Γράφει ὁ Παναγιώτης Μυργιώτης
Ὁ Ἅγιος Φώτιος εἶναι προσωπικότητα ξεχωριστὴ καὶ μὲ μεγάλη προσφορὰ στὴν Ὀρθοδοξία, στὰ γράμματα καὶ στὴν κοινωνία. Ὁ τίτλος «Μέγας» ποὺ τοῦ ἔχει δοθεῖ δὲν δόθηκε τυχαῖα. Δὲν εἶναι πολλοὶ οἱ ὀνομασθέντες «Μέγας». Ὁ τίτλος εἶναι βαρὺς γιὰ νὰ δοθεῖ σὲ πολλούς. Ἐλάχιστοι ξεχωρίζουν καὶ αὐτοὶ διακρίνονται. Θὰ προσπαθήσουμε μὲ τὸ παρὸν ἄρθρο νὰ παρουσιάσουμε μὲ ἁδρὲς γραμμὲς τὴν προσωπικότητα τοῦ Ἁγίου Φωτίου καὶ νὰ ἀναδείξουμε τοὺς λόγους ποὺ ὁδήγησαν στὴν ἀπονομὴ τοῦ τίτλου Μέγας.
Γεννήθηκε τὸ 810 μ.Χ. ἢ κατὰ ἄλλη ἄποψη τὸ 820 ἀπὸ γονεῖς πλουσίους καὶ εἰκονόφιλους καὶ ἦταν ἀνεψιὸς τοῦ εἰκονόφιλου πατριάρχη Ταρασίου καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ὑπέστῃ πιέσεις ἀπὸ τὸ εἰκονομαχικὸ καθεστώς. Ἄρχισε μιὰ λαμπρὴ καριέρα στὸν δημόσιο τομέα τῆς Βασιλεύουσας καὶ ἔφθασε μέχρι τὸν βαθμὸ τοῦ πρωτοασηκρήτη. Τὸ 858 παραιτεῖται ὁ πατριάρχης Ἰγνάντιος καὶ ἐκλέγεται πατριάρχης, μὲ τὴ στήριξη τῆς αὐγούστας Ἁγίας Θεοδώρας καὶ τοῦ ἀδελφοῦ της Βάρδα. Σὲ 6 ἡμέρες διῆλθε ὅλους τοὺς βαθμοὺς τῆς ἱεροσύνης. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὸν ἔφερε σὲ προστριβὴ καὶ σύγκρουση μὲ τὴν ἐκκλησία τῆς Ρώμης.
Ἕνα ἀπὸ τὰ νέα ἔργα τοῦ νέου Πατριάρχη ἦταν ἡ ἀναδιοργάνωση καὶ ἀνασυγκρότηση τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ διαμάχη τῶν εἰκονόφιλων καὶ εἰκονομάχων διήρκεσε ἕνα αἰῶνα καὶ πλέον. Δημιούργησε καὶ ἄφησε πληγὲς καὶ προβλήματα. Ἔπρεπε αὐτὰ νὰ ἐπουλωθοῦν καὶ νὰ προχωρήσει τὸ ἔργο Της ἡ Ἐκκλησία. Προσλαμβάνει ἱκανοὺς συνεργάτες καὶ ἑστιάζει τὸ ἐνδιαφέρον του στὴν πνευματικὴ ἀναμόρφωση τοῦ λαοῦ καὶ εἰς τὴν ἱεραποστολικὴ δράση, ἡ ὁποία εἶχε ἀνασταλεῖ λόγῳ της εἰκονομαχίας. Ὁ Μέγας Φώτιος μελέτησε σὲ βάθος καὶ ἀκολούθησε πιστὰ τὴν ἱεραποστολικὴ δραστηριότητα τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, στὴν ὁποία ἀναφέρεται πολλὲς φορὲς στὸ ἔργο του.
Ἡ προσπάθεια ἐκχριστιανισμοῦ τῶν Βουλγάρων ἄρχισε κατὰ τὴν βασιλεία τοῦ ἡγεμόνος τῶν Βόριδα (852-889) ο Βόριδας ἀπὸ εἰδωλολάτρης γίνεται χριστιανὸς καὶ βαπτιζόμενος λαμβάνει τὸ ὄνομα Μιχαήλ. Ἀκολουθεῖ ἡ κατήχηση καὶ τὸ βάπτισμα τῶν Βουλγάρων. Τὰ γεγονότα αὐτὰ συμβαίνουν τὸ 864 μ .Χ. Ὁ πατριάρχης Φώτιος στέλνει μιὰ ἐπιστολὴ στὸν Μιχαήλ, ἡ ὁποία ἀπαντᾷ στὸ ἐρώτημα «Τί ἐστὶν ἔργο τοῦ ἄρχοντος;». Ἐρώτημα ποὺ ἀπασχολεῖ πολλοὺς καὶ χθὲς καὶ σήμερα καὶ θὰ ἀπασχολεῖ καὶ τὸν ἄνθρωπο καὶ αὔριο. Ἡ παρουσίαση ὁλόκληρης τῆς ἐπιστολῆς, γιὰ λόγους πρακτικούς, δὲν εἶναι ἐφικτή, γι᾿ αὐτὸ καὶ θὰ περιοριστοῦμε μόνον σὲ μιὰ σύντομη ἀλλὰ ἀρκούντως σαφῆ καὶ διαφωτιστικὴ ἀναφορά.
Γράφει λοιπὸν ὁ Ἅγιος καὶ Μέγας διδάσκαλος τῆς οἰκουμένης Φώτιος:
1ον). «Ὁ τῶν ἀρχόντων τρόπος νόμος γίνεται τοῖς ὑπὸ χεῖρα».
Τὸ ἦθος τῶν ἀρχόντων γίνεται νόμος γιὰ τὸν ἁπλὸ λαό. Πρῶτοι καὶ κύριοι ὑπεύθυνοι γιὰ τὴν φαυλότητα (ἢ τὴν σπουδαιότητα) μιᾶς χώρας εἶναι οἱ ἄρχοντές της, ποὺ ἀποτελοῦν ''ὑπογραμμὸν καὶ παράδειγμα''. Φαῦλοι ἄρχοντες διαπλάθουν φαύλους πολῖτες.
2ον). «Οἱ περὶ τὸν ἄρχοντα φαῦλοι καὶ τὸν ἐκείνου συνδιαβάλλουσι τρόπον».
Στὸν ἐκφαυλισμὸ τῶν ἀρχόντων (καὶ συνακόλουθα τοῦ λαοῦ) συμβάλλει τὰ μέγιστα τό ''περιβάλλον'' τους.
3ον). «Ὅταν τίς ἄρχῃ ἑαυτοῦ, τότε νομιζέτω καὶ τῶν ὑπηκόων ἄρχειν ἀληθῶς».
Ὅταν ὁ ἄρχων ἄρχει στὸν ἑαυτό του (καὶ στὸ περιβάλλον του), τότε ἄρχει πραγματικὰ καὶ στὸν λαό.
4ον). «Κτὼ τοίνυν φίλους μὴ τοὺς φαύλους, ἀλλὰ τοὺς ἀρίστους».
Κάνε, λοιπόν, φίλους, ὄχι τοὺς φαύλους, ἀλλὰ τοὺς πιὸ καλούς.
5ον). «Μὴ ζήτει δὲ παρὰ φίλων ἀκούειν τὰ ἡδέα, ἀλλὰ τὰ ἀληθῆ μᾶλλον. Διο μέγιστον ἡγοῦ φίλους κολάκων διαφέρειν».
Μὴ ζητᾷς ἀπὸ τοὺς φίλους νὰ ἀκοῦς ὅ,τί σὲ εὐχαριστεῖ, ἀλλὰ τὴν ἀλήθεια. Ἄλλο πρᾶγμα οἱ φίλοι καὶ ἄλλο οἱ κόλακες.
6ον). «Πολλαχόθεν δεῖ τὸν ἄρχοντα θηρεύειν τῶν ὑπηκόων τὰς γνώμας, καὶ οὕτῳ κοινωνοῖς χρῆσθαι φιλίας καὶ ἀρχῆς καὶ βουλευμάτων».
Στὶς ἀποφάσεις γιὰ τὴν εὐδαιμονία τῶν πολιτῶν ἀνάγκη νὰ ζητᾷς τὴν γνώμη τους, ὥστε νὰ τοὺς κάνεις μετόχους καὶ φιλίας καὶ ἀρχῆς καὶ ἀποφάσεων. (Φωνὴ λαοῦ καὶ στά ''μεσαιωνικά'' Βαλκάνια...)....
7ον). «Ἄρχοντας μὲν τινες ἔφησαν ἀρετὴν ἐκ μικρᾶς μεγάλην πόλιν ποιῆσαι· ἐγὼ δὲ μᾶλλον ἂν φαίην τὸ ἐκ φαύλης σπουδαίαν παρασκευάσαι».
Λένε πὼς ἄξιος ἄρχοντας εἶναι ὅποιος κάνει μεγάλη μιὰ μικρὴ χώρα. Ἐγὼ ὅμως λέω πὼς ἀκόμα σημαντικότερο εἶναι ἂν κατορθώσει νὰ κάνει σπουδαῖα μιὰ πολιτεία φαύλη.
8ον). «Τὰς μετὰ σφοδρότητος ὑποσχέσεις εὐλαβεῖσθαι χρή».
Πρέπει νὰ προσέχεις τίς ὑπερβολικὲς ὑποσχέσεις.
9ον). «Χρυσὸς ἅπαντα τὰ ἀνθρώπινα στρέφει. Ἄχρηστον καὶ νομίζων καὶ πᾶσιν ἐπιδεικνύς τὸν τοῖς φιλοῦσιν ἰσχυρὸν ἐπίβουλον, χρυσόν».
Τὸ χρυσάφι ἀνατρέπει τὰ πάντα στοὺς ἀνθρώπους. Νὰ θεωρεῖς ἄχρηστον τὸν χρυσό, ποὺ εἶναι φοβερὴ παγίδα ὅσων τὸν ἀγαποῦν, καὶ νὰ τὸ δείχνεις σὲ ὅλους.
10ον). «Ὅσῳ δὲ τίς προέχει τὴ ἀρχή, τοσούτῳ χρεωστεῖ πρωτεύειν καὶ τὴ ἀρετή».
10ον). «Ὅσῳ δὲ τίς προέχει τὴ ἀρχή, τοσούτῳ χρεωστεῖ πρωτεύειν καὶ τὴ ἀρετή».
Ὅσο πιὸ μεγάλη ἐξουσία ἀποκτᾷ κάποιος, τόσο πιὸ πολὺ ὀφείλει νὰ διακρίνεται καὶ στὴν ἀρετή.
Τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Φωτίου πρέπει ὅλοι μας νὰ διαβάσουμε. Ἄρχοντες καὶ ἀρχόμενοι. Μικροὶ καὶ μεγάλοι. Πλούσιοι καὶ πτωχοί. Νέοι καὶ γέροι.
Στὴν τοπικὴ αὐτοδιοίκηση, ἀλλὰ καὶ στὴν κεντρικὴ πολιτικὴ σκηνὴ τῆς Πατρίδας μας, ὑπάρχουν ἄραγε ἱκανοὶ καὶ πρόθυμοι ἄνθρωποι νὰ βάλουν σὲ ἐφαρμογὴ τίς πολύτιμες αὐτὲς παραινέσεις τοῦ Μεγάλου Φωτίου;
Προσωπικῶς ἐκτιμῶ πὼς ὑπάρχουνε καὶ μάλιστα πολλοί. Ἁπλῶς ἡ φανέρωσή τους θὰ ἔρθει στὴν ὥρα ποὺ θὰ τὸ δικαιούμαστε: Ὅταν δηλαδή, ὡς λαός, ὁμολογήσουμε μὲ εἰλικρινῆ συντριβὴ τὰ λάθη μας καὶ ἀποφασίσουμε μὲ πίστη καὶ θάρρος νὰ τὰ διορθώσουμε.
Τὰ ξένα πρότυπα, δυστυχῶς, ἀποδείχθηκαν ὀλέθρια γιὰ τὸ Γένος μας. Καιρὸς λοιπὸν νὰ ξαναγυρίσουμε στὶς ρίζες μας· νὰ ἐπιστρέψουμε στὶς πατροπαράδοτες ἀξίες καὶ τὰ πανάρχαια ἰδανικά μας. Διότι ἐκεῖ μονάχα θὰ ξαναβροῦμε τίς δυνάμεις καὶ τὸ κουράγιο, ποὺ τώρα χρειαζόμαστε.
