων νήσων. Οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν, ήταν το προοίμιο για την ένωση των νησιών με την Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκε το 1864.
Το πρώτο θύμα της αγγλικής διπλωματίας, σε σχέση με την Ελλάδα, ήταν ο Αλφρέδος, δεύτερος γιος της βασίλισσας Βικτορίας. Από καιρό, οι Βρετανοί ήθελαν ν’ απαλλαγούν από τα Επτάνησα, που μόνο προβλήματα τους δημιουργούσαν. Με ευχαρίστηση θα τα παραχωρούσαν στην Ελλάδα, αν δεν υπήρχε ο βασιλιάς Όθων και η εμμονή του στη Μεγάλη Ιδέα. Οι Βρετανοί, με κανέναν τρόπο δε ήθελαν να θιγεί η ακεραιότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, εκτός κι αν ήταν να ωφεληθούν οι ίδιοι.
Εδώ να σημειώσουμε ότι στη στροφή της δεκαετίας του 1850 προς 1860, αγγλόφιλοι στα Επτάνησα προωθούσαν ένα φιλόδοξο σχέδιο: Τη δημιουργία της Επτανησιακής Ηγεμονίας, που θα περιλάμβανε τα Ιόνια νησιά και τις τουρκοκρατούμενες ακόμα Θεσσαλία και Ήπειρο, με ηγεμόνα τον πρίγκιπα Αλφρέδο.
Η έξωση του Όθωνα, τον Οκτώβιο του 1862, έκανε το σχέδιο ν’ ατονήσει. Ο πρίγκιπας Αλφρέδος προοριζόταν πια για βασιλιάς των Ελλήνων. Τον Νοέμβριο του 1862, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας, λόρδος Πάλμερστον, κάλεσε τον Χαρίλαο Τρικούπη, Έλληνα επιτετραμμένο στο Λονδίνο. «Αφού έφυγε ο Όθων», του είπε, «κρατάμε την Κέρκυρα και σας δίνουμε τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου»…
Οι Άγγλοι μπορεί να ήθελαν τον Αλφρέδο βασιλιά στην Ελλάδα. Δεν τον ήθελαν όμως, οι άλλες τότε μεγάλες δυνάμεις. Οι Άγγλοι προχώρησαν αλλιώς. Στις 10 Δεκεμβρίου του 1862, άρχιζε στην Αθήνα η εθνοσυνέλευση που θα οδηγούσε στην εκλογή νέου βασιλιά. Την ίδια μέρα, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, λόρδος Ράσελ, διαμηνούσε στον Χαρίλαο Τρικούπη πως «η βασίλισσα δεν θα είχε αντίρρηση να δοθούν τα Επτάνησα στην Ελλάδα, αν ο νέος βασιλιάς ήταν αρεστός στους Βρετανούς».
Τον ίδιο μήνα, έφτασε στην Αθήνα έκτακτος απεσταλμένος της αγγλικής κυβέρνησης. Το μήνυμα δεν έπαιρνε παρερμηνείες:
«Προκειμένου να στηριχτεί η μοναρχία στην Ελλάδα, η βασίλισσα Βικτορία ήταν πρόθυμη να ανακοινώσει στη βουλή των λόρδων και στο αγγλικό κοινοβούλιο την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Όμως, η προσφορά αυτή δεν ίσχυε, αν οι Έλληνες εξέλεγαν βασιλιά που θα δημιουργούσε υποψίες ότι θ’ ακολουθούσε επιθετική πολιτική προς την Τουρκία»…
Η εθνοσυνέλευση ψήφισε να δοθεί το στέμμα της Ελλάδας στο 18χρονο γιο του νέου βασιλιά της Δανίας Γεώργιο, με το όνομα Γεώργιος ο Α’. Για να μην υπάρξει μπλέξιμο με αντιβασιλείες, η εθνοσυνέλευση τον κήρυξε ενήλικα. Οι Άγγλοι έμειναν ευχαριστημένοι. Στις 13 Ιουλίου του 1863, μια διεθνής συνθήκη έδινε στα Επτάνησα το δικαίωμα να ενωθούν με την Ελλάδα, «εφόσον αυτό επιθυμούσε ο λαός τους», σαν να μην ήταν αυτό το αίτημα ματωμένων αγώνων μισού αιώνα.
Σε εκτέλεση της συνθήκης, ο αρμοστής Στορξ διέλυσε το κοινοβούλιο της Επτανησιακής πολιτείας και προκήρυξε εκλογές για τις 19 Σεπτεμβρίου. Παρουσιάστηκε ο ίδιος μπροστά στους νεοεκλεγέντες με το ερώτημα, αν ο λαός επιθυμεί την ένωση με την Ελλάδα. Πήρε την απάντηση με το ψήφισμα της 23ης Σεπτεμβρίου του 1863:
«Αι νήσοι Κέρκυρα, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος, Λευκάς, Ιθάκη, Κύθηρα, Παξοί και τα εξαρτήματα αυτών ενούνται μετά του βασιλείου της Ελλάδος, όπως εσαεί αποτελώσιν αναπόσπαστον αυτού μέρος εν μιά και αδιαιρέτω πολιτεία, υπό το συνταγματικόν σκήπτρον της Αυτού Μεγαλειότητος του βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Α’ και των διαδόχων αυτού».
Τα θεμέλια για την τελική ευθεία μπήκαν στις 14 Νοεμβρίου του 1863 με την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου, που παραχωρούσε τα Επτάνησα στην Ελλάδα. Δυο μέρες αργότερα, στις 16 του ίδιου μήνα, ο Γεώργιος ορκιζόταν βασιλιάς των Ελλήνων. Στις 29 Μαρτίου του 1864, ανακοινώθηκε η τελική συμφωνία: Τα νησιά παραχωρούνταν στην Ελλάδα ως προίκα στον Γεώργιο.
Δυο μήνες αργότερα, στις 21 Μαΐου, ο μετέπειτα πρωθυπουργός κι από τους βασικούς συντελεστές της έξωσης του Όθωνα, Θρασύβουλος Ζαΐμης, σε επίσημη τελετή στην Κέρκυρα, παραλάμβανε τα Επτάνησα ως πληρεξούσιος του νέου βασιλιά.
Οι όροι που προβλέπει η Συνθήκη είναι σκληροί για τους Έλληνες. Το ελληνικό κράτος υποχρεωνόταν να αυξήσει την ετήσια βασιλική χορηγία κατά 10.000 στερλίνες – ποσό που θα προερχόταν από τα δημόσια έσοδα των Επτανήσων. Επίσης δε θα τροποποιούνταν μετά την Ένωση τα ειδικά προνόμια, που είχαν παραχωρηθεί από την προκάτοχη κυβέρνηση στο εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα ξένων χωρών. Υποχρεωνόταν η ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει το κόστος των συντάξεων («διά βίου») και αποζημιώσεων όλων των Άγγλων υπηκόων, που εργάζονταν στις υπηρεσίες της Ιόνιας Πολιτείας και έχαναν την εργασία τους λόγω λήξης της Αγγλικής Προστασίας.
Επιβαλλόταν στα νησιά του Ιονίου καθεστώς πλήρους ουδετερότητας, ώστε να προστατευθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία από εχθρικές κινήσεις εναντίον της. Η Συνθήκη μάλιστα προέβλεπε επιπλέον την κατεδάφιση των φρουρίων όλων των νησιών. Όταν κλήθηκε στο Λονδίνο ο Χ. Τρικούπης, για να επικυρώσει με την υπογραφή της ελληνικής κυβέρνησης τη Συνθήκη αυτή, διαφώνησε εντονότατα με τον όρο της ουδετερότητας και της κατεδάφισης των φρουρίων.
Τελικά με ξεχωριστό Πρωτόκολλο καταργήθηκε η ρήτρα της ουδετερότητας, ενώ η κατεδάφιση περιορίστηκε μόνο στα οχυρωματικά έργα της Κέρκυρας και των Παξών. Επίσης μετά τις διαπραγματεύσεις τέθηκε χρονικό όριο 15 ετών, στα ειδικά προνόμια που απολάμβανε το ξένο εμπόριο και η ξένη ναυσιπλοϊα στα Επτάνησα και κατοχυρώθηκαν οι αρχές της ελευθερίας στη θρησκευτική λατρεία. Τελικά η Συνθήκη υπεγράφη από τον έλληνα εκπρόσωπο το Μάρτη του 1864.
Προηγούμενα, στις 23 Σεπτέμβρη το 1863, η ΙΓ Ίόνιος Βουλή – που ήταν και η τελευταία της Επτανήσου – σε μια πανηγυρική συνεδρίαση εκδίδει το παρακάτω ψήφισμα που αποστέλλεται στη Βασίλισσα της Αγγλίας Βικτορία:
«Αι Νήσοι Κέρκυρα, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος, Λευκάς, Ιθάκη, Κύθηρα, Παξοί, και τα εξαρτήματα αυτών ενούνται μετά του Βασιλείου της Ελλάδος, όπως εσαεί αποτελούν αναπόσπαστον αυτού μέρος εν μια και αδιαιρέτω πολιτεία υπό το συνταγματικόν Σκήπτρον της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Α΄ και των διαδόχων Αυτού».
Το κείμενο συνέταξε ο λευκαδίτης βουλευτής Α. Βαλαωρίτης. Κάποιοι από τους παλαίμαχους ριζοσπάστες αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στις εργασίες της Βουλής, όπως και την ημέρα της Ένωσης δεν συμμετείχαν στους πανηγυρισμούς του λαού. Θεωρούσαν ότι η Ένωση έγινε ερήμην του λαού της Επτανησίου Πολιτείας και των Ελλήνων γενικότερα, αφού κλήθηκαν εκ των υστέρων να υπογράψουν ένα έτοιμο κείμενο, και οι όροι τους οποίους προέβλεπε ήταν επαχθείς για το ελληνικό λαό και εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων.
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης υπήρξε υπέρμαχος της Ένωσης με την Ελλάδα. Σε προκήρυξή του προς τους Λευκαδίτες, λίγο πριν την Ένωση θα γράψει: «Μεγαλύτερη καταφρόνεσι δια το πλάσμα του Θεού δεν είναι παρά να υπόκειται εις ξένους και εις αλλοφίλους. [….] τους Άγγλους τους θέλω φίλους και όχι αφεντάδες». Ριζοσπάστης, αλλά και πραγματιστής στην Ιόνια Βουλή, έγινε συντηρητικός όταν στάλθηκε εκπρόσωπος του νησιού στη Βουλή των Ελλήνων.
Ήταν θερμός υποστηρικτής του νεαρού βασιλιά Γεώργιου, με τον οποίο διατηρούσε πολύ καλή δημόσια, αλλά και ιδιωτική σχέση, γιατί πίστευε ότι μόνο αυτός μπορεί να εγγυηθεί την ενότητα, τη σταθερότητα και την πρόοδο της εξαθλιωμένης χώρας. Στη Ελληνική Βουλή, με λόγους πύρινους, ποιητικούς περισσότερο, παρά πολιτικούς, προσπαθούσε να προβάλλει το εθνικό συμφέρον και να το αντιτάξει στις προσωπικές μικροπολιτικές φιλοδοξίες.
Διακρίθηκε με τη δήλωση που έκανε ότι οι συντοπίτες του θα συνεργάζονταν, χωρίς προτίμηση για το ένα ή το άλλο κόμμα, με τον καταλληλότερο ή ικανότερο πρωθυπουργό αλλά και τον πιο ανιδιοτελή. Θερμός πατριώτης ο ίδιος και υποστηρικτής της Μεγάλης Ιδέας, επιθυμούσε διακαώς να δει την μικρή πατρίδα του να διευρύνει τα σύνορά της, με την απελευθέρωση και των άλλων εδαφών που βρίσκονταν ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία.
Σε ομιλία του θα πει: «Συμπυκωθέντες ήδη εντός στενοτάτου κύκλου, αγανακτούμεν, πάσχομεν ως εκ δυσπνοίας, η ατμόσφαιρα της ελευθέρας Ελλάδος, δεν αρκεί πλέον να διαθρέψει τους πνεύμονάς μας». Θεωρούσε την ένωση των Επτανήσων την αρχή αυτής της διεύρυνσης και προσπαθούσε και μέσα από την ποίησή του να κρατήσει ζωντανό το επαναστατικό φρόνημα του λαού, καθώς πολλοί Έλληνες στέναζαν ακόμα κάτω από του οθωμανικό ζυγό.
Εκλέχθηκε δύο φορές (1865, 1868) βουλευτής Λευκάδας με το κόμμα του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αλλά απέρριψε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υπουργικών χαρτοφυλακίων. Από τη θέση του βουλευτή αγωνίστηκε σκληρά για την προάσπιση των συμφερόντων της Λευκάδας, που επλήγησαν μετά την Ένωση. Ωστόσο, σύντομα απογοητεύτηκε από την πολιτική κατάσταση, την πρόταξη των ιδιωτικών συμφερόντων και φιλοδοξιών και το 1868 αποσύρεται από την πολιτική και εγκαθίσταται μόνιμα στη Μαδουρή, όπου και θα τελειώσει το βίο του.
Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα ενθουσίασε τον απανταχού ελληνικό κόσμο της εποχής. Χωρίς αμφιβολία ήταν μια εξέλιξη που επιθυμούσαν για πολλά χρόνια οι Επτανήσιοι, οι οποίοι, παρά την πολυετή σκληρή δουλεία, ποτέ δεν έπαψαν να αισθάνονται περίσσια την ελληνική τους καταγωγή. Διατήρησαν υψηλό το εθνικό τους φρόνημα και δεν αλλοίωσαν τις ελληνικές τους αρχές. Έχοντας πίστη στην απελευθέρωση του γένους, έδωσαν τη μάχη τους στο δρόμο της ιστορίας, ώστε να έρθει η μέρα που το ελληνικό κράτος θα αποκτούσε τα χαμένα εδάφη του.
Τα πρώτα χρόνια μετά την Ένωση η κατάσταση δεν ήταν εύκολη για τους επτανήσιους. Τμήμα πια ενός εξαθλιωμένου οικονομικά κράτους, το οποίο προσπαθούσε να αντλήσει από τα Ιόνια νησιά οικονομικά οφέλη, αντιμετώπισαν τις ανάλογες συνέπειες. Με νόμο καταργείται η Ιόνιος Ακαδημία καθώς και οι άλλες σχολές της Επτανήσου.
Συγκεκριμένα η Λευκάδα ήρθε σε δεινή θέση λόγω μεγάλης οικονομικής δυσπραγίας, απογύμνωσης από δημόσια ιδρύματα, αναρχίας, έξαρση των ληστρικών επιδρομών, αποκοπής από την γειτονική Αιτωλοακαρνανία. Ο Α. Βαλαωρίτης δεν έπαψε ποτέ να υποστηρίζει την Ένωση, ως τον μόνο δρόμο προς τη λύτρωση του Ελληνισμού. Ωστόσο βλέποντας την εγκατάλειψη των νησιών, με πύρινους λόγους στη Βουλή των Ελλήνων, διεκδικεί καλύτερη μοίρα γι’ αυτά. Σε ομιλία του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο το Μάρτη του 1867 για την επανίδρυση του Πρωτοδικείου Λευκάδας, θα πει: «Τις ηδύνατο να φαντασθή ποτέ, Κύριοι, ότι εκπληρουμένης της Ενώσεως, η Λευκάς ήθελε καταδικασθή εν μιας εις παντελή απογύμνωσιν, εις ριζικήν εξόντωσιν, εις άδικον θάνατον;» Και στην ίδια αγόρευση, αφού περιγράφει παραστατικά την εξαθλίωση του λευκαδίτικου λαού, προτρέπει: «Σπείρατε τον πολιτισμόν και θέλετε θερίσει τάξιν και δημόσιαν ασφάλεια [….] Τοιουτοτρόπως θέλετε καταδικάσει την ληστείαν, θέλετε αναπτύξει την γεωργίαν δια της εξασφαλίσεως της δημοσίας τάξεως και θέλετε εμφυσήσει νέον πνεύμα ζωής εις χώραν αξίαν πάσης της στοργής και της αγάπης».
Σήμερα γιορτάζουμε τα 153 χρόνια από την Ένωση της Επτανήσου με την ελεύθερη Ελλάδα. Ολόκληρη η ιστορία της Ένωσης, οι αιματηροί αγώνες, οι αντιπαλότητες, οι διαπραγματεύσεις με τους ξένους προστάτες και οι ύπουλοι χειρισμοί των ευρωπαϊκών δυνάμεων, οι άμεσες αλλά και μακροχρόνιες συνέπειες της Ένωσης για τα νησιά και την ελεύθερη Ελλάδα, γίνονται αντικείμενο θεώρησης και μελέτης μέσα από το πρίσμα της χρονικής απόστασης που μας χωρίζει από αυτή.
Σήμερα δεν νοείται η ύπαρξη των νησιών ανεξάρτητα από την υπόλοιπη Ελλάδα. Η πρόσδεση στο άρμα της, σε βάθος χρόνου πρόσφερε στα νησιά ασφάλεια και έβαλε τέλος στην μοίρα εκείνη που τα ήθελε αποικίες της δυτικής Ευρώπης. Τη μοίρα που ήθελε ένας ολόκληρος λαός να παραδίδεται από τον ένα δυνάστη στον άλλο, πιόνι στη μεγάλη σκακιέρα των διεθνών συμφερόντων. Η ενσωμάτωση της Επτανήσου αποτέλεσε την πρώτη ικανοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.
Οι Επτανήσιοι, πολλοί από αυτούς με σπουδές στα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, μεταλαμπάδευσαν στη χώρα τις αρχές και τα ιδεώδη του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και πρόσφεραν στην Κοινοβουλευτική ζωή της Ελλάδας την εμπειρία τους από αγώνες πολιτικούς, εθνικούς, κοινωνικούς. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα βήματα του Κοινωνισμού (σοσιαλισμού) στην Ελλάδα συνδέονται με ονόματα Επτανησίων, όπως: του Π. Πανά, του Ρόκου Χοϊδά, του Δρακούλη, του Μαρίνου Αντύπα.
Ο ιδιαίτερος επτανησιακός πολιτισμός άσκησε καθοριστική επίδραση στην πνευματική εξέλιξη της χώρας. Μεγάλες προσωπικότητες, άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος, έβαλαν την σφραγίδα τους στην λογοτεχνία, τη μουσική , αλλά και σε κάθε μορφή τέχνης και πολιτισμού. Ανάμεσά τους ο Κάλβος, ο Βαλαωρίτης, ο Λασκαράτος, ο Μαβίλης, ο Ξενόπουλος, ο Πολυλάς , ο Μαρκοράς, ο Σικελιανός και τόσοι άλλοι. Εκεί ωρίμασε το αίτημα για αναγνώριση της δημοτικής γλώσσας ως μέσου σκέψης και έκφρασης των Νεοελλήνων.
Στον Α. Βαλαωρίτη ανατέθηκε πρώτη φορά επίσημα από το Εθνικό Πανεπιστήμιο να τιμήσει τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, με ποίημα γραμμένο στη γλώσσα του λαού, τη δημοτική. Τέλος, λαμπρή και επιβλητική μορφή της Επτανήσου ο κορυφαίος ποιητής Διονύσιος Σολωμός, που το ποίημά του «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» σφράγισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα τον Ελλήνων και την Εθνική Παλιγγενεσία. Οι δύο πρώτες στροφές του Ύμνου, μελοποιημένες από τον επίσης Επτανήσιο κορυφαίο συνθέτη Νικόλαο Μάντζαρο, με Βασιλικό Διάταγμα της 4ης Αυγούστου 1865, καθιερώθηκαν ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας.
Έρευνα, συγκέντρωση, επεξεργασία και παράθεση υλικού Χώρα Του Αχωρήτου
Πηγές
http://aromalefkadas.gr/%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B1-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%AE-%CE%AD%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7-%CE%BC%CE%B5-%CF%84/, Επτάνησα: ιστορική διαδρομή, Ένωση με την Ελλάδα, συνέπειες, Της Πηνελόπης Κοψιδά
http://historyreport.gr/index.php/%CE%A3%CF%84%CE%B1-%CE%BD%CE%B5%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%98%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/886-%CE%97-%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%95%CF%80%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%83%CF%89%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%AD%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1, Η πορεία των Επτανήσων προς την ένωση με την Ελλάδα
http://www.newsbomb.gr/ellada/ethnika/story/448777/21-maioy-toy-1864-i-enosi-ton-eptanison, 21 Μαΐου του 1864: Η Ένωση των Επτανήσων
http://www.fortsalefkada.gr/arthra/56589/, Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, της Δέσποινας Καλέζου
Πηγή:https://choratouaxoritou.gr/
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου