Α.῾Η ᾿Αδιάλειπτος Προσευχὴ καὶ ἡ Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ
(Ἀπὸ τὸ βιβλίο – Τὰ κρίνα τοῦ Ἀγροῦ - Κεφάλαια κδʹ)
«᾿Εθερμάνθη ἡ καρδία μου ἐντός μου, καὶ ἐν τῇ μελέτῃ μου ἐκκαυθήσεται πῦρ» (Ψαλμ. ληʹ 4
* * *
α. Νὰ εἶσαι σταθερὰ προσηλωμένος στὸν Θεό, διότι ᾿Εκεῖνος θὰ,σὲ καθοδηγήση στὸ κάθε τι καὶ θὰ σοῦ ἀποκαλύψη, διὰ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, ὅλα τὰ ἐπουράνια καὶ τὰ ἐπίγεια μυστήρια.
β. ῾Ο νοῦς μας δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ εἶναι σταθερὰ καὶ ἀπόλυτα προσηλωμένος στὸν Θεό, ἂν δὲν ἀποκτήσουμε τὶς ἑξῆς τρεῖς ἀρετές: τὴν ἀγάπη σὲ Αὐτὸν καὶ τοὺς ἀνθρώπους, τὴν ἐγκράτεια κα τὴν ἀδιάλειπτη προσευχή.
γ. ῾Η ἀγάπη ἐξορίζει τὴν ὀργή, ἡ ἐγκράτεια ἐξασθενίζει τὴν σαρκικὴ ἐπιθυμία καὶ ἡ ἀδιάλειπτος προσευχὴ διώκει ἀπὸ τὸν νοῦ τοὺς λογισμούς, φυγαδεύουσα ταυτόχρονα τὴν ἐχθρότητα καὶ τὴν ἔπαρσι.
δ. ῾Η Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι ἐργασία κοινὴ τῶν ᾿Αγγέλων καὶ τῶν ἀνθρώπων· μὲ τὴν προσευχὴ αὐτὴ οἱ ἄνθρωποι πλησιάζουν σύντομα τὴν ζωὴ τῶν ᾿Αγγέλων.
ε. ῾Η Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι ἡ πηγὴ ὅλων τῶν καλῶν ἔργων καὶ ἀρετῶν καὶ ἐξορίζει μακρυὰ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τὰ σκοτεινὰ πάθη·
ἀπόκτησε αὐτήν, καὶ πρὶν νὰ ἀποθάνης θὰ ἀποκτήσης ψυχὴ ἀγγελικήϛ. ῾Η Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι θεϊκὴ ἀγαλλίασις. Εἶναι πολύτιμη σὰν ξίφος. Κανένα ἄλλο πνευματικὸ ὅπλο δὲν δύναται νὰ ἀναχαιτίση τόσο ἀποτελεσματικὰ τοὺς δαίμονας· κατακαίει αὐτούς, ὅπως ἡ φωτιὰτὰ βάτα.
ζ. Αὐτὴ ἡ προσευχὴ ἀναφλέγει ὁλόκληρο τὸν ἐσωτερικὸ ἄνθρωπο καὶ τοῦ φέρνει ἀνέκφραστη χαρὰ καὶ εὐφροσύνη· ἔτσι, ἀπὸ τὴν [πνευματικὴ] ἡδονὴ καὶ τὴν γλυκύτητα, ὁ ἄνθρωπος ἀδιαφορεῖ γιὰ τὴν ζωὴ αὐτὴ καὶ θεωρεῖ κάθε τι γήϊνο σὰν χῶμα καὶ στάκτη.
η. ῞Οποιος μὲ πόθο καὶ χωρὶς διακοπή, σὰν τὴν ἀνάσα ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὰ στήθη του, ἐπαναλαμβάνει τὴν Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, τὸ «Κύριε ᾿Ιησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με!», σύντομα θὰ γίνη κατοικητήριο τῆς ῾Αγίας Τριάδος, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, ἡ ῾Οποία «μονὴν παρ᾿ αὐτῷ ποιήσει» (πρβλ. ᾿Ιω.ιδʹ 23).
θ. Τότε ἡ Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ θὰ καταβροχθίζη τὴν καρδιὰ καὶ ἡ καρδιὰ τὴν Εὐχή· τότε ὁ ἄνθρωπος, ἀσκώντας νύκτα καὶ ἡμέρα τὴν εὐλογημένη αὐτὴν ἐργασία, θὰ λυτρωθῆ ἀπὸ ὅλες τὶς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ.
ι. Εἴτε στέκεσαι εἴτε κάθεσαι εἴτε τρῶς εἴτε ταξιδεύεις εἴτε κάνεις ὁ,τιδήποτε ἄλλο, ἐπαναλάμβανε ἐπίμονα τὴν Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, ἀσκώντας ἰσχυρὴ βία στὸν ἑαυτό σου, διότι αὐτὴ πλήττει τοὺς ἀοράτους ἐχθροὺς σὰν ἕνας πολεμιστὴς μὲ φονικὴ λόγχη.
ια. Χάραξε τὴν Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ στὸν νοῦ σου καὶ λέγε αὐτὴν μυστικά, χωρὶς δισταγμὸ ἢ συστολή, ἀκόμη καὶ στοὺς χώρους τῆς σωματικῆς ἀνάγκης!
ιβ. ῞Οταν ἡ γλῶσσα καὶ τὰ χείλη σου κουραστοῦν, προσευχήσου μόνο μὲ τὸν νοῦ· ὅταν πάλι ὁ νοῦς κουραστῆ ἀπὸ τὴν ἐπίμονη αὐτοσυγκέντρωσι καὶ ἡ καρδιὰ πονέση, τότε κάνε μία διακοπὴ καὶ πιάσε τὴν ψαλμωδία.
ιγ. ᾿Απὸ τὴν προσευχή, ποὺ ἀσκεῖται γιὰ πολὺ καιρὸ μὲ τὴν γλῶσσα, γεννιέται ἡ προσευχὴ τοῦ νοῦ, ἡ νοερὰ προσευχή· καὶ ἀπὸ τὴν προσευχὴ τοῦ νοῦ γεννιέται ἡ προσευχὴ τῆς καρδιᾶς, ἡ καρδιακὴπροσευχή.
ιδ. Νὰ μὴ λέγης τὴν Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ δυνατὰ μὲ τὸ στόμα, ἀλλὰ ὅσο χρειάζεται γιὰ νὰ τὴν ἀκοῦς· καὶ τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς νὰ μὴ στρέφης τὴν σκέψι σου ἐδῶ καὶ ἐκεῖ, σὲ κοσμικὰ καὶ μάταια πράγματα, ἀλλὰ νὰ μένης, πολεμώντας τὴν ραθυμία, στὴν μνήμη τῆς Εὐχῆς καὶ μόνο.
ιε. ῾Η προσευχὴ δὲν εἶναι παρὰ ἡ διαχωριστικὴ γραμμὴ ἀνάμεσα στὸν ὁρατὸ καὶ τὸν ἀόρατο κόσμο, γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ ἀφοσιώνουμε τὸν νοῦ μας σὲ αὐτήν. ῞Οπου στέκεται τὸ σῶμα, ἐκεῖ πρέπει νὰ εὑρίσκεται μαζί του καὶ ὁ νοῦς, μὴν ἔχοντας κανένα λογισμὸ ἐκτὸς,ἀπὸ τὰ λόγια τῆς Εὐχῆς.
ιϛ. Οἱ ῞Αγιοι Πατέρες λέγουν, ὅτι ἂν κανεὶς προσεύχεται μὲ τὰ χείλη, ὁ νοῦς του ὅμως εἶναι ἀπρόσεκτος, κοπιάζει μάταια, ἐπειδὴ ὁ Θεὸς προσέχει τὸν νοῦ καὶ ὄχι τὰ πολλὰ λόγια· ἡ νοερὰ προσευχὴ δὲν ἀνέχεται νὰ ἔχη ὁ νοῦς καμμία φαντασία ἢ ἀκάθαρτη σκέψι.
ιζ. ῍Αν δὲν ἐθισθῆ κανεὶς στὴν νοερὰ Εὐχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, δὲν θὰ δυνηθῆ νὰ ἀποκτήση τὴν ἀδιάλειπτη προσευχή.
ιη. ῍Αν ἡ Εὐχὴ τοῦ γίνη συνήθεια καὶ περάση μέσα στὴν καρδιά του, θὰ ξεχύνεται ἀπὸ αὐτὴν ὅπως ἀναβλύζει τὸ νερὸ ἀπὸ μία πηγή.
ιθ. ῞Ο,τι καὶ ἂν κάνη τότε ὁ ἄνθρωπος, ὅλες τὶς ὧρες καὶ σὲ ὅλους τοὺς τόπους, εἴτε εἶναι ξύπνιος εἴτε κοιμᾶται, θὰ κινῆται αὐθόρμητα στὴν ἐπανάληψι τῆς Εὐχῆς· ναί, ἀκόμη καὶ ὅταν νυστάζη ἢ τὸν παίρνη ὁ ὕπνος, ἀκόμη καὶ τότε ἡ Εὐχὴ θὰ τὸν ξυπνάη, ἀναβλύζουσα ἀκατάπαυστα ἀπὸ τὴν καρδιά του.
κ. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἡ προσευχὴ αὐτὴ εἶναι τόσο μεγάλη, ὅταν δὲν ἐγκαταλείπεται ποτέ, διότι ἂν καὶ τὰ χείλη κουράζωνται καὶ τὸ σῶμα ναρκώνεται, τὸ πνεῦμα ὅμως δὲν κοιμᾶται ποτέ.
κα. ῞Οταν ἐκτελῆ κανεὶς μὲ προσήλωσι κάποια ἀναγκαία ἐργασία ἢ ὅταν λοσγισμοὶ εἰσορμοῦν στὸν νοῦ του ἢ ὅταν ὁ ὕπνος τὸν καταβάλλη, τότε πρέπει νὰ προσεύχεται ζωηρὰ μὲ τὰ χείλη καὶ τὴν γλῶσσα, ὥστε ὁ νοῦς του νὰ ἀκούη τὴν φωνή· ὅταν πάλι ὁ νοῦς εἶναι εἰρηνικὸς καὶ ἤρεμος ἀπὸ λογισμούς, τότε ὁ ἄνθρωπος ἂς προσεύχεται μόνο νοερά.
κβ. Αὐτὸς ὁ δρόμος τῆς προσευχῆς ὁδηγεῖ συντομώτερα στὴν σωτηρία, ἀπ᾿ ὅ,τι ὁ ἄλλος μὲ τοὺς ψαλμούς, τοὺς ἀσματικοὺς κανόνες καὶ τὶς συνήθεις προσευχές, ποὺ χρησιμοποιοῦν οἱ ἐγγράμματοι.
κγ. ῞Οσον διαφέρει ὁ ὥριμος ἄνθρωπος ἀπὸ ἕνα παιδί, ἄλλο τόσο καὶ ἡ νοερὰ ἀδιάλειπτος προσευχὴ ἀπὸ μίαν ἄλλη, ποὺ ἔχει συνταχθῆ τεχνητά.
κδ. ῾Η προσευχὴ τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς εἶναι γιὰ τοὺς προχωρημένους.
῾Η ψαλμωδία, δηλαδὴ ἡ συνήθης ἐκκλησιαστικὴ μελωδία, εἶναι γιὰ τοὺς μεσαίους. ῾Η ὑπακοὴ καὶ ὁ κόπος εἶναι γιὰ τοὺς ἀρχαρίους.
Προσευχὴ στὴν Ζωοποιὸ῾Αγία Τριάδα:
«Πάτερ ᾿Αγαθέ, καὶ Πανάγιε Υἱέ, καὶ Θεῖον Πνεῦμα, Τριὰς ῾Αγία, Θεὲ ἀδιαίρετε, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν!
Β. Τα παιδιά της ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑΣ (όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
ἡ φιλοδοξία γεννάει τὴ φιληδονία
ἡ φιληδονία γεννάει τὴ γαστριμαργία καὶ τὴν πορνεία
ἡ πορνεία γεννάει τὴν ὀργὴ ποὺ ἀφαιρεῖ τὴ θέρμη τῆς καρδίας καὶ εἶναι καταστροφὴ γιὰ κάθε ἀρετή
ἡ ὀργὴ γεννάει τὴ μνησικακία ποὺ ἀπομακρύνει τὴν πνευματικὴ θέρμη
ἡ μνησικακία γεννάει τὴ σκοτεινὴ καὶ μοχθηρὴ βλασφημία
ἡ βλασφημία γεννάει τὴν ἄκαιρη λύπη ποὺ σὰν σκουριὰ κατατρώει τὸν ἄνθρωπο
ἡ λύπη γεννάει τὴν ἄλογη ἀναίδεια
ἡ ἀναίδεια γεννάει τὴ ματαιοδοξία ποὺ βάζει τὸν ἄνθρωπο νὰ ἐπιδεικνύει τὶς ἀρετές του χάνοντας ἔτσι τὸ μισθό του
ἡ ματαιοδοξία γεννάει τὴν ἀκατάσχετη φλυαρία
ἡ φλυαρία γεννάει τὴν ἀργολογία, τὸ ψέμα, τὴ συκοφαντία, τὴν κατάκριση, τὸν διασκορπισμὸ τοῦ νοῦ, τὴν αἰχμαλωσία, τὴν ἀπελπισία
ἡ ἀπελπισία γεννάει τὰ ἐφιαλτικὰ ὄνειρα.
Γ. Οἱ Βαθμίδες τῶν ᾿Αγωνιστῶν ᾿Αδελφῶν στὸ Κοινόβιο
᾿(Απὸ ᾿Επιστολὴ τοῦ ῾Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ († 15.11.1794)*
ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ἀγωνίζονται γιὰ ν᾿ ἀποκτήσουν ἀνυπόκριτη κατὰ Θεὸν ἀγάπη ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο. ᾿Αγαποῦν πάνω ἀπ᾿ ὅλα τὸ Θεὸ καὶ θεωροῦν ἀκάθαρτα ὅλα τὰ τερπνὰ καὶ τὶς κοσμικὲς ἀπολαύσεις, γι᾿ αὐτὸ κι ἐγκατέλειψαν τὸν κόσμο, ἀνέλαβαν τὸ σταυρό τους κι ἀκολούθησαν τὸν Κύριό τους. ᾿Επίσης ἀγωνίζονται νὰ σηκώνουν ὁ ἕνας τὰ βάρη
τοῦ ἄλλου, νὰ ἔχουν ἑνότητα ψυχῆς καὶ πνεύματος, νὰ παροτρύνουν ἀλλήλους σὲ ἔργα ἀγαθὰ καὶ νὰ συναγωνίζονται ποιὸς θὰ ξεπεράσει τὸν ἄλλο σὲ ἀγάπη καὶ πίστη πρὸς ἐμένα τὸν ἀνάξιο, σὰν ἀληθινὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Κι ἐγὼ ποὺ τοὺς βλέπω ν᾿ ἀγωνίζονται ἔτσι εὐφραίνομαι ψυχικὰ καὶ δοξολογῶ μὲ δάκρυα τὸ Θεό, γιατὶ μὲ ἀξίωσε νὰ βλέπω τέτοιους
δούλους Του, νὰ συγκατοικῶ μαζί τους καὶ νὰ παρηγοροῦμαι ἀπ᾿ αὐτούς. Βλέπω τοὺς Αδελφοὺς σὰν ᾿Αγγέλους τοῦ Θεοῦ ποὺ βιάζουν τὸν ἑαυτό τους στὴν ἁγία ὑπακοὴ καὶ θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου ἀνάξιο ν᾿ ἀκολουθήσει τὰ ἴχνη τους, γιατὶ ἔχω στερηθεῖ αὐτὴ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, δηλ. τὴν ὑπακοή.
Βέβαια ὅλοι οἱ Μοναχοὶ στὸ Κοινόβιό μας δὲ βρίσκονται στὴν ἴδια βαθμίδα, αὐτὸ θά᾿ταν ἀδύνατο. Μερικοὶ ὅμως, κι αὐτοὶ εἶναι οἱ περισσότεροι, ἔχουν νεκρώσει τελείως τὸ θέλημα καὶ τὴ γνώμη τους, ὑποτάσσονται σὲ μένα καὶ κάνουν ὑπακοὴ στοὺς ᾿Αδελφούς, σὰ νά᾿ταν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, μὲ φόβο Θεοῦ καὶ πολλὴ ταπείνωση. ῎Εχουν τὴ δύναμη νὰ ὑπομένουν ἀτιμίες, εἰρωνίες, ἐπιπλήξεις καὶ κάθε εἶδος πειρασμοῦ μὲ τέτοια χαρά, ποὺ φαίνεται πὼς ἔχουν ἀξιωθεῖ νὰ λάβουν κάποια ἰδιαίτερη καὶ μεγάλη χάρη ἀπ᾿ τὸ Θεό. Κι ὄχι μόνο τὰ ὑπομένουν ὅλ᾿ αὐτά, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπιθυμοῦν ζωηρά. Καὶ στὰ μύχια τῆς καρδιᾶς τους μέμφονται ἀδιάλειπτα τὸν ἑαυτό τους καὶ τὸν θεωροῦν ὑποπόδιο καὶ μικρότερο ὅλων.
῎Αλλοι πάλι, κι αὐτοὶ εἶναι ἐπίσης ἀρκετοί, πέφτουν καὶ σηκώνονται, ἁμαρτάνουν κι ἔπειτα μετανοοῦν, ὑπομένουν τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς μομφές, ἔστω καὶ μὲ δυσκολία, ἀλλὰ βιάζουν μὲ ὅλη τους τὴν ψυχὴ τὸν ἑαυτό τους νὰ φτάσουν τοὺς πρώτους καὶ γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸ προσεύχονται θερμὰ καὶ μὲ δάκρυα.
Καὶ ὑπάρχουν κι ἄλλοι, λιγότεροι αὐτοί, ποὺ εἶναι ἀδύνατοι σὰν παιδιά, ἀνίκανοι νὰ δεχτοῦν στέρεη τροφή, δηλαδὴ νὰ ὑποφέρουν προσβολὲς καὶ πειρασμούς, χρειάζονται ἀκόμα γιὰ τροφὴ τὸ γάλα τοῦ ἐλέους, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς συγκατάβασης στὶς ἀδυναμίες τους, μέχρι νὰ φτάσουν στὴν πνευματικὴ βαθμίδα τῆς ὑπομονῆς. Αὐτοὶ συμπληρώνουν τὶς ἐλλείψεις τους μόνο μὲ τὴν καλή τους διάθεση καὶ τὴ συνεχὴ αὐτομεμψία. Πολλὲς φορὲς βιάζουν τὸν ἑαυτό τους πάνω καὶ πέρα ἀπ᾿ τὴ δύναμή τους, μέχρις αἵματος σχεδόν, γιὰ νὰ ὑπομείνουν τὶς προσβολὲς καὶ νὰ κόψουν τὸ θέλημά τους.
᾿Αγωνίζονται σκληρὰ γι᾿ αὐτό, παραδίνονται στὸ Θεὸ καὶ τὸν παρακαλοῦν μὲ δάκρυα νὰ τοὺς βοηθήσει. Αὐτοί, ἄν καὶ ἀδύνατοι, συγκαταλέγονται ἀπ᾿ τὸ Θεὸ στοὺς βιαστὲς ποὺ ἁρπάζουν τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. ῞Ολοι τους, ἄν καὶ ὅπως προεῖπα ὄχι ὅλοι στὸν ἴδιο
βαθμό, ἀγωνίζονται νὰ τηροῦν τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ῾Αγίων Πατέρων ἑνωμένοι μεταξύ τους μὲ τὸν ἀδιάλυτο δεσμὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Γιὰ τὴν ἀγάπη αὐτὴ τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ σωτηρία τους ὑπομένουν συνέχεια τὴ στέρηση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν μὲ φρόνημα ὑψηλὸ καὶ διαρκὴ δοξολογία στὸ Θεό. Καὶ τόσο γιὰ τὴ σωτηρία τους ὅσο καὶ γιὰ τὶς προμήθειες τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀναθέτουν ὅλη τους τὴν ἐλπίδα στὸ Θεό.
(*) Φιλοκαλία τῶν Ρώσων Νηπτικῶν-Δ´: ῾Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ, Τὸ Εἰλητάριο-Πνευματικὲς Διδαχὲς καὶ ᾿Ακολουθία τοῦ ῾Οσίου, Μετάφραση-᾿Επιμέλεια Πέτρου Μπότση, ᾿Αθήνα 2005, σελ. 96-99
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου