''...παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς.....''
 |
| Θεόκλητος Ρουσάκης |
Ὁ ἱστορικὸς μας Κ. Παπαρρηγόπουλος ἐκτιμᾶ ὅτι '' διὰ τῆς ἁλώσεως ταύτης δὲν ἔπεσε μόνη ἡ κυριευθεῖσα πόλις, δὲν ἔπεσε μόνη ἡ καταλυθεῖσα βασιλεία, ἀλλ᾿ ἐπὶ χρόνον μακρὸν ἐπεσκιάσθη κόσμος ὁλόκληρος πραγμάτων καὶ δογμάτων, ὁ κόσμος ὁ ἑλληνικός ''.
Ὅμως καὶ τὰ πιὸ θλιβερὰ γεγονότα ἔχουν τὴ θετικὴ προσφορά τους, ὅταν τὰ μελετοῦμε καὶ εἴμαστε πρόθυμοι νὰ ἀποδεχθοῦμε τὰ σωτήρια μηνύματά τους. Ἀναζητῶντας αὐτὰ τὰ μηνύματα, ἀνασύρουμε ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς πηγές, πολύτιμα μαθήματα ποὺ ἀποκαλύπτουν τὰ βαθύτερα αἴτια τῆς πτώσεως.
Τὸ 1054 ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία ζοῦσε ἀκόμα στὸ "χρυσὸ αἰῶνα" της. Τὰ σύνορά της ἁπλώνονταν στὴ μεγαλύτερη ἔκταση ποὺ εἶχε γνωρίσει τὰ τελευταῖα 300 χρόνια. Στὴν Ἀνατολή, γιὰ πρώτη φορὰ ἔπειτα ἀπὸ τέσσερις αἰῶνες οἱ κάτοικοι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἦταν ἀσφαλεῖς ἀπὸ ἐξωτερικὲς εἰσβολές, καθὼς τὰ σύνορα ἔφταναν καὶ πάλι ὡς πέρα ἀπὸ τὸν Εὐφράτη.
Ὁ ἑνδέκατος αἰῶνας, ὅμως, ἦταν καὶ αἰῶνας βαθύτατων ἀλλαγῶν τόσο στὸ Βυζάντιο ὅσο καὶ στὴν Δύση. Ἡ ψευδαίσθηση τῆς "διαρκοῦς εἰρήνης" ποὺ ἐξαπλώθηκε στὴ βυζαντινὴ κοινωνία, ἡ κακὴ ἐκτίμηση τῶν ἀπειλῶν καὶ ὁ εὐδαιμονισμὸς τῶν ἀρχόντων ὁδήγησαν στὴν λήψη τραγικῶν ἀποφάσεων. Τραγικότερη ἐξ αὐτῶν, ἡ ἀποστράτευση τοῦ πληθυσμοῦ τῶν Ἀκριτῶν ποὺ ζοῦσαν στὶς περιοχὲς ἐγγὺς τῶν συνόρων τῆς αὐτοκρατορίας καὶ εἶχαν σὰν ἀποστολὴ τὴν ἀσφάλεια τῶν συνόρων καὶ τῶν ἀκριτικῶν περιοχῶν, ἐνῶ ἡ περικοπὴ τῶν στρατιωτικῶν δαπανῶν περιόριζε δραματικὰ τὴν ἰσχὺ τοῦ Στρατοῦ.
Ἐπιπρόσθετα, ἀνίκανοι αὐτοκράτορες διασπάθισαν τὰ τεράστια πλεονάσματα ποὺ εἶχε συγκεντρώσει στὸ Δημόσιο Ταμεῖο ὁ Αὐτοκράτορας Βασίλειος Β' μέχρι τὸ 1025 καὶ ὁδήγησαν τὴν οἰκονομία στὴν πτώχευση. Στὰ μέσα τοῦ 11ου αἰῶνα ἡ διαφθορὰ καὶ ἡ σήψη στὴ λειτουργία τοῦ κράτους ἐντάθηκε μὲ τὸ φαινόμενο της ἐξαγορὰς τῶν ἀξιωμάτων. Ταυτόχρονα αὐξήθηκαν οἱ παροχὲς πρὸς τὴν Αὐλὴ καὶ τοὺς αὐλικοὺς καὶ τοὺς γειτονικοὺς λαοὺς γεγονὸς ποὺ προοδευτικὰ ἄρχισε νὰ δημιουργεῖ χάσμα κοινωνικῶν ἀνισοτήτων στὸ λαό.
Κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ καὶ ἡ ἄμυνα τοῦ κράτους στὴν Ἰταλία καὶ τὴ Βαλκανικὴ δέχεται ἰσχυρὸ πλῆγμα, ἐνῶ νέοι ἐχθροὶ δημιουργοῦν σοβαρὴ ἀπειλὴ καὶ ἀστάθεια στὸ κράτος στὴν Ἀνατολή. Ἐκεῖ οἱ ἐπαρχίες ἄρχισαν νὰ δοκιμάζονται σοβαρὰ ἀπὸ τοὺς Σελτζούκους Τούρκους ποὺ ἐμφανίστηκαν ἀπὸ τὸ Ἀνατολικὸ Τουρκεστάν τῆς Ἀσίας μὲ ἀρχηγό τους τὸν Σελτζούκ. Τὶς καταστροφικὲς εἰσβολὲς τῶν Σελτζούκων στὶς ἀνατολικὲς ἐπαρχίες προσπάθησε νὰ τερματίσει ὁ αὐτοκράτορας Ρωμανός Δ' Διογένης (1067-1071), ποὺ διακρινόταν γιὰ τὸ ἦθος καὶ τὴ γενναιότητά του.
Ἡ ἀποφασιστικὴ μάχη δόθηκε, τὸ 1071, στὸ Ματζικέρτ, περιοχὴ τῆς σημερινῆς Ἀρμενίας, ὅπου ὁ ρωμαϊκός - βυζαντινὸς στρατὸς ἀποδεκατίστηκε. Ἡ ἧττα τῶν Βυζαντινῶν στὸ Ματζικέρτ ἦταν ἐξόχως καθοριστικὴ καὶ ὡς ἐκ τούτου μετατράπηκε σὲ συμφορά, ἀφοῦ μέσα σὲ μιὰ δεκαετία οἱ Τοῦρκοι κατέκτησαν τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς Μ. Ἀσίας καὶ δημιούργησαν τὶς εὐνοϊκὲς συνθῆκες γιὰ τὴν συνέχιση τῶν κατακτήσεών τους μέσα στήν αὐτοκρατορία χωρὶς σοβαρὴ ἀντίσταση.
Ὅτι ὅμως δὲν πέτυχαν οἱ Ἄβαροι, οἱ Πέρσες, οἱ Ἄραβες οἱ Ρῶσοι καὶ τόσοι ἄλλοι, τὸ ἐπέτυχαν οἱ Φραγκολατίνοι μὲ τὴν Δ' Σταυροφορία.
Γράφει ὁ μακαριστὸς π. Γεώργιος Μεταλληνός. ''Ἄν ἡ 29η Μαΐου εἶναι ἡμέρα πένθους γιὰ τὸν Ἑλληνισμό, διότι φέρνει στὴ μνήμη μας τὴν ἅλωση τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς τὸ 1453, ἄλλο τόσο ἀποφρὰς εἶναι γιὰ τὸ Γένος μας καὶ ἡ 13η Ἀπριλίου τοῦ 1204, διότι κατ᾿ αὐτὴν ἔπεσε ἡ Πόλη στοὺς Φράγκους. Τὸ δεύτερο γεγονὸς δὲν ὑστερεῖ καθόλου σὲ σημασία καὶ συνέπειες ἔναντι τοῦ πρώτου''. Τὸ φραγκικὸ χτύπημα ἐναντίον τῆς Πόλης ἦταν τόσο δυνατὸ μὲ τὴ Δ' Σταυροφορία τὸ 1204, ποὺ ἔκτοτε ἡ Κωνσταντινούπολη ἦταν κατὰ τὴν Ἑλ. Ἀρβελέρ «μία πόλη καταδικασμένη νὰ χαθεῖ».
Ἀπὸ τὸ 1321 ἄρχισε στὴ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία μιὰ περίοδος ἐμφυλίων πολέμων, ποὺ στὴν πραγματικότητα ἐπρόκειτο γιὰ ἐνδοδυναστικὲς συγκρούσεις. Παρατηροῦμε ἀφύσικες καὶ ἀνίερες συμμαχίες τῶν βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων μὲ τοὺς Ὀθωμανούς. Ἐδάφη καὶ ἄλλες παραχωρήσεις ἔδιναν οἱ Βυζαντινοὶ αὐτοκράτορες στοὺς Ὀθωμανοὺς σὲ ἀντάλλαγμα τῶν ὑπηρεσιῶν ποὺ τοὺς πρόσφεραν οἱ τελευταῖοι γιὰ νὰ ἀνακτήσουν ἢ διατηρήσουν τὴν ἐξουσία σὲ ἕνα κράτος οὐσιαστικὰ διαλυμένο, συρρικνωμένο ἐδαφικά, ἐξασθενημένο οἰκονομικὰ ἀλλὰ κυρίως ἀναποτελεσματικὸ καὶ ἀδύναμο στρατιωτικά.
O Ἰωσὴφ Βρυέννιος, μεγάλος λόγιος καὶ δάσκαλος τῆς ἐποχῆς, σὲ ἐπιστολὲς καὶ ὁμιλίες, διεκτραγωδεῖ τὴ διαφθορὰ ποὺ εἶχε ἐνσκήψει πρὶν ἀπὸ τὴν ἅλωση. '' Τὸ ἱερατεῖο πρῶτον εἶχε διαφθαρεῖ. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς κληρικοὺς χειροτονοῦνταν μὲ σκοπὸ τὰ χρήματα...... Μὲ πληρωμή, μὲ δωροδοκίες δινόταν ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν καὶ μεταδιδόταν τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου.... Ἡ φιλαυτία βασίλευε, ἐξυπηρετοῦνταν τὰ προσωπικὰ συμφέροντα τοῦ καθενός. ...... ''.
Μὲ τὴν ἀνάρρηση στὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο, στὶς 6 Φεβρουαρίου 1449, τοῦ Κων/νου Παλαιολόγου τοῦ ΙΑ', στὴν Πόλη ἄρχισαν οἱ ἐλπίδες νὰ ἀναπτερώνονται. Ἀμέσως ἄρχισε ὁ Αὐτοκράτορας τὴν ὀργάνωση γιὰ τὴν ἄμυνα. Ὑποσχέσεις ἀπὸ τὴ Δύση γιὰ βοήθεια πολλές. Ἀνταπόκριση περιορισμένη. Ὁ Κων/νος ἀντιλήφθηκε ὅτι πρέπει νὰ στηριχθεῖ μόνο σὲ δικές του δυνάμεις.
Ὅλα αὐτὰ ὅμως μέχρι τὸ 1451, ποὺ στὸ σουλτανικό θρόνο ἀνῆλθε ὁ 21 ἐτῶν Μωάμεθ Β'. Ὁ Κων/νος τότε κατάλαβε πὼς ἦρθε ἡ στιγμὴ τῆς ἀλήθειας. Ὁ Κων/νος δὲν πολέμησε γιὰ νὰ νικήσει, πολέμησε γιὰ νὰ μὴν ἡττηθεῖ ἡ ἀξιοπρέπεια καὶ ἡ τιμὴ τῆς Πόλης. Ὁ Αὐτοκράτωρ πεθαίνει ἀλλὰ δὲν παραδίδεται. Ὁ Κων/νος καὶ τὰ παλληκάρια του μὲ τὸ αἷμα τους ξέπλυναν ὅλες τὶς προηγούμενες ντροπὲς τῆς αὐτοκρατορίας.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς 28ης Μαΐου, τὴν παραμονὴ τῆς ἁλώσεως, μὲ τὸν τελευταῖο ἐμπνευσμένο λόγο του πρὸς τοὺς στρατιῶτες καὶ ἀξιωματικούς του, ὁ Αὐτοκράτορας καθόρισε μὲ λακωνικὴ ἐπιγραμματικότατα τὴν ἀποστολή του, ποὺ ἔκτοτε ἔγινε ἱερὰ παρακαταθήκη τοῦ Γένους:
«...λέγω καὶ παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς, ὡς πάντοτε ἕως τοῦ νῦν ἐποιήσατε, κατὰ τῶν ἐχθρῶν τῆς πίστεως ἡμῶν. ... »
Καὶ ἔρχεται ἡ ὥρα τῆς τελικῆς ἀναμετρήσεως. Ὁ Κων/νος ἀποχαιρετᾶ στὸ παλάτι τοὺς φίλους καὶ συγγενεῖς καὶ παίρνει θέση ὡς πολεμιστὴς πάνω στὶς ἐπάλξεις, μπροστάρης στοὺς 5000 περίπου μαχητές του καὶ στοὺς 2000 περίπου ξένους μισθοφόρους στοὺς ὁποίους ἐπικεφαλῆς ἦταν ὁ Ἰωάννης Λόγγος Ἰουστινιάνης.
Ὁ Κων/νος, μὲ τοὺς συντρόφους του πολεμοῦν '' ...ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς..'' Οἱ γενναῖοι συμπολεμιστές του εἶχαν πέσει γύρω του. Καὶ τότε μὲ παράπονο ἀνέκραξε: «Οὐκ έστι τὶς τῶν Χριστιανῶν τοῦ λαβεῖν τὴν κεφαλὴν μου ἀπ᾿ ἐμοῦ;». Ἴσως ἡ ἐπίκληση αὐτὴ τοῦ Κων/νοῦ νὰ δημιούργησε τὴν κλεφταρματολίτικη παράδοση νὰ παίρνουν τὰ παλληκάρια τὴν κεφαλὴ τοῦ καπετάνιου τους, γιὰ νὰ μὴν πέσει στὰ χέρια τῶν Τούρκων. Ἀργότερα, λένε, τὸ πτῶμα του ἀναγνωρίστηκε ἀπὸ τὰ πορφυρὰ σανδάλια. Σημασία ὅμως ἔχει ὅτι ὁ λαὸς ἔθαψε τὸ βασιλιᾶ στὴν ψυχή του. Ἐκεῖ καὶ τὸν ἀνέστησε.
Ἔτσι ἀναστήθηκε καὶ τὸ Γένος. Ὁ Κων/νος ἔγινε τὸ πτηνὸ Φοίνικας, ποὺ ἀναγεννᾶται ἀπὸ τὴν τέφρα του. Γιατί, ὅπως λέει πάλι ὁ Φραντζής, ὁ Κων/νος «ἐκομίσατο τὸν τοῦ μαρτυρίου στέφανον, μὴ θελήσας προδοῦναι τοῖς ἀνόμοις τὰ βασίλεια, μήτε θελήσας τὸν κίνδυνον διαφυγεῖν, δυνατοῦ ὄντος». Ὅμως καὶ ὁ λαὸς ποτὲ δὲν πίστεψε στὸ θάνατο του. Ὅταν ἕνας ἄνθρωπος γίνεται μὲ τὴ θυσία του ἰδέα καὶ σύμβολο, ἀσφαλῶς δὲν πεθαίνει.
Ὁ ἄγνωστος στιχουργὸς τοῦ «Θρήνου τῆς Πόλης» ἐκφράζει παραστατικὰ τὸ λαϊκὸ αἴσθημα: «Ὦ Κωνσταντῖνε βασιλεῦ, Δραγάζη τὸ πινόμιν εἰπὲ μοι, ποῦ εὑρίσκεσαι, ἐχάθης; ἐκρυβήθης; ἢ ζῆς ἢ καί ἀπέθανες ἐπάνω στὸ σπαθί σου;» Ὁ Κων/νος πράγματι πέθανε ἐπάνω στὸ σπαθί του. Γι᾿ αὐτὸ ζεῖ καὶ θὰ ζεῖ, ὅσο τὸ ἔθνος θὰ τὸν ἀναζητεῖ καὶ θὰ ρωτᾶ, «εἰπὲ μοι, ποῦ εὑρίσκεσαι;»
Ὅταν ἔπεσε ἡ Πόλη, ἡ δόνηση τῆς ὀδύνης, πρῶτα στὴν ἀντίληψη τοῦ λαοῦ μας διαπέρασε τὴν Παναγία. Θυμίζω τὸ πασίγνωστο δημοτικό: ¨ Ἡ Δέσποινα ταράχτηκε καὶ δάκρυσαν οἱ εἰκόνες ''. Καὶ ἀμέσως μετά, ὁ λαὸς μας μέσα στήν μαύρη συμφορά του, ἀπαρηγόρητος αὐτός , νιώθει τὴν ἀνάγκη καὶ σπεύδει νὰ παρηγορήσει πρῶτα τὴν Παναγιά του καὶ τῆς λέει '' Σώπασε Κυρὰ Δέσποινα καὶ μὴ πολυδακρύζεις, πάλι μὲ χρόνους καὶ καιρούς , πάλι δικά μας θά ᾿ναι ''
Πέρασαν ἤδη πεντακόσια ἑξῆντα ἑπτὰ (567 ) χρόνια ἀπὸ τὴν ἀποφράδα ἐκείνη ἡμέρα ποὺ ἀκούστηκε ἡ κραυγὴ " Ἑάλω ἡ Πόλις" . Σήμερα τιμοῦμε τοὺς πεσόντες κατὰ τὴν πολιορκία καὶ κατὰ τὴν Ἅλωση, διαβάζουμε τοὺς θρήνους καὶ τοὺς θρύλους, συγκινούμεθα καὶ διδασκόμεθα. Διότι αὐτὴ εἶναι ἡ ἀξία τῆς ἱστορικῆς μνήμης. Νὰ γίνει κατὰ τὸν Θουκυδίδη '' μάθημα ἐς ἀεί '' γιὰ τὶς νεότερες καὶ τὶς ἐπερχόμενες γενεές.
Δὲν ξεχνᾶμε τὴν Ἅλωση, διότι θυσία τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στὴ Πύλη τοῦ Ἁγίου Ρωμανοῦ ἔθεσε τὶς βάσεις γιὰ τὸ 1821 ἐνῶ μὲ τὸ "....πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν..." ἐμπνέει ἔκτοτε τὰ ΟΧΙ τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
Δὲν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ ἀποδυνάμωση καὶ ἡ ἀπαξίωση τοῦ Στρατοῦ καὶ ἡ ἧττα στὴ Μάχη τοῦ Ματζικέρτ ἀποτέλεσε ''τὴν ἀρχὴ τοῦ δράματος'' γιὰ τὴν παρακμὴ τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.
Δὲν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ παρακμή αὐτή τῆς Αὐτοκρατορίας '' κτίστηκε '' ἀπὸ τὴν ἠθικὴ καὶ πνευματικὴ διαφθορὰ τῶν ἀρχομανῶν ἡγετῶν της, ποὺ ξεπουλοῦν τὰ πάντα στοὺς Φράγκους καὶ δημιουργοῦν, ἀκραῖες κοινωνικὲς ἀνισότητες, διχόνοια καὶ ἔριδες στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ κράτους.
Δὲν ξεχνᾶμε τοὺς Λατίνους Σταυροφόρους τὸ 1204, οἱ ὁποῖοι δίδουν τή ''χαριστική βολή'' στὴ συνοχὴ τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ρωμαϊκῆς - Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.
Μέσα στὸ ζοφερὸ αὐτὸ κλίμα ἀναρχίας καὶ αὐθαιρεσίας, οὐδεμία κρατικὴ ἢ κοινωνικὴ δύναμη ''σήκωνε τὸ βλέμμα'' νὰ ἀντικρίσει τὴν ὀθωμανικὴ λαίλαπα ποὺ εἶχε πλέον κατακλύσει τὰ ἐδάφη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στὰ μισὰ τοῦ 13ου Αἰῶνα, ποὺ ἦταν θέμα χρόνου πιὰ νὰ φθάσει ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς Κωνσταντινούπολης.
Γι᾿ αὐτὸ σήμερα ἐμεῖς ὀφείλουμε νά ''σηκώσουμε τὸ βλέμμα'', ἡγεσία καὶ λαὸς ἑνωμένοι καὶ νὰ ἀντιμετωπίσουμε ἔγκαιρα καὶ μὲ ἀποφασιστικότητα τὶς σύγχρονες ἁλώσεις ποὺ ὑφιστάμεθα. Νὰ ἀκούσουμε τὴν προτροπὴ τοῦ τελευταίου Αὐτοκράτορα ''......παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς.....'' Νὰ ὑπερβοῦμε μὲ θάρρος τὰ φοβικὰ σύνδρομα τοῦ παρελθόντος, νὰ ἀντισταθοῦμε ἀποφασιστικὰ στὸ ξεπούλημα τῆς γλώσσας μας, τῆς ἱστορίας μας καὶ τοῦ ἐθνικοῦ μας πλούτου, στὴν ἀπαξίωση τῆς παιδείας καὶ τῆς Ἑλληνορθόδοξου Παραδόσεώς μας.
Κυρίως ὅμως νὰ ἐνισχύσουμε ἀμέσως καὶ μὲ προοπτικὴ τὴν Ἐθνική μας Ἄμυνα, τόσο σὲ ἔμψυχο δυναμικὸ ὅσο καὶ σὲ ἐξοπλισμὸ καὶ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς προκλήσεις τῶν Τούρκων, Σκοπιανῶν, Ἀλβανῶν καί '' Συμμάχων'', μὲ αὐτοπεποίθηση καὶ ἐθνικὴ ὑπερηφάνεια, '' ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς''. Μόνον ἔτσι θὰ βάλουμε τόν ''ἐθνικὸ φραγμὸ στὶς κερκόπορτες '' τῶν γκρίζων ζωνῶν ποὺ προσπαθοῦν νὰ μᾶς ἐπιβάλουν στὰ ἐδάφη καὶ στὰ πελάγη μας καὶ στὴν ἀλλοίωση τῆς γενετικῆς μας ὑποδομῆς, ἀπὸ τὴν ἐπιδοτούμενη καὶ στοχευμένη μαζικὴ εἴσοδο παρανόμων μεταναστῶν.
Αὐτὲς εἶναι γιὰ ἐμᾶς οἱ Πύλες τοῦ Ἁγίου Ρωμανοῦ ποὺ μᾶς περιμένουν ὡς νέους Παλαιολόγους νὰ τὶς ὑπερασπιστοῦμε νικηφόρα αὐτὴ τὴν φορά. Ἀρκεῖ ΕΜΕΙΣ νὰ τὸ πιστέψουμε!
Ἀντγος (ἐ.ἀ.) Θεόκλητος Ρουσάκης
Ἐπίτιμος Διοικητὴς Β' Σώματος Στρατοῦ
__________________
Ἡ προσθήκη φωτογραφιῶν
εἶναι τοῦ ἱστολογίου μας
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου