Λάμπρος Σκόντζος: Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικός - Ὁ πολύπαθος φωτιστής τῆς Ρωσίας

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοῦ

 

Τὴν σκοτεινὴ περίοδο τῆς τουρκοκρατίας, εὐδόκησε ὁ Θεὸς νὰ τὴ φωτίσουν πνευματικὲς προσωπικότητες, λαμπροὶ πνευματικοὶ φάροι, ἐφάμιλλοι τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας. Μιὰ τέτοια φωτεινὴ προσωπικότητα ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικός, ὁ φωτιστὴς τῶν Ρώσων. Τὴν προσωνυμία του «Γραικὸς» τὴν ἔδωσαν οἱ Ρῶσοι (Μαξὶμ Γκρέκ), λόγῳ τῆς ἑλληνικῆς καταγωγῆς του.
 

Γεννήθηκε στὴν Ἄρτα τὸ 1470 καὶ τὸ βαπτιστικό του ὄνομα ἦταν Μιχαὴλ Τριβώλης. Οἱ γονεῖς τοῦ Μανουὴλ καὶ Εἰρήνη, ἦταν πλούσιοι καὶ καταγόταν ἀπὸ τὴν ἐπιφανῆ βυζαντινὴ οἰκογένεια Τριβώλη, ἡ ὁποία καταγόταν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στὴν αὐλὴ τοῦ Δεσπότη τοῦ Μυστρᾶ Θωμᾶ Παλαιολόγου καὶ οἱ ὁποῖοι μετὰ τὴν πτώση τοῦ Δεσποτάτου, ἐγκαταστάθηκαν στὴν Ἄρτα. Οἱ γονεῖς του, εὐσεβεῖς ἄνθρωποι, τοῦ ἐνέπνευσαν βαθειὰ πίστη στὸ Θεὸ καὶ ἀγάπη γιὰ τὴν Ἐκκλησία.
 

Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ ἔμαθε στὴν Ἄρτα καὶ σὲ ἡλικία 14 ἐτῶν στάλθηκε στὴν Κέρκυρα νὰ σπουδάσει κοντὰ στὸν λόγιο θεῖο του Δημήτριο Τριβώλη καὶ τὸν ξακουστὸ δάσκαλο Ἰωάννη Μόσχο. Στὴ συνέχεια, λόγῳ τῆς φιλομάθειάς του, ἀναχώρησε τὸ 1492 γιὰ τὴν Φλωρεντία, ὅπου λειτουργοῦσαν φημισμένα ἑλληνικὰ σχολεῖα. Ἐκεῖ κοντὰ στὸν λόγιο διαπρεπῆ δάσκαλο Ἰωάννη Λάσκαρη, σπούδασε Θεολογία, Ἱστορία, Φιλοσοφία καὶ ἔμαθε τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα, τὴ λατινική, τὴν γαλλικὴ καὶ τὴν ἰταλική. Στὴ συνέχεια σπούδασε στὴν περίφημη Πλατωνικὴ Ἀκαδημία, ὅπου δίδασκε ὁ μεγάλος δάσκαλος Μαρσίλιο Φιτσίνο. Μετὰ ἀπὸ τρία χρόνια, μετέβῃ στὴ Βενετία καὶ συνδέθηκε μὲ φιλία, μὲ τὸν φημισμένο τυπογράφο Ἄλδο Μανούτιο, ἐκδότη τῶν ἀρχαίων ἑλλήνων συγγραφέων.
 

Τὸ 1502 ἐπέστρεψε στὴ Φλωρεντία, ὅπου τὸν συνεπῆραν τὰ φλογερὰ κηρύγματα τοῦ δομηνικανοῦ μοναχοῦ Σαβοναρόλα, περὶ κάθαρσης καὶ μετάνοιας καὶ τῆς σκληρῆς κριτικῆς του κατὰ τοῦ αἱρετικοῦ καὶ διαφθαρμένου παπισμοῦ. Ἀλλὰ μετὰ τὴν καταδίκη του ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Ἐξέταση καὶ τὴν θανάτωσή του στὴν πυρά, ὁ νεαρὸς ἀρτινὸς πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ ἐγκατασταθεῖ στὸ Ἅγιον Ὄρος. Ἐγκαταστάθηκε στὴ Μονὴ Βατοπεδίου καὶ ἔγινε μοναχός, λαμβάνοντας τὸ ὄνομα Μάξιμος. Ἦταν 35 ἐτῶν. Ἐκεῖ ἐπιδόθηκε μὲ πάθος στὴ μελέτη τῶν πατερικῶν κειμένων, στὴν πλούσια βιβλιοθήκη τῆς Μονῆς. Διαπίστωσε τὴν γνησιότητα τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καὶ ἔτσι ἀπέβαλλε τίς δυτικὲς δοξασίες καὶ τίς ἐπιδράσεις του ἀπὸ τίς ἄθεες οὐμανιστικὲς ἰδέες. Πῆρε δὲ τὴν ἀπόφαση νὰ κηρύξει, καταγγέλλοντας στοὺς ὀρθοδόξους, τίς παπικὲς κακοδοξίες, γιὰ νὰ τοὺς προφυλάξει ἀπὸ τίς ἀνελέητες πιέσεις καὶ τὴν προπαγάνδα τῶν παπικῶν στὴν Ἑλλάδα. Εἶναι γνωστὸ πὼς παπικοὶ καὶ προτεστάντες «ἱεραπόστολοι» (μισιονάριοι) ἀσκοῦσαν πιεστικὸ προσηλυτισμὸ στὴν Ἑλλάδα, καθ᾿ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς τουρκοκρατίας. Κάνοντας συχνὲς περιοδεῖες στὴ Μακεδονία καὶ στὰ βενετοκρατούμενα νησιά, κήρυττε μὲ θέρμη τὴν σώζουσα ὀρθόδοξη πίστη καὶ στήριζε τοὺς ὀρθοδόξους.
 

Ἀσκοῦνταν στὴν ἀρετὴ καὶ ἦταν φιλακόλουθος, καὶ δὲν ἄργησαν νὰ γίνουν γνωστὲς οἱ ἀρετές του καὶ νὰ ἐκτιμηθεῖ ἡ μεγάλη μόρφωσή του. Στὰ 1515 ὁ μέγας ἡγεμόνας τῆς Μόσχας Βασίλειος Ἰβάνοβιτς, γιὸς τῆς Σοφίας Παλαιολογίνας, ζήτησε ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ μεταβεῖ στὴ Ρωσία ὁ λόγιος μοναχὸς Σάββας Βατοπεδινός, γιὰ νὰ διορθώσει τὰ λειτουργικὰ βιβλία, τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὰ συγγράμματα τῶν Πατέρων, τὰ ὁποῖα εἶχαν μεταφραστεῖ μὲ σοβαρὰ λάθη παλιότερα.  Ὅμως ὁ μοναχὸς Σάββας ἦταν γέρος καὶ ἄρρωστος καὶ ἀντ᾿ αὐτοῦ στάλθηκε ὁ Μάξιμος. Παίρνοντας μαζί του τοὺς μοναχοὺς Νεόφυτο καὶ Λαυρέντιο,
οἱ ὁποῖοι γνώριζαν τὴ ρωσικὴ γλῶσσα, ἔφτασαν στὴ Μόσχα στὰ 1518, γενόμενοι δεκτοὶ μὲ τιμὲς ἀπὸ τὸν ἡγεμόνα Βασίλειο καὶ ἀνέλαβαν τὸ ἐπίπονο ἔργο τους.
 

Πέρα ἀπὸ τίς διορθώσεις, ἔκαμαν καὶ νέες μεταφράσεις ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ στὴ ρωσική. Ἄρχισαν ἀπὸ τὸ Ψαλτήρι, μαζὶ μὲ τὰ σχόλια τῶν Ἑλλήνων Πατέρων, τὸ ὁποῖο ἔγινε ἐνθουσιωδῶς δεκτὸ ἀπὸ τοὺς Ρώσους. Στὴ συνέχεια ἔκαναν μετάφραση καὶ διορθώσεις στὴν Ἁγία Γραφὴ στοὺς Ἀποστολικοὺς Κανόνες, στοὺς Κανόνες τῶν Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων, στὶς Ὁμιλίες τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ σὲ πολλὰ λειτουργικὰ βιβλία. Τὸ ἔργο κράτησε 17 μῆνες καὶ ὁ Μάξιμος ζήτησε νὰ γυρίσει στὸ Ἅγιον Ὄρος. Ὅμως ἡ ἐπιμονὴ τοῦ ἡγεμόνα καὶ τῶν Ρώσων τὸν κράτησαν γιὰ πάντα στὴ Ρωσία, θεωρούμενος ὡς σπάνια πνευματικὴ προσωπικότητα, χρήσιμη γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴ ρωσικὴ κοινωνία.
 

Ὅμως ἡ διαμονή του στὴ μεγάλη αὐτὴ χώρα δὲν ἔμελλε νὰ εἶναι ἤρεμη. Ὁ Μάξιμος, ἐμφορούμενος ἀπό τὸ γνήσιο ὀρθόδοξο φρόνημα καὶ ἀπὸ ἐλευθερόφρονα χαρακτῆρα, ἄρχισε νὰ στιγματίζει τὰ κακῶς ἔχοντα στὴν ρωσικὴ Ἐκκλησία καὶ κοινωνία. Μάλιστα στὰ 1525, ὅταν ἀντιτάχτηκε στὴ κτήση μεγάλης μοναστηριακῆς περιουσίας, ἄρχισαν οἱ διώξεις ἐναντίον του. Ἐπίσης, ὅταν ἔλεγξε τὸν νέο ἡγεμόνα, διότι χώρισε τὴ νόμιμη σύζυγό του καὶ παντρεύτηκε μιὰ Λιθουανὴ παπική, συνελήφθηκε καὶ κλείστηκε σὲ φυλακή, μὲ ψεύτικες κατηγορίες, ὅτι δῆθεν ἦταν πράκτορας τῶν τούρκων στὴ Ρωσία καὶ πὼς ὑποδαύλιζε τὴ διακοπὴ σχέσεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μὲ τὴ Ρωσικὴ Ἐκκλησία. Τοῦ ἀπαγόρευσαν μάλιστα καὶ τὴ Θεία Κοινωνία!
 

Πέρασε ἕξι φρικτὰ χρόνια στὴν πιὸ ἀπάνθρωπη φυλακὴ τῆς Ρωσίας, ὑπομένοντας τίς φοβερὲς συνέπειες μὲ ἰώβειο ὑπομονή. Στὰ 1531 ἐπαναλήφθηκε ἡ δίκη, ὅπου τὸν καταδίκασε σὲ ἰσόβια κάθειρξη καὶ κλείστηκε στὴ Μονὴ Ὄτροτς, κοντὰ στὴν πόλη Τβέρη. Ὅμως ὁ τοπικὸς ἐπίσκοπος Δανιήλ τοῦ φέρθηκε μὲ ἀγάπη καὶ τοῦ ἁπάλυνε τὸν πόνο. Στὰ 1539 τοῦ ἐπετράπῃ ἡ Μετάληψη τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Μάταια Πατριάρχες, ἐπίσκοποι καὶ ἄλλες προσωπικότητες ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ τίς ἄλλες ὀρθόδοξες χῶρες, προσπαθοῦσαν νὰ τὸν ἀπελευθερώσουν.
 

Τελικὰ ἀπελευθερώθηκε στὰ 1549 καὶ ἀπεσύρθῃ στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος Ζαγκόρσκ, ἔξω ἀπὸ τὴ Μόσχα, ὅπου, τσακισμένος ἀπὸ τίς κακουχίες, κοιμήθηκε εἰρηνικὰ στὶς 21 Ἰανουαρίου  τοῦ 1560, σὲ ἡλικία 90 ἐτῶν, ἀφήνοντας ἕνα τεράστιο συγγραφικὸ ἔργο. Στὴ συνείδηση τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ θεωροῦνταν ἅγιος καὶ ἀπὸ τὸν 17ο αἰῶνα, τὸν τιμοῦσαν ὡς μάρτυρα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὅμως ἡ ἐπίσημη ἁγιοκατάταξή του ἔγινε τὸ 1988. Ἡ μνήμη του τιμᾷται τὴν 21 Ἰανουαρίου καὶ τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ του λειψάνου μεταφέρθηκε στὴν γενέτειρά του Ἄρτα τὸ 1997.

 

__________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ

«Πᾶνος»