Ἐκχριστιανίστηκαν καὶ ἄλλοι λαοὶ τῆς Εὐρώπης ἀπό τον Μέγα Φώτιο καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ θεωρεῖται ὡς ὁ οὐσιαστικὸς ἐκσυγχρονιστὴς τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης καὶ ἰσαπόστολος.
Στὸν ἐκπαιδευτικὸ καὶ μορφωτικὸ τομέα ἦταν πρωτοπόρος γιὰ τὴν ἐποχή του. Πίστευε ἀκράδαντα ὅτι ἡ μόρφωση καὶ ἡ παιδεία ἦταν ἀπαραίτητα στοιχεῖα γιὰ τὴν ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου. Πίστευε ὅτι ἡ χριστιανικὴ πίστη συνδυασμένη μὲ τὴν «θύραθεν» παιδεία δημιουργεῖ ἄρτιες προσωπικότητας καὶ ὑψηλὰ πολιτισμικὰ ἰδεώδη. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἵδρυε παντοῦ σχολεῖα, στὰ ὁποῖα διδάσκονταν ὅλες οἱ γνώσεις καὶ οἱ ἐπιστῆμες. Τὸ πιὸ ὀνομαστὸ σχολεῖο ποὺ ἵδρυσε εἶναι τὸ περίφημο πανεπιστήμιο τῆς Μαγναύρας στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου κλήθηκαν νὰ διδάξουν οἱ πιὸ ἱκανοὶ δάσκαλοι τῆς οἰκουμένης. Δίδαξε καὶ ὁ ἴδιος φιλοσοφία γιὰ πολλὰ χρόνια, παράλληλα μὲ τὰ ποιμαντικά του καθήκοντα. Ἐκτιμοῦσε πάρα πολὺ τὴν ἀρχαία γραμματεία καὶ ἐκτιμοῦσε τοὺς ἀρχαίους ἕλληνες συγγραφεῖς.
Ἀνέθεσε σὲ καλλιγράφους μοναχοὺς νὰ ἀντιγράφουν τοὺς ἀρχαίους ἕλληνες συγγραφεῖς καὶ φιλοσόφους. Στὸ μνημειῶδες καὶ μοναδικὸ στὸ εἶδος ἔργο του μὲ τὸν τίτλο «Μυριόβιβλος» ἔχουν διασωθεῖ τὰ πιὸ σπάνια ἔργα τῶν ἀρχαίων. Μάλιστα βεβαιώνουν οἱ εἰδικοί, πὼς ἂν ὁ Φώτιος δὲν μᾶς ἄφηνε αὐτὸ τὸ ἔργο ἡ γνώση, γιὰ τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς, θὰ ἦταν ἐλλιπής.
Ὁ ἰσαπόστολος Ἅγιος Φώτιος ἦταν πολυσχιδὴς προσωπικότητα, πρᾶγμα ποὺ τοῦ ἀναγνωρίζουν καὶ ἐκεῖνοι ποὺ τὸν ἐπέκριναν, ὅπως ἦταν ὁ Νικήτας Δαβὶδ ὁ Παφλαγῶν, ποὺ γράφει χαρακτηριστικά: «Πάντα συνέτρεχεν ἐπ᾿ αὐτῷ ἡ ἐπιτηδειότης τῆς φύσεως, ἡ σπουδή, ὁ πλοῦτος, ἡ μελέτη, ποὺ διήρχετο ἄϋπνος τίς νύκτες, γιὰ τὴν ἐμμελῆ ἀνάγνωση τῶν συγγραφέων». Ἡ ἀδιάφθορη συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Γένους, ὁμολόγησαν αὐτὸν Ἅγιο καὶ Ἰσαπόστολο «τοῖς οὐρανίοις ἀδύτοις ἐγκατοικιζόμενον», ὡς «ἀοίδιμον μὲν τοῖς διωγμοῖς, δεδοξασμένον δὲ τοῖς θανάτοις». Τὸ θεολογικό του ἔργο δικαίωσε τοὺς ἀγῶνες τῆς Ἐκκλησίας, βεβαίωσε τὴν Ὀρθόδοξη πίστη καὶ ἐνέπνευσε τὴν Ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση, γιὰ τὴν συνεχῆ ἐγρήγορση τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος.
Ἰδιαιτέρως ὁ Μ. Φώτιος, ἐμπνευσμένος ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, κατανόησε τὴν ἀποστασία τῆς Δυτικῆς χριστιανοσύνης καὶ προεῖδε τὰ σπέρματα τῆς παπικῆς κατάπτωσης. Καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀγωνίστηκε γιὰ τὴ διάσωση τῆς ὀρθῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὁ ἀγῶνας του ἦταν ἀποτυπώνεται στὸ ἔργο καὶ τίς ἀποφάσεις τῆς Η΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Κωνσταντινουπόλεως (879-880). ἡ ἱστορία τὸν δικαίωσε. Οἱ φόβοι του δυστυχῶς ἐπαληθεύτηκαν, ἀφοῦ ἡ Δυτικὴ χριστιανοσύνη, ὁδηγήθηκε τελικὰ ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας καὶ παραμένει ἐκτός, ὡς τὰ σήμερα. Τρανὴ ἀπόδειξη τὸ μῖσος τῶν δυτικῶν κατὰ τοῦ Μεγάλου Φωτίου, τὸν ὁποῖο, ὄχι μόνο δὲν τὸν τιμοῦν ὡς ἅγιο, ἀλλὰ τοῦ προσάπτουν ἀπίστευτες συκοφαντίες ἐδῶ καὶ δέκα αἰῶνες!.
Γιά μᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους ὁ Μέγας Φώτιος, ἀνήκει στὴ χορεία τῶν μεγάλων ἁγίων Πατέρων τῆς ἐποχῆς του, ἀλλὰ καὶ ἑπομένων ἐποχῶν. Διὰ πάντα ταῦτα μετὰ τοῦ ὑμνωδοῦ μεγαλύνομεν αὐτὸν καὶ λέγομεν: «Χαῖροις ὀρθοδόξων φωταγωγέ, καὶ τῆς Ἐκκλησίας, νυμφοστόλε καὶ ὀδηγέ• χαίρεις κακοδόξων, ἡ δίστομος ρομφαία, ὦ Φώτιε τρισμάκαρ, ρητόρων ἔξοχε».
Τὸ πνευματικὸ κέντρο τῆς μητρόπολης Κίτρους Κατερίνης καὶ Πλαταμῶνος, Ὁ Ἅγιος Φώτιος, κάθε χρόνο τιμᾷ τὴ μνήμη τοῦ προστάτου του μὲ λατρευτικὲς καὶ πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις, τὰ «Φώτια».
Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. α' - Τὸν συνάναρχον Λόγον
Τῆς σοφίας ἐκφάντωρ λαμπρὸς γενόμενος, Ὀρθοδοξίας ἐδείχθης θεοπαγῆς προμαχών, τῶν Πατέρων καλλονὴ Φώτιε μέγιστε, οὐ γὰρ αἱρέσεων δεινῶν, στηλιτεύεις τὴν ὀφρύν, Ἐώας τὸ θεῖον σέλας, τῆς Ἐκκλησίας λαμπρότης, ἣν διατηρεῖ Πάτερ ἄσειστον.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. α' - Τὸν συνάναρχον Λόγον
Τῆς σοφίας ἐκφάντωρ λαμπρὸς γενόμενος, Ὀρθοδοξίας ἐδείχθης θεοπαγῆς προμαχών, τῶν Πατέρων καλλονὴ Φώτιε μέγιστε, οὐ γὰρ αἱρέσεων δεινῶν, στηλιτεύεις τὴν ὀφρύν, Ἐώας τὸ θεῖον σέλας, τῆς Ἐκκλησίας λαμπρότης, ἣν διατηρεῖ Πάτερ ἄσειστον.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ὡς τῶν ἀποστόλων ὁμότροπος καὶ τῆς οἰκουμένης διδάσκαλος, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων ἱκέτευε, Φώτιε, εἰρήνην τῇ οἰκουμένῃ δωρίσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.
Μυργιώτης Παναγιώτης
Μαθηματικός
___________________________________
Πολυτονισμὸς καὶ προσθήκη
φωτογραφιῶν ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου