Ὁ χριστουγεννιάτικος Παπαδιαμάντης

Μικές Κουλλιάς

Γράφει ὁ Μοναχὸς Μωυσῆς, Ἁγιορείτης

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης θεωρεῖται καὶ εἶναι ὁ σπουδαιότερος πεζογράφος μας. Τὴν ἄποψη αὐτὴ ὑποστηρίζουν τὰ μεγάλα ὀνόματα τῶν ποιητῶν μας, Γιῶργος Σεφέρης καὶ Ὀδυσσέας Ἐλύτης. 

Εἶναι ἕνας ἐξαιρετικὸς ἠθογράφος, ποὺ ἀπὸ νωρὶς δήλωσε ἀπερίφραστα: “Τὸ ἐπ’ ἐμοί, ἐνόσω ζῶ καὶ ἀναπνέω καὶ σωφρονῶ, δὲν θὰ παύσω πάντοτε, ἰδίως δὲ κατὰ τὰς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νὰ ὑμνῶ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, νὰ περιγράφω μετ’ ἔρωτος τὴν φύσιν καὶ νὰ ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια ἑλληνικὰ ἤθη”. Χαρακτηρίστηκε εὔστοχα ὡς ὁ “ἅγιος τῶν νεοελληνικῶν γραμμάτών” μας. 

Ὁ ἔξοχος διηγηματογράφος μᾶς συχνὰ θεολογεῖ καὶ κηρύττει ἀλήθειες τῆς πίστεώς μας μ’ ἕναν ὡραῖο τρόπο. Στὶς σελίδες τῶν ἔργων τοῦ κυκλοφορεῖ ἕνα πλῆθος ἀνθρώπων ποὺ ἔκαναν κακὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας τους, ἁμάρτησαν μὲ τὸν ἕναν ἢ μὲ τὸν ἄλλο τρόπο. 

Τοὺς συμπαθοῦμε γιατί τοὺς βρίσκουμε πονεμένους καὶ γιατί στὰ πρόσωπά τους συναντοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας. Περιδιαβαίνουν ὑψηλόφρονες ἄθεοι, ταραγμένοι μηδενιστές, δυστυχεῖς αὐτόχειρες, βλάσφημοι, ἱερόσυλοι, τοκογλύφοι, μέθυσοι, λαίμαργοι, πλουτοκράτες, παιδοκτόνοι, ἅρπαγες, ἄδικοι, ὑποκριτές, φθονεροί, ζηλότυποι, ὑλιστὲς καὶ σκανδαλοποιοί. Τοὺς ἀγαπᾶμε τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἥρωές του γιατί συνήθως εἶναι μετανοημένοι. Ὁ Χριστὸς ἦλθε στὸν κόσμο γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς, τοὺς ἁμαρτωλούς, τοὺς πονεμένους. 

Ὁ Παπαδιαμάντης κρίνει τοὺς λαθεμένους ἐκφραστὲς τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸν σκανδαλισμὸ ποὺ προκαλοῦν, ἀλλὰ καταλήγει: “Ἐγὼ εἶμαι τέκνον γνήσιόν της Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐκπροσωπουμένης ὑπὸ τῶν ἐπισκόπων της”.

Ὁ Παπαδιαμάντης βρίσκει ὅτι ἡ πατρίδα μᾶς κινδυνεύει ἀπὸ τὴν εἰσβολὴ τοῦ δυτικοῦ τρόπου ζωῆς, μὲ τὴν ἀλλοίωση τῶν ἠθῶν, τὴν ὑποτονικότητα τῆς εὐσέβειας τοῦ λαοῦ καὶ...

τὴ νόθευση τῆς γλώσσας μας.

Γι’ αὐτὸ φωνάζει: “Κηρύττεται πλέον φανερὰ ἡ ἀγραμματοσύνη καὶ τὸ ἀνωφελές του ὀρθῶς γράφειν ἢ ὁμιλείν”.

Γι’ αὐτὸ γράφει ὡραιότατα χριστουγεννιάτικα διηγήματα. Στὸν Παπαδιαμάντη ὀφείλουμε πολλὰ οἱ Νεοέλληνες. Διέσωσε τὴ λαϊκὴ εὐσέβεια στ’ ἀριστοτεχνικά του διηγήματα. Συνετέλεσε στὴν ὀρθὴ ἀνακαίνιση τοῦ κόσμου.

Μπορεῖ νὰ χαίρεται γιὰ τὴν προσφορά του, ἀλλὰ καὶ νὰ λυπᾶται γιὰ τὴ μὴ ἐκμετάλλευσή του. 

Σὰν τὸν Χριστὸ ποὺ ἦλθε, καὶ τὰ Χριστούγεννα ἑορτάζονται ξανὰ καὶ ξανὰ δίχως Χριστό. Ὁ πάπα-Φραγκούλης μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς τοῦ πῆγε νὰ λειτουργήσει στὸν Χριστὸ στὸ Κάστρο τὰ Χριστούγεννα γιὰ λίγες ψυχές.

Ὁ ἐξαίσιος Παπαδιαμάντης περιγράφει: “Ἔλαμψε τότε ὁ ναὸς ὅλος, καὶ ἤστραψεν ἐπάνω εἰς τὸν θόλον ὁ Παντοκράτωρ μὲ τὴν μεγάλην κ’ ἐπιβλητικὴν μορφήν, καὶ ἠκτινοβόλησε τὸ ἐπίχρυσον καὶ λεπτουργημένον μὲ μυρίας γλυφᾶς τέμπλον, μὲ τὰς περικαλλεῖς της ἀρίστης βυζαντινῆς τέχνης εἰκόνας του, μὲ τὴν μεγάλην εἰκόνα τῆς Γεννήσεως, ὅπου ‘Παρθένος καθέζεται τὰ Χερουβεὶμ μιμουμένη’, ὅπου θεσπεσίως μαρμαίρουσιν αἳ μορφαὶ τοῦ θείου βρέφους καὶ τῆς ἀμώμου Λεχούς, ὅπου ζωνταναὶ παρίστανται αἳ ὄψεις τῶν ἀγγέλων, τῶν μάγων καὶ τῶν ποιμένων καὶ βαλσαμώνει ἡ σμύρνα, καὶ ὅπου, ὡς ἐὰν ἡ γραφικὴ ἐλάλει, φαντάζεται τὶς ἐπὶ μίαν στιγμὴν ὅτι ἀκούει τό, Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ!”.

Ὁ Παπαδιαμάντης εἶναι ἕνας γνήσιος καὶ ἀτόφιος ἄνθρωπος, πιστὸς χριστιανός, ἀληθινὸς Ἕλληνας, ἐξαιρετικὸς λογοτέχνης, χριστουγεννιάτικος διηγηματογράφος, νατουραλιστὴς ἠθογράφος, ἐκλεκτὸς πεζογράφος, ποὺ παρότι πέρασαν ἑκατὸ ἔτη ἀπὸ τὴ θανὴ τοῦ παραμένει ἀγαπητός, ζωντανός, γιατί μιλᾶ στὴ διψασμένη καρδιά μας γιὰ ἦθος, τιμιότητα, εἰλικρίνεια, πίστη καὶ ἁπλότητα.

Τὰ Χριστούγεννα τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι ὀρθόδοξα, εἶναι ἑλληνικά, εἶναι ἀληθινά.

Τὰ Χριστούγεννα σήμερα εἶναι ἀργία, γαλοπούλα, ἐκδρομή, “Χρόνια πολλὰ” καὶ “τοῦ χρόνου”. 

Ἄχ, κὺρ Ἀλέξανδρε, ἀναπαύσου ἐν εἰρήνη ἐν Σκιάθω, ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ Γεννηθέντι, Σαρκωθέντι ἐκ Παρθένου Μαρίας διὰ τὴν τοῦ κόσμου ζωὴν καὶ σωτηρίαν…