Λάμπρος Σκόντζος: Ἅγιος Συμεών Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοῦ 

 

Κατὰ τὴν ὑστεροβυζαντινὴ περίοδο ἐμφανίστηκαν καὶ ἔδρασαν πολλοὶ ἀξιόλογοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, μὲ μεγάλη προσφορὰ στὴ Θεολογία. Μάλιστα μπορεῖ νὰ χαρακτηριστῇ ἡ ἐποχὴ αὐτή, ὡς περίοδος ἄνθισης τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, τὴ στιγμὴ ποὺ ἦταν σὲ ἐξέλιξη μιὰ γιγάντια προσπάθεια ἀπὸ τοὺς αἱρετικοὺς δυτικούς, γιὰ τὴ νόθευσή της. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε καὶ ὁ ἅγιος Συμεὼν ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἀπὸ τὶς σημαντικότερες προσωπικότητες τῆς Ἐκκλησίας μας κατὰ τὸν 14ο καὶ 15ο αἰῶνα. 

Δυστυχῶς οἱ πληροφορίες γιὰ τὸ βίο του εἶναι πολὺ λίγες. Γεννήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη στὰ μισὰ τοῦ 14ου αἰῶνα. Τὸ ὄνομά του Συμεὼν εἶναι προφανῶς τὸ μοναχικό του καὶ δὲ γνωρίζουμε τὸ κοσμικό του. Φαίνεται ὅτι καταγόταν ἀπὸ ἐπιφανῆ οἰκογένεια καὶ εἶχε τὴν δυνατότητα νὰ λάβῃ σοβαρὴ μόρφωση. Σπούδασε φιλοσοφία, ἀλλὰ περισσότερο τὸν κέρδισε ἡ Θεολογία. Κατὰ τὴν ἐφηβική του ἡλικία εἶχε πάρει τὴν ἀπόφαση νὰ ἀκολουθήσῃ τὸ μοναχικὸ βίο. Ἔτσι ἐγκαταβίωσε σὲ κάποια μονὴ κοντὰ στὴ Βασιλεύουσα καὶ συνδεόταν πνευματικὰ μὲ τοὺς ἀδελφοὺς Ξανθόπουλους. Λίγο μετὰ χειροτονήθηκε ἱερομόναχος. 

Ἀνάμεσα στὰ ἔτη 1410-1418 ἐκλέχτηκε ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Προφανῶς σὲ αὐτὸ συνετέλεσε ἡ φήμη του ὡς ἄριστος Θεολόγος καὶ πνευματικὸς ἄνδρας. Ἡ χειροτονία του ἔγινε στὴν Κωνσταντινούπολη. Ὅμως ἡ ἐνθρόνισή του ἄργησε ἀρκετὰ λόγῳ διαφόρων συγκυριακῶν προβλημάτων. Προφανῶς ἡ καθυστέρηση ὀφείλονταν καὶ στὴν ταπεινότητά του, καθ’ ὅτι θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ἀδύναμο νὰ ἀναλάβῃ τὸ ἀρχιερατικὸ βάρος τοῦ θρόνου τῆς συμβασιλεύουσας πόλεως. Αὐτὸ προκύπτει καὶ ἀπὸ τὴ σχετικὴ φρασεολογία του στὰ σωζόμενα ἔγγραφα, ποὺ εἶχε ὑπογράψῃ κατὰ τὴν ἀρχιερατεία του. 

Ἡ ἀρχιερατική του διακονία στὴ Θεσσαλονίκη δὲν ὑπῆρξε δυστυχῶς εἰρηνική, διότι συνέπεσε μὲ τὴν παρακμὴ καὶ τὸ τέλος τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας καὶ μὲ τὴν κατάκτηση τῆς πόλεως, ἀρχικὰ ἀπὸ τοὺς Βενετοὺς (1423-1430) καὶ λίγο μετὰ τὸ θάνατό του, ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς (1430-1912). Ποίμαινε ἕναν λαό, ὁ ὁποῖος βίωνε τὸ φάσμα τῆς καταστροφῆς καὶ τοῦ ἀφανισμοῦ. Παρ’ ὅλα αὐτά, ὁ ἴδιος στάθηκε ἀληθινὸς πατέρας καὶ πιστὸς ποιμένας τοῦ λαοῦ του, στηρίζοντάς τον μὲ ὅλες του τὶς δυνάμεις. Ταυτόχρονα εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσῃ καὶ τὶς λυσσαλέες ἐπιθέσεις τῶν αἱρετικῶν παπικῶν, οἱ ὁποῖοι ἐπιδίωκαν τὴν ἅλωση τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς καὶ τὴν ὑποταγή της στὸν πάπα, μὲ τὴ νόθευση τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας, μὲ τὰ αἱρετικὰ παπικὰ δόγματα, ἀφοῦ εἶδαν ὅτι δὲν μποροῦσαν μὲ τὴ βία (σταυροφορίες).

 
Ὁ ἅγιος Συμεὼν ἤθελε τὴν Ἐκκλησία ἑνωμένη, παρ’ ὅλες τὶς διαφωνίες τῶν διαφόρων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν γιὰ τὸν τρόπο προσεγγίσεως τῶν δυτικῶν, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀνέμεναν τὴ σωτηρία ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ ἀπειλή. Ἔτσι ἀνάπτυξε στενὲς σχέσεις μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Παράλληλα ἄρχισε ἕνα μεγάλο ἀγῶνα γιὰ τὴν ἀναδιοργάνωση τῆς Ἐκκλησίας στὴ Θεσσαλονίκη καὶ στὴν εὐρύτερη Μακεδονία. Κάποιοι μελετητὲς χωρίζουν τὸ μεγάλο ποιμαντικὸ ἔργο του σὲ τρία σημεῖα. Τὸ πρῶτο ἦταν ὁ προφορικὸς καὶ γραπτὸς λόγος του. Ἔγραφε νυχθημερὸν θεολογικὰ ἔργα, πραγματεῖες καὶ ἐπιστολές, τὶς ὁποῖες ἀπεύθυνε σὲ ἐπισκόπους καὶ κληρικοὺς τῆς δικαιοδοσίας του, ἀλλὰ καὶ πέραν τῶν ὁρίων τῆς ἐπαρχίας του, ὅπως γιὰ παράδειγμα στὴν Κρήτη. Μέσῳ αὐτῶν προσπαθοῦσε νὰ στηρίξῃ τοὺς ὀρθοδόξους ἀπὸ τὸν ἀνελέητο προσηλυτισμό, ποὺ ἀσκοῦσαν οἱ αἱρετικοὶ εἰς βάρος τους. Νὰ ἀποδείξῃ τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία ὡς τὴν μόνη ἀληθινὴ καὶ σώζουσα πίστη καὶ τὴν Ὀρθοδοξία ὡς τὴν μόνη ἀληθινὴ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τὸ δεύτερο ἦταν ἡ ἄσκηση τῆς φιλανθρωπίας πρὸς τοὺς φτωχοὺς καὶ ἐνδεεῖς, οἱ ὁποῖοι αὐξάνονταν μὲ γεωμετρικὴ πρόοδο, σὲ μιὰ περίοδο ἀπίστευτης ἀβεβαιότητας.

 

Ὁ ἅγιος ἐπίσκοπος ὀργάνωσε μιὰ καταπληκτικὴ φιλανθρωπικὴ δραστηριότητα, σώζοντας χιλιάδες ἀνθρώπους ἀπὸ τὸ φάσμα τοῦ θανάτου. Τὸ τρίτο ἦταν ἡ μέριμνά του γιὰ τὴν λειτουργικὴ ἀναγέννηση τῆς ἐπισκοπικῆς του περιφέρειας. Κι’ αὐτὸ διότι πίστευε πὼς ἡ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ βάση τῆς ἑνότητας καὶ τῆς γνησιότητας τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος. Τὰ πάμπολλα ξενόφερτα καὶ παρείσακτα στοιχεῖα στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, δημιουργοῦσαν πρόβλημα αὐθεντικότητας στὴν Ἐκκλησία, διότι ἦταν ἀντίθετα ἀπὸ τὸ ὀρθόδοξο δόγμα. Κάθε ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὴν γνήσια λειτουργικὴ παράδοση, ἦταν παράθυρο ἐξόδου ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Τὰ σωζόμενα ἔργα του εἶναι γεμᾶτα ἀπὸ τὴν προσπάθειά του νὰ καθαρθῇ ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὰ μὴ παραδοσιακὰ λειτουργικὰ στοιχεῖα. 

Ἡ πτώση τῆς Θεσσαλονίκης στοὺς ἀλλόδοξους αἱρετικοὺς παπικοὺς Βενετοὺς γέμισε μὲ πικρία τὸν ἅγιο Συμεών, διότι ἦταν προσηλωμένος. Παρ’ ὅλα αὐτὰ ὅμως φαίνεται ὅτι θεωροῦσε πιὸ ἤπια τὴν βενετικὴ κατοχὴ ἀπὸ τὴν ὀθωμανική, διότι οἱ μὲν παπικοὶ ἦταν αἱρετικοί, οἱ δὲ Ὀθωμανοὶ ἀλλόθρησκοι, ἔχοντας ὁλωσδιόλου ἀσύμβατη θρησκευτικὴ πίστη μὲ τὸν Χριστιανισμό. Κάποιοι θεωροῦν τὸν ἅγιο Συμεών, ἀπὸ τὴ στάση του αὐτή, ὡς δῆθεν φιλοπαπικό. 

Αὐτὸ ὅμως δὲν εὐσταθεῖ, διότι, ἀπὸ τὰ ἔργα του ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὴ βαθειὰ προσήλωσή του στὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴ σφοδρὴ ἀντίθεσή του πρὸς τοὺς αἱρετικοὺς παπικούς. Ἀναδείχτηκε πιστὸς καὶ ἄξιος συνεχιστὴς τῆς Ἡσυχαστικῆς Θεολογίας τοῦ προκατόχου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ (1296-1360) καὶ τῶν ἄλλων ἡσυχαστῶν. Ὁ ἡσυχασμὸς ἦταν τὸ ὀρθόδοξο δόγμα, τὸ ὁποῖο πολεμήθηκε περισσότερο ἀπὸ τοὺς παπικούς. Στὸ μεγάλο θεολογικό του ἔργο εἶναι καταφανὴς ὁ σεβασμός του στὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας. Τὰ θεολογικά του σχόλια καὶ ὑπομνήματα στὰ λειτουργικὰ κείμενα, εἶναι βαθύτατα διαποτισμένα ἀπὸ τὸ γνήσιο πνεῦμα τῶν μεγάλων Πατέρων καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν Ἱερῶν Συνόδων. Γιὰ ἐκεῖνον ἡ γνήσια παράδοση εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία συμφωνεῖ μὲ τὴν ἀρχέγονη ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. 

Ὁ ἅγιος Συμεὼν κοιμήθηκε ξαφνικὰ τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1429. Τὸ περίεργο εἶναι πώς, ἐνῷ ἡ θέση του στὴν Ἐκκλησία καὶ στὰ θεολογικὰ γράμματα, ὑπῆρξε πάντα σημαντική, ἐν τούτοις ἡ ἁγιοκατάταξή του ἄργησε πολύ. Κατατάχτηκε στὸ Ἁγιολόγιο τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, μόλις τὸ 1981 καὶ ἡ μνήμη του ὁρίστηκε νὰ τιμᾶται στὶς 15 Σεπτεμβρίου.

__________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ

«Πᾶνος»