Γιάννης Κατσέας: Οδοιπορικὀ στην Αρναία

 

Η αρχοντική πλευρά της Χαλκιδικής

Η Αρναία είναι κωμόπολη και πρωτεύουσα του ομώνυμου Δήμου της Χαλκιδικής. 

 

Είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά της Βόρειας Χαλκιδικής και έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αδραμερίου. 

 

Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 600 μέτρων, στους πρόποδες του πυκνόφυτου ορεινού όγκου του Χολομώντα, έχοντας μπροστά της προς τα Βορειοανατολικά μια κοιλάδα με καταπράσινα λιβάδια και απέναντι τα δάση του βουνού Δρεβενίκος. 

 

Η απόστασή της από τη Θεσσαλονίκη είναι 70 χιλιόμετρα και από τον Πολύγυρο 38. 

 

Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά το 19ο αιώνα, οπότε και απέκτησε τη μορφή που έχει σήμερα.

 

 

Ιστορική Αναδρομή

Η Αρναία, κτισμένη στο τέλος του 15ου αιώνα, από εργάτες Μοναχούς του μετοχίου της Αγιορείτικης Ι.Μ. Κωνσταμονίτου, είναι απλωμένη μέσα σε ένα μοναδικό καταπράσινο τοπίο και σε υψόμετρο 630 μέτρων, βορειοανατολικά, στους πρόποδες του Όρους Χολομώντα. Βόρεια της πόλης έχουν εντοπιστεί σημαντικά ίχνη αρχαίου πολιτισμού, ενώ είναι γνωστές οι αρχαίες ονομασίες της, «Αρναία» (Θουκιδίδης IV 103), και «Αυγαία». 

Πρόσφατα επίσης, ολοκληρώθηκε η α' φάση αρχαιολογικών ερευνών στη θέση «Προφήτης Ηλίας», με την αποκάλυψη του Βυζαντινού κάστρου της πόλης (13ος αιώνας). 

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν «Λιαρίγκοβη» και ήταν η πρωτεύουσα της περίφημης ομοσπονδίας των 12 Μαντεμοχωρίων, των οποίων οι κάτοικοι εργάζονταν στα μεταλλεία της περιοχής. Από τον Τούρκικο ζυγό απελευθερώθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1912.

Ο Μητροπολιτικος Ναός Αγίου Στεφάνου

Ο Μητροπολιτικός Ναός της Αρναίας, όπως προκύπτει από μαρμάρινη ενεπίγραφη πλάκα που βρίσκεται εντοιχισμένη στην πρόσοψή του, κτίστηκε το 1812 και τιμάται στη μνήμη του Αγίου Στεφάνου, αφού στην περιοχή υπήρχε μετόχι της Μονής Κωνσταμονίτου του Αγίου Ορους, της οποίας το Καθολικό είναι επίσης αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Στεφάνου. 

Ο Ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης Βασιλικής με διαστάσεις 41x19,5 μέτρα. Κατά την Επανάσταση του 1821 κάηκε εκ θεμελίων, όπως και όλο το χωριό, οι κάτοικοι του οποίου το εγκατέλειψαν και διασκορπίστηκαν στη γύρω περιοχή. 

 

Αργότερα επέστρεψαν, ξαναέκτισαν το χωριό και την Εκκλησία, στην οποία τοποθέτησαν ξύλινο Τέμπλο και περίτεχνο Δεσποτικό θρόνο, από τους λίγους ξυλόγλυπτους στην περιοχή. Το μοναδικής τεχνικής Τέμπλο ήταν δωρεά της Μονής Κωνσταμονίτου και περιελάμβανε 70 μικρότερες ξύλινες εικόνες και 14 μεγάλες επενδεδυμένες με ασήμι.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ

Το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου του 2005 μια μεγάλη πυρκαγιά ξέσπασε στο εσωτερικό του Ναού και τον κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά. Η αιτία της παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα και άφησε πίσω της άθικτη μόνο την πετρόκτιστη τοιχοποιία. Η στέγη κατέρρευσε. Οτιδήποτε βρισκόταν εντός του ναού -οι Εικόνες, τα βιβλία, Κειμήλια και αντικείμενα ανεκτίμητης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, το μοναδικής τεχνοτροπίας επαργυρωμένο και επιχρυσωμένο ξύλινο Τέμπλο, ο περίτεχνος ξυλόγλυπτος Δεσποτικός θρόνος-, μετατράπηκαν σε στάχτες.

Αμέσως, το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στην δικαιοδοσία της οποίας εμπίπτει ο ναός, με τη συνεργασία των Εκκλησιαστικών αρχών και των τοπικών φορέων, αλλά και με την πλήρη συμπαράσταση των πολιτών της Αρναίας και της ευρύτερης περιοχής, ξεκίνησε το ηράκλειο έργο της αποκατάστασης.

ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Κατά τη διάρκεια των εργασιών ανακατασκευής και ανακαίνισης, στο εσωτερικό του Ναού διαπιστώθηκε η ύπαρξη τριών παλαιότερων κτιρίων: μίας μεγάλης τρίκλιτης Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής που χρονολογείται γύρω στο 400, ενός μικρού μονόχωρου Βυζαντινού ναού του 10ου -11ου αιώνα κι ενός μεγάλου ορθογώνιου Μεταβυζαντινού οικοδομήματος χωρίς κόγχη του 16ου -17ου αιώνα. Συγχρόνως, ήρθαν στο φως πολυάριθμα ευρήματα από την παλαιοχριστιανική εποχή έως και την περίοδο της τουρκοκρατίας: πήλινα, μαρμάρινα, γυάλινα και μεταλλικά αντικείμενα, κονιάματα και τοιχογραφίες.

 

Aνακαλύφθηκαν, επίσης, δεκαπέντε ταφές, κάποιες από τις οποίες ανάγονται στην παλαιοχριστιανική εποχή και άλλες στον 16ο αιώνα μ.Χ. Ετσι, λόγω των εργασιών ανακατασκευής του καμένου κτιρίου και χάρη στις συστηματικές ανασκαφικές έρευνες της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ,ανακαλύφθηκε μία σημαντικότατη πτυχή της ιστορίας της περιοχής: Η αδιάλειπτη, δηλαδή, ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα στην Αρναία, και ειδικότερα στη θέση όπου σήμερα υψώνεται ο Ναός του Αγίου Στεφάνου.

Μετά το πέρας των αναστηλωτικών εργασιών και της ανασκαφικής έρευνας σειρά είχε η προστασία και η συντήρηση των ευρημάτων. Παράλληλα, ο αρχαιολογικός χώρος διαμορφώθηκε ώστε να αναδειχθεί η θαμμένη ιστορία του τόπου. Στο ανακαινισμένο δάπεδο του Ναού τοποθετήθηκαν ειδικά διαφανή «πάνελ», πάνω στα οποία οι επισκέπτες μπορούν να σταθούν, να περπατήσουν ή να Εκκλησιαστούν, παρατηρώντας συγχρόνως φωτισμένο και ειδικά διαμορφωμένο τον αρχαιολογικό χώρο και τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν κάτω από το Ναό.

Για οσους επιθυμουν να παιξουν με τα παιδια τους, το αλσος της Αγιας Παρασκευης με τον υπεροχο ομωνυμο Ναο που βρισκεται πολυ κοντα στην πολιχνη της Αρναιας θα βρουν οτι επιθυμουν, απο παιδικες χαρες μεχρι και τραπεζακια για πικ-νικ ακομα και μια ωραιοτατη ταβερνα με τοπικες λιχουδιες...

 «Πᾶνος»