Σάββας Ἠλιάδης: Ἑρμηνεῖες εἰς τούς ψαλμούς - Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου (1)

 Ἐπιμέλεια - Ἀπόδοση στὴν Νεοελληνικὴ Σάββας Ἠλιάδης

 

«υἱοὶ ἀνθρώπων, ἕως πότε βαρυκάρδιοι; ἱνατί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος;» (Ψαλμὸς 4,3)

Σχόλιο ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου: 

 

Ἔχω τὴν γνώμη πὼς ματαιότητα καὶ ψεῦδος ὀνομάζει τὸν βίο, ὁ ὁποῖος δαπανᾷται στὴν πονηρία. Διότι μάταιο λέγεται ἐκεῖνο ποὺ εἶναι κατ᾿ οὐσίαν ἀνύπαρκτο, τὸ ὁποῖο ἔχει μὲν ὄνομα, ἀλλὰ δὲν εἶναι κάτι πραγματικό. 

 

Ἔχει μὲν ὄνομα σχετικὸ μὲ τὸν πλοῦτο καὶ τὴν δόξα καὶ τὴν ἐξουσία, ἀλλὰ εἶναι στὴν πραγματικότητα ἀνύπαρκτο, μένει δὲ ἡ ὀνομασία, δίχως ἀξία... 

 

Λοιπόν, γι᾿ αὐτὰ κλαίει ὁ Προφήτης, βλέποντας τόσον παραλογισμὸ στὴν ζωή. Και ὅπως ἀκριβῶς, ἂν κάποιος δεῖ ἕναν ἄνθρωπο νὰ ἀποφεύγει μὲν τὸ φῶς καὶ νὰ ἀναζητᾷ τὸ σκοτάδι, τοῦ λέει: 

 

«Γιατί κανεὶς αὐτὸ τὸ παράλογο, ἄνθρωπε;», ἔτσι καὶ ὁ Δαβὶδ λέει: «Γιατί ἀγαπᾶτε τὰ μάταια καὶ ἀναζητᾶτε τὰ ψεύτικα πράγματα;».

Ἐπίσης ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης:
 

Γιατί προσφέρετε θέση μέσα στὴν προαίρεσή σας σ᾿ αὐτὰ τὰ πράγματα, τὰ ὁποῖα δὲν ἔχουν πραγματικὴ ὑπόσταση; Ἕνα μόνο γίνεται πραγματικὰ ἀγαπητὸ στὴν φύσῃ μας: «τὸ ἀληθῶς Ὄν», γιὰ τὸ ὁποῖο λέει ὁ Δεκάλογος:

 

«Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου». Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἕνα μόνο εἶναι ἀληθινὰ μισητό· ὁ ἀνελέητος ἐχθρὸς τῆς ζωῆς μας, γιὰ τὸν ὁποῖο λέει ὁ νόμος ὅτι: 

«νὰ μισήσεις τὸν ἐχθρό σου, δηλαδὴ τὸν διάβολο».

 

***

«Ἐλέησόν μέ, Κύριε, ὅτι ἀσθενὴς εἰμι». (Ψαλμὸς 6,3)

Σχόλιο ἑρμηνευτικὸ τοῦ Θεοδωρήτου:
 

Καμία ψυχὴ δὲν μπορεῖ νὰ πέσει πρωτύτερα στὴν ἁμαρτία, ἂν πρῶτα δὲν ἐνδώσει, παραδίδοντας οἰκειοθελῶς τὴν δύναμή της. Διότι, ἂν δὲν καμφθεῖ τὸ ἡγεμονικὸ τῆς ψυχῆς, δηλαδὴ τὸ λογικό, δὲν μποροῦν νὰ ἐπαναστατήσουν τὰ πάθη. 

 

Μένοντας λοιπὸν ἰσχυρὸς ὁ ἡνίοχος (τὸ λογικὸ) καὶ ἐλέγχοντας καὶ καθοδηγῶντας τὰ ἄλογα (πάθη) μὲ προσοχὴ καὶ φρόνηση, δὲν ἀφήνει περιθώριο, ὥστε νὰ ἐγερθοῦν καὶ νὰ ἀναζητήσουν τὴν ἁμαρτία.

***

«ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μνημονεύων σου· ἐν δὲ τῷ ῞ᾼδῃ τίς ἐξομολογήσεταί σοί;». (Ψαλμὸς 6,6)

Σχόλια ἑρμηνευτικά:

Θεοδώρητος:

 

Συνέδεσε ἄμεσα ἐδῶ ὁ Θεός, σ᾿ αὐτὴν τὴν ζωή, τὸν βίο καὶ τὰ ἔργα, στὴν ἄλλη δὲ τὸν ἔλεγχο τῶν ὅσων ἔχουμε πράξει. Καὶ μάλιστα αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ὀγδόης ἡμέρας: Τὸ ὅτι δὲν παρέχεται πλέον καιρὸς γιὰ ἔργα, καλὰ ἢ κακά, γιὰ ὅσους πέρασαν μέσα σ᾿ αὐτόν, ἀλλὰ ὅποιος ἔχει ρίξει μὲ ἔργα τὸν σπόρο γιὰ τὴν σωτηρία του σ᾿ αὐτὸν τὸν αἰῶνα, ὁ ὄγδοος θὰ τοῦ ἐπιστρέψει τοὺς καρπούς του. 

 

(Σημ: Ὀγδόη ἡμέρα εἶναι ὁ μέλλων ἀτελεύτητος αἰῶνας, ἐνῶ ὁ παρὼν εἶναι ὁ ἕβδομος, ἐπειδὴ μετριέται μὲ τὴν ἑβδομάδα καὶ ἀνακυκλώνεται καὶ τελειώνει μ᾿ αὐτήν. Ὁ δὲ μέλλων αἰῶνας εἶναι ὄγδοος, ἐπειδὴ ἔρχεται μετὰ ἀπὸ αὐτὸν τὸν ἕβδομο. Αὐτὰ λέγουν οἱ ἅγιοι Γρηγόριος Νύσσης, Ἀθανάσιος, Κύριλλος, Βασίλειος, Γρηγόριος, ὅπως τοὺς ἀναφέρει ὁ ἅγιος Νικόδημος).

Χρυσόστομος:

 

Τό «οὐκ ἐξομολογήσεταί σοι» λέχθηκε ὄχι ἐπειδὴ δὲν θὰ μποροῦμε νὰ μιλᾶμε καὶ νὰ παρακαλοῦμε στὸν Ἅδη, ἀλλὰ ἐπειδὴ θὰ εἶναι μάταιο, ἀφοῦ καὶ ὁ πλούσιος παρακαλοῦσε καὶ μετανοοῦσε, ἀλλὰ δὲν εἶχε κανένα ἀποτέλεσμα, λόγῳ τῆς παρελεύσεως τῆς προθεσμίας τῆς παρούσης ζωῆς.

«Πᾶνος»