Κωνσταντῖνος Βαθιώτης: Τά ἀγαθά κόπ(ρ)οις κτῶνται*

Ἕνα (ἀκόμη) στρεβλὸ μήνυμα τοῦ θαυμαστοῦ ἀνάποδου κόσμου μας

Γράφει ὁ Κωνσταντῖνος Ι. Βαθιώτης

 

Ζοῦμε σὲ μιὰ κοινωνία ποὺ σιχαίνεται τὸν κόπο καὶ φοβᾷται τὸν πόνο. Τόσο ἡ στιγμὴ τῆς γέννησης τοῦ ἀνθρώπου ὅσο καὶ ἐκείνη τοῦ θανάτου του ἐπηρεάζονται πολὺ συχνὰ ἀπὸ τὸ σύνθημα «λιγότερος κόπος - μικρότερος πόνος».

Ἔτσι, μιὰ ἐγκυμονοῦσα μπορεῖ νὰ πεισθεῖ ἀπὸ τὸν γιατρό της ὅτι εἶναι προτιμητέα ἡ καισαρικὴ ἔναντι τῆς φυσιολογικῆς γέννας, ἀφοῦ παρέχει τὸ πλεονέκτημα τοῦ προγραμματισμοῦ καὶ διαρκεῖ πολὺ λιγότερο.

 

Ἀντιστοίχως, ἕνας καρκινοπαθὴς ποὺ ὑποφέρει ἀπὸ ἔντονους πόνους, εἶναι πιθανὸ νὰ ἐπιλέξει τὸν τερματισμὸ τῆς βασανιστικῆς ζωῆς του εἴτε ὑπὸ τὴν μορφὴ τῆς αὐτοκτονίας εἴτε ὑπὸ τὴν μορφὴ τῆς εὐθανασίας.

 

Στὸν ἐνδιάμεσο χρόνο τῆς ζωῆς του, ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος διαπαιδαγωγεῖται ἀπὸ τὴν κοινωνία τῆς ἥσσονος προσπάθειας στὸ νὰ ἀποφεύγει τὸν πόνο καὶ τίς δυσκολίες καὶ νὰ ἀποκτᾷ αὐτὸ ποὺ θέλει μὲ τὸν μικρότερο δυνατὸ κόπο. Ἐξοῦ καὶ τὸ στρατιωτικὸ σύνθημα: «Ἥσσων προσπάθεια, μεγίστη ἀπολαβή».

Ὑπὸ τὸ πρίσμα τῆς φυγοπονίας μποροῦμε νὰ ἐξηγήσουμε τὰ ἑξῆς φαινόμενα:

• Μητέρες προτιμοῦν νὰ ταΐσουν τὸ βρέφος τους μὲ γάλα ἀπὸ τὸ μπιμπερὸ ἀντὶ νὰ τὸ θηλάσουν.
  

• Μαθητὲς ἢ φοιτητές, ἀντὶ νὰ προσπαθήσουν νὰ κατανοήσουν τὴν διδακτέα ὕλη μὲ τίς δικές τους δυνάμεις, προτιμοῦν νὰ ἐμπιστευθοῦν ἕναν φροντιστὴ ποὺ θὰ τοὺς ἀνοίξει τὸ μυαλὸ γιὰ νὰ τὸ ταΐσει μασημένη τροφή.
  

• Ὁδηγοὶ αὐτοκινήτου, ἀντὶ νὰ μποῦν στὸν κόπο νὰ ρωτοῦν περαστικοὺς ἀριστερὰ καὶ δεξιὰ γιὰ τὸν δρόμο ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθήσουν ὥστε νὰ φθάσουν στὸν προορισμό τους, προτιμοῦν νὰ καθοδηγοῦνται ἀπὸ τὸ GPS. Εἶναι οἱ ἴδιοι ποὺ προτιμοῦν νὰ ὁδηγοῦν αὐτόματα αὐτοκίνητα ἀντὶ νὰ ἀλλάζουν ταχύτητες καὶ ἐκεῖνοι ποὺ θὰ σπεύσουν νὰ προμηθευτοῦν αὐτοκίνητο χωρὶς πεντὰλ καὶ τιμόνι.

Τὰ παραπάνω παραδείγματα, τὰ ὁποῖα θὰ μποροῦσαν εὐχερῶς νὰ πολλαπλασιασθοῦν, ἀποδεικνύουν ὅτι στὴν μέχρι πρότινος διδακτικὴ παροιμία «τὰ ἀγαθὰ κόποις κτῶνται» ἔχει παρεισφρήσει ἕνα ρό, τὸ ὁποῖο ἀναποδογυρίζει τὸ νόημά της: «τὰ ἀγαθὰ κόπροις κτῶνται».

 

Ὁ Μπιούνγκ-Τσοὺλ Χάν, Γερμανοκορεάτης καθηγητὴς Φιλοσοφίας καὶ Πολιτισμοῦ, στὸ ἐξαίρετο πόνημά του μὲ τίτλο «Ἡ κοινωνία τῆς παρηγοριᾶς. Ὁ πόνος σήμερα»¹ σημειώνει εὔστοχα:

«Ὁ πόνος εἶναι πραγματικότητα. Παράγει πραγματικότητα. Ἀντιλαμβανόμαστε τὴν πραγματικότητα στὸν πόνο ποὺ προκαλεῖ ἡ ἀντίσταση. Ἡ διαρκὴς ἀναισθητοποίηση στὴν κοινωνία τῆς παρηγοριᾶς ἀποπραγματοποιεῖ τὸν κόσμο. [...] Ὁ πόνος αὐξάνει τὴν αὐτογνωσία. Σκιαγραφεῖ τὸν ἑαυτό. Σχεδιάζει τὸ περίγραμμά του».

Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ ἡ αὐξανόμενη τάση αὐτοβλαπτικῆς συμπεριφορᾶς εἶναι ἑρμηνεύσιμη «ὡς μιὰ ἀπελπισμένη προσπάθεια τοῦ ναρκισσιστικοῦ, καταθλιπτικοῦ Ἐγὼ νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του, νὰ νιώσει τὸν ἑαυτό του».

Ἔτσι, διαμορφώνεται τὸ δόγμα «πονάω, ἄρα ὑπάρχω». Ὁ Χὰν συνεχίζει:

«τὴν αἴσθηση τῆς ὕπαρξης τὴ χρωστᾶμε στὸν πόνο. Ἄν ἐξαλειφθεῖ ἐντελῶς, ἀναζητοῦμε ὑποκατάστατα. Ἡ τεχνητὴ πρόκληση πόνου εἶναι μιὰ λύση. Τὰ ἀκραῖα ἀθλήματα καὶ οἱ παρακινδυνευμένες συμπεριφορὲς εἶναι ἀπόπειρες ἐπιβεβαίωσης τῆς ὕπαρξής μας».

Ἡ κοινωνία τῆς παρηγοριᾶς παράγει ἐξτρεμιστές - ἡ ἀπουσία τῆς κουλτούρας τοῦ πόνου παράγει βαρβαρότητα.

 

Υἱοθετῶντας τὴν θεώρηση τοῦ Αὐστριακοῦ φιλοσόφου Ἰβὰν Ἴλλιτς, ὁ Χὰν παρατηρεῖ ὅτι:

«ἀπαιτοῦνται ὅλο καὶ πιὸ συχνὰ διεγερτικὰ γιὰ νὰ δώσουν στὸν ἄνθρωπο τῆς ἀναισθητοποιημένης κοινωνίας τὴν αἴσθηση τῆς ζωντάνιας. Ναρκωτικά, βία καὶ τρομοκρατία εἶναι τὰ μόνα διεγερτικὰ ποὺ μποροῦν νὰ ἐξασφαλίσουν μιὰ ὑπαρξιακὴ ἐμπειρία».

Καὶ καταλήγει:

«Ἡ ζωὴ ὑποβιβάζεται σὲ μιὰ ἐξασθενημένη εὐχάριστη ἐπιβίωση. Ἡ ὑγεία ἀναγορεύεται σὲ νέα θεότητα»².

Εὐλόγως, λοιπόν, στὴν «Φόνισσα»³ ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καταγράφει διαπιστώσεις πού, μὲ βάση τὴ σημερινὴ διαχείριση τῆς ὑγειονομικῆς κρίσης, φαίνεται νὰ ἀπηχοῦν ἀνάποδη λογική:

 

«Ἀφοῦ ἡ λύπη εἶναι χαρά, καὶ ὁ θάνατος εἶναι ζωὴ καὶ ἀνάστασις, τότε καὶ ἡ συμφορὰ εὐτυχία εἶναι καὶ ἡ νόσος ὑγεία. Ἄρα ὅλαι αἱ μάστιγες ἐκεῖναι, αἱ κατὰ τὸ φαινόμενον τόσον ἄσχημοι, ὅσαι θερίζουν τὰ ἄωρα βρέφη, ἡ εὐλογιὰ κ᾿ ἡ ὀστρακιὰ κ᾿ ἡ διφθερίτις, καὶ ἄλλαι νόσοι, δὲν εἶναι μᾶλλον εὐτυχήματα, δὲν εἶναι θωπεύματα τῶν πτερῶν τῶν μικρῶν Ἀγγέλων, οἵτινες χαίρουν εἰς τοὺς οὐρανοὺς ὅταν ὑποδέχωνται τὰς ψυχὰς τῶν νηπίων; Καὶ ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι, ἐν τῇ τυφλώσει μας, νομίζομεν ταῦτα ὡς δυστυχήματα, ὡς πληγάς, ὡς κακὸν πρᾶγμα».

Ὡς γνωστόν, στὰ εὐτυχήματα τῆς ἀρρωστίας εἶχε ἀναφερθεῖ καὶ ὁ Ἐμμανουὴλ Ροΐδης.

 

Μόλις εἴκοσι ἑπτὰ χρόνια νωρίτερα, ὁ Γερμανὸς φυσικὸς Γκέοργκ Κρίστοφ Λίχτενμπεργκ ἔγραφε στὸ Σημειωματάριο G.H. (1776-1779) τὸ ἀκόλουθο ἀπόφθεγμα:

 

«Ὅταν εἶσαι ὑγιής, ὄμορφος καὶ καλοφτιαγμένος, τὰ βρίσκεις ὅλα εὐχάριστα. Μὲ τὴν πάθηση ἀποκτᾷς ἄποψη»⁴.

Ἡ ἀντίρροπη τάση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου νὰ ἀποφεύγει τίς δυσκολίες, τοὺς πόνους καὶ τοὺς κόπους συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν ἐνδοτικότητα ποὺ ἔδειξε τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ στὸ προσκλητήριο τοῦ μαζικοῦ ἐμβολιασμοῦ:

 

Ὁ μαζάνθρωπος ποὺ τρομοκρατήθηκε ἀπὸ τὴν προπαγανδιζόμενη ἐπέλαση τοῦ κορωνοϊοῦ ὡς «ἀόρατου ἐχθροῦ», ἀντὶ νὰ ἀφήσει τὸν ὀργανισμό του νὰ στείλει τὸν δικό του στρατὸ γιὰ νὰ πολεμήσει ἐνάντια στὸν ἐπίδοξο εἰσβολέα, προτίμησε νὰ ἐμπιστευθεῖ τὸ παρασκεύασμα τῶν νεοταξίτικων μισθοφόρων καὶ νὰ ἐπιστρατευθεῖ ὁ ἴδιος στὸ πολεμικὸ μέτωπο μὲ ὅπλο τὸ μπράτσο του! Πίστεψε ἀφελῶς ὅτι, μὲ ἕνα-δυὸ τρυπήματα, θὰ τελείωνε ὁ πόλεμος καὶ θὰ ἐπέστρεφε ξανὰ στὴν πολυπόθητη κανονικότητα.

 

Στὴν πραγματικότητα, ἔμελλε νὰ μετατραπεῖ σὲ φαρμακευτικὸ ὅμηρο τῆς «ἐπιχείρησης ἐλευθερία» - διάβαζε ἀνάποδα: τῆς «ἐπιχείρησης σκλαβιά».

Εἶναι ὁ ἴδιος μαζάνθρωπος ποὺ χρησιμοποιεῖ σήμερα, γιὰ ψύλλου πήδημα, κάρτα ἀνέπαφων συναλλαγῶν, ἐπειδὴ βαριέται νὰ ψάχνει στὶς τσέπες του γιὰ μετρητὰ ἢ νὰ περιμένει γιὰ ρέστα. Ἑπομένως, δὲν θὰ ἔχει κανέναν σοβαρὸ δισταγμὸ νὰ δεχθεῖ στὸ ἐγγὺς ἢ τὸ ἀπώτερο μέλλον νὰ τοῦ ἐμφυτεύσουν μικροτσίπ, ὥστε νὰ συναλλάσσεται γρήγορα, εὔκολα καὶ μὲ ἀσφάλεια!

 

Ἄς θυμηθοῦμε τί ἔχει προβλέψει ὁ καθηγητὴς πολιτικῆς φιλοσοφίας Frédéric Gros στὴ μονογραφία του μὲ τίτλο «Ἡ ἀρχὴ τῆς ἀσφάλειας»,⁵ 

 

«Ἕνας μειωμένης ἱκανότητας ἀσθενὴς μπορεῖ εὔκολα νὰ ξεχάσει τὴν ἀσθένειά του ἢ ἀκόμα καὶ τὴν ταυτότητά του. Ὅλο τὸ ἱστορικό του μπορεῖ νὰ περιληφθεῖ σὲ ἕνα ὑποδόριο μικροτσίπ: ἀρκεῖ νὰ τὸ σκανάρουν ὅταν ὁ ἀσθενὴς εἰσαχθεῖ στὸ νοσοκομεῖο. Τὸ μικροτσὶπ ἀναπληρώνει τίς διανοητικές του ἱκανότητες. Ὁ θαμῶνας τῶν κλὰμπ δὲν χρειάζεται πλέον νὰ κουβαλάει μέσο πληρωμῆς ἢ ταυτότητα: ἀρκεῖ νὰ τὸν σκανάρουν στὸ πάνω μέρος τοῦ μπράτσου, στὴν εἴσοδο καί, μετά, κάθε φορὰ ποὺ καταναλώνει. Εἶναι πιὸ "πρακτικό", ἡ λειτουργικότητα δὲν ἔχει ὅρια».

Ὅποιος θέλει νὰ ἀνησυχήσει περισσότερο, ἂς διαβάσει τὸ βιβλίο τοῦ Mark O'Connell μὲ τίτλο «Ὁ ἄνθρωπος τοῦ μέλλοντος. Ἡ προσπάθεια νὰ ἐπιμηκύνουμε τὴ ζωή μας καὶ νὰ λύσουμε τὸ πρόβλημα τοῦ θανάτου»⁶.

 

«Εἶδα τὸ στίγμα τοῦ διανθρωπισμοῦ σὲ δηλώσεις ὅπως αὐτὴ τοῦ γενικοῦ διευθυντῆ τῆς Google, τοῦ Ἔρικ Σμίντ, ὁ ὁποῖος ἔλεγε ὅτι "τελικὰ ὅλοι θὰ ἔχουμε ἕνα ἐμφύτευμα· ἐσὺ ἁπλῶς θὰ σκέφτεσαι κάτι καὶ ἐκεῖνο θὰ σοῦ δίνει τὴν ἀπάντηση". Αὐτοὶ οἱ ἄντρες -ἦταν ἄλλωστε σχεδὸν ὅλοι τοὺς ἄντρες- μιλοῦσαν γιὰ ἕνα μέλλον στὸ ὁποῖο οἱ ἄνθρωποι θὰ γίνονταν ἕνα μὲ τίς μηχανές. Ἀναφέρονταν μὲ διάφορους τρόπους σὲ ἕνα μετα-ἀνθρώπινο μέλλον, ἕνα μέλλον στὸ ὁποῖο ὁ τεχνολογικὸς καπιταλισμὸς θὰ ἐπιβίωνε περισσότερο καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς ἐπινοητές του, βρίσκοντας νέες μορφὲς γιὰ νὰ διαιωνίσει τὸν ἑαυτό του, νὰ ἐκπληρώσει τὸ πεπρωμένο του».

Ἄραγε, ὁ ἐθισμὸς τοῦ πολίτη στὴ μασημένη τροφὴ καὶ τὴν εὔκολη λύση ἀποτελεῖ προετοιμασία γιὰ τὴν μετάβαση στὸν διανθρωπισμό;

 

Μετὰ τὸν homo fugiens laboris, δηλ. τὸν φυγόπονο ἄνθρωπο, θὰ περάσουμε στὸν homo automaton;

Μὲ τὰ λόγια τοῦ Μανώλη Ἀνδριωτάκη ἀπὸ τὸ πόνημά του «Homo Automaton. Ἡ τεχνητὴ νοημοσύνη κι ἐμεῖς»⁷:

«Γιὰ τὸν Ναζισμό, ἡ τελικὴ λύση ἦταν ἡ ἐξόντωση τῶν Ἑβραίων καὶ ἡ ἐπικράτηση τῶν Ἀρείων. Γιὰ τὸν τεχνολογισμό, ἡ τελικὴ λύση εἶναι ἡ ἐξόντωση τῶν ἀναλογικῶν ἀνθρώπων καὶ ἡ ἐπικράτηση τῶν ψηφιακῶν τους διαστάσεων, δηλαδὴ τῶν Αὐτομάτων. Τὰ κριτήρια ἐπιβίωσης σ᾿ αὐτὸ τὸ καθεστὼς θὰ ἔχουν κωδικοποιηθεῖ μέσα στοὺς μεροληπτικοὺς ἀλγόριθμους. Ἤδη ὁ ψηφιακός, ὁ προνομιοῦχος εἰκονικὸς ἑαυτὸς κινεῖται παράλληλα στὴν πραγματικότητα, καὶ διεκδικεῖ δικαιώματα ποὺ θὰ ἔμοιαζαν ἐντελῶς παρανοϊκὰ μερικὰ χρόνια νωρίτερα. Θ᾿ ἀφήσουμε τὸ ὁλοκληρωτικὸ ὅραμα νὰ ἐξελιχθεῖ καὶ νὰ ἀποκτήσει περαιτέρω νομιμοποίηση στὴ συνείδησή μας;».

* Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτελεῖ ἐλαφρῶς ἐμπλουτισμένη ἐκδοχὴ τοῦ ἄρθρου ποὺ δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα Κυριακάτικη Δημοκρατία, φ. τῆς 17.4.2022, σελ. 08β/24 μὲ τὸν τίτλο «Ἥσσων προσπάθεια, μεγίστη ἀπολαβή».

 

________________________________

 

1 Mτφ.: Β. Τσαλής, ἐκδ. opera, Ἀθήνα 2021, σελ. 61.
 

2 Ό.π., σελ. 66.
 

3 Ἅπαντα, Τόμ. Γ΄, ἐπιμ. Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1989, σελ. 446, ἀριθμ. 22-29.
 

4 Ἔτη Φωτὸς ἀπὸ τὰ σημειωματάρια τοῦ Γκέοργκ Κρίστοφ Λίχτενμπεργκ, μτφ.: Κ. Νησιώτης, ἐκδ. Κέδρος, Ἀθήνα 2021, σελ. 116, ἀριθμ. 504.
 

5 Μτφ.: Ἀλ. Κιουπκιολής, ἐκδ. Πόλις, Ἀθήνα 2016, σελ. 209. Βλ. καὶ Βαθιώτη, Ἀπὸ τὴν πανδημία στὴν κλιματικὴ ἀλλαγή. Συντονισμένα τρομο-κράτη σὲ φόντο παγκόσμιας διακυβέρνησης, ἐκδ. Ἀλφειός, Ἀθήνα 2021, σελ. 115/116.
 

6 Μτφ.: Γ. Στάμου, ἐκδ. Κλειδάριθμος, Ἀθήνα 2020, σελ. 23. Βλ. καὶ Βαθιώτη, ό.π., σελ. 115.
 

7 Ἐκδ. Garage Books, Ἀθήνα 2020, σελ. 58.

______________________________

 

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ 

«Πᾶνος»