Ἐρμείας ὁ Ἀταρνεύς - Προσωπογραφία τῆς Νίκης Ἀπ. Τσάφου- Λάππα, ζωγράφου
Ὁ Ἐρμείας[1] γεννήθηκε περίπου στὶς ἀρχὲς τοῦ 4ου αἰῶνα π. Χ.., στὴ Βιθυνία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ ἦταν δοῦλος τοῦ τραπεζίτη Εὐβούλου, ὁ ὁποῖος ἔγινε τύραννος τῶν πόλεων Ἀταρνέως[2] καὶ Ἄσσου[3]. Τὴν Ἄσσο τὴν ἀπέσπασε ἀπὸ τὸν ἔλεγχο τῶν Περσῶν τὸ 360 π. Χ..
Ἐρείπια τοῦ Ἀταρνέος (Πηγή: wikipedia.org)
Οἱ ἀρχαῖοι ἱστορικοὶ Θεόπομπος καὶ ὁ Θεόκριτος ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ Ἐρμείας ἦταν βάρβαρος, καθὼς ἐπίσης καὶ ὅτι ἦταν εὐνοῦχος. Ἡ ἀρνητικὴ αὐτὴ κριτική, ἴσως νὰ ὀφειλόταν στὸ γεγονὸς τῆς ἀνάληψης τῆς ἐξουσίας τοῦ Ἀταρνέως, ὑπὸ τὴ μορφὴ τυραννίδας, ἀπὸ τὸν Εὔβουλο καὶ τὴν ἀπόσπασή του ἀπὸ τὸν ἔλεγχο τῆς Χίου. Ὄντας ὁ Θεόπομπος καὶ ὁ Θεόκριτος δύο ἱστορικοὶ ἀπὸ τὴ Χίο, εἶναι ἐμφανὲς ὅτι ἦταν δυσαρεστημένοι ἀπὸ τὸ παραπάνω γεγονὸς καὶ τοὺς ὑπαίτιους του. Ὡστόσο οἱ ἰσχυρισμοί τους αὐτοὶ δὲν εἶναι ἀληθεῖς. Κατ᾿ ἀρχὰς ὁ ἴδιος ὁ Θεόπομπος παραδέχεται ὅτι ὁ Ἐρμείας ἦταν «χαρίεις καὶ φιλόκαλος»[4], δηλαδὴ ἐκλεπτυσμένος καὶ λάτρης τοῦ πολιτισμοῦ, κάτι ποὺ δὲν συνηθιζόταν νὰ ἀποδίδεται στοὺς βαρβάρους. Ἐπίσης, ἀναφέροντας ὅτι ἡ πόλη τῶν Ἠλείων διεκήρυξε ὀλυμπιακὴ ἐκεχειρία, πρὸς τιμὴν τοῦ Ἐρμεία, ὁ Θεόπομπος μᾶς ἐπιβεβαιώνει τὴν Ἑλληνικὴ καταγωγὴ τοῦ[5]. Ὅσο γιὰ τὴν κατηγορία περὶ εὐνούχου, τὴν ἀναιρεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ἐρμείας ἔλαβε ἡγετικὸ ἀξίωμα, τὸ ὁποῖο δὲν ἐλάμβαναν οἱ εὐνοῦχοι στὴν ἀρχαιότητα.
Ὁ Ἐρμείας, μόλις ἀπελευθερώθηκε ἀπὸ δοῦλος, φοίτησε στὴν Πλατωνικὴ Ἀκαδημία στὴν Ἀθήνα[6], ὅπου συνδέθηκε μὲ στενὴ φιλία μὲ τὸν Ἀριστοτέλη.
Ἀριστοτέλης (Πηγή: xronos.gr)
Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ στὴν Ἑλλάδα ἐπικρατοῦσε μιὰ γενικὴ ἀναταραχή. Στὴν νότια Ἑλλάδα, οἱ πόλεις - κράτη εἶχαν παρακμάσει, λόγῳ τῶν ἐμφυλίων πολέμων καὶ τῶν ἀντιθέσεων μεταξύ τους. Στὴν Περσία, οἱ βασιλεῖς λόγῳ ἀδυναμίας ἀλλὰ καὶ ἀνικανότητάς τους, εἶχαν ἐπιτρέψει στὰ δυτικὰ ἐδάφη τους νὰ ἐπαναστατήσουν, ἢ καὶ νὰ ἀποσχιστοῦν ἀπὸ τὴν Αὐτοκρατορία.
Ὅταν ὁ Ἐρμείας ἐπέστρεψε στὸν Ἀταρνέα, συγκυβέρνησε μὲ τὸν Εὔβουλο[7], τὸν ὁποῖο διαδέχτηκε τὸ 355 π. Χ.. Ὁ ἀρχαῖος ἱστορικὸς Δημήτριος, ἀπὸ τὴ Μαγνησία, ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ Ἐρμείας πῆρε τὴν ἐξουσία δολοφονῶντας τὸν Εὔβουλο[8], γεγονὸς ποὺ δὲν ἐπιβεβαιώνεται ἀπὸ ἄλλη πηγὴ καὶ δὲν τεκμηριώνεται μὲ ἐπαρκῆ στοιχεῖα.
Αἰολίς - Ἰωνία (Πηγή: Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, τ. Β΄, σ. 276-277)
Διαδεχόμενος τὸν Εὔβουλο, ὁ Ἐρμείας προσκάλεσε τοὺς παλιοὺς συμμαθητὲς του Ἔραστο καὶ Κορίσκο, στοὺς ὁποίους ἀνέθεσε καὶ τὴ διοίκηση τῆς Ἄσσου καὶ τροποποίησε τοὺς ὅρους τοῦ πολιτεύματος[9]. Χάρη σ᾿ αὐτή του τὴν ἐνέργεια, πολλὲς Ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἐνσωματώθηκαν ἐθελούσια στὸ κράτος του.
Ἐπίσης φιλοξένησε τὸν Ξενοκράτη καὶ τὸν Ἀριστοτέλη, οἱ ὁποῖοι εἶχαν γίνει ἀνεπιθύμητοι στὴν Ἀθήνα. Μάλιστα ὁ Ἀριστοτέλης νυμφεύτηκε τὴν ἀνιψιὰ (ἢ κατ᾿ ἄλλους, θετὴ κόρη) τοῦ Ἐρμεία, τὴν Πυθιάδα.
Φίλιππος Β΄, Βασιλιᾶς τῆς Μακεδονίας (382-336 π.Χ.) (Πηγή: pigipaideias.wordpress.com)
Τὸ 347 π. Χ., ὁ βασιλιᾶς τῆς Μακεδονίας Φίλιππος ὁ Β' ἦλθε σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸν Ἐρμεία, μὲ τὸν ὁποῖο σύνηψε συμμαχία. Ὁ Δημοσθένης ἀνέφερε στὸν Δ' Φιλιππικὸ λόγο του ὅτι ὁ Ἐρμείας γνώριζε καὶ συνέπραττε μὲ τὰ σχέδια τοῦ βασιλιᾶ τῆς Μακεδονίας, ἐναντίον τῶν Περσῶν, γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἑλληνικῶν πόλεων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας[10].
Τὸ 346 π. Χ. ὅμως, οἱ συνεννοήσεις μεταξὺ Φιλίππου καὶ Ἐρμεία προδόθηκαν στοὺς Πέρσες ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ Δημοσθένη. Οἱ Ἀθηναῖοι γνώριζαν αὐτὲς τίς συνεννοήσεις καὶ ἤθελαν νὰ ἐξευμενίσουν τοὺς Πέρσες[11]. Ὁ Φίλιππος, φοβούμενος ἀντεπίθεση τῶν Ἀθηναίων μὲ Περσικὴ ὑποστήριξη, διέλυσε τὴν συμμαχία του μὲ τὸν Ἐρμεία γύρῳ στὸ 343/342 π. Χ.. Ἔπαιξε ρόλο καὶ μιὰ ἐπιστολὴ τοῦ γνωστοῦ γιὰ τὸ μῖσος του πρὸς τὸν Ἐρμεία Θεόπομπου τοῦ Χίου, πρὸς τὸν βασιλιᾶ Φίλιππο, στὴν ὁποία περιέγραφε τὸν Ἐρμεία ὡς ἄνθρωπο ὕπουλο, ἀναξιόπιστο καὶ ἀπατεῶνα[12].
Ἀρταξέρξης Γ΄ τῆς Περσίας (Πηγή: wikipedia.org)
Τὸ 341 π. Χ., ὁ βασιλιᾶς τῶν Περσῶν Ἀρταξέρξης Γ', μὲ σκοπὸ νὰ ἀνακτήσει τὰ χαμένα του ἐδάφη στὴν Μικρὰ Ἀσία, ἔστειλε τὸν Ἕλληνα μισθοφόρο στρατηγό του, τὸν Μέντορα τὸν Ρόδιο, νὰ πολεμήσει τὸν Ἐρμεία[13]. Ὁ Ἀριστοτέλης, εὑρισκόμενος στὴ Μακεδονία, ἔστελλε στὸν Μέντορα ἐπιστολές, στὶς ὁποῖες τὸν συμβούλευε νὰ ἐγκαταλείψει τὸν Ἀρταξέρξη καὶ νὰ συμμαχήσει μὲ τὸν Ἐρμεία[14], χωρὶς ὅμως ἀποτέλεσμα. Ὁ Μέντωρ κατάφερε νὰ παρασύρει τὸν Ἐρμεία σὲ συνάντηση καί, μὲ αὐτὸ τὸ τέχνασμα, τὸν συνέλαβε, τοῦ πῆρε τὸ δαχτυλίδι καὶ ἔγραψε ἐπιστολὲς στὶς ὀχυρωμένες πόλεις τοῦ Ἀταρνέως, λέγοντας ὅτι δῆθεν ὁ Ἐρμείας εἶχε συνάψει εἰρήνη μὲ τοὺς Πέρσες[15]. Οἱ κάτοικοι αὐτῶν τῶν πόλεων, πιστεύοντας τίς ἐπιστολές, παρέδωσαν τίς πόλεις καὶ τὰ φρούρια στοὺς Πέρσες[16].
Ὁ Ἐρμείας μεταφέρθηκε στὰ Σοῦσα, ὅπου βασανίστηκε, γιὰ νὰ ἀποκαλύψει τὰ σχέδια τοῦ Φιλίππου τοῦ Β' ἀλλὰ δὲν ἀποκάλυψε τίποτε[17]. Ὁ Καλλισθένης, ἀνιψιὸς τοῦ Ἀριστοτέλη, γράφει χαρακτηριστικά: «Δὲν ἦταν μόνον ἄφοβος ὅταν δὲν κινδύνευε ἀλλὰ καὶ ὅταν κινδύνευε, ἔδινε μεγαλύτερη ἀπόδειξη τοῦ θάρρους του, βαδίζοντας ἀκόμα στὸν ἴδιο του τὸν θάνατο. Ἔτσι οἱ βάρβαροι ἔμεναν ἔκθαμβοι βλέποντας τὴν γενναιότητά του»[18]. Τελικὰ θανατώθηκε. Πρὶν πεθάνει, ζήτησε νὰ στείλει μιὰ ἐπιστολὴ στοὺς φίλους του, μὲ τὴν ὁποία τοὺς πληροφοροῦσε ὅτι δὲν ἔκανε τίποτε ἀνάξιο τῆς φιλοσοφίας ἢ ἐπαίσχυντο[19].
Ἡ στάση του αὐτὴ ἔκανε ἐντύπωση στὸν Ἀριστοτέλη, ὁ ὁποῖος, φρόντισε νὰ κρατήσει ζωντανὴ τὴ μνήμη τοῦ Ἐρμεία. Ἀρχικὰ ἔστησε ἄγαλμά του στοὺς Δελφοὺς μὲ τὸ ἀκόλουθο ἐπίγραμμα:
Τόνδε πότ᾿ οὐχ ὁσίως παραβὰς μακάρων θέμιν ἁγνὴν
ἔκτεινεν Περσῶν τοξοφόρων βασιλεύς.
οὐ φανερῶς λόγχῃ φονίοις ἐν ἀγῶσι κρατήσας
ἀλλ᾿ ἀνδρὸς πίστει χρησάμενος δολίου[20]
Μετάφραση:
ἔκτεινεν Περσῶν τοξοφόρων βασιλεύς.
οὐ φανερῶς λόγχῃ φονίοις ἐν ἀγῶσι κρατήσας
ἀλλ᾿ ἀνδρὸς πίστει χρησάμενος δολίου[20]
Μετάφραση:
Αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο σκότωσε ὁ βασιλιᾶς τῶν τοξοφόρων Περσῶν,
παραβιάζοντας ἀνίερα τὸν νόμο τῶν μακάρων θεῶν.
Δὲν τὸν σκότωσε φανερά, μὲ λόγχη σὲ μάχη φονική,
ἀλλὰ χρησιμοποιῶντας τὴν πίστη ποὺ τοῦ εἶχε ἕνας δόλιος ἄνδρας.
Ἔπειτα, τὸ 338 π. Χ, ὅταν ὁ Ἀριστοτέλης ἐπέστρεψε στὴν Ἀθήνα καὶ ἵδρυσε τὸ Λύκειο, εἰσήγαγε σὲ αὐτό, τὴ συνήθεια νὰ ἄδεται μετὰ ἀπὸ κάθε γεῦμα ἕνας παιᾶνας στὴ μνήμη τοῦ Ἐρμεία, ποὺ εἶχε συνθέσει ὁ ἴδιος ὁ φιλόσοφος. Οἱ στίχοι τοῦ παιᾶνος αὐτοῦ ἦταν οἱ ἑξῆς:
Ἀρετὰ πολύμοχθε γένει βροτείῳι,
θήραμα κάλλιστον βίῳι,
σᾶς πέρι, παρθένε, μορφᾶς
καὶ θανεῖν ζηλωτὸς ἐν Ἑλλάδι πότμος
καὶ πόνους τλῆναι μαλεροὺς ἀκάμαντας·
τοῖον ἐπὶ φρένα βάλλεις
καρπὸν ἰσαθάνατον χρυσοῦ τε κρείσσω
καὶ γονέων μαλακαυγῆτοιό θ᾽ ὕπνου.
σεῦ δ᾽ ἕνεκεν ὁ δῖος Ἡρακλῆς Λήδας τε κοῦροι
πόλλ᾽ ἀνέτλασαν ἐν ἔργοις
σὰν ἀγρεύοντες δύναμιν.
σοῖς τε πόθοις Ἀχιλεὺς Αἴας τ᾽ Ἁίδᾳο δόμους ἦλθον·
σᾶς δ᾽ ἕνεκεν φιλίου μορφᾶς Ἀταρνέος
ἔντροφος ἀελίου χήρωσεν αὐγάς.
τοιγὰρ ἀοίδιμος ἔργοις,
ἀθάνατόν τέ μιν αὐξήσουσι Μοῦσαι,
Μναμοσύνας θύγατρες,
Διὸς ξενίου σέβας αὔξουσαι φιλίας τε γέρας βεβαίου.[21]
Μετάφραση:
θήραμα κάλλιστον βίῳι,
σᾶς πέρι, παρθένε, μορφᾶς
καὶ θανεῖν ζηλωτὸς ἐν Ἑλλάδι πότμος
καὶ πόνους τλῆναι μαλεροὺς ἀκάμαντας·
τοῖον ἐπὶ φρένα βάλλεις
καρπὸν ἰσαθάνατον χρυσοῦ τε κρείσσω
καὶ γονέων μαλακαυγῆτοιό θ᾽ ὕπνου.
σεῦ δ᾽ ἕνεκεν ὁ δῖος Ἡρακλῆς Λήδας τε κοῦροι
πόλλ᾽ ἀνέτλασαν ἐν ἔργοις
σὰν ἀγρεύοντες δύναμιν.
σοῖς τε πόθοις Ἀχιλεὺς Αἴας τ᾽ Ἁίδᾳο δόμους ἦλθον·
σᾶς δ᾽ ἕνεκεν φιλίου μορφᾶς Ἀταρνέος
ἔντροφος ἀελίου χήρωσεν αὐγάς.
τοιγὰρ ἀοίδιμος ἔργοις,
ἀθάνατόν τέ μιν αὐξήσουσι Μοῦσαι,
Μναμοσύνας θύγατρες,
Διὸς ξενίου σέβας αὔξουσαι φιλίας τε γέρας βεβαίου.[21]
Μετάφραση:
Ἀρετή, ποὺ τῶν θνητῶν τὸ γένος μὲ μόχθους πολλοὺς σὲ κατακτᾷ,
τῆς ζωῆς κάλλιστο θήραμα,
γιὰ τὴ δική σου ὄψη, παρθένα,
ἀκόμη κι ὁ θάνατος, εἶναι ζηλευτὴ στὴν Ἑλλάδα μοῖρα
κι ἡ ἀντοχὴ σὲ κόπους φοβεροὺς καὶ ἀκάματους.
Τόσο πολύτιμος εἶναι ὁ καρπὸς ποὺ τρέφεις μέσα στὸ νοῦ,
ἀθάνατος, ἀπ᾿ τὸ χρυσὸ ἀνώτερος
κι ἀπ᾿ τοὺς γονεῖς κι ἀπ᾿ τὸν ὕπνο ποὺ μαλακώνει τὰ μάτια.
Γιὰ χάρη σου ὁ γόνος τοῦ Δία, ὁ Ἡρακλῆς, τῆς Λήδας οἱ γιοί,
πολλὰ ὑπέφεραν στοὺς ἄθλους τους,
τὴ δύναμή σου θηρεύοντας,
ἀπὸ πόθο γιὰ σένα ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ ὁ Αἴας πῆγαν στὸ παλάτι τοῦ Ἅδη.
Γιὰ τὴ δική σου ἀγαπημένη μορφή, τοῦ Ἀταρνέως
τὸ θρέμμα ἔχασε τοῦ ἥλιου τὸ φῶς.
Γι᾿ αὐτὸ καὶ τοῦ ἀξίζει ὁ ὕμνος τῶν ἔργων του
κι ἀθάνατο θὰ τὸν κάνουν οἱ Μοῦσες,
τῆς Μνημοσύνης οἱ κόρες,
ποὺ ψέλνουν τὸ σέβας τοῦ Ξένιου Δία καὶ τὸ βραβεῖο τῆς σταθερῆς φιλίας.
Τὸ Λύκειο τοῦ Ἀριστοτέλους βρισκόταν ἀνάμεσα στοὺς (τότε) ποταμοὺς Ἰλισσὸ καὶ Ἠριδανὸ (Λεωφ. Κωνσταντίνου καὶ Βασ. Σοφίας, ἀντίστοιχα) πίσω ἀπὸ τὴ σημερινὴ Λέσχη Ἀξιωματικῶν στὴν Πλατεῖα Ρηγίλλης. (Πηγή: eranistis.net)
Παραθέτω ἕνα ποίημα, ποὺ ἔγραψα γι᾿ αὐτὸν τὸ μεγάλο ἐθνομάρτυρα τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας:
Ὁ φιλόσοφος βασιλεὺς τοῦ Ἀταρνέως[22], Ἑρμείας
Ἑρμεία, ἕρμα[23] τῆς Ἀσίας[24], ἔντροφε[25] Ἀταρνέως,
κοιράνου[26] μορφή, φιλοσόφου βασιλέως!
Σὺ Ἐθνομάρτυρος[27] δεῖγμα, ἀνδρείας, ἀρετῆς∙
οὐχ ὁσίως ἐκ βαρβάρων ἀπωλεσθείς.
κοιράνου[26] μορφή, φιλοσόφου βασιλέως!
Σὺ Ἐθνομάρτυρος[27] δεῖγμα, ἀνδρείας, ἀρετῆς∙
οὐχ ὁσίως ἐκ βαρβάρων ἀπωλεσθείς.
***
Ἠθέλησας ἐκ δουλείας Μήδων, λυτρῶσαι
τὰς πόλεις ἑλληνίδας ἐν τῇ Ἀσίᾳ.
Ταύτας σὺ ἐλευθέρας, ἠθέλησας ὑψῶσαι,
ἄνευ ἀλλοφύλων, οὐδεμίας κοιρανίας.
Ἠθέλησας ἐκ δουλείας Μήδων, λυτρῶσαι
τὰς πόλεις ἑλληνίδας ἐν τῇ Ἀσίᾳ.
Ταύτας σὺ ἐλευθέρας, ἠθέλησας ὑψῶσαι,
ἄνευ ἀλλοφύλων, οὐδεμίας κοιρανίας.
***
Χαῖρ᾿ Ἑρμεία, κοίρανε, ἄξιε τῆς Πατρίδος.
Χαῖρε φαίδιμε[28] ἥρως, τοῦ κλέους ἀρχή,
σὺ λαμπρὰ ἀκτὶς ὁλόχρυσος ἐλπίδος,
ἐν τοῖς ἔτεσσι ἀκρισίας καὶ ταραχῆς.
Χαῖρ᾿ Ἑρμεία, κοίρανε, ἄξιε τῆς Πατρίδος.
Χαῖρε φαίδιμε[28] ἥρως, τοῦ κλέους ἀρχή,
σὺ λαμπρὰ ἀκτὶς ὁλόχρυσος ἐλπίδος,
ἐν τοῖς ἔτεσσι ἀκρισίας καὶ ταραχῆς.
***
Ἀγὼν ἀφείκετο μὴ τελεσθείς,
οὐ γὰρ σοῦ φύσει ἀποθανόντος,
ἀλλ᾿ ἔκτεινὰν σε Μῆδοι μὴ νικηθέντα,
-διὰ συνεργείας Ἕλληνος- δολίῳ τρόπῳ.
Ἀγὼν ἀφείκετο μὴ τελεσθείς,
οὐ γὰρ σοῦ φύσει ἀποθανόντος,
ἀλλ᾿ ἔκτεινὰν σε Μῆδοι μὴ νικηθέντα,
-διὰ συνεργείας Ἕλληνος- δολίῳ τρόπῳ.
***
Οὐδὲν ἐπαίσχυντον ἐν βίῳ διαπρᾶξαι σκεφθείς,
τὴν σὴν ἀφῆκας ὑστάτην πνοήν.
Σὺ ἦσθα σπόρος καρποφορῶν, ἐν τῇ γαίᾳ θαφθείς,
ἀναφύων δι᾿ Ἑλλάδα δόξαν λαμπράν.
Οὐδὲν ἐπαίσχυντον ἐν βίῳ διαπρᾶξαι σκεφθείς,
τὴν σὴν ἀφῆκας ὑστάτην πνοήν.
Σὺ ἦσθα σπόρος καρποφορῶν, ἐν τῇ γαίᾳ θαφθείς,
ἀναφύων δι᾿ Ἑλλάδα δόξαν λαμπράν.
Εὐαγγελία Κ. Λάππα
18 Μαρτίου 2023
18 Μαρτίου 2023
Μετάφραση ποιήματος:
Ἐρμεία, στήριγμα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, θρέμμα τοῦ Ἀταρνέως
κοιράνου μορφὴ καὶ φιλοσόφου βασιλέως
Σὺ Ἐθνομάρτυρα, ὑπόδειγμα ἀνδρείας καὶ ἀρετῆς
ποὺ ἀπὸ βαρβάρους ἀνόσια χάθηκες
***
Θέλησες ἀπὸ τὴ δουλεία τῶν Μήδων νὰ λυτρώσεις
τίς Ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Ἐσὺ ἐλεύθερες θέλησες νὰ τίς ὑψώσεις
δίχως καμιὰ κυριαρχία ἀλλοφύλων
Θέλησες ἀπὸ τὴ δουλεία τῶν Μήδων νὰ λυτρώσεις
τίς Ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Ἐσὺ ἐλεύθερες θέλησες νὰ τίς ὑψώσεις
δίχως καμιὰ κυριαρχία ἀλλοφύλων
***
Χαῖρε Ἐρμεία, κοίρανε ἄξιε τῆς Πατρίδος
Χαῖρε ἔνδοξε ἥρωα, τῆς δόξας ἡ ἀρχή
Σὺ λαμπρὴ ἀκτίδα ὁλόχρυση ἐλπίδος
στὰ ἔτη τῆς κρίσης καὶ τῆς ἀναταραχῆς
Χαῖρε Ἐρμεία, κοίρανε ἄξιε τῆς Πατρίδος
Χαῖρε ἔνδοξε ἥρωα, τῆς δόξας ἡ ἀρχή
Σὺ λαμπρὴ ἀκτίδα ὁλόχρυση ἐλπίδος
στὰ ἔτη τῆς κρίσης καὶ τῆς ἀναταραχῆς
***
Ὁ ἀγῶνας ἀφέθηκε ἀνολοκλήρωτος,
ὄχι γιατί πέθανες ἀπὸ φυσικὰ αἴτια,
ἀλλὰ οἱ Μῆδοι σὲ σκότωσαν, χωρὶς νὰ σὲ νικήσουν (σὲ μάχη)
-μὲ τὴ συνέργεια Ἕλληνος- μὲ δόλιο τρόπο
Ὁ ἀγῶνας ἀφέθηκε ἀνολοκλήρωτος,
ὄχι γιατί πέθανες ἀπὸ φυσικὰ αἴτια,
ἀλλὰ οἱ Μῆδοι σὲ σκότωσαν, χωρὶς νὰ σὲ νικήσουν (σὲ μάχη)
-μὲ τὴ συνέργεια Ἕλληνος- μὲ δόλιο τρόπο
***
Μὴν ἔχοντας σκεφθεῖ νὰ πράξεις ἐπαίσχυντο στὴ ζωή,
ἄφησες τὴν ὕστατή σου πνοή.
Σὺ ἤσουν καρποφόρος σπόρος ποὺ θάφτηκε στὴ γῆ
γιὰ τὴν Ἑλλάδα νὰ ἀναγεννήσει δόξα λαμπρή.
Μὴν ἔχοντας σκεφθεῖ νὰ πράξεις ἐπαίσχυντο στὴ ζωή,
ἄφησες τὴν ὕστατή σου πνοή.
Σὺ ἤσουν καρποφόρος σπόρος ποὺ θάφτηκε στὴ γῆ
γιὰ τὴν Ἑλλάδα νὰ ἀναγεννήσει δόξα λαμπρή.
Κλείνοντας, ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε γιὰ τὴν τυραννίδα -μιᾶς ποὺ ὁ Ἐρμείας ὑπῆρξε ἡγέτης μιᾶς πόλης μὲ αὐτὸ τὸ πολίτευμα- τὰ ἑξῆς: ἡ τυραννίδα, ὅπως ὅλα τὰ πολιτεύματα, εἶναι ἀνθρώπινο κατασκεύασμα, ποὺ «γεννιέται» καὶ «πεθαίνει» γιὰ τὸ Ἔθνος, τὸ ὁποῖο εἶναι ὑπεράνω αὐτῆς. Ὡς ἐκ τούτου δὲν παράγει ἀπὸ μόνη της οὔτε τὸν ἄξιο, οὔτε καὶ τὸν ἀνάξιο ἡγέτη. Σύμφωνα μὲ τὸν Ἀριστοτέλη, «ὅταν μὲν ὁ εἶς ἢ οἱ ὀλίγοι ἢ οἱ πολλοὶ πρὸς τὸ κοινὸν συμφέρον ἄρχωσι, ταύτας μὲν ὀρθὰς ἀναγκαῖον εἶναι τὰς πολιτείας, τὰς δὲ πρὸς τὸ ἴδιον ἢ τοῦ ἑνὸς ἢ τῶν ὀλίγων ἢ τοῦ πλῆθους, παρεκβάσεις (εἰσίν)[29]» (ὅταν ὁ ἕνας ἢ οἱ λίγοι ἢ οἱ πολλοὶ ἀσκοῦν τὴν ἐξουσία γιὰ τὸ κοινὸ συμφέρον, τότε αὐτὰ τὰ πολιτεύματα εἶναι ὑποχρεωτικὰ ὀρθά.
Ἀντίθετα, ὅταν ἀσκεῖται ἡ ἐξουσία γιὰ τὸ συμφέρον τοῦ ἑνὸς ἢ τῶν λίγων ἢ τῶν πολλῶν, αὐτὰ εἶναι παρεκβάσεις τῶν ὀρθῶν πολιτευμάτων.). Εἶναι ἀξιοσημείωτο ἐπίσης, ὅτι στὴν τυραννίδα ἀνεδείχθησαν ἰσχυρὲς προσωπικότητες, «συνυφασμένες κάποτε "μὲ τίς ὡραιότερες πραγματώσεις τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος[30]"». Συνεπῶς, δὲν πρέπει νὰ κρίνουμε ἕνα πολίτευμα βάσει τῶν θεωρητικῶν πλεονεκτημάτων, ἢ μειονεκτημάτων του, ἀλλὰ βάσει τῆς ἀποτελεσματικότητας τῶν προσώπων ποὺ τὸ ὑπηρέτησαν. Σημαντικὸ κριτήριο ἀποτελεσματικότητας εἶναι τὰ ἰδανικὰ καὶ ὁ ρόλος ποὺ παίζουν στὴν ζωή τους βάσει τῶν ὁποίων ὑπηρετοῦν τὸ συγκεκριμένο πολίτευμα.
Πηγές:
1. Claude Mossé, Οἱ τύραννοι στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα, ἀπόδοση: Ἀθηνᾶ Καλογεροπούλου, Ἐκδόσεις τὸ Ἄστυ, Ἀθήνα 1989
2. Chroust Anton-Hermann. "Aristotle and the Foreign Policy of Macedonia". The Review of Politics. Cambridge University Press for the University of Notre Dame du lac on behalf of Review of Politics, (July 1972)
3. Ἀριστοτέλους, Πολιτικά, τόμος Γ'
4. Δημοσθένους, Φιλιππικὸς Δ'
5. Διδύμου Χαλκεντέρου, Σημειώσεις στοὺς Φιλιππικοὺς τοῦ Δημοσθένη
6. Διογένους Λαερτίου, Ἀριστοτέλης
7. Διοδώρου Σικελιώτου, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, βιβλίο ΙΣΤ'
8. Ἐγκυκλοπαίδεια «Ἥλιος», Ἀρχαῖο Ἑλληνικὸ πνεῦμα, τεῦχος 14
9. Ἐγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ἑλληνισμοῦ - Ἄσσος (Ἀρχαιότητα)/ http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=3821
10. Ἡροδότου, Ἱστορίαι, Βιβλίο Α: Κλειώ
11. Ἡροδότου, Ἱστορίαι, Βιβλίο ΣΤ: Ἐρατώ
12. Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο ΙΓ'
______________________________
1 Τὸ ὄνομα ἑρμείας ἦταν ἐπικὸς τύπος τοῦ ὀνόματος Ἑρμῆς (<ἔρμα = στήριγμα, ἔρεισμα).
______________________________
1 Τὸ ὄνομα ἑρμείας ἦταν ἐπικὸς τύπος τοῦ ὀνόματος Ἑρμῆς (<ἔρμα = στήριγμα, ἔρεισμα).
2 Σύμφωνα μὲ τὸν Ἡρόδοτο, ὁ Ἀταρνεὺς ἦταν τόπος τῆς Μυσίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Λέσβο (Ἠροδ. Ἱστορίαι, Κλειώ, 1.160.4).
3 Ἡ Ἄσσος (σημερινὸ Behramkale) εἶναι πόλη τῆς Τρωάδος καὶ βρίσκεται στὶς βόρειες ἀκτὲς τοῦ κόλπου τοῦ Ἀδραμυττίου, ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Μήθυμνα τῆς Λέσβου. Σὲ ὁρισμένους συγγραφεῖς (ὅπως ὁ Στράβων) συναντᾷται καὶ ἡ ὀνομασία Ἀσσός. Ἀναφέρονται ἐπίσης καὶ οἱ ἐναλλακτικὲς ὀνομασίες Ἀπολλωνία καὶ Κεκροπεία. Ἦταν ἡ δεύτερη σὲ σημασία αἰολικὴ πόλη. Στὴν Ἀρχαιότητα, γειτόνευε μὲ τὴ Λαμπωνεία καὶ τὰ Γάργαρα. (Πηγή: Ἐγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ἑλληνισμοῦ - Ἄσσος (Ἀρχαιότητα) / http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=3821)
4 Διδύμου Χαλκεντέρου, Σημειώσεις στοὺς Φιλιππικοὺς τοῦ Δημοσθένη, 5. 24 - 25
5 Διδύμου, ὁ. π., 5. 29 - 30.
6 Στράβωνος, Γεωγραφικά, 13. 1.57. Ἀκόμη καὶ ὁ Θεόπομπος παραδέχεται ὅτι ὁ Ἐρμείας: «μετὰ τῶν Πλατωνείων φιλοσοφεῖ» (Διδύμου, ὁ. π. 5. 25). Φυσικὰ δὲν θὰ ἦταν δυνατὸν ἕνας βάρβαρος νὰ ἀσχολεῖτο μὲ τὴ φιλοσοφία!
7 Στράβωνος, Γεωγραφικά, 13. 1.57
8 Αὐτὴν τὴν ἄποψη υἱοθετεῖ καὶ ὁ Διογένης Λαέρτιος. (Διογένους Λαερτίου, Ἀριστοτέλης, 3, 9-10)
9 Διδύμου, ὁ. π. 5. 58 - 59
10 Δημοσθένους, Φιλιππικὸς Δ', 10.32
11 ὁ. π. Βλ. καὶ Chroust Anton-Hermann. "Aristotle and the Foreign Policy of Macedonia". The Review of Politics. Cambridge University Press for the University of Notre Dame du lac on behalf of Review of Politics, (July 1972), σὲλ 377 - 378. Τὰ σχόλια ἐπαφίενται στὸν ἀναγνώστη.
12 ὁ. π., σὲλ 393. Ὁ Φίλιππος, ἴσως κινήθηκε παρορμητικὰ προκειμένου νὰ προστατευθεῖ ἀπὸ μιὰ ἐνδεχόμενη προδοσία, χωρὶς ὅμως νὰ ἔχει ἐπαρκῇ στοιχεῖα ποὺ νὰ τὴν ἀποδείκνυαν. Ἐκ τῶν ὑστέρων ἀποδείχτηκε λανθασμένη καὶ μοιραία ἡ κίνησή του.
13 Διοδώρου Σικελιώτου 16.52.5
14 Chroust Anton-Hermann. "Aristotle and the Foreign Policy of Macedonia", σὲλ 375
15 Διοδώρου Σικελιώτου 16.52.6
16 Διοδώρου Σικελιώτου 16.52.7
17 Ἐνῶ τὴν ἴδια στιγμὴ ὁ Δημοσθένης ἤλπιζε ὅτι ὁ Ἐρμείας θὰ πρόδιδε! (Πηγή: Δημοσθένους, Φιλιππικὸς Δ', 10.32)
18 Διδύμου. 5. 66 - 71.
19 Διδύμου, 6. 15 - 17
20 Διογένους Λαερτίου, Ἀριστοτέλης, 5, 6
21 ὁ. π., 7, 8. Τὸ 323 π. Χ.., μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ὅταν οἱ Ἀθηναῖοι ἐπαναστάτησαν ἐναντίον τῶν Μακεδόνων, κάποιος Δημόφιλος ἢ Εὐρυμέδων κατήγγειλε τὸν Ἀριστοτέλη γιὰ ἀσέβεια (!;) λόγῳ τοῦ παιᾶνα γιὰ τὸν Ἐρμεία ποὺ εἶχε καθιερώσει στὸ Λύκειο ἀλλὰ καί του ἐπιγράμματος τοῦ στὸν ἀδριάντα του Ἐρμεία στοὺς Δελφούς! Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἀνάγκασε τὸν Ἀριστοτέλη νὰ φύγει ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ νὰ καταφύγει στὴ Χαλκίδα, ὅπου πέθανε τὸν ἑπόμενο χρόνο (322 π. Χ..) (βλ.. ὁ. π. 5.4 -8).
22 Ἀταρνεὺς = πόλη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Λέσβο
23 ἕρμα = Στήριγμα, ἕρεισμα (ἐξ οὗ καὶ ταὸ ὄνομά του ἑρμείας)
24 Ἀσίας = Μικρᾶς Ἀσίας
25 ἔντροφε = θρέμμα
26 κοιράνου = ἀρχηγοῦ (ὁμηρικὴ διάλεκτος)
27 Ἐπικὸς τῦπος τοῦ ὀνόματος «Ἐθνομάρτυς»
28 φαίδιμε = ἔνδοξε
29 Ἀριστοτέλους, Πολιτικά, τόμος Γ', 1279a28-31
30 Claude Mossé, Οἱ τύραννοι στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα, ἀπόδοση: Ἀθηνᾶ Καλογεροπούλου, Ἐκδόσεις τὸ Ἄστυ, Ἀθήνα 1989. Ἀρκεῖ νὰ θυμηθοῦμε ὅτι τρεῖς ἀπὸ τοὺς ἑπτὰ σοφοὺς τῆς ἀρχαιότητας (Βίας, Περίανδρος, Κλεόβουλος) ἦταν τύραννοι, ὁ Πιττακὸς ὁ Μυτιληναῖος αἰσυμνήτης (κατὰ λαϊκὴ ἐντολὴ τύραννος) ἀκόμη καὶ ὅτι ὁ ἥρωας τοῦ Μαραθῶνα, Μιλτιάδης ὑπῆρξε τύραννος στὴν Χερσόνησο τῆς Θράκης. («τῆς δὲ Χερσονήσου... πόλιος ... ἐτυράννευε δὲ αὐτέων ... Μιλτιάδης ὁ Κίμωνος τοῦ Στησαγόρεω» Ἡροδότου, Ἐρατώ, 34. 1)
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου