ΕΥΧΗ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Μυτιληναίου μὲ θέμα: «ΠΕΡΙ ΥΠΟΜΟΝΗΣ» [ἐκφωνήθηκε κατὰ τοὺς Γ΄ Χαιρετισμούς, στὶς 4-4-1986]

ΕΥΧΗ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία μακαριστοῦ ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Μυτιληναίου
μὲ θέμα: «ΠΕΡΙ ΥΠΟΜΟΝΗΣ»

[ἐκφωνήθηκε κατὰ τοὺς Γ΄ Χαιρετισμούς, στὶς 4-4-1986]

Μία τρίτη, ἀγαπητοί μου, ἀρετή, μετὰ ἀπὸ τὴν σωφροσύνη καὶ τὴν ταπεινοφροσύνη, ποὺ γίνεται αἴτημα εἰς ἐκείνη τὴ γνωστὴ μικρὴ εὐχὴ τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, εἶναι ἡ ὑπομονή. Σημειώνει ἡ εὐχή: «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καὶ ἀργολογίας μὴ μοι δῷς. Πνεῦμα δὲ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καὶ ἀγάπης, χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ».

Ὁ λόγος, λοιπόν, περὶ τῆς ὑπομονῆς. Τί εἶναι, ὅμως, ἡ ὑπομονή; Λέγει ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός: «Ὑπομονὴ ἐστὶ πασῶν ἀρετῶν συγκρότησις. Οὐδὲ γὰρ μία τῶν ἀρετῶν δίχα ταύτης ἵσταται. Διότι πᾶς ὁ στραφεῖς εἰς τὰ ὀπίσω οὐκ ἔνδεκτος ἐστὶν εἰς τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν». «Ἡ ὑπομονή», λέγει, «εἶναι ἐκείνη, ἡ ὁποία συγκρατεῖ ὅλες τὶς ἀρετές. Γιατί καμιὰ ἀρετὴ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῇ χωρὶς τὴν ὑπομονή. Γιατί ὅποιος στραφεῖ στὰ ὀπίσω, ὅπως λέγει ὁ Κύριος, δηλαδὴ χάσει τὴν ὑπομονή του καὶ σταματήσει τὸ ἔργον, αὐτὸς δὲν εἶναι κατάλληλος διὰ τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν». Πράγματι, ἀγαπητοί μου, ἡ ὑπομονὴ συγκροτεῖ κάθε ἀρετή, διότι αὐτὴ φέρει ὅλες τὶς ἀρετὲς εἰς πέρας καὶ ὅλες αὐτὴ τὶς τελειοποιεῖ. Ἐὰν τὸ ξεκίνημα τοῦ κάθε ἔργου, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρετῆς, εἶναι τὸ ἥμισυ, ὅπως λέγει ἡ παροιμία «τὸ ἥμισυ τοῦ παντός», τότε ἡ ὑπομονὴ συνιστᾶ τὸ τέλος τῆς κάθε ἀρετῆς. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος εἶπε: «Ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται». «Αὐτὸς ποὺ θὰ ὑπομείνῃ ἕως τὸ τέλος, αὐτὸς θὰ σωθῇ».

Ἡ ὑπομονὴ ἔχει τὴ φυσική της καὶ τὴν ὑπερφυσική της διάσταση. Γι᾿ αὐτὸ καὶ μπορεῖ νὰ τὴν ἔχῃ καὶ ἕνας φυσικὸς ἄνθρωπος. Καὶ ὅταν λέμε «φυσικὸς ἄνθρωπος» ἐννοοῦμε ὄχι πνευματικὸς ἄνθρωπος. Καὶ εἶναι ἡ περίπτωσις ἀποκτήσεως γνώσεως, μορφώσεως, ἐπιστήμης, πλούτου κ.λπ. Ὅλα αὐτὰ ἐὰν κανεὶς ἀπὸ φυσικοῦ του, χωρὶς δηλαδὴ τὴν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔχει ὑπομονή, μπορεῖ ὅλα αὐτὰ νὰ τὰ ἀποκτήσῃ.

Εἶναι ἐκεῖνο ποὺ πάλι λέγει ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός: «Ἐν πὰσῃ γὰρ ἐπιστὴμῃ καὶ γνώσει ὑπομονῆς χρεία (:Σὲ κάθε ἐπιστήμη καὶ σὲ κάθε γνώση καὶ σὲ κάθε ἐργασία ὑπάρχει ἀνάγκη ὑπομονῆς). Καὶ εἰκότως (:Φυσικὰ)· διότι οὐδὲ αὐτὰ τὰ αἰσθητὰ πράγματα δίχα ταύτης γίνονται (:Ἀκόμη καὶ αὐτὰ τὰ ἐγκόσμια, τὰ αἰσθητὰ πράγματα, δὲν μποροῦν νὰ ὑπάρξουν χωρὶς τὴν ὑπομονή). Ἀλλὰ κἂν εἰ γένηταί τι ἐξ αὐτῶν, ὑπομονῆς δεῖται, ἵνα παραμείνη αὐτοῦ τὸ γινόμενον (:Γιὰ νὰ γίνει κάτι, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ παραμείνῃ αὐτὸ τὸ κάτι, χρειάζεται ὑπομονή). Καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν (:Καὶ γιὰ νὰ ποῦμε μὲ ἁπλᾶ λόγια)», συνεχίζει ὁ ἅγιος πατήρ, «πᾶν πρᾶγμα πρὸ τοῦ γενέσθαι δι᾿ αὐτῆς γίνεται, καὶ γενόμενον δι᾿ αὐτῆς παραμένει· καὶ ταύτης χωρίς, οὐκ ἵσταται, ἀλλ’ οὐδὲ τελειοῦται». Ὅτι «Κάθε πρᾶγμα, πρὶν ἀπὸ αὐτὸ ὑπάρχει ἡ ὑπομονή». Δηλαδὴ ξεκινάει κανεὶς μὲ τὴν ὑπομονή. «Ἀλλὰ καὶ παραμένει αὐτὸ ποὺ κάνουμε, μὲ τὴν ὑπομονή. Καὶ χωρὶς αὐτὴν τίποτα, κανένα ἔργο, εἴτε ὑλικὸ εἴτε πνευματικό, δὲν μπορεῖ νὰ ὁλοκληρωθῇ καὶ νὰ τελειωθῇ».

Εἶναι, ὅμως, καὶ ἡ ὑπερφυσικὴ διάστασις τῆς ὑπομονῆς. Καὶ αὐτὴ εἶναι καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Διὰ τῆς ὁποίας ὑπομονῆς, ὡς καρποῦ πάντα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πετυχαίνουμε οὐράνια πράγματα. Γι’ αὐτὸ σημειώνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἰς τὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολήν: «Δι᾿ ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα». «Μὲ τὴν ὑπομονὴ νὰ τρέχομε αὐτὸν τὸν ἀγῶνα ποὺ πρόκειται, ποὺ εἶναι μπροστά μας». Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τρέχῃ σὲ μιὰ ζωὴ ὁλόκληρη, αὐτὸν τὸν δρόμο τῆς ἀρετῆς, τῆς πίστεως, ἐὰν δὲν ἔχει τὴν ὑπομονή. Κι ὅπως ἀκριβῶς λέγει πάλι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι «γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς ὀνομάζεται ὁ Θεὸς καὶ Θεὸς ὑπομονῆς». «Θεὸς ὑπομονῆς». Διότι εἶναι ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ὄχι μόνο μακροθυμεῖ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ δίδει τὴν ὑπομονὴ εἰς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἀγωνίζονται. Καὶ λέγει ὁ Ἀπόστολος στὴν πρὸς Ρωμαίους: «Ὁ δὲ Θεὸς τῆς ὑπομονῆς καὶ παρακλήσεως δῴη ὑμῖν τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν ἀλλήλοις κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν».

Ἀλλὰ καὶ στὰ ἔργα τῆς σωτηρίας προβάλλεται καὶ ὁ Χριστὸς ὡς ὑπόδειγμα ὑπομονῆς, πρὸς μίμησιν, ὅπως λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος πάλι εἰς τὴν δευτέραν πρὸς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολήν του: «Εἰς τὴν ὑπομονὴν τοῦ Χριστοῦ», σημειώνει. Καὶ στὴν πρὸς Ἑβραίους: «Ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν, ὃς ἀντὶ τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς ὑπέμεινε σταυρόν, αἰσχύνης καταφρονήσας, ἀναλογίσασθε γὰρ τὸν τοιαύτην ὑπομεμενηκότα ὑπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν εἰς αὐτὸν ἀντιλογίαν, ἵνα μὴ κάμητε ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν ἐκλυόμενοι». «Δὲν ἔχομε παρὰ νὰ βλέπομεν πρὸς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ἀρχηγὸν τῆς πίστεως, Αὐτὸς ὁ Ὁποῖος ὑπέμεινε σταυρὸν καὶ κατεφρόνησε τὴν αἰσχύνην τοῦ σταυροῦ. Ἀναλογιστεῖτε -λέγει- ὅτι ὑπέμεινε τοὺς ἁμαρτωλοὺς στὴ διαρκῆ τους ἀντιλογία, γιὰ νὰ μὴν ἀποκάμετε βαρούμενοι ἀπὸ τὸν κόπον του νὰ ἀγωνίζεστε ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ».

Ἀγαπητοί μου, ὁ παράδεισος, ὁ ἀρχαῖος, ἐκεῖνος, Παράδεισος τῶν πρωτοπλάστων, διὰ τῆς ἀνυπομονησίας ἐχάθη. Διότι οἱ πρωτόπλαστοι, ἀνυπόμονοι ὄντες, ἐδοκίμασαν τὸν καρπόν, γιὰ νὰ θεωθοῦν πρὶν ἀπὸ τὸν ὁρισμένον χρόνον, ποὺ ὁ Θεὸς εἶχε κατὰ νοῦν. Ἔπρεπε νὰ ὡριμάσουν καὶ θὰ ἐδοκίμαζαν τὸν καρπὸν τῆς γνώσεως. Ἀλλὰ δοκιμάζοντες τὸν καρπὸν τῆς γνώσεως, μέσα στὴν ὑπακοή, θὰ ἐδοκίμαζαν καὶ τὸν καρπὸν τῆς ζωῆς, τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἀλλ᾿ ἐφάνησαν ἀνυπόμονοι, δὲν ἔδειξαν ὑπομονή, διότι βιάστηκαν νὰ θεωθοῦν. Ἐκεῖνο ποὺ ὁ διάβολος ὑπέβαλε εἰς αὐτοὺς ἦτο ἀληθές, ὅτι θὰ ἐθεοῦντο. Ἀλλὰ δὲν ἦτο αὐτό. Ἦτο ἡ βιασύνη, ἦτο ἡ ἀνυπομονησία προκειμένου νὰ ἐπιτύχουν τὴν θέωσιν. Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς χάσαμε τὸν Παράδεισον. Τώρα, γιὰ νὰ ἐπανακτήσομε τὸν Παράδεισον, ἀπαιτεῖται χρόνος, ἄσκησις, κακοπάθεια, ὑπομονή. 

Ἀκόμη, εἶναι γνωστὸν ὅτι τὸ ἄκρον ἄωτον τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι τὸ μαρτύριον. Μᾶς φέρει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα πολλὰ χαρίσματα, χρήσιμα στὴν Ἐκκλησία καὶ εἰς ἡμᾶς. Ἀλλὰ τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς προσφορᾶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πρὸς τοὺς ἀνθρώπους εἶναι τὸ μαρτύριον. Τὸ νὰ μαρτυρήσῃ κανεὶς ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ πῶς θὰ ἐπιτύχῃ κανεὶς τὸ μαρτύριον, ἐὰν δὲν ἔχει ὑπομονή; Διότι ὅλες οἱ ἀρετὲς συγκεντρώνονται κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ μαρτυρίου. Ἡ πίστις, ἡ ἀγάπη, ἡ ἐλπίδα, ἡ ἀνεκτικότης, ὅλες οἱ ἀρετές. Ἐκείνη, ὅμως, ποὺ συντηρεῖ, ὑποδαυλίζει καὶ κρατᾶ τὶς ἀρετὲς αὐτές, ὥστε ὁ μάρτυς, ἀνὰ πᾶσα στιγμή, νὰ συγχωρῇ τοὺς ἐχθρούς του, τοὺς ἀνθρώπους ποὺ τὸν ὑποβάλουν στὸ μαρτύριο, νὰ συγχωρῆ, νὰ ἀγαπᾷ, νὰ δέεται ὑπὲρ αὐτῶν κ.λπ. τί εἶναι; Εἶναι ἡ ὑπομονή. Χωρίς, λοιπόν, τὴν ὑπομονή, εἶναι ἀνύπαρκτον τὸ μαρτύριον. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ ὑπομονὴ εἶναι ἡ ἀρετὴ τῶν ἁγίων, ὅπως λέγει καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν Ἀποκάλυψη 14,12· ὅτι «διὰ τῆς ὑπομονῆς των οἱ ἅγιοι κερδίζουν τὸν οὐρανόν». Καὶ ὅπως λέγει ὁ Κύριος: «Ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τὰς ψυχὰς ὑμῶν (:Θὰ ὑποστεῖτε μαρτύριον, θὰ ὑποστεῖτε πάνδεινα, ὅμως μὲ τὴν ὑπομονή σας θὰ κερδίσετε τὶς ψυχές σας)».

Ἀκόμη κάτι ἄλλο. Ἡ ἀρετὴ τῆς ὑπομονῆς εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία σκοτώνει τὴν ἀπόγνωσιν. Ὡραῖα λέγει ὁ ὅσιος Πέτρος: «Ἀποκτείνειν ἡ ὑπομονὴ εἴωθε τὴν ἀποκτείνουσαν τὴν ψυχὴν ἀπόγνωσιν». «Ἡ ὑπομονὴ σκοτώνει τὴν ἀπόγνωση, ποὺ σκοτώνει τὴν ψυχή». Τί εἶναι ἡ ἀπόγνωσις; Ἡ ἀπελπισία. Ὅταν κανεὶς φτάσει στὸ σημεῖο νὰ μὴν μπορῇ πλέον νὰ ἀντέξει μία κατάσταση. Πέφτει στὴν ἀπόγνωση. Καὶ εἶναι γνωστὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὅταν πέφτει στὴν ἀπόγνωση, ἀκόμη φτάνει καὶ εἰς αὐτὴν τὴν αὐτοχειρία... Δηλαδὴ εἰς αὐτὴν τὴν αὐτοκτονία. Καὶ σημειώνει ἐδῶ ὁ ἅγιος πατὴρ καὶ λέγει: «Ταύτης ὁ Ἰούδας ἀστοχήσας τὸν διπλοῦν εὗρεν θάνατον ὡς ἀπειροπόλεμος». «Ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἠστόχησε ὁ Ἰούδας εἰς τὸ θέμα τῆς ὑπομονῆς καὶ ἀποδεικνυόμενος ὡς ἀπειροπόλεμος, ἄπειρος πνευματικοῦ πολέμου, ἔφτασε, μετὰ ἀπὸ τὴν πτώση του, νὰ σταθῇ προδότης τοῦ Διδασκάλου του, ἔφθασε νὰ αὐτοκτονήσῃ». Δὲν ἐγνώριζε νὰ πολεμᾷ πνευματικά.

Ἀντιθέτως, «ταύτης τυχῶν ὁ κορυφαῖος Πέτρος, ὡς ἐμπειροπόλεμος, καὶ πεσών, ἐνίκησε τὸν καταβαλόντα διάβολον». Ὁ ἀπόστολος Πέτρος καὶ ἐκεῖνος ἠρνήθη τὸν Κύριον. Ἀλλὰ ἦτο ἐμπειροπόλεμος, ἐγνώριζε πῶς νὰ πολεμᾶ τὸν διάβολον. Ὁ διάβολος τὸν ἀνέτρεψεν τὸν Πέτρον στὴν αὐλή τοῦ Ἄννα καὶ τοῦ Καϊάφα. Ἀλλὰ ὁ Πέτρος γνωρίζοντας νὰ πολεμᾶ, σηκώθηκε, βγῆκε ἔξω, ἔκλαυσε πικρῶς. Μετενόησε. Ὑπέμεινε τὴν ὅλην κατάσταση. Ὑπέμεινε αὐτὸ τὸ ἐσωτερικὸ μαρτύριον τῆς ἀρνήσεως. Διότι, ἀγαπητοί, σκεφτεῖτε, γιὰ μιὰ στιγμή, ὃ μὴ γένοιτο, κανείς, κατὰ λάθος ἢ καὶ ἐκ πρὸ μελέτης, νὰ σκοτώσῃ, τὸν πατέρα του καὶ τὴν μάνα του, τὸν ἀδελφό του. Συντρίβεται· καὶ τὸν πιάνει ἀπελπισία. Καὶ ζητᾶ νὰ αὐτοκτονήσῃ... Δὲν ἔχει ὑπομονή. Νὰ ὑπομείνῃ μία κατάσταση. «Τὸ ἔκανα. Τί μπορῶ τώρα νὰ κάνω παρακάτω... Ὄχι βεβαίως εἰς ἐκεῖνο τὸ ἀπονενοημένο διάβημα, στὸ νὰ φτάσω νὰ αὐτοχειριαστῶ». Γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο χρειάζεται νὰ εἶναι κανεὶς ἐμπειροπόλεμος: «Μὲ ἀνέτρεψε ὁ διάβολος. Θὰ τὸν ἀνατρέψω διὰ τῆς ὑπομονῆς».

Ἔτσι ὁ Ἰώβ, ὁ πολύαθλος, δὲν ἀπογοητεύεται ὅταν ὁ διάβολος κυριολεκτικὰ τὸν λιανίζει, ἀλλὰ ὑπομένει, λέγοντας ἐκεῖνα τὰ ἀθάνατα λόγια, τὰ ὁποῖα, ἂν κανεὶς μπορεῖ νὰ φιλοσοφήσῃ καὶ νὰ θεολογήσῃ, θὰ μπορῇ νὰ ἀντιμετωπίζει πάντοτε κάθε δυσκολίες τῆς ζωῆς: «Αὐτὸς γυμνὸς ἐξῆλθον ἐκ κοιλίας μητρός μου (:Ἀπὸ τὴν μάνα μου γυμνὸς γεννήθηκα), γυμνὸς καὶ ἀπελεύσομαι ἐκεῖ (: καὶ στὴ γῆ θὰ καταλήξω πάλι γυμνός. Δὲν θὰ πάρω τίποτα μαζί μου)· ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλατο (:Ὁ Κύριος ἔδωκε καὶ τὰ παιδιά μου καὶ τὴ γυναῖκα μου καὶ τὰ ἀγαθά μου, ὁ Κύριος τὰ πῆρε). Ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγένετο (:ὅπως φάνηκε καλὸν εἰς τὸν Κύριον, ἔτσι καὶ ἔγινε). Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας (:Ἂς εἶναι τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου εὐλογημένο αἰωνίως)». 

Κι ὅπως σχολιάζουν οἱ Πατέρες καὶ λέγουν ὅτι ἐπειδὴ ἔδειξε ὑπομονὴ εἰς τὴν πρώτην περίπτωσιν, ὅταν εἶχε τὰ ἀγαθά του καὶ ἦρθε ἡ δυστυχία, γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐκέρδισε καὶ τὰ δεύτερα ἀγαθά, ποὺ εἶναι ἀνώτερα ἀπὸ τὰ πρῶτα. Τὰ δεύτερα ἀγαθά, μετὰ τὴν πληγήν, μετὰ τὴν λέπρα του καὶ μετὰ τὴν ἀπώλεια καὶ αὐτῶν τῶν παιδιῶν του, ὁ Θεὸς πάλι τοῦ ἔδωκε παιδιά, τοῦ ἔδωσε πλούτη περισσότερα ἀπὸ τὴν πρώτη φορά. Ἀλλὰ καὶ τὴν τρίτην περίπτωσιν κατέκτησε: τὴν αἰωνία ζωή. Γενόμενος ὁ ἴδιος αἰώνιον πρότυπον ὑπομονῆς, εἰκόνα καὶ τύπος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ὅπως ἀντιλαμβάνεται κανείς, ἀγαπητοί μου, ἡ ὑπομονὴ εἶναι μία τεραστία δύναμις καὶ ὄχι ἀδυναμία, ὅπως μερικοὶ νομίζουν καὶ θεωροῦν τὴν ὑπομονήν. Ἀλλὰ εἶναι μία τεραστία δύναμις. Ἀντιθέτως μάλιστα, ἡ ἀνυπομονησία εἶναι μία ἀσθένεια. Δηλαδὴ μία ἀδυναμία. Ὁ ἀνυπόμονος στὸ βάθος εἶναι ἐγωιστής. Στὸ βάθος εἶναι μικρόψυχος. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ μικροψυχία, ὅπως λέγει ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός, ἡ μικροψυχία εἶναι ὁ ἀρραβών τῆς γεένης, ἐνῷ ἡ ὑπομονὴ εἶναι ὁ ἀρραβὼν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ὑπομονὴ εἶναι χρήσιμη, ἀκόμη, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ ἀντιμετωπίζομε τὴν παιδαγωγία τοῦ Θεοῦ. Ναί. Ὁ Θεὸς μᾶς παιδαγωγεῖ εἰς τὸν παρόντα κόσμον. Ἀλίμονο σὲ ἐκεῖνον ποὺ νομίζει ἢ ποὺ δὲν ξέρει ὅτι ὁ Θεὸς παιδαγωγεῖ τὸν ἄνθρωπον. Μᾶς παιδαγωγεῖ σὰν παιδιά Του. Λέγει στὴν πρὸς Ἑβραίους ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι «ὁ Θεός, σὰν παιδιά Του ποὺ σᾶς ἀναγνωρίζει, σᾶς παιδαγωγεῖ. Τί ἐκπλήττεστε καὶ παραξενεύεστε ἐὰν ζεῖτε τὴν παιδαγωγία τοῦ Θεοῦ;». Λέγει ἡ Σοφία Σειράχ: «Τέκνον, εἰ προσὲρχῃ δουλεύειν Κυρὶῳ Θεῷ, ἑτοίμασον τὴν ψυχὴν σου εἰς πειρασμόν (:Παιδί μου, ἂν ἀποφάσισες νὰ ὑπηρετήσῃς τὸν Κύριον, ἑτοίμασε τὸν ἑαυτό σου νὰ μπῇ σὲ δοκιμασία). Εὔθυνον τὴν καρδίαν σου καὶ καρτέρησον καὶ μὴ σπεὺσῃς ἐν καιρῷ ἐπαγωγῆς (: Φρόντισε νὰ γίνῃς καρτερικός, ὑπομονετικὸς καὶ μὴ σπεύσεις νὰ ἀπομακρυνθῇς ἀπὸ τὸν Κύριο, τὸν καιρὸ ποὺ θὰ ἔρθουν οἱ πειρασμοί). Κολλήθητι αὐτῷ καὶ μὴ ἀποστῇς, (: Προσκολλήσου εἰς τὸν Κύριον, μὴ φύγεις ἀπὸ κοντά Του), ἵνα αὐξηθῇς ἐπ᾿ ἐσχάτων σου (: γιὰ νὰ μπορέσῃς νὰ ἔχεις προκοπὴ στὸ τέλος τῆς ζωῆς σου). Πᾶν ὃ ἐὰν ἐπαχθῇ σοι (: Ὅ,τι σοῦ φορτώσει ὁ Θεός, νὰ τὸ δεχτῇς). Ἐμβλέψατε εἰς ἀρχαίας γενεὰς καὶ ἴδετε (:Κοιτάξτε πίσω, στὶς παλιὲς γενιές, στοὺς ἁγίους καὶ στοὺς δικαίους καὶ στοὺς προφήτας)· τὶς ἐνεπίστευσε Κυρὶῳ καὶ κατῃσχύνθη; (: Ποιός ἐμπιστεύτηκε τὸν ἑαυτό του εἰς τὸν Θεὸν καὶ ντροπιάστηκε;). τὶς ἐνέμεινε τῷ φὸβῳ αὐτοῦ καὶ ἐγκατελείφθη; Ποιός -λέγει- ἔμεινε εἰς τὸν φόβο τοῦ Κυρίου καὶ ἐγκατελείφθη ἀπὸ τὸν Κύριον;). Ἤ τὶς ἐπεκαλέσατο αὐτόν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν; (: Ποιός λέγει ἐπεκαλέσθη τὸν Κύριον, ζῶντας μέσα στὴν ὑπομονὴν καὶ ὁ Κύριος δὲν τὸν πρόσεξε;). Διότι οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων ὁ Κύριος. Οὐαὶ ὑμῖν τοῖς ἀπολωλεκόσι τὴν ὑπομονὴν· καὶ τί ποιήσετε ὅταν ἐπισκέπτηται ὁ Κύριος; (:Αλίμονό σας ὅσοι χάσατε τὴν ὑπομονὴ· καὶ τί θὰ κάνετε ὅταν ὁ Κύριος σᾶς ἐπισκεφθῇ μὲ τὴν παιδαγωγία Του;)».

Γι'αυτό, ἀγαπητοί μου, ἂς ρίξουμε μιὰ ματιὰ στοὺς προγόνους μας. Πράγματι. Εἰς τοὺς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἰώβ, ὁ Μωυσῆς ἦτο πρᾶος καὶ ὑπομονετικός. Ὁ Ἠλίας τὸ ἴδιο· ὁ Ἠσαΐας εἶχε πολλὴν ὑπομονὴν· ὁ Ἰερεμίας· οἱ μάρτυρες· οἱ ἅγιοι· ὅλοι εἶχαν ὑπομονὴν καὶ ἔφτασαν ἕως τὸ τέλος.

Ἂν ἐπιθυμοῦμε νὰ ἔχομε τὴν ὑπομονή, τί πρέπει νὰ κάνομε; Γράφει πάλι ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός- προσέξτε αὐτό: «Αὕτη γίνεται ἐκ τοῦ φόβου καὶ τῆς πίστεως. Ἄρχεται δὲ ἐκ τῆς φρονήσεως». «Αὐτή», λέγει, «μπορεῖ νὰ σταθῇ, ἡ ὑπομονή, μὲ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ, μὲ τὴν πίστη καὶ ἀρχίζει μὲ τὴν φρόνηση». Προσέξτε· ὅλοι θέλομε νὰ ἔχομε τὴν ὑπομονή. Καὶ πολλὲς φορὲς λέμε: «Πῶς μπορῶ νὰ ἔχω τὴν ὑπομονή;». Βεβαίως δῶρο τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ δῶρο τοῦ Θεοῦ πρέπει γιὰ νὰ δοθῇ νὰ ἔχουμε χέρια νὰ τὸ πάρουμε. Ποιά εἶναι αὐτὰ τὰ «χέρια»; Αὐτὰ ποὺ λέγει ἐδῶ ὁ ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός. Τί; Πρῶτον. Πρέπει νὰ ἔχουμε φρόνηση. Τί θὰ πεῖ φρόνησις; Μυαλό, σκέψη. Σωστὴ σκέψη. Νὰ μποροῦμε νὰ ἐκτιμοῦμε τὴ δύσκολη κατάσταση στὴν ὁποία ὑπάρχουμε. Παράδειγμα, λέγει ὁ ἴδιος πατήρ, τὴν Σωσάννα, ποὺ ἀναφέρεται εἰς τὸ βιβλίον τοῦ Δανιήλ. Ὅταν τὴν κατηγόρησαν ἐκεῖνοι οἱ ἐλεεινοὶ πρεσβύτεροι, δικασταὶ ὄντες, διὰ νὰ τὴν πειράξουν ἠθικῶς, τὴν πάναγνην, ἔγγαμον Σωσάνναν, καὶ τῆς εἶπαν: «Ἢ θὰ παραδοθῇς στὶς ἐπιθυμίες μας ἢ θὰ ποῦμε ὅτι σὲ εἴδαμε μὲ κάποιον ἄλλον. Δικασταὶ εἴμεθα, τί θὰ μᾶς κάνεις;». Ἐκείνη, ἀμέσως, ἐβυθομέτρησε τὸ θέμα, ἐξετίμησε τὴν ὑπόθεση, μὲ φρόνηση. Καὶ ἐπροτίμησε τὰ κρείττονα, τὰ καλύτερα. Τί; Νὰ παραδοθεῖ στὰ χέρια τους; Θὰ πέσει στὴ μοιχεία. Νὰ μὴν παραδοθῇ στὰ χέρια τους; Θὰ τὴν ἐφόνευον μὲ λιθοβολισμὸ ὡς μοιχαλίδα μὲ ἄλλο πρόσωπο. Τί νὰ κάνει; Πῆγε, εἶπε στὸν Θεόν: «Κύριε, στενὰ ἀπὸ παντοῦ εἶναι. Δύσκολα, στενάχωρα». Ἀμέσως ἐκτιμᾶ τὴν κατάσταση. Ἔρχεται ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. Καὶ λέγει: «Νὰ παραβῶ τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ; Δὲν πρέπει, ἐπ᾿ οὐδενὶ λόγῳ». Ἔρχεται ἡ πίστις καὶ λέγει: «Ἐγὼ θὰ ἀντισταθῶ καὶ τὴν ὑπόθεση ἂς τὴν ἀναλάβει ὁ Θεός». Καὶ ἐνίκησε, ἀγαπητοί μου, ἡ Σωσάννα, διότι ὁ Θεὸς ἔστειλε τὸν νεαρὸν Δανιήλ, νὰ ἀποδείξῃ μὲ θαυμαστὸν τρόπον ὅτι ἦτο ἀντικείμενον σκευωρίας, θῦμα ἡ Σωσάννα, αὐτῶν τῶν ἀδίκων, ἀνηθίκων πρεσβυτέρων. 

Ἔτσι βλέπομε ὅτι πρέπει νὰ ἔχομε φρόνηση, νὰ ἐκτιμοῦμε τὰ πράγματα τί πρέπει νὰ κάνομε γιὰ μιὰ στιγμή, πρέπει νὰ ἔχουμε τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ, νὰ μὴν κάνουμε ἐκεῖνο ποὺ δὲν πρέπει νὰ κάνουμε, καὶ νὰ ἔχουμε τὴν πίστη στὸν Θεό, ὅτι θὰ μᾶς βγάλῃ ἀπὸ τὴν δύσκολη θέση ὁ Θεός. Αὐτά τα τρία συνιστοῦν καὶ ἐργάζονται τὴν ὑπομονή.

Ἡ ὑπομονή, ὅταν ἀναπτύσσεται, διακρίνεται σὲ τρεῖς βαθμίδες. Ἡ πρώτη, ὅταν ἁπλῶς ἔρχεται ἡ δοκιμασία. Ὁ ἄνθρωπος δὲν αἰσθάνεται οὔτε εὐχάριστα, οὔτε δυσάρεστα. Ἦρθε ἡ δοκιμασία. Τὴν ὑπομένει. Ἡ δευτέρα βαθμίδα ὡριμότητος εἶναι ὅταν κανεὶς ἐπιθυμεῖ νὰ δεχτῇ τὴν δοκιμασία, μπαίνοντας μέσα εἰς τὸν χῶρον ἢ τοῦ καθήκοντος ἢ τῆς ἀγάπης. Ἀποδύεται δηλαδὴ στὴ δουλειά, καὶ λέει «Ξέρω τί θὰ μοῦ συμβῇ, συνεπῶς ἐπιθυμῶ νὰ δεχθῶ τὴν δοκιμασία καὶ νὰ ἀσκήσω τὴν ἀρετὴ τῆς ὑπομονῆς». Καὶ τρίτον, ὅταν χαίρεται στὴν δοκιμασία σὰν δῶρο τοῦ Θεοῦ καὶ σὰν εὐκαιρία αὐξήσεως τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ἀγαπητοί μου. Ἡ ἐποχή μας εἶναι τέτοια, ποὺ μόνο μὲ τὴν ὑπομονὴ θὰ σωθοῦμε. Ὄχι ἁπλῶς μὲ τὴν ὑπομονή, ἀλλὰ μὲ τὴν πολλὴ ὑπομονὴ θὰ σωθοῦμε. Στὴν ὑπομονὴ δὲν ὑπάρχουν ὅρια. Γιατί τὰ ὅριά της εἶναι ὁ θάνατος. Καὶ τὰ ξεπερνᾶ ἡ ὑπομονή. Λέγουν πολλοί: «Ἕως πότε θὰ κάνω ὑπομονή;». Ἕως θανάτου. Διὰ τὸν πιστὸν δὲν τελειώνει ἡ ζωή του στὸν θάνατο. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ ὑπομονὴ ξεπερνᾶ, ὅπως σᾶς εἶπα, τὸν θάνατο. Σὲ ὅλα μας τὰ ἔργα, πρόσκαιρα ἢ αἰώνια, ἀρχὴ καὶ τέλος εἶναι ἡ ὑπομονή. Κυριολεκτικὰ καθημερινὰ βασανιζόμαστε γιατί δὲν ἔχομε ὑπομονή. Κι ὅπως λέγει πάλι ὁ ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός: «Δίχα ὑπομονῆς, οὐκ ἔστιν εὑρεῖν ἀνάπαυσιν». «Χωρὶς τὴν ὑπομονή, δὲν μποροῦμε νὰ βροῦμε ἀνάπαυση». Καὶ ἐπειδὴ ἀκριβῶς δὲν ἔχομε ὑπομονή, ὅπως σᾶς εἶπα, καθημερινὰ βασανιζόμαστε.

Ἀγαπητοί μου. Ἡ ὑπομονὴ εἶναι τὸ φάρμακον κατὰ τῶν νευρώσεων καὶ τῶν ψυχώσεων. Νευρίασες ἀδερφέ μου; Τρέμεις ὁλόκληρος; Αἰσθάνεσαι ὅτι τὰ χέρια σου δὲν πιάνουν τὸ ἀντικείμενον; Αἰσθάνεσαι ὅτι δὲν μπορεῖς νὰ σταθῇς στὰ πόδια σου ἀπὸ τὴν ὀργή σου ἀπὸ μιὰ κατάσταση ἀντίξοη; Θὰ πᾶς γρήγορα στὸν ψυχίατρο ἢ στὸν νευρολόγο, ἂν δὲν ἔχεις ὑπομονή. Ἡ ὑπομονὴ εἶναι τὸ φάρμακο ὅλων αὐτῶν τῶν καταστάσεων. Ἀλλὰ μιὰ ὑπομονὴ ἐν Κυρίῳ. Μία ἀληθινὴ ὑπομονὴ ἐν Κυρίῳ. Μιὰ ὑπομονὴ θεολογική. Μιὰ ὑπομονὴ σὰν καρπὸ καὶ ὑπαγόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ναί. Αὐτὴ ἡ ὑπομονὴ εἶναι ἡ ὑπομονὴ τῶν ἁγίων, ἐκείνη ἡ ὁποία θὰ κατακτήσῃ τὴν αἰωνία Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
 

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
καὶ μὲ ἀπροσμέτρητη εὐγνωμοσύνη στὸν πνευματικό μας καθοδηγητή
μακαριστὸ γέροντα Ἀθανάσιο Μυτιληναῖο,
ἀπομαγνητοφώνηση καὶ ἐπιμέλεια τῆς ὁμιλίας:
Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΗ:

• https://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/xairetismoi/xairetismoi_025.mp3

________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ

«Πᾶνος»