Λάμπρος Σκόντζος: «Μή μείνωμεν ἔξω τοῦ Νυμφῶνος Χριστοῦ

(Θεολογικὸ σχόλιο στὸ περιεχόμενο καὶ τὰ νοήματα τῆς Μεγάλης Τρίτης)

 

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοῦ

 

«Τὴ ἁγία καὶ μεγάλη Τρίτη τῆς τῶν δέκα παρθένων παραβολῆς, τῆς ἐκ τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, μνείαν ποιούμεθα». Αὐτὸ εἶναι τὸ συναξάρι τῆς δεύτερης ἡμέρας τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ψυχῆς μας, «ὁ ὡραῖος κάλλει παρὰ πάντας βροτούς», ὁδεύει πρὸς τὸ ἑκούσιο Πάθος Του, καλῶντας κοντά Του ὅλους ἐμᾶς τοὺς πιστούς Του, γιὰ νὰ μᾶς κάνει κοινωνοὺς τῶν σωτηριωδῶν παθημάτων Του καὶ τοῦ θριάμβου τῆς Ἀναστάσεώς Του.
 

Οἱ θεῖοι Πατέρες ὅρισαν τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα νὰ θυμηθοῦμε μιὰ ἀπὸ τίς πιὸ παραστατικὲς καὶ διδακτικὲς παραβολὲς τοῦ Κυρίου μας: τὴν παραβολὴ τῶν Δέκα Παρθένων. Κι᾿ εἶχαν τὸ σκοπό τους. Ἡ συνοδοιπορία μὲ τὸ Χριστὸ μας πρὸς τὸ Θεῖο Πάθος δὲν θὰ πρέπει νὰ εἶναι τυπικὴ καὶ ἁπλὰ συναισθηματική, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ εἶναι ὁλοκληρωτικὴ συμμετοχὴ στὴν ἐν Χριστῷ πορεία καὶ νὰ συνοδεύεται ἀπὸ ὀντολογικὴ ἀλλαγή  τοῦ εἶναι μας.  Ἡ ἐνθύμηση τῆς παραβολῆς τῶν δέκα παρθένων εἶναι μιὰ ἄριστη πνευματικὴ ἄσκηση γιὰ νὰ μὴν διαφεύγει ἀπὸ τὴ σκέψη μας ἡ ἐπερχόμενη μεγάλη, ἐπιφανὴς καὶ συνάμα φοβερὴ ἡμέρα τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου μας.
 

Τὴν παραβολὴ τῶν δέκα Παρθένων διασώζει ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος στὸ 25ο  κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του. Μὲ τὴν εὐκαιρία μιᾶς καταπληκτικῆς ἐσχατολογικῆς ὁμιλίας Του ὁ Κύριος εἶπε καὶ τὴν ἑξῆς παραβολή: Ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν μοιάζει μὲ δέκα παρθένες οἱ ὁποῖες ἀφοῦ πῆραν μαζί τους τὰ λυχνάρια τους πῆγαν νὰ ὑποδεχθοῦν τὸν νυμφίο. Πέντε ἀπὸ αὐτὲς ἦταν σώφρονες καὶ φρόντισαν νὰ ἔχουν μαζί τους ἀπόθεμα λαδιοῦ γιὰ τὰ λυχνάρια τους, ἐνῶ οἱ ἄλλες πέντε ἦταν ἀνόητες καὶ δὲν φρόντισαν νὰ ἔχουν μαζί τους τὸ ἀναγκαῖο ἀπόθεμα λαδιοῦ. Ἐπειδὴ δὲ ἀργοῦσε ὁ νυμφίος καὶ ἡ νύχτα προχωροῦσε ἔπεσαν νὰ κοιμηθοῦν. Τὰ μεσάνυχτα ἀκούστηκε μιὰ γοερὴ κραυγὴ ἡ ὁποία ἀνήγγειλε τὸν ἐρχομὸ τοῦ νυμφίου. Οἱ παρθένες σηκώθηκαν γιὰ νὰ προαπαντήσουν τὸν νυμφίο. Οἱ μὲν σώφρονες παρθένες, οἱ ὁποῖες εἶχαν ἀπόθεμα λαδιοῦ ἄναψαν τὰ λυχνάρια τους καὶ περίλαμπρες περίμεναν τὴν εἴσοδο τοῦ νυμφίου, γιὰ νὰ μποῦν μαζί του στὴ λαμπρὴ γαμήλια χαρά. Οἱ δὲ μωρὲς ξύπνησαν αἰφνιδιασμένες καὶ μὴ μπορῶντας νὰ ἀνάψουν τὰ λυχνάρια τους, ζητοῦσαν ἀπεγνωσμένα ἀπὸ τίς σώφρονες νὰ τοὺς δώσουν λίγο λάδι ἀπὸ τὸ δικό τους. Ἐκεῖνες τοὺς ἀπάντησαν πὼς μόλις ἀρκεῖ γιὰ τὰ δικά τους τὰ λυχνάρια καὶ καλὰ θὰ κάνουν νὰ πᾶνε νὰ ἀγοράσουν. Οἱ ἀνόητες παρθένες ἔτρεξαν, καταμεσῆς τῆς νύχτας, νὰ ἀγοράσουν λάδι, ἀλλὰ ἐν τῷ μεταξὺ ὁ νυμφίος ἔφθασε καὶ μπῆκε στὸ χῶρο τοῦ γάμου μὲ τίς πέντε φρόνιμες παρθένες καὶ ἡ πόρτα ἔκλεισε ἑρμητικὰ καὶ ὁριστικά. Οἱ ἀνόητες παρθένες ἔφθασαν καθυστερημένες καὶ ἄρχισαν νὰ φωνάζουν: Κύριε, Κύριε ἄνοιξέ μας. Αὐτὸς τοὺς ἀπάντησε ἀλήθεια σᾶς λέγω πὼς δὲν σᾶς γνωρίζω. Ἔμειναν τελικὰ ἔξω τοῦ νυμφῶνος. Ἔκλεισε τὴν παραστατικὴ αὐτὴ παραβολή του ὁ Κύριος μὲ τὴν ἑξῆς σωτήρια προτροπή: «Γρηγορεῖτε οὖν, ὅτι οὐκ οἴδατε τὴν ἡμέραν οὐδὲ τὴν ὥραν ἐν ᾗ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται»  (Ματθ. 25,13 ) καὶ «γρηγορεῖτε οὖν· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ κύριος τῆς οἰκίας ἔρχεται, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· μὴ ἐλθὼν ἐξαίφνης εὕρῃ ὑμᾶς καθεύδοντας» (Μᾶρκ. 13,35).
 

Ἡ παραβολὴ αὐτὴ ἔχει ὡς σκοπὸ νὰ θυμίσει στοὺς πιστοὺς πὼς ἡ Δευτέρα καὶ ἔνδοξη Παρουσία τοῦ Κυρίου θὰ γίνει ξαφνικά, θὰ ἔρθει «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί» (Α΄ Θεσ. 5,2). Γι᾿ αὐτὸ θὰ πρέπει οἱ πιστοὶ νὰ εἶναι πάντοτε, ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ ἕτοιμοι, γιὰ τὴν ὑποδοχή Του, διαφορετικὰ θὰ μείνουν ἔξω ἀπὸ τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ χαθοῦν. Αὐτὴ ἡ ζωὴ εἶναι τὸ στάδιο προετοιμασίας μας γιὰ τὴν αἰωνιότητα. Ἄν δὲν ἂν δὲν ἀλλάξουμε πορεία ζωῆς, ἂν δὲν ὑπερβοῦμε τὸν πτωτικό καὶ ἁμαρτωλὸ ἑαυτό μας, ἂν δὲν ἐφοδιάσουμε τὴν ψυχή μας μὲ οὐράνιους θησαυρούς, ἂν δὲν στολιστοῦμε μὲ ἀρετὲς καὶ δὲ συνταχθοῦμε ὀντολογικὰ μὲ τὸ Σωτῆρα Χριστὸ εἶναι σίγουρο ὅτι θὰ βρεθοῦμε ἐκείνη τὴ φοβερὴ ἡμέρα τῆς Κρίσεως ἔξω ἀπὸ τὴν ἀτέρμονη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, προορισμένοι γιὰ τὴν αἰώνια κόλαση, ὅπου «ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων» (Λουκ. 13,28). Τότε, διαβεβαίωσε ὁ Κύριος, ἐσεῖς οἱ ἀσεβεῖς, μὲ φόβο καὶ μὲ ἀνείπωτο τρόμο, «ὄψησθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους ἔξω» (Λουκ. 13,28). Τρομερὸ πραγματικὰ νὰ φαντάζεται κάποιος αὐτὴ τὴν πραγματικότητα, πόσο μᾶλλον νὰ τὴ βιώσει κιόλας!
 

Ἔτσι οἱ θεῖοι Πατέρες ἔκριναν σκόπιμο νὰ ἀφιερώσουν μιὰ ἡμέρα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Ἑβδομάδος στὴν ἀνάμνηση τῆς ἐσχατολογικῆς αὐτῆς παραβολῆς τῶν δέκα παρθένων. Τὸ κατανυκτικὸ κλίμα αὐτῶν τῶν ἁγίων ἡμερῶν εἶναι ἡ καλλίτερη στιγμὴ γιὰ νὰ ὑπενθυμίσει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία στοὺς πιστοὺς τὸ φοβερὸ καὶ ἀπρόοπτο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου. Ἐπίσης  ἡ ἐγρήγορση εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸ Πάθος τοῦ Θεανθρώπου. Ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος κατὰ τὴ δραματικὴ νύκτα τῆς συλλήψεως Του στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ τόνιζε στοὺς μαθητές του «Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε» (Μᾶρκ. 14,38)!
 

Μέσα στὴν κατανυκτικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος ἡ μνεία τῆς Δευτέρας Παρουσίας καὶ ἡ ἀνάγκη τῆς συνεχοῦς ἑτοιμασίας γιὰ τὴν τρομερὴ ἐκείνη ἡμέρα, εἶναι ἐπιτακτική. Ὁ ἐπίγειος βίος μας εἶναι καθοριστικὸς γιὰ τὸν ἐπέκεινα τῆς ζωῆς αὐτῆς προορισμοῦ μας. Οἱ φρόνιμες παρθένες φρόντισαν νὰ εἶναι ἕτοιμες γιὰ τὴν ὑποδοχὴ τοῦ Νυμφίου, σὲ ἀντίθεση μὲ τίς μωρὲς καὶ νωθρὲς παρθένες, οἱ ὁποῖες εἶχαν διασπάσει τὴν προσοχή τους σὲ ἄλλες δευτερευούσης σημασίας ἔννοιες καὶ δὲν φρόντισαν νὰ ἔχουν τὰ ἀπαραίτητα ἐφόδια γιὰ τὴν ὑποδοχὴ τοῦ Νυμφίου καὶ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν εἴσοδό τους στὴ λαμπρὴ γαμήλια εὐφροσύνη.
 

Οἱ παρθένες συμβολίζουν τίς ψυχές μας καὶ ἡ προμήθεια λαδιοῦ γιὰ τὸ λυχνάρι εἶναι ὁ ἐπίγειος συνεχὴς ἀγῶνας γιὰ νὰ κάνουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, νὰ κάνουμε ἔργα εὐποιίας, νὰ παραμερίζουμε ἀπὸ τὴν ὕπαρξή μας συνεχῶς ὅλα ἐκεῖνα τὰ στοιχεῖα ποὺ εἶναι παρείσακτα στὴ φύση μας καὶ ἀντιστρατεύονται τὴν πνευματική μας πρόοδο καὶ τελείωση. Τὸ λυχνάρι εἶναι ἡ παρρησία μας μπροστὰ στὸ Θεό. Οἱ φρόνιμες παρθένες συμβολίζουν  τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως ψυχές, οἱ ὁποῖες ζοῦν ἀδιάκοπα τὴν λαχτάρα τῆς ἕνωσής τους μὲ τὸ Νυμφίο τῆς Ἐκκλησίας, τὸν σωτῆρα Χριστό. Γι᾿ αὐτὸ ἀγωνίζονται ἀέναα νὰ ἀποκτοῦν ἀρετὲς καὶ πνευματικὴ προκοπὴ καὶ νὰ περιθωριοποιοῦν ὅλα ἐκεῖνα τὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ἀντιστρατεύονται τὴν ἕνωσή τους μέ το Θεό. Οἱ μωρὲς παρθένες συμβολίζουν τίς ράθυμες, ἀδιάφορες καὶ ἐν πολλοῖς ἐχθρικὰ πρὸς τὸ Χριστὸ διατελοῦσες ψυχές. Εἶναι ἐκεῖνες οἱ ψυχὲς οἱ ὁποῖες ἀπορροφημένες ἀπὸ τὴν ὑλιστικὴ εὐδαιμονία, ἀδιαφοροῦν γιὰ τὴν πνευματικὴ πρόοδο καὶ τὴν ἐν Χριστῷ σωτηρία.
 

Τὸ φοβερὸ γεγονὸς τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου θὰ γίνει, ὅπως ἀναφέραμε ξαφνικὰ καὶ σὲ χρόνο ἀνύποπτο καὶ θὰ πληρώσει μὲ χαρὰ ἀνείπωτη τίς φρόνιμες καὶ ἀγαθὲς ψυχὲς καὶ θὰ φέρει φόβο καὶ ἀγωνία στίς μωρὲς ψυχές. Οἱ μὲν πρῶτες θὰ ἐπιβραβευτοῦν γιὰ τὴν σώφρονα στάση τους καὶ θὰ εἰσέλθουν στὴν ἀτέρμονη βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ οἱ δεύτερες ἐξ᾿ αἰτίας τῆς ἀμέλειά τους θὰ ἀποκλειστοῦν ἀπὸ τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ βυθισθοῦν στὴν κατάσταση τῆς παντοτινῆς λύπης καὶ τῆς τιμωρίας, «εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ» (Ματθ. 25,41).
 

Ἡ παραβολὴ τῶν δέκα παρθένων μᾶς διδάσκει ἐπίσης τὸ ἀναπάντεχο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ καὶ τὸ ἀναπάντεχο τοῦ θανάτου μας. Ἔσχατα γιά τὸν κάθε πιστὸ εἶναι ἡ στιγμὴ τοῦ θανάτου του, διότι μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ θανάτου παγιώνεται διὰ παντὸς καὶ αἰωνίως ἡ κατάστασή μας. Εἶναι βασικὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, πὼς «ἐν τῷ Ἅδῃ οὐκ ἔστι μετάνοια». Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τόνισε πὼς «Μὴ τοίνυν ἁπλῶς κλαίωμεν τοὺς ἀποθανόντας, ἀλλά τοὺς ἐν ἁμαρτίαις. Οὗτοι θρήνων ἄξιοι, οὗτοι κοπετῶν καὶ δακρύων. Ποία γὰρ ἐλπίς, εἶπε μοι, μετὰ ἁμαρτημάτων ἀπελθεῖν, ἔνθα οὐκ ἐστιν ἁμαρτήματα ἀποδύσασθαι; Ἕως μὲν γὰρ ὦσιν Ἐνταῦθα, ἴσως ἦν προσδοκῶν πολλῇ, ὅτι μεταβαλοῦνται, ὅτι βελτίους ἔσονται. Ἄν Δὲ ἀπέλθωσι εἰς τὸν ἅδην ἔνθα οὐκ ἔστιν ἀπὸ μετανοίας κερδάναί τι (ἐν γὰρ τῷ Ἅδη φησί, τίς ἐξομολογήσεταί σοι;) πῶς οὐ θρήνων ἄξιοι;». Τὸ γεγονὸς τοῦ θανάτου εἶναι τὸ πλέον ἐνδεχόμενο στὴν φύση μας καὶ συνήθως τὸ πλέον ἀπρόοπτο γεγονός. Ἄν ἀμελήσουμε μπορεῖ νὰ μᾶς βρεῖ ὁ θάνατος ἀπροετοίμαστους καὶ ἄρα προορισμένους γιὰ τὴν αἰώνια κόλαση!
 

Ἡ ὑμνολογία τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τρίτης εἶναι καὶ αὐτὴ καταπληκτική, ὅπως ὁλόκληρης τῆς Μ. Ἑβδομάδος. Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, ἡ ὁποία, ὅπως εἴπαμε ψάλλεται τὴ Μ. Δευτέρα τὸ βράδυ, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ τὴν παρακολουθοῦν οἱ ἐργαζόμενοι πιστοί, ἀρχίζει μὲ τὸ γνωστὸ κατανυκτικὸ τροπάριο «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός...».... Ἀκολουθοῦν τὰ ὑπέροχα καθίσματα, ποιήματα τοῦ μεγάλου Ρωμανοῦ τοῦ Μελῳδοῦ, «Τὸν Νυμφίον ἀδελφοὶ ἀγαπήσωμεν...», «Βουλευτήριον, Σωτήρ, παρανομίας κατὰ σοῦ...» καὶ τὸ ὑπέροχο τροπάριο «Ὁ Ἰούδας τὴ γνώμη φιλαργυρεῖ κατὰ τοῦ διδασκάλου ὁ δυσμενής...».... Ἀκολουθεῖ ἡ εὐαγγελικὴ περικοπή, ἡ ὁποία περιέχει τὰ φοβερὰ «οὐαὶ» τοῦ Κυρίου κατὰ τῶν ὑποκριτῶν Φαρισαίων. Τὸ κοντάκιο «Τὴν ὥραν, ψυχή, τοῦ τέλους ἐννοήσασα...», καθὼς καὶ ὁ Οἶκος «Τί ραθυμεῖς, ἀθλία ψυχή μου;...» εἶναι σχετικὰ μὲ τὸ περιεχόμενο τῆς ἡμέρας. Τὰ τροπάρια τῶν Αἴνων, ποιήματα τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μελῳδοῦ καὶ Ἰωάννου μοναχοῦ, «Ἐν ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων σου πῶς εἰσελεύσομαι ὁ ἀνάξιος;...», «Ὁ τῇ ψυχῆς ραθυμίᾳ νυστάξας...» καὶ «Τοῦ κρύψαντος τὸ τάλαντον...», ὅπως καὶ τὰ τροπάρια τῶν Ἀποστίχων «Δεῦτε πιστοὶ ἐπεργασώμεθα προθύμως τῷ Δεσπότῃ...», «Ὅταν ἔλθῃς ἐν δόξῃ μετ᾿ ἀγγελικῶν δυνάμεων...» καὶ «Ὁ Νυμφίος ὁ κάλλει ὡραῖος παρὰ πάντας ἀνθρώπους...» εἶναι σχετικὰ μὲ τὴν περικοπὴ τῆς παραβολῆς τῶν δέκα Παρθένων. Προτρέπουν μὲ ἄκρατο λυρισμὸ τοὺς πιστοὺς νὰ μιμηθοῦν τίς φρόνιμες Παρθένες γιὰ νὰ μὴ μείνουν ἔξω τοῦ «Νυμφῶνος Χριστοῦ». Τέλος τὸ καταπληκτικὸ δοξαστικό, ποίημα καὶ αὐτὸ τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ, «Ἰδοὺ σοὶ τάλαντον ὁ Δεσπότης ἐμπιστεύσει, ψυχή μου, φόβῳ δέξαι τὸ χάρισμα...» ἀναφέρεται στὴν ἄλλη ἐπίσης παραστατικὴ παραβολὴ τοῦ Κυρίου, αὐτὴ τῶν Ταλάντων.
 

Ὡς συνοδοιπόροι τοῦ Θείου Πάθους θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε συνεχῶς στραμμένη τὴ σκέψη μας πὼς θὰ ἑνώσουμε τὴν ψυχή μας μὲ τὸ Νυμφίο Χριστό. Τὰ φτηνὰ καὶ ἐφήμερα πράγματα πρέπει νὰ τὰ θέτουμε σὲ δεύτερη μοῖρα, ἂν θέλουμε κι᾿ ἐμεῖς νὰ βρεθοῦμε στὴν ὁμάδα τῶν φρονίμων παρθένων κατὰ τὴ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Ὁ δρόμος τοῦ Θείου Πάθους δείχνει καὶ σὲ μᾶς τὸ δικό μας δρόμο, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀτραπὸς μαρτυρίου, ποὺ ὅμως ὁδηγεῖ στὴ ἐν Χριστῷ ἀπολύτρωση καὶ στὴν αἰώνια ζωή.

__________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ

«Πᾶνος»