Οι φασίστες Ε. Βενιζέλος - Ν. Πλαστήρας και οι δικτατορίες τους

Οι εντυπώσεις που καλλιεργούνται και επικρατούν για πρόσωπα και πράγματα, απέχουν μερικές φορές πάρα πολύ από την ιστορικά τεκμηριωμένη πραγματικότητα. Από τα πλαίσια αυτά δεν έχουν ξεφύγει οι ευρύτερα διάχυτες απόψεις για εξέχουσες προσωπικότητες της σχετικά πρόσφατης Ελληνικής ιστορίας, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ιωάννης Μεταξάς και ο Νικόλαος Πλαστήρας, οι οποίοι διεδραμάτισαν σημαντικούς ρόλους σε κρίσιμες καμπές του τόπου μας.
 

Ο πρώτος και ο τελευταίος θεωρούνται ως πρότυπα δημοκρατικών και εθνικών αγώνων και τιμούνται σήμερα εξαιρετικά και εκτεταμένα για τη δράση τους αυτή, ενώ ο δεύτερος αγνοείται, χαρακτηριζόμενος δυσμενέστατα, ιδίως για την επιβολή της δικτατορίας 1936-1941.

Η συνοπτική ιστορική αναδρομή που ακολουθεί, επιχειρεί να παρουσιάσει παρασιωπούμενα στοιχεία προερχόμενα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές και από αδιαμφισβήτητες πηγές, προσκείμενες προς τον Ε. Βενιζέλο και Ν. Πλαστήρα, από τα οποία προκύπτει ότι και οι δύο αυτοί άνδρες ήταν θιασώτες του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι, το οποίο προσπάθησαν ανεπιτυχώς λίγο πριν από το 1936 να εγκαθιδρύσουν δια των όπλων πραξικοπηματικά στη Ελλάδα.

Περίοδος Πρωθυπουργίας Ε. Βενιζέλου 1928-1932

Κατά τη διάρκεια της Πρωθυπουργίας του Ε. Βενιζέλου 1928-1932, υπεγράφη στη Ρώμη μεταξύ Βενιζέλου και Μουσολίνι Ελληνοϊταλικό Σύμφωνο Φιλίας, που πιστοποιεί την καλή σχέση των δύο ανδρών. Τα συναφή αποσπάσματα από το βιβλίο του φίλα προσκείμενου προς τον Ε. Βενιζέλο Γρηγορίου Δαφνή, Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940, Σελίδες 51 και 52, Τόμος Β΄ έχουν ως ακολούθως:

Στο ίδιο διάστημα 1928-1932, για την τόνωση των καλών σχέσεων μεταξύ των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Ιταλίας, η Κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου ωδηγήθηκε στην προτίμηση των Ιταλικών Ναυπηγείων ANSALDO, για την εκεί παραγγελία και κατασκευή 4 Αντιτορπιλλικών του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, τα οποία, παρά τα πολλά τεχνικά προβλήματα που παρουσίασαν μετά την παραλαβή τους, παρέμειναν εν ενεργεία μέχρι και την περίοδο του Β΄ ΠΠ.

Νικόλαος Πλαστήρας

Ο Ν. Πλαστήρας (1883-1953) είχε κατά διαστήματα σημαντικότατη ανάμιξη και ηγετικό ρόλο στα Ελληνικά στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα και αξίζει να παρακολουθήσουμε περιληπτικά τα κυριότερα στάδια στης διαδρομής του.

Ο Ν. Πλαστήρας κατετάγη στο στράτευμα ως Λοχίας το 1904. Το 1912 προήχθη σε Ανθυπολοχαγό. Το 1916 ήταν Λοχαγός και προσχώρησε στο Επαναστατικό Κίνημα του Ε. Βενιζέλου, που έγινε τον Σεπτέμβριο του 1916 στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου η Ελλάδα να εξέλθει στο πλευρό της Entente, στον Α΄ Π.Π. Η Επαναστατική Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης του Ε. Βενιζέλου, κατά την περίοδο 14-6-1916 έως 14-11-1920, τον προήγαγε στο σύντομο αυτό διάστημα κατά 3 βαθμούς σε Συνταγματάρχη. 

Με το βαθμό του Συνταγματάρχου πήρε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922, μετά την κατάρρευση της οποίας πρωτοστάτησε στην στρατιωτική "Επανάσταση", όπως απεκλήθη το στρατιωτικό εκείνο κίνημα του 1922. Η "Επανάσταση" αυτή εξόρισε τον Βασιλιά Κωνσταντίνο και πέρασε από Στρατοδικείο, μεταξύ άλλων, δύο πρώην Πρωθυπουργούς, τρεις Υπουργούς και τον Αρχιστράτηγο της Μικρασιατικής Εκστρατείας, οι οποίοι καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν, με τη σύμφωνη γνώμη του Ε. Βενιζέλου. (Γρ. Δαφνή ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ, Τόμος Α, κεφάλαιο με τίτλο "Ο Βενιζέλος υπέρ της εκτελέσεως" Σελίδα 20 : "Αλλ' η ιστορική αλήθεια επιβάλλει να λεχθεί ότι ο Βενιζέλος δεν ήτο αντίθετος στις εκτελέσεις") 

Το 1924 ο Ν. Πλαστήρας αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Αντιστρατήγου.

Από τη νεότητά του έως το τέλος της ζωής του Ν. Πλαστήρας ανήκε ενεργά και στήριζε την Φιλελεύθερη παράταξη, ήταν φανατικός οπαδός και στενός συνεργάτης του Ε. Βενιζέλου, ενώ σε πολλές περιστάσεις υπεστήριξε ή επεδίωξε την δια των όπλων εγκαθίδρυση δικτατορίας στην Ελλάδα.

Προσπάθεια εγκαθιδρύσεως στη Ελλάδα φασιστικού καθεστώτος.

Το στρατιωτικό Κίνημα Ν. Πλαστήρα του Μαρτίου 1933

Τον Μάρτιο του 1933 ο Ν. Πλαστήρας ηγήθηκε αποτυχόντος στρατιωτικού κινήματος για την εδραίωση στην Ελλάδα φασιστικού καθεστώτος, κατά το πρότυπο εκείνου του Μουσολίνι στην Ιταλία. Μόλις έγινε γνωστό ότι τα τότε εκλογικά αποτελέσματα έδιναν την νίκη στο αντίπαλο των Φιλελευθέρων του Ε. Βενιζέλου κόμμα των Λαϊκών του Π. Τσαλδάρη, ο Στρατηγός Ν. Πλαστήρας εξεδήλωσε μεγαλοφώνως προς τον Ε. Βενιζέλο πρόθεση εγκαταστάσεως στην Ελλάδα δικτατορίας, όμοιας με την φασιστική της Ιταλίας, με το επιχείρημα ότι "Θα κάνουμε ό,τι και στην Ιταλία, που χάρις στον Φασισμό προοδεύει", όπως γράφει ο φίλος του Ε. Βενιζέλου έγκριτος Δημοσιογράφος Γρηγόριος Δαφνής στο βιβλίο του Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940, Τόμος Β΄, Σελίδα 183. Ο Πρόεδρος του κόμματος των Φιλελευθέρων Ε. Βενιζέλος, ο οποίος διατηρούσε καλές πολιτικές σχέσεις με την Ιταλία και τον Μουσολίνι, με τον οποίο είχε ήδη υπογράψει στη Ρώμη την προαναφερθείσα Ελληνοϊταλική Συμφωνία Φιλίας, συμφωνούσε (Σελίδα 183) ότι: "Η Ιταλία επήγαινε καλά, διότι εκεί υπήρχε δικτάτωρ, ενώ στην Ελλάδα δεν υπήρχε δικτάτωρ". Οι μόνες επιφυλάξεις που διετύπωσε ο Ε. Βενιζέλος προς τον Στρατηγό, ήταν ότι: "Δεν ήταν ικανός να κάνει τον δικτάτορα και όχι μόνο δεν ήταν ικανός, αλλά δεν είχε και την πλειάδα, τις εκατοντάδες των εκλεκτών συνεργατών του Μουσολίνι".

Ας παρακολουθήσουμε πως είχαν τα πράγματα το 1933, αμέσως μετά τις Ελληνικές γενικές βουλευτικές εκλογές της 5 Μαρτίου, όπως τα παρουσιάζει στο προαναφερόμενο βιβλίο ο Γρηγόρης Δαφνής, τόμος Β΄, σελίδες 182-184:

Μετά την αποτυχία του στρατιωτικού κινήματος του 1933, ο ηγέτης του Ν. Πλαστήρας διέφυγε στην Ιταλοκρατούμενη Δωδεκάνησο και τέθηκε υπό τη σκέπη του δικτάτορα Μουσολίνι. Από εκεί και πέρα, με την οικονομική βοήθεια του Ε. Βενιζέλου, εγκαταστάθηκε στη νότια Γαλλία, σε εκεί τουριστικό θέρετρο, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Προσπάθεια περιστολής των εξουσιών και λειτουργιών της Βουλής

Το μεγάλο στρατιωτικό Κίνημα του 1935 των Ε. Βενιζέλου και Ν. Πλαστήρα

Την ανάγκη προπαρασκευής της Χώρας για την επερχόμενη μεγάλη σύγκρουση, στα πλαίσια του διαφαινόμενου από ενωρίς Β΄ ΠΠ και την ως εκ τούτου επιβαλλόμενη ανάληψη "εκτάκτων μέτρων", συνέλαβε μεταξύ των πρώτων ο Ε. Βενιζέλος ήδη από το 1934 και μεθόδευσε την διενέργεια του στρατιωτικού κινήματος του 1935, για την περιστολή των εξουσιών, ακόμη δε και τη διακοπή των λειτουργιών της Βουλής, με παράλληλη επαύξηση των εξουσιών του Πρωθυπουργού και της Κυβερνήσεως, ήτοι της Εκτελεστικής Εξουσίας.

Στην έκδοση της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του 1948, με τίτλο "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΑΝΕΚΔΟΤΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΕΡΙ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Β. ΤΩΜΑΔΑΚΗ", διαβάζουμε ότι ο Ε. Βενιζέλος σε ιδιόγραφες σημειώσεις του, που κρατούσε το 1934 και βρέθηκαν μετά το θάνατο του, που συνέβη το 1936, έγραφε μεταξύ άλλων:

• "Αλλά η θεραπεία των κακών τού κοινοβουλευτισμού, δεν δύναται να ζητηθή από την εγκατάληψη των δημοκρατικών αρχών. Εάν την Αρχήν καταλάβουν αυτοχειροτόνητοι δικτάτορες, θ' αρχίση εποχή διαρκών αναστατώσεων. Την Εκτελεστικήν επομένως Εξουσίαν, μόνον ο Λαός δια της ψήφου του δύναται να εγκαταστήση. Αλλ' η σημερινή Εκτελεστική Εξουσία, είναι ανίκανος ν΄ ανταποκριθή προς τα καθήκοντά της, διότι είναι ανίσχυρος, ευρισκόμενη υπό την πλήρη εξάρτηση τής Νομοθ(ετικής) Εξουσίας, η οποία επηρεάζεται πάλιν από την ανάγκην να μη δυσαρεστήση τας διαφόρους εκλογικάς ομάδας, δια να μη διακινδυνεύση την επανεκλογήν των αποτελούντων αυτήν Βουλευτών. Δια τούτο ο Αρχηγός τής Εκτελεστικής Εξουσίας πρέπει να αναδεικνύεται δι' εκλογής υπό τού Λαού και ουχί υπό των Νομοθ(ετικών) Σωμάτων, να εκταθή η αρχή του επί 7 έτη, όπως εν Γαλλία και να έχη τό δικαίωμα τής αρνησικυρίας των Νόμων." 
• "Πρέπει και εις την εκ τής πλειοψηφίας τής Βουλής σχηματιζομένην Κυβέρνησιν να δοθή μείζων ελευθερία κινήσεως."
• "Πρέπει να δύναται να θέτη Νόμους, αφού γνωμοδοτήσουν επ' αυτών το Οικονομ(ικόν) Συμβούλιον και το Συμβούλιον της Επικρατείας."
• "Η Βουλή συνέρχεται κατ' έτος εις τρεις τακτικάς συνόδους, εκάστη των οποίων δεν δύναται να διαρκέση πλείονας των 3 εβδομάδων."
• "Η πρώτη άλλωστε μετά την εκλογήν τού Προέδρου Κυβέρνησις, αφού λάβη την εμπιστοσύνην της Βουλής και περατώση την αναθεώρησιν τού πολιτεύματος, θα κυβέρνηση επί εν και ήμισυ έτος άνευ παρουσίας τής Βουλής."

Στην εισαγωγή του Καθηγητή Πανεπιστημίου Ν. Τωμαδάκη, ο οποίος σημειώνει ότι εθαύμαζε τον Ε. Βενιζέλο, διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

• "Τον Οκτώβριο τού 1934 ο Βενιζέλος ευρίσκετο εις τα Χανιά."
• "Έμπροσθέν του υπήρχαν δύο δρόμοι: Ο δρόμος τής επαναστάσεως (τον οποίον μοιραίως και υπό την πίεσιν των πολιτικών του φίλων ηκολούθησε την 1ην Μαρτίου τού επομένου έτους 1935) και ο δρόμος τής συνταγματικής μεταβολής. Και η δευτέρα αυτή οδός ήτο κατά βάσιν επαναστατική, αλλά τά γενησόμενα θα εκαλύπτοντο υπό τής νομιμότητος. Και γνωρίζομεν πόσον ο Ε. Βενιζέλος ήτο ζηλοτύπως προσκεκολλημένος προς αυτόν τόν τύπον νομιμότητος."
• "Ο Βενιζέλος, πέραν τού εσωτερικού ζητήματος το οποίον πολιτικώς εξεμεταλλεύετο, έβλεπεν ευρύτερον την διαμορφουμένην εις τήν Ευρώπην κατάστασιν."
• "Ο Βενιζέλος ησθάνετο ότι έπρεπε νά προπαρασκευασθώμεν δια την επικειμένην μεγάλην σύγκρουσην, δια την οποίαν εγκαιρότατα ωμίλησεν άλλος 'Ελλην πολιτικός, ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος. Αλλ' η κρατική μηχανή δεν ελειτούργει ως έδει."
• "Βεβαίως λήγοντος του 1934 και εν συνεχεία αρχομένου του 1935, συνεζητήθη ευρύτατα το ζήτημα τής Συνταγματικής μεταρρυθμίσεως, υπό το πρίσμα τής ενισχύσεως τής Εκτελεστικής Εξουσίας και περιορισμού των ατασθαλιών τού Κοινοβουλίου"
• "Νομίζω ότι η σειρά των σκέψεων τού Βενιζέλου ήτο η εξής:

1. Εκλογή αυτού τού ιδίου ως Προέδρου τής Δημοκρατίας.
2. Διάλυσις τής Βουλής κατόπιν συγκαταθέσεως τής εις αυτόν πειθηνίου Γερουσίας.
3. Προκήρυξις εκλογών αναθεωρητικής Βουλής, με συγκεκριμένον πρόγραμμα μεταβολής τού Πολιτεύματος, εις τρόπον ώστε να ενισχυθή η Εκτελεστική Εξουσία, να περιορισθούν τα δικαιώματα τής Βουλής και να διοικηθώμεν επί εν και ήμισυ έτος συγκεντρωτικώς."

Την ηγεσία του μεγάλου στρατιωτικού κινήματος του 1935, ανέθεσε ο Ε. Βενιζέλος στον Ν. Πλαστήρα. Παρά τη βαθιά διείσδυση που είχε επιτευχθεί στις τάξεις των Ενόπλων μας Δυνάμεων και ιδιαιτέρως του Πολεμικού μας Ναυτικού κατά τη μεθοδική προπαρασκευή του κινήματος, το ένοπλο εγχείρημα της 1ης Μαρτίου 1935 για την κατάληψη της εξουσίας και εγκαθίδρυση ενός περιοριστικού-δικτατορικού καθεστώτος απέτυχε και ο Ε. Βενιζέλος διέφυγε στο εξωτερικό. Στο βιβλίο του Γρηγορίου Δαφνή Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940, Σελίδα 349, Τόμος Β΄, διαβάζουμε ότι αρχικά ο Ε. Βενιζέλος και οι λοιποί στρατιωτικοί κινηματίες διεκπεραιώθηκαν στην Ιταλοκρατούμενη Δωδεκάνησο και κατέφυγαν στην προστασία του Μουσολίνι, ο οποίος δεν τους απογοήτευσε. 

Έστειλε τη Ρόδο ένα από τα δύο τότε διατιθέμενα μεγάλα Ιταλικά υπερωκεάνια, το REX, το οποίο μετέφερε στην Νεάπολη όλους τους φυγάδες. Το REX παρέκκλινε των τακτικών γραμμών Γένοβας-Νέας Υόρκης που εκτελούσε, για να παραλάβει τον Ε. Βενιζέλο και τους ανθρώπους του.

Τον Μάρτιο του 1936 επακολούθησε ο θάνατος του Ε. Βενιζέλου. Περί τα τέλη Απριλίου 1936 απέθανε αιφνιδίως ο Πρωθυπουργός Κ. Δεμερτζής και τον αντικατέστησε ο τότε Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και Υπουργός Στρατιωτικών Ι. Μεταξάς. Ακολούθως η Κυβέρνηση Ι. Μεταξά, μετά τις προγραμματικές της δηλώσεις, έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής, με 241 ψήφους υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές. Μετέπειτα η Βουλή διέκοψε επί πεντάμηνο διάστημα τις εργασίες της, από του Μαΐου μέχρι και του Σεπτεμβρίου 1936. 

Με έγκριση του Βασιλέως Γεωργίου Β, τον Αύγουστο του ιδίου έτους, ο Πρωθυπουργός Ι. Μεταξάς, ανέστειλε την ισχύ μερικών εκ των άρθρων του Συντάγματος και προχώρησε στην εξ αποτελέσματος επιτυχημένη προπαρασκευή της Χώρας για την αντιμετώπιση της επερχόμενης λαίλαπας του Β΄ Π.Π. Γίνεται καταφανές ότι και οι δύο αυτοί Πολιτικοί, Ε. Βενιζέλος και Ι. μεταξάς, αντιμετώπιζαν κατ' ανάλογο τρόπο την ανάγκη προετοιμασίας της Πατρίδας εκείνη την περίοδο.

Παρά τις αποτυχίες των στρατιωτικών κινημάτων του 1933 και 1935, ο Στρατηγός Ν. Πλαστήρας εξακολούθησε να παραμένει προσκολλημένος στην ιδέα της δικτατορίας. Διαβιώνοντας στο εξωτερικό, σε επιστολή του τον Ιούνιο του 1936 προς φίλο του, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ της 29-06-1936, έγραφε μεταξύ άλλων ότι:

"Θα ήτο ευχής έργον εάν ήτο δυνατόν να πραγματοποιηθή η ιδέα αυτή, διότι προσωπικώς πιστεύω ότι μόνο μια ηθική και αφατρίαστος δικτατορία, είναι δυνατόν να σώση τη χώρα από πλήρη αποσύνθεση, πού οδηγεί ακατασχέτως, ο άθλιος και ταπεινός ανταγωνισμός των πολιτικών παρατάξεων."

Φιλογερμανική στάση Ν. Πλαστήρα κατά τον Β΄ ΠΠ

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού αρχικά και μετέπειτα του Ελληνογερμανικού πολέμου το 1940-1941, ο Ν. Πλαστήρας διέμενε ως φυγάδας στην Κυανή Ακτή της Γαλλίας, μετά τα αποτυχημένα στρατιωτικά κινήματα του 1933 και 1935, στα οποία είχε πρωτοστατήσει. Τη περίοδο αυτή ο Ν. Πλαστήρας δεν παρέλειψε να διατρανώσει την εσφαλμένη εκτίμησή του για την τελική Νίκη του Άξονα Ιταλίας-Γερμανίας και τις επικρίσεις του για το ότι η Ελλάδα τόλμησε να αντιπαραταχθεί αμυνόμενη προς την Ιταλική και Γερμανική Αυτοκρατορία. Παράλληλα ο Ν. Πλαστήρας συνιστούσε να συγκροτήσει η Ελλάδα φιλογερμανική Κυβέρνηση, μετά την κατάληψή της από τη Γερμανία.

Η πρώτη ιδιόγραφη επιστολή του Στρατηγού Ν. Πλαστήρα της 21-4-1941 από την Γαλλία, απευθυνόμενη πιθανώς προς τον ιδιαίτερα στενό του φίλο και συνεργάτη Κομνηνό Πυρομάγλου, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ την 14-9-1997, είχε αποκαλυφθεί και δημοσιοποιηθεί από τον τότε Πρόεδρο της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Γεράσιμο Αποστολάτο. Σ' αυτή ο Ν. Πλαστήρας, ενώ τα Γερμανικά Στρατεύματα προήλαυναν μέσα στην ηρωικά αμυνόμενη Ελλάδα, προτρέπει, μεταξύ άλλων, τον σχηματισμό στην Ελλάδα φιλογερμανικής Κυβερνήσεως. Απόσπασμα της εν λόγω επιστολής, παρμένο από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, έχει ως ακολούθως:

"Ξέρεις τας σκέψεις μου τας οποίας μεταδίδεις στους φίλους. Είμαι τής γνώμης ότι πρέπει να γίνη Κυβέρνηση φιλογερμανική γιά νά καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν. Αυτό πρέπει νά γίνη και εάν ακόμη θα ηξεύραμε ότι ο πόλεμος θα ετελείωνε και μετά τινας μόνο μήνας με τελείαν ήτταν τού Άξονος (όπερ απίθανον)."

Η δεύτερη επιστολή του Στρατηγού Ν. Πλαστήρα της 16-7-1941 από τη Γαλλία, προς τον Π. Μεταξά, Έλληνα Πρέσβη στην Γαλλική Κυβέρνηση του Βισύ (όταν η Ελλάδα βρισκόταν τότε υπό Γερμανική, Ιταλική και Βουλγαρική κατοχή), της οποίας η δημοσίευση την 5-4-1945 στην εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΙΜΑ προκάλεσε την παραίτηση του Ν. Πλαστήρα από την Πρωθυπουργία, λόγω του φιλοφασιστικού περιεχομένου της, περιελάμβανε, μεταξύ άλλων και την ακόλουθη παράγραφο, παρμένη από τη σελίδα 468 του βιβλίου του Θεοφ. Παπακωνσταντίνου Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1940-1941:

"Το σεσηπός καθεστώς τής 4ης Αυγούστου, όχι μόνον ετόλμησε να κηρύξη τον πόλεμον εναντίον δύο πανισχύρων Αυτοκρατοριών, εν ώρα παντελούς αδυναμίας τής Αγγλίας, και κατέστρεψε το Έθνος, αλλά και κατεβλήθησαν προσπάθειαι να ματαιωθούν διαπραγματεύσεις μου μέσω Γερμανίας, προς διευθέτησιν της Ιταλοελληνικής διενέξεως"

Ο Ν. Πλαστήρας το 1945 και το 1950 διετέλεσε για λίγους μήνες Πρωθυπουργός. Η τελευταία Πρωθυπουργία του ήταν την περίοδο 1951-1952. Μετά το θάνατό του τιμάται ευρύτατα. Το όνομά του έχει δοθεί σε Δήμο, σε πλατείες, σε Λίμνη και δρόμους. Αγάλματά του έχουν τοποθετηθεί σε πλατείες.

 Ιστορικές Μνήμες, ANTIZITRO

Πηγή:  https://www.tideon.org/

 «Πᾶνος»