σ.σ. Άλλο ένα συναυλιακό κιτς event έλαβε χώρα μέσα σε Ιερό Ναό της Μητροπόλεως Κηφισίας, με έντονη, και πάλι, την παρουσία των πολιτικών και τοπικών παραγόντων. Το ξεχαρβάλωμα προχωρά με σχέδιο υπό το «άγρυπνο βλέμμα» των επισκόπων! Ας διαβάσουμε την αγιοπνευματική τοποθέτηση του μακαριστού π. Γεωργίου Μεταλληνού για τον υμνογραφικό λόγο και την μελωδία του στην Εκκλησία για να στερεωθούμε. Ευχαριστίες στον αδελφό Νικόλαο Κ. για την επισήμανση του συγκεκριμένου άρθρου.
Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἀνακεφαλαιώνει ὅλη τὴν ἀνθρώπινη Ἱστορία, τὴν δημιουργίᾳ, τὴν πτώση, τὴν ἐν Χριστῷ ἀνάπλαση καὶ ἀναδημιουργία. Ὁ Χριστός, ὁ σταυρωμένος καὶ ἀναστὰς Κύριος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ἱστορίας, προβάλλεται μέσα ἀπὸ τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες, ὡς Αὐτὸς ποὺ δίνει λύση στὴ διαχρονικὴ τραγῳδία τοῦ ἀνθρώπου καὶ νοηματοδοτεῖ τὴν Ἱστορία.
Ὑπάρχει δὲ συνοχὴ καὶ συνέχεια στὰ ἀναγιγνωσκόμενα, ἀδόμενα καὶ τελούμενα στὴ Λατρεία, ποὺ ἀποδυναμώνεται ὅμως μὲ τὴν ἀποσπασματικότητα τῆς μετοχῆς, σ᾿ ἀντίθεση μὲ τὴν μοναστικὴ λειτουργικὴ πράξη. Ἡ καταφυγὴ τῶν φιλακολούθων στὰ μοναστήρια αὐτὲς τὶς μέρες, καὶ μάλιστα τὰ ἁγιορείτικα, αὐτὸ τὸ νόημα ἔχει: τὴν δυνατότητᾳ βιώσεως ὅλου του φάσματος τῆς προσφερόμενης, ἀπὸ τὴν λατρείᾳ, ἀνακεφαλαιώσεως τῆς σωτηρίας ἀνθρώπου καὶ κόσμου.
Ἡ παροντοποίηση τῶν συνδεομένων μὲ τὰ Πάθη τοῦ Χριστοῦ ἱστορικῶν σωτηριωδῶν γεγονότων πραγματοποιεῖται μὲ τὰ δρώμενα (λιτάνευση τῆς εἰκόνας τοῦ Νυμφίου, τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, τοῦ Σταυροῦ, τοῦ Ἐπιταφίου, Ἀποκαθήλωση), ἀλλὰ κυρίως μὲ τὸ βασικότερο μέσον της ἐκκλησιαστικῆς μας λατρείας, τὸν λόγο τοῦ ὕμνου καὶ τὸ μουσικὸ ἔνδυμά του, τὸν ὑπέροχο αὐτὸ διφυῆ φορέα καὶ ἐκφραστὴ τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Ὁ λειτουργικὸς ὕμνος συνιστᾷ τὴν καρδιὰ τῆς ἐκκλησιαστικῆς λατρείας, διότι οἱ δυνατότητες ποὺ προσφέρει ὁ ποιητικὸς λόγος καθιστοῦν τὴν ὑμνογραφία τὸ προσφορότερο μέσο γιὰ τὴν μυσταγωγία τοῦ σώματος-συνάξεως. Ὁ ὕμνος μεταβάλλει τὴν λατρεία σὲ ἀσίγαστο στόμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, ποὺ δίνει καθημερινὰ τὴν μαρτυρία καὶ ὁμολογία τῆς πίστεώς της, τῆς ἐμπειρίας τῆς σωτηρίας της. Ποιητικὸς ὅμως λόγος καὶ μελῳδία συνάπτονται στὸν ὀρθόδοξο λειτουργικὸ ὕμνο ἐμπροϋπόθετα, ἀφοῦ ἡ ἐκκλησιαστικὴ Τέχνη στὴν Ὀρθοδοξία δὲν ὑπάρχει ποτὲ αὐτόνομα καὶ αὐθυπόστατα, ἀλλὰ λειτουργικὰ καὶ διακονικά, προσφέροντας μέσα γιὰ τὴν προσέγγιση τοῦ μυστηρίου τῆς σωτηρίας. Ἡ Τέχνη τῆς Ὀρθοδοξίας κινεῖται στὸ μεταίχμιο κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου, γεφυρώνοντας χαρισματικὰ τὴν ἀπόστασή τους ὡς ἱστορικὴ σάρκα τῆς θεανθρώπινης πραγματικότητας τῆς Ἐκκλησίας.
Ἔτσι ὁ Ὕμνος, ὡς λόγος πατερικός, γίνεται ποιμαντικὸ μέσο γιὰ τὴν οἰκοδομὴ τῶν πιστῶν. Προσφέρει τὴν θεογνωσίᾳ καὶ θεολογία τῆς καθαρμένης καὶ φωτισμένης ἀπὸ τὸ ἅγιο Πνεῦμα καρδιᾶς τῶν Ἁγίων, ποὺ θεολογώντας ποιητικά, βλάπτουν τὸν κάλαμο στὰ νάματα τῆς πίστεώς τους καὶ στὰ δάκρυα τῆς μετανοίας τους. Μεγάλοι Πατέρες καὶ Μητέρες μᾶς εἶναι ποιητὲς καὶ μελῳδοὶ τῶν ὕμνων τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Σωφρόνιος Ἱεροσολύμων, Κοσμᾶς Μαϊουμᾶ, Μᾶρκος Ὑδροῦντος, Ἀνδρέας Κρήτης, Κασσιανὴ ἢ Κασσία εἶναι τὰ γνωστότερα ὀνόματα, ποὺ μετασκευάζουν σὲ «τραγούδι» τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καὶ «Θεο-λογία» τὴν πνευματικὴ-καρδιακὴ ἐμπειρία τους.
Ἂν ὅμως ὁ ὑμνογραφικὸς λόγος εἶναι φωνὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ μουσικὴ (μελῳδία) εἶναι τὸ κατάλληλο ἔνδυμά της. Ὑπάρχει γιὰ τὸν λόγο, «τῶν ρημάτων τὴν δύναμιν» καὶ ὄχι ὡς αὐθυπόστατο καλλιτεχνικὸ μέσο. Στόχος της δὲν εἶναι ἡ τέρψη ἢ ἡ συναισθηματικὴ διέγερση ἀλλὰ ἡ ὑποβοήθηση τοῦ λόγου γιὰ νὰ διεισδύσει στὰ βάθη τῆς ὕπαρξης, δημιουργώντας διάθεση προσευχητική, κατάνυξη καὶ αὐτομεμψία. Δὲν εἶναι μουσικὴ ἀκροάματος («οὐκ ἔστι θέατρον ἡ Ἐκκλησία, ἵνα πρὸς τέρψιν ἀκούωμεν», παρατηρεῖ ὁ Ἱ. Χρυσόστομος), ἀλλὰ λειτουργική. Διακονεῖ τὸ μυστήριο τοῦ ἔνσαρκου Λόγου, ἐπενδύοντας τὸν θεολογικὸ λόγο, γιὰ νὰ μπορεῖ τὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα νὰ «πλέκει» εἰς τὸν Θεῖον Λόγο-Χριστὸ «ἐκ λόγων μελῳδίαν». Γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν βρῆκαν στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, ὡς Ὀρθοδοξίας, ποτὲ θέση τὰ μουσικὰ ὄργανα. Στὴν Ἐκκλησία, «ὄργανον» γλυκύφθογγο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνεται ὁ πιστὸς («Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ψαλτήριον γενόμενος», κατὰ τὸν Μ. Ἀθανάσιον), μὲ τὴν καθαρὴ ἀπὸ πάθη καρδιά του. Χωρὶς τὴν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς, ἄλλωστε, δὲν μπορεῖ νὰ ζήσει κανεὶς τὰ γεγονότα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τοῦ Πάσχα. Προχωρώντας γιὰ τὴν «τελετὴ» τῆς Ἀναστάσεως, τὴν νύχτᾳ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, θὰ ψάλουμε. «…καὶ ἡμᾶς τοὺς εὐσεβεῖς καταξίωσον ἐν καθαρᾷ καρδία Σὲ δοξάζειν». Εἶναι ἡ «καλὴ καρδιά», γιὰ τὴν ὁποία εὔχεται ὁ λαός μας στὰ πανηγύρια καὶ στὶς χαρές του, ὑψώνοντας τὸ κρασοπότηρο. Γιατί, χωρὶς «καλὴ καρδιὰ» δὲν ὑπάρχει δυνατότητα κοινωνίας μὲ τοὺς συνανθρώπους μας καὶ χωρὶς «καθαρὰν καρδίαν» χάνεται ἡ δυνατότητα μετοχῆς στὴν Ἄκτιστη Θεία Χάρη.
Αὐτὲς εἶναι οἱ ἐκκλησιολογικὲς καὶ θεολογικὲς ἀρχές, ποὺ διέπουν τὸν ὑμνογραφικὸ λόγο (καὶ) τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τὴν μουσικὴ-μελῳδία του, καθιερωμένες ἀπὸ τὴν ἁγιοπνευματικὴ συνείδηση, ταυτιζόμενη μὲ τὴν ὀρθόδοξη αὐτοσυνειδησία. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ λαὸς – ὅλοι μας δηλαδὴ- μετέχει μὲ κατάνυξη καὶ συμψάλλει τὰ βασικὰ τροπάρια («Ἰδοὺ Ὁ Νυμφίος ἔρχεται …», «Τὸν νυμφῶνά Σου βλέπω…», τὰ «Ἐγκώμια» τοῦ Ἐπιταφίου κ.ἄ.π.). Ἀπὸ τὴν στιγμή, ποὺ τὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα χάνει τὴν δυνατότητᾳ παρακολούθησης τοῦ ὑμνογραφικοῦ λόγου καὶ τῆς συμψαλμῳδίας, ἐλέγχεται ἡ (ἐνίοτε μὴ θεολογοῦσα) ψαλτικὴ τέχνη, ποὺ ἀποβαίνει περισσότερο «τέχνη» καὶ λιγότερο διακονικὸ ἔνδυμα τοῦ λόγου. Τότε σκοπὸς γίνεται τὸ ἀκρόαμα καὶ ὄχι ἡ κατανυκτικὴ συμμετοχή. Ἔτσι, ὅμως, «δυτικοποιεῖται» ἡ ἐκκλησιαστικὴ Τέχνη καὶ ἐκκοσμικεύεται ἡ Λατρεία.
Ἄρθρο στὴν ἐφημερίδα Παρὸν τῆς Κυριακῆς, 12-04-2009
http://www.paron.gr/v3/new.php?id=40094&colid=&catid=26&dt=2009-04-12%200:0:0
___________________________
Μᾶς ἐστάλει στὸ μέϊλ ἀπὸ τὸν κ. Φώτη Μιχαήλ ἱατρό.
Ευχαριστούμε ευλογημένε Γιατρέ για αυτό το Άρθρο που είναι πιο επίκαιρο από όσο ποτέ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ αείμνηστος και αξιομακάριστος (Παπαγιώργης) όπως και ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του, από τότε τα έλεγε.
Ακούω τις ομιλίες του και θαυμάζω που δεν ήταν κοντόφθαλμος αλλά κοιτούσε στο μακρινό μέλλον.
Οι ομιλίες του είναι ένας Πνευματικός θησαυρός που μας άφησε.
Οι ομιλίες του είχαν ως πρότυπο τον Απόστολο Παύλο.
...εἰ γὰρ ἔτι ἀνθρώποις ἤρεσκον, Χριστοῦ δοῦλος οὐκ ἂν ἤμην.
(Γαλ. 1,10 )
Μήπως τυχόν ζητώ να αρέσω στους ανθρώπους;
Οχι βέβαια διότι εάν και τώρα επιζητούσα να αρέσω στους ανθρώπους, δεν θα ήμουν δούλος του Χριστού.
Δυστυχώς φτάσαμε από το ιστορικό εκείνο του Αγίου Επισκόπου Καντιώτη.
(Η αρκούδα να περάσει έξω).
Στον Μακαριστό Χριστόδουλο με το ιστορικό:
(Ελάτε όπως είστε).
Και αυτό θέλανε οι αγαπούληδες και πήραν τα μυαλά τους (αέρα).
Δυστυχώς πόσοι Χριστιανοί γνωρίζουν σήμερα το νόημα
«τάς θύρας τάς θύρας εν σοφία Πρόσχωμεν»!
Κάποτε, που ο Χριστιανοί δεν ήταν μάζα, η Θεία Λειτουργία βιωνόταν ως γεγονός οικογενειακό. Αδιανόητο η κοινοποίηση της Πίστης στους αμύητους.
Γι’ αυτό και αναγκαίοι οι θυρωροί, για να προφυλάσσουν το χώρο.
Όποιος δεν έχει την αυτή ακριβώς Πίστη δεν μπορεί να συμμετέχει.
Η αγάπη ποτέ δεν είναι εις βάρος της αλήθειας.
Στη Θεία Λειτουργία μαζεύονται μόνο οι Πιστοί, όσοι μυήθηκαν στην Πίστη των Αγίων Πατέρων τους, συνεχίζοντας να ζουν και να πολιτεύονται όπως Εκείνοι, με Ορθοδοξία και ορθοπραξία.
Οι κατηχούμενοι που δεν βαπτίστηκαν, οι εχθροί και οι αμύητοι στα δεδομένα της Εκκλησίας αποκλείονται. Γιατί;
Διότι οι αβάπτιστοι, οι εχθροί και γενικά οι αμύητοι δεν έχουν τις προϋποθέσεις για να κατανοήσουν και να συμμετάσχουν στα υπό της Εκκλησίας τελούμενα και ιδίως στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Η Θεία Λειτουργία, ιδίως το Β΄ μέρος είναι μόνο για τους Πιστούς.
Οι εχθροί και οι αμύητοι χρειάζονται κατήχηση, Βάπτισμα και μεγάλη προετοιμασία προκειμένου να κατανοήσουν τα Μυστήρια της Εκκλησίας.
Αυτή τη σημασία έχουν οι λόγοι του Χριστού: «Μή δώτε το άγιον τοίς κυσί (σκυλιά) μηδέ βάλητε τοίς μαργαρίτες υμών (ό,τι πολύτιμο έχετε) έμπροσθεν των χοίρων» (Μάτθ. ζ΄ 6).
Και εμείς φτάσαμε σήμερα στο άλλο άκρο.
Θα συνεχίσω..
Η πτώση του ανθρωπίνου γένους είναι εκκοσμίκευση. Έτσι και κάθε εκκοσμίκευση είναι πτώση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ κόσμος απορροφά την Εκκλησία, δεν μεταμορφώνεται από την Εκκλησία.
Έτσι η θρησκεία της πλειοψηφίας των συγχρόνων Ελλήνων φαίνεται να είναι η θρησκεία της εκκοσμίκευσης, η θρησκεία της καλυμμένης φιλαυτίας και όχι της αποκαλυμένης Αληθείας.
Η θρησκεία του βολέματος.
Η εκκοσμίκευση δεν εμφανίζεται σαν απ’ ευθείας άρνηση του Θεού, κι αυτό είναι που την κάνει δυσδιάκριτη. Δεν βάλλει κατά μέτωπον.
Δεν αρνείται τα Δόγματα, αρνείται όμως τον Ορθόδοξο τρόπο ζωής.
Ιδεολογικοποιεί τα Δόγματα και δεν τα θεωρεί προτάσεις ζωής. Αποκόβει τη ζωή από την αλήθεια της πίστεως. Και ζει όπως θέλει και κατά το δοκούν.
Αυτό συνεπάγεται αλλαγή θρησκείας, χωρίς εξωτερική αλλαγή του Δόγματος.
H εκκοσμίκευση είναι η απώλεια του πνεύματος της αληθινής μετανοίας, οπότε ο άνθρωπος παραμένει στο ενταύθα και δεν προχωρεί στο εκεί, στην αλλαγή ζωής.
Χάνεται το ησυχαστικό πνεύμα του ασκητικού μόχθου, του πένθους, των δακρύων και του αγώνα για την κάθαρση.
Στην εκκοσμίκευση ο άνθρωπος δεν φλέγεται από τον πόθο οράσεως του Θεού. Δεν ζητάει κάτι υψηλότερο και βαθύτερο, ευχαριστείται στο κατώτερο, στο λιγότερο.
Δυστυχώς με την λεγόμενη λατρευτική εβδομάδα..
Κληρικοί και λαϊκοί άγευστοι της Ορθόδοξου πνευματικότητος μετατρέπουνε την Εκκλησία σε ανθρώπινο οργανισμό, ταμείο κοινωνικής πρόνοιας, χαμογελώντας προς πάντας, ώστε όλοι να μας συγχαίρουν και να μας επευφημούν.
Παραποιεί το Ορθόδοξο φρόνημα και νοθεύει τα εκκλησιαστικά κριτήρια.
Η ιδιότητα του Χριστιανού δεν είναι τότε «μωρία και σκάνδαλο», αλλά «in».
Ο λόγος του Χριστού «οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν ημάς εις την βασιλείαν των Ουρανών» τους φαίνεται ακατανόητος.
Οι εκκοσμικευμένοι χριστιανοί είναι οι χριστιανοί του Ντοστογιέφσκι, οι οποίοι αν ξαναρχόταν ο Χριστός θα τον σταύρωναν πάλι.
Είναι εκείνοι, οι οποίοι μολονότι είναι εντός της Εκκλησίας, ο Χριστός είπε γι’ αυτούς «ουκ οίδα ημάς».
Και όταν με το καλό αναχωρήσουν από την Εκκλησία μετά από αυτήν την μουσική πάνδεσία δεν συμφωνούνε με το λόγο του Κυρίου στην Αποκάλυψη «έρχου Κύριε».
Αλλά λένε «Κύριε μην έλθης», είμαστε καλά.