ΡΩΜΗΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΟΙ: «Πνευματικός διάλογος μέ Ὀρθοδόξους νέους ἐκ Θεσσαλονίκης» (ΜΕΡΟΣ Δ΄)

(κατά φύσιν καί κατά μετοχήν στήν Ἑλληνική Παιδεία Ἕλληνες τῆς Κύπρου)

(ΜΕΡΟΣ Δ΄)

Ἐρώτηση 14η

Ποιά εἶναι ἡ θεολογική θέση καί σχέση Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί θεολογίας μέ τήν ἀναρχία, τόν ἀναρχισμό;

Ἀπάντηση

Τό παγκόσμιο καί συγχρόνως τοπικό φαινόμενο τῆς ἀναρχίας ἀντιμετωπίζεται ἀπό τούς μεγάλους ἁγίους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Μάξιμο τόν Ὁμολογητή καί Γρηγόριο Παλαμᾶ τόν Ἁγιορείτη, ὡς ἑξῆς :

Ὁ ἀναρχικός ἄνθρωπος πιστεύει ὅτι ὅλα τά κράτη, ὅλα τά κατεστημένα, ὅλα τά σύνορα, ὅλες οἱ θρησκεῖες, ὅλες οἱ ἰδεολογίες καί ὅλες οἱ φιλοσοφίες, δεσμεύουν ἀπολυταρχικά τούς ἀνθρώπους, τούς στεροῦν τήν ἐλευθερία τους. Γι’αὐτό πρέπει νά καταργηθοῦν μέ μία ἐπανάσταση ἐναντίον ὅλων αὐτῶν, πού προαναφέραμε. Ἡ ἐπανάσταση αὐτή θά εἶναι συνεχής, χωρίς νά σταματήσει ΠΟΤΕ.

Ὅμως, ὁ ἀναρχικός ἄνθρωπος ἀρνεῖται τά πάντα, ἐκτός ἀπό τόν ἑαυτό του, τόν ἐγωισμό του, τήν αὐτοδικαίωσή του, τήν αὐτοειδωλοποίησή του, τήν αὐτοθέωσή του («ὅλος αὐτοείδωλον ἐγενόμην», γράφει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης ἅγιος Ἀνδρέας, ὁ ὑμνογράφος τοῦ Μεγάλου Κανόνος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς). Καί ὅλα αὐτά τόν ὁδηγοῦν στόν πνευματικό θάνατο καί τήν καταστροφική ἀλλοτρίωση τοῦ προσώπου του. 

Ἡ ἀπάντηση στήν ἀναρχία αὐτή εἶναι ὅτι ὁ Τριαδικός Θεός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι ἄναρχος, ἄπειρος (δέν ἔχει ἀρχή, οὔτε τέλος), ἀτελεύτητος (δέν πεθαίνει ΠΟΤΕ) κατ’οὐσίαν καί μπορεῖ νά κάνει ὅλους τούς ἀνθρώπους ἄναρχους, ἄπειρους, ἀτελεύτητους κατά χάριν, κατά μετοχήν, δωρεάν, ἀφοῦ τούς ἑνώσει μέ τήν θεία (θεϊκή, ἁγία, θεωτική) ἄκτιστη ἐνέργειά του. Οἱ ἄνθρωποι μποροῦν νά γίνουν αὐτό πού εἶναι ὁ Τριαδικός Θεός, ἐκτός ἀπό τήν κατ’οὐσίαν ταυτότητα μέ τόν Θεό.

Πῶς κατορθώνεται αὐτό πρακτικά; Μέ τήν ὑπακοή σέ πνευματικό πατέρα καί ἐξομολόγο ἐξασφαλίζεται ἡ κατά χάριν ἐλευθερία τοῦ καθενός ἀνθρώπου, διότι ὁ ἐγωισμός καταπατεῖται καί ὀρθώνεται ἀντί αὐτοῦ ἡ ταπείνωση, ἡ ἐλευθερία καί ἡ ἀληθινή ἀγάπη πρός τόν Θεό, τούς ἀνθρώπους καί τόν ὑπόλοιπο κόσμο. Μέ ἄλλα λόγια, ὁ ἐγωισμός καί τά πάθη τοῦ καθενός ἀνθρώπου μεταμορφώνονται, παθαίνουν τήν καλή πνευματική ἀλλοίωση, γίνονται παράγοντες σωτηρίας, τελειότητος καί ἁγιασμοῦ.

Ἐρώτηση 15η

Μποροῦμε ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί καί χριστιανές νά ἀσχολούμαστε μέ τά κοινά, κοινωνικά, οἰκονομικά, ἐκπαιδευτικά καί λοιπά πολιτικά προβλήματα τοῦ χωριοῦ μας, τῆς κοινότητός μας, τῆς πόλεως, τοῦ κράτους μας, τοῦ ἔθνους μας, καί ἀκόμη τῆς Ἐκκλησίας τῆς περιοχῆς μας; Ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ σχέση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί πολιτικῆς ἐξουσίας γενικά;

Ἀπάντηση

Μποροῦμε ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί καί χριστιανές νά συμμετέχουμε στις κοινές ὑποθέσεις, οἰκονομικά δρώμενα, πολιτικές δραστηριότητες τῆς κοινότητός μας, τῆς πόλεώς μας, τοῦ κράτους μας, ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος περίπου ὡς ἑξῆς : «Πρέπει νά προϊστάμεθα, νά λαμβάνουμε μέρος σέ ὁποιοδήποτε ἔργο εἶναι καλό, πνευματικά ὠφέλιμο καί φιλανθρωπικά θεάρεστο».

Ὅμως, ἄν ὁ ὀργανισμός, ἡ ὀργάνωση, τό κόμμα, τό κίνημα, ὅπου συμμετέχουμε, δέν ἔχει ὀρθόδοξες θεολογικές καί πνευματικές προϋποθέσεις ἤ γίνεται ἐκεῖ κατάχρηση χρημάτων καί ἐξουσίας, τότε πρέπει νά ἀπέχουμε καί νά ἀποχωροῦμε μέ ἀξιοπρέπεια καί εὐθύνη. Νά κάνουμε δέ κριτική καί ἀντιπολίτευση, ὄχι στεῖρα, ἀλλά ἐποικοδομητική, μέ σκοπό νά προλάβουμε τά χειρότερα.

Ἐρώτηση 16η

Ποιά εἶναι ἡ ἀντικειμενική θεολογική θέση γιά τίς ἀποφάσεις τῆς λεγομένης ἀπό πολλούς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τοῦ Κολυμπαρίου τῆς Κρήτης τοῦ Ἰουνίου 2016 μ.Χ. Πρέπει οἱ ἀποφάσεις τῆς «Συνόδου» αὐτῆς νά πάρουν καθολική, οἰκουμενική, θεολογική ἰσχύ μέσα στόν πνευματικό χῶρο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας;

Ἀπάντηση

Ἡ λεγομένη ἀπό πολλούς «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού συνῆλθε τήν Πεντηκοστή (Ἰούνιος) τοῦ 2016 στήν Κρήτη, δέν ἦταν στήν πραγματικότητα οὔτε Ἁγία, οὔτε Μεγάλη, οὔτε Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Σύμφωνα μέ τίς ἀποφάσεις τῶν Προσυνοδικῶν Διασκέψεων, πού προηγήθηκαν τῆς Διευρυμένης αὐτῆς Συνάξεως τῶν ἁγίων Προκαθημένων καί τῶν Ὀρθοδόξων ἀντιπροσώπων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δέν ἦταν «Ἁγία» ἡ Σύναξις αὐτή, διότι δέν ἦταν «ἑπομένη τοῖς ἁγίοις Πατράσι» (δέν ἀκολούθησε τήν θεολογία, τήν κάθαρση ἀπό τά πάθη, τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τήν γνώση τῶν λόγων τῶν ὄντων καί τήν θεία ἔλλαμψη, τήν θέωση, τήν θέα τοῦ ἀκτίστου φωτός, πού εἶχαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ὀρθοδοξίας τῶν Ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων τῶν παρελθόντων αἰώνων). 

Δέν ἀκολούθησε ἡ Σύναξις αὐτή τούς Ἁγίους Πατέρες οὔτε τυπικῶς οὔτε οὐσιαστικῶς. Διότι, ἡ Σύναξις αὐτή ἀνεγνώρισε ὡς κανονικές Ἐκκλησίες τόν Παπισμό, τούς Προτεσταντισμούς (μόνο στίς Η.Π.Α. σήμερα οἱ προτεσταντικές παραφυάδες ὑπολογίζονται σέ πενηνταπέντε (55.000). 

Ποιά ἀπό αὐτές ἔχει τήν μία Ἀλήθεια, ἀφοῦ ὅλες αὐτές διεκδικοῦν τήν ἀποκλειστικότητα τῆς μιᾶς Ἀληθείας ἡ κάθε μιά γιά τόν ἑαυτό της;), τόν Μονοφυσιτισμό, τόν Μονοενεργητισμό, τόν Μονοθελητισμό, τόν Νεστοριανισμό, τόν Νεοπλατωνισμό, τόν Ὠριγενισμό, τήν εἰκονομαχία, καί ἄφησε περιθώρια γιά τήν ἀναγνώριση τῶν προαναφερθεισῶν αἱρέσεων ὡς νομίμων παραδόσεων καί δρόμων πρός τόν ἴδιο Θεό, στόν ὁποῖο δῆθεν πιστεύουν ὅλοι οἱ λαοί τῆς γῆς. Δηλαδή, ἡ λεγομένη ἀπό πολλούς «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ. κατοχύρωσε τόν διαχριστιανικό και διαθρησκειακό, συγκρητιστικό, παναιρετικό Οἰκουμενισμό, «ὡς νόμιμη παράδοση καί ἔκφραση τῆς Ἐκκλησίας», μέ συνοδικές ἀποφάσεις, ἀγνοῶντας περιφρονητικά τά κείμενα καί τίς ἀποφάσεις τριῶν τουλάχιστον συγχρόνων ἁγίων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας : τῶν ἁγίων Παϊσίου Καππαδόκη Ἁγιορείτη, Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη καί Ἰουστίνου Πόποβιτς, τοῦ νέου θεολόγου καί ὁμολογητοῦ, οἱ ὁποῖοι νέοι ἅγιοι ἁγιοκατατάχθηκαν ἐπισήμως καί συνοδικῶς ἀπό τίς Ἱερές Συνόδους τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Σερβίας. Αὐτοί οἱ ἅγιοι δήλωσαν σχεδόν ὁμοφώνως, ὁμοτρόπως καί πανομοιοτύπως, ὅτι «ὁ Οἰκουμενισμός, διαχριστιανικός καί διαθρησκειακός, ὅπως καί ὁ σχισματικός, οὐ κατ’ἐπίγνωσιν Ζηλωτισμός-Παλαιοημερολογιτισμός (ὁ ὁποῖος μοιάζει μέ Προτεσταντισμό), εἶναι παναιρέσεις καθ’ὁλοκληρίαν καί κατ’οὐσίαν»[2].

Δέν ἦταν «Μεγάλη» ἡ Σύναξις τῆς Κρήτης τοῦ 2016 μ.Χ., διότι ἀπό τούς ὀκτακοσίους δέκα (810) κανονικούς Ὀρθοδόξους Ἐπισκόπους, πού ὑπάρχουν σήμερα σέ ὅλες τίς κανονικές Ὀρθόδοξες Τοπικές Ἐκκλησίες στόν πλανήτη Γῆ, ἐκλήθησαν νά συμμετάσχουν στήν Σύναξη τῆς Κρήτης μόνο ἑκατόν πενῆντα ἑπτά (157) Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι εἶχαν δικαίωμα μόνο νά ὑπογράψουν τίς προειλημμένες ἀποφάσεις τῆς Διασκέψεως τῶν Ἁγίων Προκαθημένων τῆς Ὀρθοδοξίας τοῦ Ἰανουαρίου 2016. Δέν εἶχαν δικαίωμα ψήφου ἤ ἐλευθέρου λόγου στήν Σύναξη τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ. οἱ 157 Ἐπίσκοποι, ἀλλά μόνο οἱ δέκα (10) ἅγιοι Προκαθήμενοι τῶν δέκα Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ἄλλωστε, δέν ἔλαβαν μέρος ἐπίσκοποι, κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί πτυχιοῦχοι θεολόγοι τεσσάρων Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων˙ Μόσχας (Ρωσσίας), Σόφιας (Βουλγαρίας), Τυφλίδος (Γεωργίας) καί Ἀντιοχείας (Λιβάνου, Συρίας, Ἰράκ, Μεσοποταμίας, Ἀραβίας), στήν Διευρυμένη Σύναξη τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ., πού συγκροτοῦν, ἐκτός τῶν ἄλλων, τά δύο τρίτα (2/3) τοῦ πληθυσμοῦ τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν γενικά, καί δέν δέχονται τίς ἀποφάσεις της.

Ἑπομένως, οὔτε Ὀρθόδοξη Συνοδικότητα εἶχε ἡ Σύναξις τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ., σύμφωνα μέ τά προηγούμενα, οὔτε δεσμεύουν ὅλες τίς Τοπικές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες οἱ ἀποφάσεις της.

Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, σέ μιά ἐπιστολή του τό 1971 μ.Χ. πρός τήν Ἱεραρχία τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου τῆς Σερβίας, εἶχε προφητεύσει ὅτι, ἐάν γινόταν ὁποιαδήποτε Σύνοδος ἤ Πανορθόδοξος ἤ Οἰκουμενική στό μέλλον μέ τίς λανθασμένες, ἐκκλησιολογικῶς καί θεολογικῶς, προϋποθέσεις ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, πού καί τώρα ἴσχυσαν, «θά εἴχαμε σχίσματα, σχίσματα, σχίσματα».

Τά ἀποτελέσματα τῆς Συνάξεως τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ. εἶναι διασπαστικά τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, διότι ἐξαιτίας της ἔχουν δημιουργηθεῖ δύο (2) διαφορετικές πρακτικές μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία :

α) Ἡ πρώτη πρακτική εἶναι αὐτή, πού πιστεύουν οἱ αἱρετικοί οἰκουμενιστές, ὅτι δηλαδή οἱ ἀποφάσεις τῆς Συνάξεως τῆς Κρήτης τοῦ 2016 μ.Χ. (τῆς λεγομένης ἀπό πολλούς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου») εἶναι ἐμπνευσμένες ἀπό τήν Χάρη τῆς Ἁγίας Πεντηκοστῆς.

β) Ἡ δεύτερη πρακτική εἶναι αὐτή, πού πιστεύουν οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, Ἐπίσκοποι, κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί, ὅτι δηλαδή οἱ ἀποφάσεις τῆς Συνάξεως τῆς Κρήτης εἶναι αἱρετικές καί ὅτι αὐτή δέν εἶναι πραγματική, ὀρθόδοξη σύνοδος, ἀλλά μία ληστρική, αἱρετική, οἰκουμενιστική ψευδοσύνοδος.

Μάλιστα μερικοί κληρικοί, διέκοψαν δικαίως τήν μνημόνευση τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου τους, ἐπειδή ὑπέγραψε ἤ ἀποδέχθηκε τίς ἀποφάσεις τῆς Συνάξεως τῆς Κρήτης τοῦ 2016 μ.Χ., ἐφαρμόζοντας τόν 15ο Ἱερό Κανόνα τῆς ΑΒ΄ Συνόδου[3].

Δυστυχῶς, στό Διεθνές Θεολογικό Συνέδριο, πού ἔγινε ἀπό τίς 21 ἕως τίς 25 Μαΐου 2018 μ.Χ. στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Α.Π.Θ., σχετικά μέ τήν λεγομένη «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» τῆς Κρήτης, τό 95% τῶν εἰσηγητῶν-ὁμιλητῶν συνήχοντο ἐνθέρμως, ὁμολογιακῶς καί τηλεκατευθυνομένως ἀπό οἰκουμενιστικές, ἐκκλησιολογικές, πνευματικές, θεολογικές, αἱρετικές θέσεις, πορίσματα, συμπεράσματα, σχόλια καί ἀποφάσεις. Αὐτά ὅλα, ὅμως, χαρακτηρίζονται ἀπό τήν θεολογια τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ καί τῶν ἁγίων Συμεών τοῦ νέου Θεολόγου, Γρηγορίου Παλαμᾶ, Φιλοθέου Κοκκίνου τῶν Ἁγιορειτῶν καί Μάρκου Ἐφέσου τοῦ Εὐγενικοῦ, ὡς «δαιμόνων θεολογία», δαιμονικά, διανοητικά, σχολαστικά, ἀριστοτελικά, πλατωνικά, ὄχι ἀποστολικά, ὄχι ἁγιοπνευματικά, ὄχι ἁγιοπατερικά, κατασκευάσματα πρός ἐγωιστική κατανάλωση, πολιτικοθρησκευτική παγκοσμιοποίηση, νεοταξική νοοτροπία καί τελικά πολτοποίηση τοῦ ἀνθρώπου γενικά καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων παγκοσμίως.

Δέν μισοῦμε κανένα κληρικό ἤ μοναχό ἤ λαϊκό οἰκουμενιστή ἤ ὀρθόδοξο. Ἀπορρίπτουμε, ὅμως, μετά βδελυγμίας τήν παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καί τόν σχισματικό-προτεσταντικό Παλαιοημερολογιτισμό-Ζηλωτισμό, ὡς πνευματική καί θεολογική ἀλλοτρίωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως καί παραμόρφωση τῆς Ὀρθοδόξου ἁγιοπνευματικῆς, χριστοκεντρικῆς, ἁγιοτριαδικῆς, ἁγιοπατερικῆς θεολογίας, πού συνιστᾶ μυστήριο σιωπηρῆς κραυγῆς, μυστικῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καί πίστεως.

Ὁ Θεός νά βάλει τό χέρι Του, νά μᾶς φωτίσει, νά μᾶς οἰκονομήσει φιλάνθρωπα, ἐπιεικῶς καί εὐπροσηγόρως, καί νά μᾶς δώσει τήν δική Του ταπείνωση, ἀγάπη καί ὑπακοή ἐν ἐλευθερίᾳ στήν Ὀρθοδοξία. Ἀμήν!

Στίς 16 Ἰουνίου 2018 μ.Χ. ἔγινε στήν Θεσσαλονίκη θεολογική ἡμερίδα, ὑπό τήν διοργάνωση τῆς Συνάξεως Ὀρθοδόξων Κληρικῶν καί Μοναχῶν, τῆς Ἑταιρείας Ὀρθοδόξων Σπουδῶν, τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανικοῦ Συλλόγου «Ἅγιος Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής» καί τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Συνδέσμου «Ζωοδόχος Πηγή», μέ θέμα «Ὀρθοδοξία καί Κολυμπάρι, δύο (2) χρόνια μετά. Αἵρεση-Καθαίρεση-Ὀρθόδοξη Ἀντίσταση». Τό συνέδριο - ἡμερίδα αὐτή ἔγινε, γιά νά ἐνημερωθοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί ἀντικειμενικά, ἀπροκατάληπτα, ἰσότιμα, εἰλικρινῶς, καί εὐθέως, γιά τήν πραγματική σημασία τῶν ἀποφάσεων τῆς λεγομένης ἀπό τούς αἱρετικούς οἰκουμενιστές «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης 2016 μ.Χ. 

Τήν ἡμερίδα παρακολούθησαν ὡς παρόντες ἑπτακόσια (700) ἄτομα καί ἕνα ἐκατομμύριο (1.000.000) ἀπό τό διαδίκτυο (ἴντερνετ) παγκοσμίως. Εἶχε πολύ μεγάλη ἀπήχηση καί ἐπιτυχία. Ἐλπίζουμε νά γίνονται συχνά τέτοιες θεολογικές ἡμερίδες πρός πνευματικό ὄφελος καί θεολογική ἐνημέρωση τῶν ὀρθοδόξων κληρικῶν, μοναχῶν καί λαϊκῶν. Συμφωνοῦμε μέ ὅσα ἐλέχθησαν ἀπό τούς εἰσηγητές-ὁμιλητές τῆς ἡμερίδος.

Στηρίζουμε βέβαια τούς συγχρόνους ἀγωνιστές, ὁμολογητές πατέρες, πού ἐφαρμόζουν σωστά καί ὀρθόδοξα τό ἱεροκανονικό δικαίωμα τῆς διακοπῆς μνημονεύσεως τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου τους, γιά λόγους Οἰκουμενισμοῦ καί Συνάξεως τῆς Κρήτης. Δέν στηρίζουμε, ὅμως, ἐπ’οὐδενί τούς πατέρες ἐκείνους, πού, ἐφαρμόζοντας κακῶς καί χωρίς διάκριση τήν διακοπή μνημονεύσεως, κατέληξαν σέ σχισματικές καταστάσεις καί προσχώρησαν στόν Ζηλωτικό Παλαιοημερολογιτισμό.

________________________________

[1] Περισσότερα γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου κυρό Μακάριο Γ΄ βλέπε : ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ, Ὀρθόδοξη πρακτική Θεολογία καί ἀθλητισμός.

[2] Σχ. βλ. ΟΣΙΟΣ ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΠΟΠΟΒΙΤΣ, Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καί Οἰκουμενισμός.

[3] Σχ. βλ. ΑΡΧΙΜ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ὁ Οἰκουμενισμός καί ὁ Παλαιοημερολογιτισμός – Ζηλωτισμός, τά δύο ἄκρα, ἔκδ. Ἱ. Μ. Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, Τροιζῆνα Πελοποννήσου, ΑΡΧΙΜ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ὁ Οἰκουμενισμός χωρίς μάσκα, ἔκδ. Ὀρθοδόξου Τύπου, Ἀθῆναι, ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ἡ ἀναίρεση τῆς θεολογίας τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ἰωάννου Ζηζιούλα, ἔκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2018, Συλλογικός Τόμος «Καιρός συνεσταλμένος τό λοιπόν… Ἡ μέλλουσα Πανορθόδοξη Σύνοδος, Ζητήματα-Διλήμματα-Προοπτικές», ἐπιμέλεια : P. De Mey – Μ. Σταύρου, Μεταφραστές : Καίτη Χιωτέλλη, Ζωή Πλιάκου, Βασίλης Ἀργυριάδης, ἔκδ. Ἐν Πλῷ, ἔκδ. Α΄, Ὀκτώβριος 2015, «Λόγος Συνόδου», Τά κείμενα τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Κρήτη 2016, εἰσαγωγή : Ἀρχιμ. Εὐάγγελος Ὑφαντίδης, ἐπιμέλεια : καθηγητής Κωνσταντῖνος Δεληκωνσταντῆς, Ἀθήνα 2017, ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΝΙΛΟΑΕ, Γιά ἕνα Ὀρθόδοξο Οἰκουμενισμό, Εὐχαριστία-Πίστη-Ἐκκλησία, Τό πρόβλημα τῆς μυστηριακῆς διακοινωνίας ὀρθοδόξων μετά αἱρετικῶν (intercommunion), εἰσαγωγή : Παναγιώτης Νέλλας, μετάφραση : Ἐλευθέριος Μάινας, ἐκδ. Ἀθανάσιος Σταμούλης - Ἄθως, Πειραιεύς 1976, ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ἱεροκήρυξ Ἱ. Μ. Πατρῶν, Δρ Θεολογίας, Γίνεσθε ἕτοιμοι, κείμενα Ὀρθοδόξου Ὁμολογίας ἐν ὄψει τῆς Συνόδου τοῦ 2016, ἔκδ. 3η, ἐπιμέλεια : Ἱ. Μ. Ἁγίου Νικολάου, Παλαιομονάστηρο, Πάτρα, ἔκδ. Ἑπτάλογος Α.Β.Ε.Ε., Πάτρα, Μάιος 2016, «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος», Μεγάλη προετοιμασία, χωρίς προσδοκίες (οἱ εἰσηγήσεις καί τά πορίσματα τῆς θεολογικῆς καί ἐπιστημονικῆς ἡμερίδας τῆς 23ης Μαρτίου 2016 μ.Χ.), τ. Α΄ καί Β΄, ἐκδ. Ἀγαθός Λόγος, Ἀθήνα 2016 μ.Χ., Συλλογικός Τόμος «Ἅγιον Ὄρος καί Οἰκουμενισμός», Μικρή ἀνθολογία Ἁγιορειτικῆς Ὀρθοδόξου Ὁμολογίας, ἐκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 2017, ΑΡΧΙΜ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, Ἑρμηνευτική προσέγγιση στόν 15ο κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου, ἔκδ. Ἱ. Μ. Ἁγίας Ἀναστασίας Ρωμαίας, Ρέθυμνο Κρήτης 2015, ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΠΕΤΡΟΣ ΧΙΡΣ, Ἡ ἐκκλησιολογική ἀναθεώρηση τῆς Β΄ Βατικανῆς Συνόδου, Μιά Ὀρθόδοξη διερεύνηση τῆς Συνόδου, τοῦ Βαπτίσματος καί τῆς Ἐκκλησίας, κατά τά Διατάγματα περί Οἰκουμενισμοῦ, ἐκδ. Uncut Mountain Press, Πετροκέρασα Θεσσαλονίκης, ἔκδ. Α΄, 2014, ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, «Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος προσβάλλει τήν Συνοδική Παράδοση», ἐν περιοδικῷ Θεοδρομία ΙΗ΄ 1-2 (Ἰανουάριος - Ἰούνιος 2016) 5-8, Οὔτε Ἁγία, οὔτε Μεγάλη, οὔτε Σύνοδος, Περιοδικό Θεοδρομία ΙΗ΄ 3-4 (Ἰούλιος - Δεκέμβριος 2016), ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ κ. ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος» στήν Κρήτη 2016 μ.Χ., Θεολογικές καί ἐκκλησιολογικές θέσεις, ἐκδ. Ἱ. Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Λιβαδειά, ἔκδ. Α΄, 2018, Πρακτικά ἡμερίδος μέ θέμα : Ὀρθοδοξία καί Κολυμπάρι. Δύο χρονια μετά, ἐν περιοδικῷ Θεοδρομία Κ΄ 1 (Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2018), ΣΥΝΑΞΗ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΩΝ, Σύνοδος Κρήτης : οὔτε Ἁγία, οὔτε Μεγάλη, οὔτε Σύνοδος, 21-5-2018, https://www.katanixis.gr/2018/05/blog-post_872.html, ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, Ὁ Θεολογικός διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ἀντιχαλκηδονίων. Μιά Ἁγιορειτική συμβολή, ἔκδ. Ἱ. Μ. Ὁσίου Γρηγορίου, Ἅγιον Ὄρος 2018. 

«Πᾶνος»