Τὸ θέμα τώρα εἶναι ἂν ἡ Θεολογία εἶναι ἐπιστήμη ἢ δὲν εἶναι ἐπιστήμη. Καί, ἂν εἶναι, τί εἴδους ἐπιστήμη εἶναι; Σήμερα ἡ Θεολογία συγκαταλέγεται μεταξὺ τῶν θεωρητικῶν ἐπιστημῶν μὲ τὴν σημερινὴ ὅμως ἔννοια τῆς λέξεως θεωρητικὸς καὶ ὄχι μὲ τὴν Πατερικὴ ἔννοια τῆς λέξεως θεωρητικός.
Ἀπὸ Πατερικῆς ἀπόψεως ἡ Θεολογία εἶναι βέβαια θεωρητικὴ ἐπιστήμη, διότι ἔχει νὰ κάνη μὲ τὴν θεωρία, ποὺ αὐτὴ κάνει τὸν θεολόγο. Στὴν Πατερικὴ παράδοσι ἡ λέξις θεωρία σημαίνει ὅρασις. Θεωρία δηλαδὴ ἔχει ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος βλέπει. Καὶ θεολογικὰ βλέπει κανεὶς μὲ δύο τρόπους:
Πρῶτον βλέπει μέσῳ τῆς ἐνδιαθέτου πίστεως, μέσῳ δηλαδὴ τῆς νοερᾶς προσευχῆς, διότι ἡ νοερὰ προσευχὴ εἶναι ἕνα εἶδος θεοπτίας, κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος βλέπει τὸν Θεὸν μὲ τὴν ἔννοια ὅτι αἰσθάνεται τὸν Θεὸν νὰ προσεύχεται μέσα του. Αὐτὴ ἡ αἴσθησις λέγεται νοερὰ αἴσθησις καὶ εἶναι μία καθαρὴ ἐμπειρία.
Αὐτὴ ἡ νοερὰ αἴσθησις εἶναι ἡ πρώτη βαθμὶς τῆς θεωρίας. Ἡ δεύτερη βαθμὶς αὐτῆς τῆς θεωρίας εἶναι ἡ θέωσις, ποὺ εἶναι ἡ ἴδια ἡ θεοπτία, δηλαδὴ ἡ θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός, κατὰ τὴν ὁποία καταργεῖται ἡ εὐχή.
Κατὰ τὴν θεωρία θεραπεύεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου. Ἐφ᾿ ὅσον λοιπὸν πρόκειται περὶ τῆς θεραπείας ἑνὸς ἀρρώστου, τοῦ ὁποίου δὲν δουλεύει ὁ νοῦς του, αὐτὸ σημαίνει ὅτι αὐτὴ ἡ Παράδοσις δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθῆ ὡς θεωρητικὴ ἐπιστήμη μὲ τὴν σημερινὴ ἔννοια τῆς λέξεως θεωρητική, ἀλλὰ ἀντιθέτως εἶναι μία καθαρὰ θετικὴ ἐπιστήμη, τοὐλάχιστον ὅσο θετικὴ ἐπιστήμη εἶναι ἡ ψυχιατρικὴ ἐπιστήμη.
Τὸ ἀξιοσημείωτο ἐδῶ εἶναι ὅτι, ἐνῶ ὁ ψυχίατρος δὲν γνωρίζει ἀκριβῶς πάντοτε ἀπὸ τί πάσχει ὁ ἄρρωστός του καὶ δὲν γνωρίζει ἀκριβῶς πάντοτε τί χρειάζεται ὁ ἄρρωστός του γιὰ νὰ θεραπευθῆ, ἡ Ὀρθόδοξος Θεολογία καὶ θεραπευτικὴ πάντα γνωρίζει ἀπὸ τί ἀκριβῶς πάσχει ὁ ἄνθρωπος, ὁ κάθε ἄνθρωπος, καὶ σὲ τί ἀκριβῶς συνίσταται ἡ θεραπεία.
Ἡ Ὀρθόδοξος Θεολογία δὲν ἔχει καμμία σχέσι μὲ τὸν στοχασμὸ οὔτε μὲ τὴν ὁποιασδήποτε μορφῆς ἔκστασι οὔτε μὲ τὸν διαλογισμό64. Ἡ κάθαρσι τῆς καρδιᾶς εἶναι μία συγκεκριμένη διαδικασία, ποὺ δὲν ἔχει σχέσι μὲ τὰ προηγούμενα. Πρόκειται γιὰ τὴν κάθαρσι τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νὰ βρῆ τὴν ψυχική του ὑγεία καὶ εἶναι ἡ διαδικασία αὐτὴ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ἡ ἴδια.
Κατὰ τὴν κάθαρσι διώχνονται ἀπὸ τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ὄχι μόνο οἱ κακὲς σκέψεις, ἀλλὰ καὶ οἱ καλὲς σκέψεις. Αὐτὸ ἔχει πολὺ μεγάλη σημασία. Διότι, ὅταν ὁ νοῦς καθαρισθῆ ἀπὸ ὅλες τὶς σκέψεις, ὅλους τοὺς λογισμοὺς καθὼς καὶ ἀπὸ τὰ πάθη, τότε μόνο μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος, ὁ νοῦς του δηλαδὴ ὁ κεκαθαρμένος, νὰ δεχθῆ τὴν ἐνοίκησι τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν καρδιά του. Τότε δηλαδὴ ἔρχεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καὶ προσεύχεται ἀδιαλείπτως στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ παραβολὴ τοῦ σπορέως εἶναι στὴν οὐσία της διδασκαλία περὶ τοῦ τρόπου τῆς ἀποκτήσεως τῆς νοερᾶς προσευχῆς. Ὁ σπόρος φυτρώνει καὶ ἀνθεῖ. Ἡ ἄνθησις εἶναι ἡ κατάστασις τοῦ φωτισμοῦ, κατὰ τὴν ὁποία ἡ νοερὰ προσευχὴ ἐνεργεῖται γιὰ λογαριασμὸ τοῦ ἀνθρώπου ἀδιαλείπτως, ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ πιὸ μεγάλη ἄνθησις μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι ἡ θέωσις.
Ἡ Ὀρθοδοξία τώρα εἶναι θρησκεία ἢ δὲν εἶναι θρησκεία; Ὑπάρχουν πολλοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἐγώ, ποὺ ὑποστηρίζομε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι θρησκεία. Διότι θρησκεία ἴσον δεισιδαιμονία. Ὁ θρησκευόμενος εἶναι ἕνας δεισιδαίμων, ὁ ὁποῖος ἔχει ὡρισμένες φαντασιοπληξίες περὶ Θεοῦ καὶ ὁ ὁποῖος δεισιδαιμονικὰ καταφεύγει στὴν θρησκεία εἴτε γιὰ βοήθεια, γιὰ νὰ μπορέση δηλαδὴ νὰ ἀνταπεξέλθη στὶς δυσκολίες του στὸν κόσμον αὐτὸν εἴτε ἀπὸ τὸν φόβο τοῦ θανάτου εἴτε ἀπὸ φτώχεια εἴτε ἀπὸ ψυχολογικὴ ἀνασφάλεια.
Γι᾿ αὐτὸ βλέπει κανεὶς καὶ πλουσίους νὰ θρησκεύουν. Δὲν εἶναι μονοπώλιο τῶν φτωχῶν ἡ θρησκεία. Αὐτὸ οἱ Μαρξιστὲς βέβαια δὲν μποροῦν νὰ τὸ καταλάβουν, ἀφοῦ νομίζουν ὅτι, ἅμα ἐξαλειφθῆ ἡ φτώχεια καὶ ἐλευθερωθῆ ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸν φόβο του νὰ πεθάνη ἀπὸ τὴν πεῖνα, μετὰ δὲν θὰ χρειάζεται νὰ θρησκεύη· θὰ τοῦ εἶναι ἄχρηστη ἡ θρησκεία.
Ὁ Κομμουνισμὸς τώρα65 ὑπόσχεται «λαγοὺς μὲ πετραχήλια», ἀρκεῖ νὰ ἐπικρατήση ὡς πολιτικὸ καθεστώς. Ὡς ἰδέα βέβαια εἶναι ὡραῖος ὁ Κομμουνισμός, ὡς κοινωνία ἰσότητος. Στὴν πρᾶξι ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ συμβῆ ἔτσι. Γιὰ νὰ ὑπάρξη πραγματικὴ ἰσότης, πρέπει νὰ προηγηθῆ ἡ θεραπεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητος.
Ἄν αὐτὴ δὲν θεραπευθῆ, ὁποιοδήποτε ἰδεολογικὸ ἢ πολιτικὸ σύστημα, ὅσο τέλειο κι ἂν εἶναι, δὲν μπορεῖ νὰ ἐφαρμοσθῆ. Διότι πάντα θὰ ὑπάρχουν μέσα σ᾿ αὐτὸ ἄνθρωποι συμφεροντολόγοι καὶ ὄχι πραγματικοὶ ἰδεολόγοι, οἱ ὁποῖοι θὰ διαβρώνουν τὸ σύστημα.
Σημειώσεις
______________
64. Γιόγκα κλπ.
65. Το έτος 1983.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου