Ἅγιος Παΐσιος: Ἡ δικαιολογία ὀφείλεται στὸν ἐγωισμὸ

– Γέροντα, ὅταν δὲν δικαιολογῶ τοὺς ἄλλους γιὰ μιὰ πράξη τους, αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἔχω σκληρὴ καρδιά;

– Δὲν δικαιολογεῖς τοὺς ἄλλους καὶ δικαιολογεῖς τὸν ἑαυτό σου; Μεθαύριο καὶ ὁ Χριστὸς δὲν θὰ σὲ δικαιολογήση. Μπορεῖ σὲ μιὰ στιγμὴ ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου νὰ γίνη σκληρὴ σὰν πέτρα, ἂν φερθῆ μὲ κακία, καὶ σὲ μιὰ στιγμὴ νὰ γίνη πολὺ τρυφερή, ἂν φερθῆ μὲ ἀγάπη. Νὰ ἀποκτήσης μητρικὴ καρδιά. Βλέπεις, ἡ μάνα ὅλα τὰ συγχωρεῖ καὶ καμμιὰ φορὰ κάνει πὼς δὲν βλέπει.

Ὅποιος κάνει σωστὴ πνευματικὴ ἐργασία, γιὰ ὅλους βρίσκει ἐλαφρυντικά, ὅλους τοὺς δικαιολογεῖ, ἐνῶ τὸν ἑαυτό του ποτὲ δὲν τὸν δικαιολογεῖ, ἀκόμη καὶ ὅταν ἔχη δίκαιο. Πάντοτε λέει ὅτι φταίει, γιατὶ σκέφτεται ὅτι δὲν ἀξιοποιεῖ τὶς εὐκαιρίες ποὺ τοῦ δίνονται. Βλέπει λ.χ. ἕναν νὰ κλέβη καὶ σκέφτεται ὅτι καὶ ὁ ἴδιος, ἂν δὲν εἶχε βοηθηθῆ, θὰ ἔκλεβε περισσότερο ἀπὸ αὐτὸν καὶ λέει: «Ὁ Θεὸς ἐμένα μὲ βοήθησε, ἀλλὰ ἐγὼ οἰκειοποιήθηκα τὰ δῶρα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ εἶναι μεγαλύτερη κλεψιά.

Ἡ διαφορὰ εἶναι ὅτι τοῦ ἄλλου ἡ κλεψιὰ φαίνεται, ἐνῶ ἡ δική μου δὲν φαίνεται». Ἔτσι καταδικάζει τὸν ἑαυτό του καὶ κρίνει μὲ ἐπιείκεια τὸν συνάνθρωπό του. Ἤ, ἂν δῆ στὸν ἄλλον ἕνα ἐλάττωμα, εἴτε μικρὸ εἴτε μεγάλο, τὸν δικαιολογεῖ, βάζοντας καλοὺς λογισμούς. Σκέφτεται ὅτι καὶ αὐτὸς ἔχει πολλὰ ἐλαττώματα, τὰ ὁποῖα βλέπουν οἱ ἄλλοι. Γιατί, ἂν ψάξη κανείς, βρίσκει πολλὰ στραβὰ στὸν ἑαυτό του, ὥστε μπορεῖ εὔκολα νὰ δικαιολογῆ τὸν ἄλλον. Πόσα καὶ πόσα δὲν ἔχουμε κάνει! «Ἁμαρτίας νεότητός μου καὶ ἀγνοίας μου μὴ μνησθῇς, Κύριε»[1].

– Ὅταν, Γέροντα, μοῦ ζητήσουν μιὰ ἐξυπηρέτηση καὶ τὴν κάνω πρόθυμα, ἀλλὰ πάνω στὴν βιασύνη κάνω μιὰ μικρὴ ζημιὰ καὶ μοῦ κάνουν παρατήρηση, δικαιολογῶ τὸν ἑαυτό μου.

– Πῆγες νὰ κάνης ἕνα καλό, ἔκανες καὶ μιὰ μικρὴ ζημιά. Δέξου τὴν παρατήρηση γιὰ τὴν μικρὴ ζημιά, γιὰ νὰ λάβης ὁλόκληρη τὴν ἀμοιβή. Ὁ διάβολος εἶναι πολὺ πονηρός. Τὴν τέχνη του τὴν ξέρει ἄριστα. Τὴν πεῖρα τόσων χρόνων νὰ μὴν τὴν ἀξιοποιήση! Σὲ βάζει νὰ δικαιολογηθῆς, γιὰ νὰ χάσης τὴν ὠφέλεια ἀπὸ τὸ καλὸ ποὺ ἔκανες. 

Ὅταν δῆς ἕναν ἄνθρωπο καταϊδρωμένο νὰ σηκώνη στὸν ὦμο του ἕνα φορτίο κι ἐσὺ πᾶς νὰ τοῦ τὸ πάρης, γιὰ νὰ τὸν ἐλαφρώσης, ἔ, αὐτὸ εἶναι κάπως φυσικό. Εἶδες τὸ βάρος ποὺ κουβαλοῦσε, κινήθηκες ἀπὸ φιλότιμο καὶ ἔτρεξες νὰ τὸν βοηθήσης. Τὸ νὰ σηκώσης ὅμως μιὰ κουβέντα ποὺ θὰ σοῦ πῆ ὁ ἄλλος ἄδικα, αὐτὸ ἔχει ψωμί. Ἄν, ὅταν μᾶς κάνουν μιὰ παρατήρηση, ἀμέσως δικαιολογούμαστε, αὐτὸ φανερώνει ὅτι ἔχουμε ἀκόμη μέσα μας ὁλοζώντανο τὸ κοσμικὸ φρόνημα.

– Γέροντα, ποῦ ὀφείλεται ἡ δικαιολογία;

– Στὸν ἐγωισμό. Ἡ δικαιολογία εἶναι πτώση καὶ διώχνει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Πρέπει ὄχι μόνο νὰ μὴ δικαιολογῆται κανείς, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀγαπήση τὴν ἀδικία ποὺ γίνεται εἰς βάρος του. Αὐτὴ ἡ δικαιολογία μᾶς ἔβγαλε ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Ἔτσι δὲν τὸ ἔπαθε ὁ Ἀδάμ; Ὅταν τὸν ρώτησε ὁ Θεός: «μήπως ἔφαγες ἀπὸ τὸ δένδρο ποὺ σοῦ εἶπα νὰ μὴ φᾶς;», ἐκεῖνος δὲν εἶπε: «ἥμαρτον, Θεέ μου, ναί, ἔσφαλα», ἀλλὰ δικαιολογήθηκε. «Ἡ γυναίκα ποὺ μοῦ ἔδωσες, εἶπε, αὐτὴ μοῦ ἔδωσε καὶ ἔφαγα». Σὰν νὰ ἔλεγε: «Ἐσὺ φταῖς ποὺ ἔπλασες τὴν Εὔα»! Μήπως ἦταν ὑποχρεωμένος ὁ Ἀδὰμ σ᾿ αὐτὸ τὸ θέμα νὰ ἀκούση τὴν Εὔα; Ρωτάει ὁ Θεὸς καὶ τὴν Εὔα κι ἐκείνη ἀπαντάει: «Τὸ φίδι μὲ ἀπάτησε»[2]. Ἂν ἔλεγε ὁ Ἀδάμ: «ἥμαρτον, Θεέ μου, ἔσφαλα» καὶ ἂν ἔλεγε καὶ ἡ Εὔα: «ἐγὼ ἔσφαλα», ὅλα θὰ τακτοποιοῦνταν. Ἀλλὰ ἀμέσως δικαιολογία-δικαιολογία.

– Γέροντα, τί φταίει, ὅταν κάποιος δὲν καταλαβαίνη πόσο κακὸ εἶναι ἡ δικαιολογία;

– Τί φταίει; Ὅτι φταίει! Ὅταν κανεὶς δικαιολογῆ συνεχῶς τὸν ἑαυτό του καὶ νομίζη ὅτι οἱ ἄλλοι δὲν τὸν καταλαβαίνουν, ὅτι ὅλοι εἶναι ἄδικοι καὶ αὐτὸς εἶναι ποὺ πάσχει, εἶναι τὸ θύμα, ἀπὸ ᾿κεῖ καὶ πέρα εἶναι ἀνεξέλεγκτος. Καὶ τὸ παράξενο μερικὲς φορὲς ποιό εἶναι; Ἐνῶ ὁ ἴδιος ἔχει ἀδικήσει καὶ φταίει, λέει: «Ἐγὼ θὰ τὴν δεχόμουν τὴν ἀδικία, ἀλλὰ δὲν θέλω νὰ κολασθῆ ὁ ἄλλος». Πάει δηλαδὴ νὰ δικαιολογηθῆ, δῆθεν ἀπό... ἀγάπη, γιὰ νὰ ἔρθη σὲ συναίσθηση ὁ ἄλλος, ἀπὸ τὸν ὁποῖο νομίζει ὅτι ἀδικήθηκε, καὶ νὰ μὴν κολασθῆ! Ἢ ἀρχίζει νὰ δίνη ἕνα σωρὸ ἐξηγήσεις, μὴν τυχὸν καταλάβη ὁ ἄλλος κάτι λάθος καί... κολασθῆ! Βλέπετε ὁ διάβολος τί λεπτὴ ἐργασία κάνει;

Ἀπὸ τὸ βιβλίο Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου ΛΟΓΟΙ Γ' «Πνευματικὸς ἀγώνας»
______________________

[1] Ψαλμ. 24, 7.

[2] Βλ. Γέν. 3, 11–13.

«Πᾶνος»