Μέρος Α΄ - Ἡ προφορὰ καὶ ἡ σημασία τῆς ἀρχαίας ἑβραϊκῆς λέξης פסח ποὺ μεταγράφηκε ὡς πάσχα
Πολλοὶ ἀπὸ ἐμᾶς μπορεῖ νὰ ἔχουμε μείνει γιὰ χρόνια μὲ τὴν ἐντύπωση ὅτι ἡ λέξη «πάσχα», ὄχι μόνο σημαίνει στὰ ἑβραϊκὰ «διάβαση», ἀλλὰ καὶ ὅτι προφερόταν τὴν ἐποχὴ τοῦ Χριστοῦ περίπου ὡς «πέσαχ», δηλαδὴ σχεδὸν ὅπως προφέρεται στὴν σύγχρονη ἑβραϊκὴ γλῶσσα.
Μάλιστα, ἀρκετοὶ εἴχαμε μάθει νὰ συνδέουμε τὴν λέξη αὐτὴ μὲ τὴν διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας ἀπὸ τοὺς Ἰσραηλῖτες.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς ὄχι.
Γιὰ νὰ τὸ δοῦμε, ὅμως, ὅλο αὐτό, θὰ πρέπει νὰ μιλήσουμε λίγο πιὸ ἀναλυτικά, μὲ κάποια συγκεκριμένα στοιχεῖα, κάτι ποὺ σημαίνει ὅτι χρειάζεται λίγη ὑπομονή, ἐπιμονὴ καὶ προσοχή.
Ἂς ξεκινήσουμε, λοιπόν!
Τὸ πρῶτο, ἀλλὰ βασικό, ποὺ πρέπει νὰ προσέξουμε εἶναι ὅτι, σύμφωνα μὲ τὸ βιβλίο τῆς Ἐξόδου, ἡ λέξη «πάσχα» ἦταν ἡ ὀνομασία ποὺ ἔδωσε ὁ Θεὸς στὸ πρόβατο (= ἀρνὶ ἢ κατσίκι, Ἔξοδος 12,51 ) ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ θυσιάσουν οἱ Ἰσραηλῖτες γιὰ νὰ βάλουν τὸ αἷμα του στὶς θύρες τῶν σπιτιῶν τους σὰν σημάδι γιὰ προστασία, ὥστε νὰ τὸ δῇ ὁ ὁλοθρεύων2 καὶ νὰ τὰ προσπεράσῃ, τὴν βραδιά, ἀκριβῶς, ποὺ θὰ διερχόταν ὁ Θεὸς μέσα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο γιὰ νὰ θανατώσῃ τὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων:
«καὶ ἔδεσθε αὐτὸ μετὰ σπουδῆς· πάσχα ἐστὶ Κυρὶῳ» Ἔξοδος 12, 11
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-11.htm
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-11.htm
«Ἐκάλεσε δὲ Μωυσῆς πᾶσαν γερουσίαν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ εἶπε πρὸς αὐτοὺς· ἀπελθόντες λάβετε ὑμῖν αὐτοῖς πρόβατον κατὰ συγγενείας ὑμῶν καὶ θύσατε τὸ πάσχα» Ἔξοδος 12, 21
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-21.htm
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-21.htm
Θεωρεῖται ὅτι λέξη αὐτὴ προῆλθε ἀπὸ ἀρχαία μεταγραφὴ3 στὰ ἑλληνικά, εἴτε τῆς ἑβραϊκῆς λέξης (פסח), εἴτε τῆς ἀραμαϊκῆς λέξης (פסחא).
(Λίγο παρακάτω θὰ δοῦμε τὸ τί ἀπὸ τὰ δυὸ φαίνεται νὰ ἰσχύῃ πραγματικά).
Γνωρίζουμε, πάλι, ὅτι τόσο τὸ ἀρχαῖο ἑβραϊκὸ ἀλφάβητο, ὅσο καὶ τὸ ἀραμαϊκό, διέθεταν μόνο σύμφωνα4.
Τὸ ἑβραϊκὸ ἀλφάβητο στὴν παλαιο - ἑβραϊκὴ καὶ στὴν τετράγωνη γραφή. Στὴν τελευταία, ὅταν ὑπάρχει καὶ τελικὸ σύμβολο, παρατίθεται μετά το « / ». Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι ἡ ὀνομασία τους μπορεῖ νὰ διαφέρῃ σὲ κάποια συγγράμματα, ὅπως καὶ μικρὲς διαφορὲς βλέπουμε νὰ ὑπάρχουν καὶ στοὺς συμβολισμοὺς κάποιων γραμμάτων τῆς παλαιο - ἑβραϊκῆς ποὺ παρουσιάζονται σὲ παραλλαγές. Νὰ σημειωθῇ, ἐπίσης, ὅτι τὸ ἄλεφ καὶ τὸ ἄγιν δὲν ἀντιστοιχοῦν σὲ κάποιο ἦχο, ἀλλὰ ἁπλᾶ δίνουν ὁδηγία γιὰ κανονικὴ ἢ φαρυγγικὴ προφορά, περίπου, ὅπως κάνει καὶ ἡ ψιλὴ καὶ ἡ δασεῖα, ἀντίστοιχα, στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά
Αὐτὸ σημαίνει ὅτι, ὅταν διαβάζει κανεὶς ἕνα ἀρχαῖο ἑβραϊκὸ ἢ ἀραμαϊκὸ κείμενο, εἶναι ἀπίθανο νὰ καταλάβῃ, τόσο ποιά, ἀκριβῶς, φωνήεντα ὑπῆρχαν τότε μέσα στὴν κάθε λέξη του, ὅσο καὶ σὲ ποιές θέσεις της βρίσκονταν αὐτά, ἐκτὸς καὶ ἂν ἔχει ὑπόψη του κάποια συγκεκριμένα στοιχεῖα γιὰ τὸ πὼς αὐτὴ προφερόταν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη.
Τέτοια στοιχεῖα μποροῦμε νὰ ἀντλήσουμε ἔμμεσα, συγκρίνοντας τὶς ἑβραϊκὲς λέξεις τῶν βιβλικῶν κειμένων μὲ ἀντίστοιχες λέξεις ποὺ προέκυψαν ἀπὸ ἀρχαῖες μεταγραφές τους σὲ ἄλλες γλῶσσες ποὺ εἶχαν φωνήεντα6.
Λέξεις ποὺ προέκυψαν μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο συναντᾶμε πολὺ συχνὰ στὴν λεγόμενη Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα (3ος - 1ος αἰῶνας μ.Χ7 καὶ στὰ κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης (1ος αἰῶνας μ.Χ) π.χ. Σινᾶ: (סיני), Γαβριήλ: (גבריאל), Δεββώρα»: (דּברה), Ῥἀββάθ: (רבת), «Γόμορρα»: (עמרה) κ.λ.π.
Βέβαια, δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι μᾶς δίνουν σίγουρα κάποιες πληροφορίες γιὰ τὴν προαιχμαλωσιακὴ προφορά τους, ἀλλά, τοὐλάχιστον, μποροῦμε νὰ ἰσχυριστοῦμε ὅτι μᾶς παρέχουν ἀρκετὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν συγκεκριμένη περίοδο ποὺ ἔγινε αὐτὴ ἡ μεταγραφή.
Κάποια στιγμή, πολὺ ἀργότερα, λόγιοι Ἑβραῖοι ποὺ ὀνομάζονται Μασορῖτες (6ος - 10ος αἰῶνας μ.Χ.) ἐπιχείρησαν, τόσο νὰ διασώσουν καὶ νὰ διορθώσουν τὰ ἑβραϊκὰ κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ποὺ εἶχαν τὴν ἐποχή τους στὰ χέρια τους, ὅσο καὶ νὰ τὰ φωνηεντίσουν, δηλαδὴ νὰ προσθέσουν τὰ φωνήεντα πού, ἐκεῖνοι πίστευαν ὅτι ἔλειπαν, ὥστε νὰ γίνουν ἐκεῖνα πιὸ σαφῆ καὶ κατανοητά.
Ἔτσι, προέκυψαν διάφοροι κώδικες (π.χ. Χαλεπίου, Λένινγκραντ) ποὺ εἶναι γνωστοὶ στὸ σύνολό τους μὲ τὸ ὄνομα μασοριτικὸ κείμενο.
Τὸ τελευταῖο, προφανῶς, εἶναι κατὰ πολὺ μεταγενέστερο τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τῶν κειμένων τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Παρ᾿ ὅλο, ὅμως, ποὺ αὐτὸ «πλασάρεται» πολλὲς φορὲς ὡς τὸ πρωτότυπο βιβλικὸ κείμενο, στὴν πραγματικότητα δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχυριστῇ κανεὶς κάτι τέτοιο, ἀφ᾿ ἑνός, λόγῳ τῆς «παρέμβασης» τῶν ἴδιων τῶν Μασοριτῶν στὰ κείμενα καί, ἀφ᾿ ἑτέρου, ἐξ αἰτίας τῆς χρονικῆς ἀπόστασής τους ἀπὸ τὴν ἐποχὴ συγγραφῆς τῶν πρωτότυπων κειμένων, ποὺ εἶχε ὡς λογικὴ συνέπεια τὴν συσσώρευση σφαλμάτων στὰ κείμενα ποὺ ἐκεῖνοι παρέλαβαν, κυρίως, λόγῳ τῶν πολλῶν, σὲ βάθος χρόνου, ἀντιγραφῶν τῶν χειρογράφων, κατὰ τὶς ὁποῖες ἦταν φυσικὸ νὰ γίνουν λάθη.
Τὸ παραπάνω φαίνεται ἀπὸ τὶς διαφορὲς ποὺ βλέπουμε νὰ ἔχῃ αὐτὸ ἀπὸ ἄλλα διασωθέντα ἑβραϊκὰ κείμενα π.χ. ἀπὸ χειρόγραφα τῆς Νεκρᾶς θάλασσας8, τὸν πάπυρο τοῦ Nash κ.ἄ.9
Ὁ πάπυρος τοῦ Nash10, ὁ ὁποῖος χρονολογεῖται κάπου στὸν δεύτερο αἰῶνα π.Χ. καὶ περιέχει τις Δέκα Ἐντολὲς καὶ τὸ Shema11. Τὸ κείμενο θεωρεῖται ὅτι εἶναι πιὸ κοντὰ στὸ κείμενο των Ἑβδομήκοντα παρὰ στὸ μασοριτικό.
Πηγή: https://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-OR-00233/4
Γι’ αὐτό, δὲν πρέπει νὰ ἐμπιστευόμαστε τυφλὰ καὶ ἀπόλυτα τὸ μασοριτικὸ κείμενο.
Μποροῦμε, ὅμως, νὰ τὸ θεωροῦμε ὡς ἕνα πολὺ χρήσιμο κείμενο ποὺ πρέπει διαρκῶς νὰ ἀντιπαραβάλλουμε μὲ ὅλα τὰ ἄλλα ποὺ ἔχουμε στὴν διάθεσή μας, μήπως καὶ μπορέσουμε νὰ φτάσουμε πιὸ κοντὰ στὴν ἀρχικὴ μορφὴ τῶν πρωτότυπων βιβλικῶν κειμένων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τὰ ὁποῖα, δυστυχῶς, ἔχουν χαθεῖ.
Φωνηεντισμένη, τώρα, ἡ ἑβραϊκὴ λέξη (פסח), στὸ μασοριτικὸ κείμενο παρατίθεται ὡς «πέσαχ»: (פָּסַח)12.
Πολλοὶ μελετητές, βλέποντάς το τελευταῖο, θεώρησαν ὅτι ἡ προφορὰ αὐτὴ ταυτιζόταν μὲ τὴν ἀρχικὴ τῆς συγκεκριμένης λέξης.
Στὴν πραγματικότητα, ὅμως, δὲν μποροῦμε, οὔτε νὰ ἐμπιστευτοῦμε τὰ φωνήεντα ποὺ βάζουν οἱ Μασορίτες στὶς λέξεις, οὔτε νὰ ἰσχυριστοῦμε ὅτι αὐτὲς ἀκούγονταν στὴν ἀρχαιότητα μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ ἐκεῖνοι τὶς καταγράφουν, ὅπως συνηθίζεται νὰ λέγεται ἀπὸ πολλούς.
Καὶ τοῦτο ἐπειδὴ ὑπάρχει πάντα ὁ κίνδυνος νὰ κάνουμε κάποιο «φωνητικὸ ἀναχρονισμό».
Τὸ λέμε αὐτό, γιατί πολλὲς φορὲς βλέπουμε νὰ ὑπάρχουν διαφορὲς στὰ φωνήεντα (σὲ κάποιες περιπτώσεις ἀκόμα καὶ στὰ σύμφωνα π.χ. Ἐδὲμ καὶ Ἔδεν: (עֵדֶן)) τῶν λέξεων ποὺ ἐκεῖνοι παραθέτουν σὲ σχέση μὲ τὶς ἀντίστοιχες μεταγραφές τους ποὺ συναντᾶμε στὰ κείμενα τῆς Μετάφρασης των Ἑβδομήκοντα καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Γιὰ παράδειγμα, τὸ ὄνομα «Μαριάμ», ποὺ συναντᾶμε μὲ τὴν ἴδια μορφὴ στοὺς Ἑβδομήκοντα, στὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο καὶ στὰ ἔργα τοῦ Ἰουδαίου φιλοσόφου Φίλωνα (20 π.Χ. 45 μ.Χ.), στὸ μασοριτικὸ κείμενο παρουσιάζεται ὡς «Μιριάμ»: (מִרְיָם)13:
«καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριὰμ» Κατὰ Λουκᾶν 1, 27
«Καὶ ἐλάλησε Μαριὰμ καὶ Ἀἀρὼν κατὰ Μωυσῆ, ἕνεκεν τῆς γυναικὸς τῆς Αἰθιοπίσσης ἣν ἔλαβε Μωυσῆς, ὅτι γυναῖκα Αἰθιόπισσαν ἔλαβε» Ἀριθμοὶ 12, 1
https://biblehub.com/interlinear/numbers/12-1.htm
https://biblehub.com/interlinear/numbers/12-1.htm
«παρὸ καὶ δεῖται ὁ ἱερὸς λόγος Ἀἀρὼν τοῦ θεοφιλοῦς Μωυσέως ἰάσασθαι τὴν τρὸπὴν τῆς Μαριάμ, ἵνα μὴ γένηται ἐν ὠδῖνι κακῶν ἡ ψυχὴ» Φίλων ὁ Ἀλεξανδρεύς, Ἀλληγορικοὶ λόγοι, Βιβλίο 1, Ἑνότητα 76
https://scaife.perseus.org
https://scaife.perseus.org
Ἔτσι, μερικοί, ἐπειδὴ ἁπλᾶ τὸ παραθέτει τὸ μασοριτικό, μένουν μὲ τὴν ἐντύπωση ὅτι τὴν ἐποχὴ τῶν Ἀποστόλων, ἡ προφορὰ τῆς λέξης ἦταν «Μιριὰμ» καὶ ὄχι «Μαριάμ», δηλαδὴ ὄχι ὅπως φαίνεται στὰ παλαιότερα, ἀπὸ τὸ μασοριτικό, ἑλληνικὰ κείμενα ποὺ καταγράφουν τὴν προφορὰ τῆς ἐποχῆς τους (!)14
Κάτι ἀντίστοιχο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν λέξη «Ἰησοῦ-ς», ποὺ φαίνεται ὅτι τὴν ἐποχὴ ποὺ γράφτηκαν τὰ ἑλληνικὰ κείμενα, τόσο τῆς Παλαιᾶς, ὅσο καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀκουγόταν περίπου ὡς «Ἰεσοῦ-ς»15 (τὸ τελικό - ς εἶναι ἑλληνικὴ κατάληξη), βάσει τῶν ἴδιων τῶν ἑλληνικῶν κειμένων.
Ἀρκετοὶ μένουν μὲ τὴν ἐντύπωση ὅτι τὴν ἐποχὴ τῶν συντακτῶν τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτὸ ἀκουγόταν «Ἰε(χ)ωσούα»: (יְהוֹשׁוּעַ/יְהוֺשֻׁעַ)16 ἢ «Ἰεσούα»: (יֵשׁוּעַ) (π.χ. Νεεμίας 8,17), ἐπειδὴ ἔτσι, ἀκριβῶς, τὴν παραθέτουν οἱ Μασορῖτες17.
Αὐτό, ὅμως, δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχύῃ, μόνο καὶ μόνο, ἐπειδὴ βλέπουμε νὰ ὑπάρχῃ στὶς καταλήξεις τῶν τελευταίων τὸ λεγόμενο «ὑπείσακτο πάθαχ» (furtive patach)18 ποὺ φαίνεται ὅτι καθιερώθηκε πολὺ ἀργότερα19.
Ὁ κύριος λόγος, ποὺ ὑπάρχουν τέτοιες διαφορὲς στὴν φωνητικὴ ἀπόδοση μεταξὺ τῶν λέξεων ποὺ ἔχουν μεταγραφεῖ στὴν ἀρχαιότητα ἀπὸ τὰ ἑβραϊκὰ στὰ ἑλληνικὰ καὶ τῶν ἀντίστοιχων φωνηεντισμένων ποὺ συναντᾶμε στὸ μασοριτικό, εἶναι πολὺ ἁπλός.
Οἱ Μασορίτες προσέθεσαν στὰ ἑβραϊκὰ κείμενα τὰ φωνήεντα ποὺ χρησιμοποιοῦσαν οἱ ἴδιοι στὴν ἐποχή τους, τὰ ὁποῖα, προφανῶς, δὲν ἦταν πάντα τὰ ἴδια μὲ ἐκεῖνα ποὺ χρησιμοποιοῦσαν οἱ Ἑβραῖοι, τόσο στὴν ἐποχή τῶν Ἑβδομήκοντα, ὅσο καὶ στὴν ἐποχὴ ποὺ γράφτηκε ἡ Καινὴ Διαθήκη, διότι ἡ προφορὰ τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας εἶχε ἐξελιχθεῖ.
Μάλιστα, σὲ πολλὲς περιπτώσεις οἱ Μασορῖτες, ὄχι μόνο δίνουν διαφορετικὴ φωνητικὴ ἀξία ἀκόμα καὶ σὲ ὁρισμένα σύμφωνα, ἀλλὰ τοποθετοῦν καὶ τὰ φωνήεντά τους σὲ διαφορετικὲς θέσεις ἀπὸ αὐτὲς ποὺ βλέπουμε νὰ βρίσκονται τὰ φωνήεντα στὰ ἑλληνικὰ κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, κάτι ποὺ ἔχει ἀντίκτυπο στὸν συλλαβισμό, τὴν ἐτυμολογία, τὴν σημασία κ.λ.π. τῶν λέξεων.
π.χ. Ῥε-βέκ-κα = «Ρε-βεκ-κα(χ)»: (רבקה)/«Ριβ-κά(χ)»: (רִבְקָה), Βο-σόῤ-ῥα = «Βο-σορ-ρα(χ)»: (בצרה)/«Μπατσ-ρά(χ)»: (בָּצְרָה), «Ἰε-ρεμ-ίας» = «(Γ)ιε-ρεμ-(γ)ια(χ)» + ς: (ירמיה)/ «(Γ)ιρ-με-(γ)ιά(χ)»: (יִרְמְיָה)20.
Προφανῶς, οἱ ποικίλες γλωσσικὲς ἀλληλεπιδράσεις τῶν Ἑβραίων μὲ τοὺς ὑπόλοιπους λαούς, κατακτητὲς καὶ μή, ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο στὴν ἀλλαγὴ τῆς προφορᾶς τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας μέσα στὸν χρόνο.
Εἰδικά, μετὰ τὴν βαβυλωνιακὴ αἰχμαλωσία (586-538 π.Χ.) ἄρχισαν νὰ χάνουν ὅλο καὶ περισσότερο τὴν ἐπαφή τους μὲ τὴν γλῶσσα τους καὶ νὰ υἱοθετοῦν ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τὰ ἀραμαϊκά, φτάνοντας κάποια στιγμὴ στὸ σημεῖο νὰ μὴν μποροῦν πλέον νὰ κατανοήσουν τὰ ἑβραϊκὰ στὰ πολλά.
Καὶ ἂν ἀποτελοῦσε μεγάλο πρόβλημα γιὰ τοὺς συντάκτες τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα τὸ νὰ γνωρίζουν καὶ νὰ καταγράψουν σωστὰ τὴν προαιχμαλωσιακὴ προφορὰ ποὺ ἦταν πιὸ κοντὰ χρονικὰ σὲ ἐκείνους, καθὼς καὶ οἱ ἴδιοι φαίνεται ὅτι χρησιμοποιοῦν τὴν προφορὰ τῆς ἐποχῆς τους21, πόσῳ μᾶλλον ἀπετέλεσε αὐτὸ πρόβλημα γιὰ τοὺς Μασορῖτες ποὺ ἔζησαν πολλοὺς αἰῶνες μετά.
Στὴν πραγματικότητα, οἱ τελευταῖοι δὲν κατέγραψαν σὲ καμία περίπτωση τὴν ἀρχαία προφορὰ τῆς προαιχμαλωσιακῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας -πού, ἐξάλλου, δὲν ἤξεραν κἂν ποιά, ἀκριβῶς, εἶναι- ἀλλὰ τὸν δικό τους «φωνητικὸ ἀναχρονισμὸ» ποὺ συνέβαινε κάθε φορὰ ποὺ ἐκεῖνοι διάβαζαν τὰ ἀρχαῖα βιβλικὰ κείμενα μὲ τὴν προφορὰ τῆς ἐποχῆς τους.
Σὰν τέτοιος «ἀναχρονισμός», τὸ ἀποτέλεσμα ποὺ προέκυψε ἀπὸ τὴν προσπάθεια τῶν Μασοριτῶν εἶναι ἀντίστοιχο ἕως ἀρκετὰ χειρότερο, λόγῳ τῆς ἔλλειψης φωνηέντων τῶν ἑβραϊκῶν κειμένων πάνω στὰ ὁποῖα ἐκεῖνοι βασίστηκαν, ἀπὸ αὐτὸ ποὺ βγαίνει ὅταν ἀπαγγέλλουμε ἕνα ἀρχαῖο ἑλληνικὸ κείμενο τῆς κλασικῆς ἐποχῆς, χρησιμοποιῶντας τὴν σύγχρονη ἑλληνικὴ προφορά.
Ἡ ἐξέλιξη τῶν ἤχων τῶν φωνηέντων ἀπὸ τὴν ἀττικὴ κοινὴ στὴν αἰγυπτιακὴ ἑλληνιστικὴ κοινὴ (μιὰ προσέγγιση)
Σὲ κάθε ἀλλαγὴ (χρωματισμένα κελιὰ) βάζουμε καὶ ἀπὸ ἕνα > γιὰ νὰ δηλώσουμε τὴν πρώτη (>), δεύτερη (>>) καὶ τρίτη (>>>) ἀλλαγή.
Τί συμβαίνει, ὅμως, μὲ τὴν λέξη (פסח);
Ἡ Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τὰ κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μιλοῦν γιὰ «Πάσχα».
Ἀλλὰ καὶ ὁ λόγιος καὶ ἱστορικὸς Φλάβιος Ἰώσηπος (37 - 100 μ.Χ.), ποὺ ἡ μαρτυρία του μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ἀρκετὰ σημαντικὴ (τοὐλάχιστον, στὸ γλωσσικὸ κομμάτι), γιατί εἶναι καὶ ὁ ἴδιος Ἰουδαῖος, στὸ ἔργο του «Ἰουδαϊκὴ ἀρχαιολογία» (Βιβλίο 2, [313], (κατὰ Whiston Κεφάλαιο 14, παράγραφος 6 )), ἀναφέρει τὴν ἴδια λέξη: Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae B. Niese, Ed 2.14.6.
Ὁμοίως, καὶ ὁ Ἰουδαῖος φιλόσοφος Φίλων ὁ Ἀλεξανδρεὺς (20 π.Χ. 45 μ.Χ.):
«Μετὰ δὲ τὴν νουμηνίαν ἐστὶν ἑορτὴ τετάρτη, τὰ διαβατήρια, ἣν Ἑβραῖοι Πάσχα πατρίῳ γλώττῃ καλοῦσιν» Φίλων ὁ Ἀλεξανδρεύς, Περὶ τῶν εἰδικῶν νόμων, Βιβλίο 2, Ἑνότητα 145
Philo Judaeus, De Specialibus Legibus 2.145
Philo Judaeus, De Specialibus Legibus 2.145
Ὅμως, καὶ σὲ μεταγενέστερες περιόδους ἔγιναν καὶ ἄλλες προσπάθειες μετάφρασης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπ᾿ εὐθείας ἀπὸ τὰ ἑβραϊκὰ σὲ κάποια ἄλλη γλῶσσα (Θεοδοτίωνα, Συμμάχου καὶ Ἀκύλα στὰ ἑλληνικά, Ἁγίου Ἱερωνύμου στὰ λατινικά, Πεσίτα στὰ συριακὰ κ.ά.), οἱ ὁποῖες μᾶς ἄφησαν σὲ κάθε τέτοια περίοδο τὸ φωνητικὸ ἀποτύπωμα τῶν λέξεων στὰ ἑβραϊκά, μέσῳ λέξεων ποὺ ἔχουν προκύψει ἀπὸ μεταγραφές.
Ἔτσι, μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε σὲ κάποιο βαθμὸ τὴν χρονικὴ ἐξέλιξη τῆς φωνητικῆς ἀπόδοσης κάποιων γραμμάτων καὶ λέξεων.
Ἂς δοῦμε, λοιπόν, ὁρισμένα ἐνδεικτικὰ τέτοια στοιχεῖα γιὰ τὴν λέξη (פסח) ποὺ προκύπτουν μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο.
Εἴπαμε ὅτι ἡ Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τὰ βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης γράφουν «Πάσχα».
Στοὺς στίχους 12,11 καὶ 12,27 τῆς μετάφρασης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στὰ ἑλληνικὰ ἀπὸ ἑβραϊκὸ κείμενο τῆς ἐποχῆς του, ὁ Θεοδοτίων (2ος αἰῶνας μ.Χ.), συμφωνεῖ μὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα ὡς πρὸς τὴν λέξη αὐτή, ὅπως μποροῦμε νὰ δοῦμε στὸ παρακάτω ἀρχεῖο ποὺ περιέχει τὰ διασωθέντα ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ Ἑξαπλᾶ τοῦ Ὠριγένη ποὺ περιεῖχαν διάφορες μεταφράσεις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης:
https://archive.org/details/origenishexaplor01origuoft/page/100/mode/2up
https://archive.org/details/origenishexaplor01origuoft/page/100/mode/2up
Ἀντίθετα, ὁ Σύμμαχος (2ος αἰῶνας μ.Χ.), στὴν δική του μετάφραση ἀναφέρει, στὸν μὲν στίχο Γένεσις 12,27, τὴν λέξη «φασέκ», στὸν δὲ στίχο Γένεσις 12,11, τὴν λέξη «φασὲχ» (κατάληξη σέ -χ, ἐπειδὴ βρίσκεται ἀκριβῶς πρὶν ἀπὸ δασυνόμενη λέξη).
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος (342΄347 – 420 μ.Χ.) στὴν Βουλγάτα χρησιμοποιεῖ στὸν στίχο 12,11 τὴν λέξη «phase»:
Latin Vulgate Old Testament Bible - Exodus 12
Latin Vulgate Old Testament Bible - Exodus 12
Αὐτὲς οἱ δυὸ τελευταῖες λέξεις (φασέκ/φασέχ - phase22), ὅμως, ὅπως μποροῦμε νὰ δοῦμε, δὲν ταυτίζονται, οὔτε μὲ τὴν παλαιότερη λέξη «πάσχα», οὔτε μὲ τὴν νεότερη «πέσαχ».
Ἔτσι, μποροῦμε νὰ καταλήξουμε στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ προφορὰ τῆς λέξης στὰ ἑβραϊκὰ πρέπει νὰ ἄλλαξε σταδιακὰ μέσα στὸν χρόνο, ξεκινῶντας ὡς «πάσχα» (τοὐλάχιστον, ἀπὸ τὰ ἑλληνιστικὰ χρόνια καὶ λίγο πιὸ μετὰ ποὺ μποροῦμε νὰ τὸ ἀποδείξουμε βάσει τῶν κειμένων) καὶ καταλήγοντας ὡς «πέσαχ».
(Δὲν ἀποκλείεται, βέβαια, οἱ Μασορῖτες ἢ κάποιοι ἄλλοι πρὶν ἀπὸ αὐτοὺς νὰ ἄλλαξαν ἐσκεμμένα τὴν ὀνομασία γιὰ νὰ ἀποσυνδέσουν τὴν ἑβραϊκὴ ἑορτὴ ἀπὸ τὴν ἑορτὴ τοῦ Χριστιανικοῦ Πάσχα).
Ὁρισμένοι, πάντως, βλέποντας τὴν διαφορὰ «πάσχα» - «πέσαχ» καὶ θεωρῶντας αὐθαίρετα ὅτι στὴν ἀρχαιότητα χρησιμοποιοῦσαν ὁπωσδήποτε τὴν δεύτερη στὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα, ἐπειδὴ ἔτσι ὑπάρχει μέσα στὸ μασοριτικὸ ποὺ θεωροῦν ἀναχρονιστικὰ ὡς τὸ πρωτότυπο βιβλικὸ κείμενο, ὑπέθεσαν ὅτι ἡ πρώτη πρέπει νὰ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀραμαϊκὴ λέξη (פסחא).
Μᾶλλον, ὅμως, πρέπει νὰ ἔγινε τὸ ἀντίστροφο, δηλαδὴ ἡ ἀραμαϊκὴ λέξη (פסחא) πρέπει νὰ προέκυψε κατὰ τὴν μεταγραφὴ τῆς ἑβραϊκῆς λέξης (פסח) στὰ ἀραμαϊκά, καθὼς οἱ Ἑβραῖοι μετὰ τὴν βαβυλωνιακὴ αἰχμαλωσία ποὺ ἔχασαν τὴν ἐπαφὴ μὲ τὴν ἀρχαία ἑβραϊκὴ βιβλικὴ γλῶσσα, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ κατανοήσουν τὸ νόημα τῶν Ἱερῶν κειμένων, ἄρχισαν νὰ συντάσσουν καὶ νὰ χρησιμοποιοῦν διάφορες ἐπεξηγήσεις - παραφράσεις τους στὴν ἀραμαϊκὴ γλῶσσα, γνωστὲς ὡς Ταργκουμεὶμ (ἑνικός: Ταργκούμ23).
Τὸ λέμε αὐτό, γιατί στὰ ἑβραϊκά, ὄντως, ὑπάρχει τὸ ρῆμα (פסח) (στο μασοριτικὸ κείμενο φωνηεντισμένο ὡς «πασάχ»: (פָּסַח))24 (=προσπερνῶ, ὑπερπηδῶ, χωλαίνω κ.ά.) ἀπὸ τὸ ὁποῖο πιστεύεται ὅτι προέρχεται ἡ ὀνομασία τοῦ πρὸς θυσία ζώου (פסח), σὲ ἀντίθεση μὲ τὰ ἀραμαϊκὰ ποὺ φαίνεται ὅτι δὲν ὑπάρχει κάποιο ἀντίστοιχο ρῆμα ἀπὸ τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ προέλθει τό (פסחא.
Γιὰ νὰ εἴμαστε, ὅμως, πιὸ βέβαιοι γιὰ τὴν σημασία ποὺ εἶχε τὴν ἐποχὴ τῆς σύνταξης τοῦ Ἱεροῦ κειμένου τὸ ρῆμα (פסח), θὰ πρέπει νὰ ἀντιπαραβάλλουμε κάποιους στίχους τοῦ κεφαλαίου 12 τῆς Ἐξόδου στὶς διάφορες μεταφράσεις ποὺ περιέχουν τὴν μεταγραφή του, ὥστε νὰ μπορέσουμε νὰ καταλάβουμε τὸ ποιό, ἀκριβῶς, ἦταν τότε τὸ νόημά του.
Τὸ ἑβραϊκὸ ρῆμα αὐτὸ μποροῦμε νὰ τὸ βροῦμε στοὺς στίχους 12,13, 12,23 καὶ 12,27 τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου στὸ μασοριτικὸ κείμενο καὶ τὴν σαμαρειτικὴ Πεντάτευχο:
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12.htm, https://www.stepbible.org
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12.htm, https://www.stepbible.org
Ἐπιλέγουμε αὐτοὺς τοὺς στίχους ποὺ ἀνήκουν στὸ 12ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου, στὸ ὁποῖο ὑπάρχει ἡ ἀφήγηση γιὰ τὴν τελευταία τιμωρία τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ θυσιαζόμενο πάσχα, ὄχι μόνο γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ ἐξασφαλίσουμε μεγαλύτερη πιθανότητα νὰ εἶναι ὁ συντάκτης τοῦ πρωτότυπου ἑβραϊκοῦ κειμένου ὁ ἴδιος, ἀλλὰ καὶ νὰ περιορίσουμε τὴν σημασία τοῦ ρήματος γύρω ἀπὸ τὴν ὁποία μπορεῖ ἐκεῖνος νὰ κινεῖται σὲ κάτι τὸ πολὺ συγκεκριμένο.
Τὸ κείμενο των Ἑβδομήκοντα, δυστυχῶς, παραθέτει δυὸ ἀρκετὰ διαφορετικὲς σημασίες, στὴν προσπάθεια μετάφρασης τῆς λέξης ποὺ κάνει.
Στὸν στίχο 12,13 γράφει «σκεπάσω ὑμᾶς», στὸν στίχο 12,23 γράφει «καὶ παρελεύσεται Κύριος τὴν θύραν» καὶ στὸν στίχο 12,27 γράφει «ὡς ἐσκέπασε τοὺς οἴκους τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ»
Ἡ σύνδεση τοῦ ρήματος (פסח) μὲ τὸ ἑλληνικὸ ρῆμα «σκεπάζω» μπορεῖ νὰ ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ συντάκτες/μεταφραστὲς τῆς Μετάφρασης των Ἑβδομήκοντα, πιθανῶς, νὰ τὸ μπέρδεψαν μὲ κάποια ἄλλη ἑβραϊκὴ λέξη, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, μὲ τὸ ρῆμα (כסה) ποὺ σημαίνει, πράγματι, «σκεπάζω»25.
Στὴν συγκεκριμένη περίπτωση, κάτι τέτοιο θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει συμβεῖ πολὺ εὔκολα λόγῳ τῆς ὁμοιότητας τοῦ γράμματος (פ) μὲ τὸ γράμμα (כ) καὶ τοῦ γράμματος (ח) μὲ τὸ γράμμα (ה).
Σύγχυση γραμμάτων καὶ λέξεων παρατηρεῖται ὅτι ἔχει γίνει πολλὲς φορὲς σὲ τέτοιες μεταφράσεις, κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ μεταφραστής, ἴσως, χρησιμοποίησε ἕνα φθαρμένο καὶ δυσανάγνωστο χειρόγραφο τοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου26.
Ἀπὸ αὐτές, τώρα, τὶς δυὸ σημασίες, μόνο ἐκείνη τοῦ «παρελαύνω» (=διέρχομαι πολὺ κοντὰ ἀπὸ κάτι καὶ τὸ προσπερνῶ) μπορεῖ νὰ σταθῇ καλά, διότι, ὅπως θὰ δοῦμε, ταιριάζει πιὸ πολὺ μὲ τὶς ὑπόλοιπες μεταφράσεις.
Πράγματι, βλέπουμε ὅτι ἡ συριακὴ μετάφραση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, μὲ τὸ ὄνομα Πεσίτα, καὶ στοὺς τρεῖς αὐτοὺς στίχους χρησιμοποιεῖ τὸ ρῆμα (ܦܨܚ), τὸ ὁποῖο στὰ συριακὰ ἀπὸ ἕνα σημεῖο καὶ μετὰ ἀπέκτησε καὶ τὴν σημασία «πηδάω ἀπὸ πάνω, πετάω», μᾶλλον, ὑπὸ τὴν ἐπίδραση τῆς βιβλικῆς γλώσσας27:
Συγκεκριμένα, στὸν στίχο 12,13 γράφει (ܘܐܿܦܨܚ ܥܠܝܟܘܢ)(= καὶ θὰ πετάξῃ/πηδήξῃ πάνω ἀπὸ ἐσᾶς), στὸν στίχο 12,23 γράφει (ܘܢܿܦܼܨܚ ܡܪܝܐ ܥܠ ܬܪ̈ܥܐ)(= καὶ θὰ πετάξῃ/πηδήξῃ ὁ Κύριος πάνω ἀπὸ τὶς πόρτες) καὶ στὸν στίχο 12,27 γράφει (ܕܐܦܨܚ ܥܠ ܒ̈ܬܐ ܕܒܢ̈ܝ ܐܝܣܪܝܠ)(= ποὺ πέταξε/πήδηξε πάνω ἀπὸ τὰ σπίτια τῶν υἱῶν Ἰσραήλ).
Συσχέτιση τοῦ ἑβραϊκοῦ μὲ τὸ συριακὸ ἀλφάβητο.
Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὁ πληθυντικὸς στὰ συριακὰ δηλώνεται μὲ δυὸ τελεῖες πάνω ἀπὸ κάποιο γράμμα τῆς λέξης
π.χ. δεῖτε παραπάνω: (ܬܪ̈ܥܐ)(=πόρτες), (ܒ̈ܬܐ)(=σπίτια), (ܕܒܢ̈ܝ) (=τῶν υἱῶν)
Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὁ πληθυντικὸς στὰ συριακὰ δηλώνεται μὲ δυὸ τελεῖες πάνω ἀπὸ κάποιο γράμμα τῆς λέξης
π.χ. δεῖτε παραπάνω: (ܬܪ̈ܥܐ)(=πόρτες), (ܒ̈ܬܐ)(=σπίτια), (ܕܒܢ̈ܝ) (=τῶν υἱῶν)
Ἡ Βουλγάτα γράφει, ἀντίστοιχα, «transibo vos» (= θὰ σᾶς προσπεράσω), «transcendet ostium» (= θὰ ὑπερβῇ τὴν πόρτα), «transivit super domos filiorum Israhel» (= πέρασε πάνω ἀπὸ τὰ σπίτια τῶν υἱῶν Ἰσραήλ).
Ἐπίσης, ρίχνοντας μιὰ ματιὰ καὶ πάλι στὸ ἴδιο ἀρχεῖο ποὺ παραθέτει τμήματα ἀπὸ τὰ Ἑξαπλᾶ τοῦ Ὠριγένη, βλέπουμε ὅτι ὁ Ἀκύλας στὸν στίχο 12,11 μᾶς λέει ὅτι ἡ λέξη «Πάσχα» σημαίνει «ὑπέρβασις», ἐνῷ ὁ Σύμμαχος «ὑπερμάχησις»:
https://archive.org/details/origenishexaplor01origuoft/page/100/mode/2up
https://archive.org/details/origenishexaplor01origuoft/page/100/mode/2up
Ἡ δὲ Βουλγάτα γράφει «est enim Phase id est transitus Domini» (= διότι εἶναι Πάσχα, δηλαδὴ εἶναι ἡ διέλευση/διάβαση, τοῦ Κυρίου).
Πιθανῶς, στὸ τελευταῖο βασίστηκαν πολλοὶ ἀπὸ ἐκείνους ποὺ δίνουν τὴν σημασία «διέλευση/διάβαση» στὴν λέξη «Πάσχα».
Παρ᾿ ὅλα αὐτά, ἀκόμα καὶ ἔτσι, ἡ λέξη δὲν συνδέεται μὲ τὸ πέρασμα τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας, ἀλλὰ μὲ τὴν διέλευση τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο.
Ὅμως, καὶ ὁ Ἰουδαῖος ἱστορικὸς Ἰώσηπος δίνει τὴν σημασία «ὑπερβασία» στὸ ὄνομα τῆς ἑορτῆς καὶ κάνει τὴν ἴδια σύνδεση μὲ τὸ συγκεκριμένο γεγονός:
«ὅθεν νῦν ἔτι κατὰ τὸ ἔθος οὕτως θύομεν τὴν ἑορτὴν πάσχα καλοῦντες, σημαίνει δ᾽ ὑπερβασία , διότι κατ᾽ ἐκείνην τὴν ἡμέραν ὁ θὲὸς αὐτῶν ὑπερβὰς Αἰγυπτίοις ἐναπέσκηψε τὴν νόσον» Φλάβιος Ἰώσηπος, «Ἰοὐδαϊκὴ ἀρχαιολογία», Βιβλίο 2, [313], (κατὰ Whiston Κεφάλαιο 14, παράγραφος 6)
Βλέπουμε ὅτι γνώση, τόσο τῆς σημασίας «ὑπέρβασις», ὅσο καὶ τῆς σύνδεσής της μὲ τὸ πέρασμα τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ἔχει καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ποὺ γράφει:
«ὑπέρβασις μὲν γὰρ ἐστι καθ᾿ ἑρμηνείαν τὸ πάσχα, ὅτε ὑπερέβη τοὺς Ἑβραίων οἴκους ὁ τὰ πρωτότοκα παίων ὀλοθρευτής, ὑπέρβασις δὲ τοῦ ὀλοθρευτοῦ παρ᾿ ἡμῖν ἀληθής, ὅταν καθάπαξ ἡμᾶς ὑπερβαὶνῃ πρὸς τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀνισταμένους ὑπὸ Χριστοῦ» Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Κατηχητικὸς εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα
Συνοψίζοντας, λοιπόν, ὅλα ὅσα ἔχουμε ἀναφέρει ἕως ἐδῶ, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι:
1 ἡ ἑβραϊκὴ λέξη αὐτή, πράγματι, προφερόταν ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους περίπου ὡς «πάσχα», τόσο στὰ ἑλληνιστικὰ χρόνια, ὅσο καὶ τὴν ἐποχὴ τοῦ Χριστοῦ29.
Λέμε «περίπου», γιατί φαίνεται ὅτι οἱ φθόγγοι ποὺ χρησιμοποιεῖ σὲ κάθε ἐποχὴ ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα δὲν ταυτίζονται πάντοτε ἤ/καὶ ἀκριβῶς μὲ τοὺς ἀντίστοιχους τῆς ἑβραϊκῆς.
2. ἡ σημασία της ἦταν κάτι κοντὰ στὸ «προσπερνᾶ/ὑπερβαίνει/ὑπερπηδᾶ», «γιὰ νὰ προσπεράσῃ/ὑπερβῇ/ὑπερπηδήσῃ», «τὸ προσπέρασμα/ἡ ὑπέρβαση/ἡ ὑπερπήδηση» κ.λ.π.
3. αὐτὴ σχετιζόταν μὲ τὸ προσπέρασμα τῶν ἑβραϊκῶν σπιτιῶν ἀπὸ τὸν Θεὸ κατὰ τὴν διέλευσή Του μέσα ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο καὶ ὄχι μὲ τὴν διέλευση τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας ἀπὸ τοὺς Ἰσραηλῖτες.
4. δήλωνε τὸ πρόβατο (= ἀρνὶ ἢ κατσίκι) ποὺ ἔπρεπε ἐκεῖνοι νὰ θυσιάσουν, πρὶν τὴν τελευταία τιμωρία τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ προστατευτοῦν ἀπὸ αὐτή.
Δήλωνε, ὅμως, καὶ τὴν ἑορτὴ ποὺ ἔπρεπε νὰ τηροῦν οἱ Ἰσραηλῖτες σὲ ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος:
«ἦν δὲ ἐγγὺς τὸ πάσχα, ἡ ἑορτὴ τῶν Ἰουδαίων» Κατὰ Ἰωάννην 6, 4
«Ἤγγιζε δὲ ἡ ἑορτὴ τῶν ἀζύμων ἡ λεγομένη πάσχα» Κατὰ Λουκᾶν 22,1
«Εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωυσῆν καὶ Ἀαρῶν· οὗτος ὁ νόμος τοῦ πάσχα» Ἔξοδος 12, 43
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-43.htm
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-43.htm
Ἀλλὰ καὶ τὸ ζῶο ποὺ ἔπρεπε νὰ θυσιάζουν στὴν συγκεκριμένη ἑορτὴ κάθε χρόνο:
«ἐὰν δὲ εἰσέλθητε εἰς τὴν γῆν, ἣν ἂν δῷ Κύριος ὑμῖν, καθότι ἐλάλησε, φυλάξασθε τὴν λατρείαν ταύτην. καὶ ἔσται ἐὰν λέγωσι πρὸς ὑμᾶς οἱ υἱοὶ ὑμῶν· τὶς ἡ λατρεία αὕτη; καὶ ἐρεῖτε αὐτοῖς· θυσία τὸ πάσχα τοῦτο Κυρίῳ, ὡς ἐσκέπασε τοὺς οἴκους τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐν Αἰγύπτῳ, ἡνίκα ἐπάταξε τοὺς Αἰγυπτίους, τοὺς δὲ οἴκους ἡμῶν ἐῤῥύσατο» Ἔξοδος 12, 25-27
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-25.htm
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-25.htm
Στὰ Εὐαγγέλια καὶ τῶν τριῶν Συνοπτικῶν (Μᾶρκος, Λουκᾶς, Ματθαῖος) δίνεται σὲ κάποιον ἡ δυνατότητα νὰ δῇ τὴν λέξη, τόσο ὡς τὴν περίοδο τῆς ἑορτῆς ἢ ὡς αὐτὰ ποὺ ἔπρεπε, σύμφωνα μὲ τὸν Νόμο, νὰ ἑτοιμαστοῦν μὲ ἕνα συγκεκριμένο τρόπο γιὰ τὴν ἑορτή, ὅσο καὶ ὡς τὸ ἴδιο τὸ ζῶο ποὺ θυσιαζόταν:
«Καὶ τῇ πρὼτῃ ἡμὲρᾳ τῶν ἀζύμων, ὅτε τὸ πάσχα ἔθυον, λέγουσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· ποῦ θέλεις ἀπελθόντες ἑτοιμάσωμεν ἵνα φὰγῃς τὸ πάσχα;» Κατὰ Μᾶρκον 14, 12
«Ἦλθὲ δὲ ἡ ἡμέρα τῶν ἀζύμων, ἐν ᾗ ἔδει θύεσθαι τὸ πάσχα» Κατὰ Λουκᾶν 22, 7
«καὶ ἐποίησαν οἱ μαθηταὶ ὡς συνέταξεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, καὶ ἡτοίμασαν τὸ πάσχα» Ματθαῖον 26, 19
Αὐτή, ὅμως, ἡ προσέγγιση, ἂν καὶ φαίνεται μιὰ ἁπλῆ λεπτομέρεια, ἔμελλε νὰ ἀλλάξῃ δραματικὰ τὴν πορεία τοῦ δυτικοῦ καὶ τοῦ ἀρμένικου Χριστιανισμοῦ μέσα στὴν ἱστορία, ὅπως θὰ δοῦμε ἀμέσως παρακάτω.
Συνεχίζεται
____________________________________
[1] Στὴν ἀρχαιότητα ἡ λέξη «πρόβατον» δὲν σήμαινε ἀποκλειστικὰ τὸ ἀρνί, ὅπως σήμερα, ἀλλὰ κάθε οἰκόσιτο ζῶο ποὺ μποροῦσες νὰ ποιμάνῃς σὲ κοπάδι:
πρόβατο - Ancient Greek (LSJ)
Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ κείμενο:
«πρόβατον τέλειον, ἄρσεν, ἐνιαύσιον ἔσται ὑμῖν· ἀπὸ τῶν ἀρνῶν καὶ τῶν ἐρίφων λήψεσθε» Ἔξοδος 12, 5
πρόβατο - Ancient Greek (LSJ)
Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ κείμενο:
«πρόβατον τέλειον, ἄρσεν, ἐνιαύσιον ἔσται ὑμῖν· ἀπὸ τῶν ἀρνῶν καὶ τῶν ἐρίφων λήψεσθε» Ἔξοδος 12, 5
https://biblehub.com/interlinear/exodus/12-5.htm
Ἡ ἰσοδύναμη ἑβραϊκὴ λέξη στὸ μασοριτικὸ παρουσιάζεται ὡς «σέ(χ)»: (שֶה) ποὺ σήμαινε τὸ ἀρνὶ ἢ τὸ κατσίκι:
Strong's Hebrew: 7716. (seh) -- Lamb, sheep, goat
[2] Φαίνεται, μάλιστα, μέσα ἀπὸ τὰ κείμενα ὅτι ὁ ὁλοθρεύων εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Θεὸς καὶ συγκεκριμένα ὁ ἄσαρκος Θεὸς Λόγος:
«πάντα γὰρ ἀπιστοῦντες διὰ τὰς φαρμακείας ἐπὶ τῷ τῶν πρωτοτόκων ὀλέθρῳ, ὡμολόγησαν Θεοῦ υἱὸν λαὸν εἶναι. ἡσύχου γὰρ σιγῆς περιεχούσης τὰ πάντα καὶ νυκτὸς ἐν ἰδὶῳ τάχει μεσαζούσης, ὁ παντοδύναμός σου λόγος ἀπ᾿ οὐρανῶν ἐκ θρόνων βασιλειῶν ἀπότομος πολεμιστὴς εἰς μέσον τῆς ὀλεθρίας ἥλατο γῆς, ξίφος ὀξὺ τὴν ἀνυπόκριτον ἐπιταγήν σου φέρων, καὶ στὰς ἐπλήρωσε τὰ πάντα θανάτου· καὶ οὐρανοῦ μὲν ἥπτετο, βεβήκει δ᾿ ἐπὶ γῆς» Σοφία Σολομῶντος 18, 13-16
«καὶ παρελεύσεται Κύριος τὴν θύραν» Ἔξοδος 12, 13
[3] Μὲ τὸν ὅρο μεταγραφὴ ἐννοοῦμε τὴν μεταφορὰ ἑνὸς φθόγγου/ἤχου, μιᾶς λέξης ἢ κειμένου ἀπὸ ἕνα σύστημα γραφῆς σὲ ἕνα ἄλλο:
Μεταγραφὴ (γλωσσολογία) - Βικιπαίδεια
Χρησιμοποιοῦνται δύο εἴδη μεταγραφῆς.
Ἡ μία ἔχει νὰ κάνῃ μὲ τὴν ὀρθογραφία τῶν λέξεων καὶ ἡ ἄλλη μὲ τὴν συμβολικὴ ἀναπαράσταση τῶν φθόγγων/ἤχων.
Δυστυχῶς, στὰ ἑλληνικὰ καὶ γιὰ τὰ δυὸ εἴδη χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «μεταγραφή».
Ἀντίθετα, στὰ ἀγγλικὰ χρησιμοποιεῖται ἡ λέξη «transliteration» γιὰ τὴν ὀρθογραφικὴ μεταγραφὴ καὶ ἡ λέξη «transcription» γιὰ τὴν φωνητικὴ μεταγραφή:
Transliteration - Wikipedia, Transcription (linguistics) - Wikipedia
Γιὰ παράδειγμα, στὰ ἀγγλικὰ ἡ ἑλληνικὴ λέξη: «Γειά» - μεταγράφεται ὀρθογραφικὰ (transliteration) ὡς «Geia» καὶ φωνητικὰ (transcription) ὡς «Ya».
Ἡ φωνητικὴ μεταγραφὴ εἶναι πολὺ πιὸ πολύπλοκη ἀπὸ τὴν ὀρθογραφική.
Κανονικά, ἂν θέλαμε νὰ εἴμαστε πιὸ ἀκριβεῖς, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὴν μεγάλη ποικιλία τῶν φθόγγων, θὰ ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιήσουμε τὸ Διεθνὲς Φωνητικὸ Ἀλφάβητο - Δ.Φ.Α. (International Phonetic Alphabet - IPA) τὸ ὁποῖο ἔχει πάνω ἀπὸ ἑκατὸ σύμβολα γιὰ τοὺς φθόγγους:
International Phonetic Alphabet - Wikipedia
Καὶ ἐμεῖς, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ ξεχωρίζουμε φωνητικὰ τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα, θὰ μεταγράφουμε κάποιες φορές το «י» ὡς «(γ)ἰ» καὶ τὸ «ה» ὡς «(χ)» .
[4] Παρατηρεῖται, βέβαια, ὅτι καὶ οἱ λαοὶ αὐτοὶ ἄρχισαν νὰ χρησιμοποιοῦν κάποια γράμματα τοῦ ἀλφάβητού τους καὶ ὡς φωνήεντα, γνωστὰ ὡς φωνηεντικὰ γράμματα ἢ «Mater lectionis» (=μητέρα τῆς ἀνάγνωσης):
Mater lectionis - Wikipedia
[5] Τό «ˈtsadi»: (צ), πιστεύεται ὅτι προφερόταν ἀρχικά, ὄχι ὡς «τσ» ποὺ προφέρεται τώρα, ἀλλὰ ὡς ἄηχο φαρυγγοποιημένο φατνιακὸ συριστικὸ «σ» - /sˤ/:
Pharyngealization - Wikipedia
Αὐτὸ φαίνεται ὅτι πέρασε σὲ ἕναν βαθμὸ καὶ στὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή.
Γιὰ παράδειγμα, τὸ (צבאות) μεταγράφεται ὡς «Σαβαὼθ» καὶ τὸ (צער) ὡς «Σηγώρ», ἀλλὰ καὶ ὡς «Ζόγορα».
Βέβαια, καὶ νὰ προφερόταν στὰ ἑβραϊκὰ ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ὡς «τσ», δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μεταγραφῇ στὰ ἑλληνικὰ ἔτσι, γιατί φαίνεται ὅτι δὲν συνηθιζόταν στὴν ἀρχαιότητα τέτοια σειρὰ γραμμάτων ἢ τέτοιος ἦχος στὰ ἑλληνικά, ἐκτὸς καὶ ἂν κάποια γράμματα εἶχαν διπλῆ χρήση, ὅπως συμβαίνει σὲ πολλὲς γλῶσσες (π.χ. c: [c], [k], [t͡ʃ], [t͡s(ʰ)]).
Πρὸς τὸ παρὸν δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ἄν, ὄντως, συνέβαινε αὐτό, ἔστω καὶ περιορισμένα.
Ἡ συνηθισμένη ἄποψη λέει ὅτι ὡς ἦχος εἰσῆλθε στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ὑπὸ τὴν ἐπίδραση τῆς σλαβικῆς.
[6] Πρέπει, βέβαια, νὰ λάβουμε ὑπόψη μας καὶ πὼς προφέρονταν στὴν κάθε ἐποχὴ οἱ συγκεκριμένες γλῶσσες, γιατί ὅλες οἱ γλῶσσες ἔχουν ἐξελιχθεῖ μέσα στὸν χρόνο.
Μιὰ πολὺ χρήσιμη προσέγγιση γιὰ τὸ πῶς περίπου ἐξελίχθηκε ἡ προφορὰ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων μέσα στοὺς αἰῶνες μπορεῖτε νὰ βρεῖτε στὸ παρακάτω ἀρχεῖο:
Ranieri's Greek Pronunciation Chronology
Ἐπίσης, πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψη μας ὅτι δὲν ὑπάρχει ἀκριβὴς ἀντιστοιχία μεταξὺ τῶν φθόγγων τῆς ἑβραϊκῆς μὲ τὴν ἑλληνική.
[7] Βάλαμε αὐτὰ τὰ χρονικὰ ὅρια, γιατί θεωρεῖται ὅτι τὸ βιβλίο Μακκαβαίων Δ΄ γράφτηκε κάπου μέσα στὸν πρῶτο ἢ τὸν δεύτερο αἰῶνα μ.Χ.
[8] Κάποιοι ἐντυπωσιάζονται γιὰ τὸ πόσο μοιάζει τὸ μασοριτικὸ κείμενο σὲ κάποια σημεῖα του μὲ ὁρισμένα κείμενα ἀπὸ τὰ χειρόγραφα τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας, ποὺ χρονολογοῦνται κάπου ἀνάμεσα στὸν 3ον π.Χ. αἰῶνα καὶ τὸν 1ον μ.Χ. αἰῶνα, φτάνοντας στὸ σημεῖο νὰ λένε ὅτι αὐτὸ ἐπιβεβαιώνει τὴν πιστότητα τοῦ πρώτου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων:
Dead Sea Scrolls - Wikipedia
Στὴν πραγματικότητα, τὰ πράγματα εἶναι πιὸ πολύπλοκα.
Περίπου τὸ 35% τῶν βιβλικῶν κειμένων τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας ταιριάζει ἀκριβῶς μὲ τὸ μασοριτικὸ κείμενο, τὸ 5% μὲ τὴν Σαμαρειτικὴ Πεντάτευχο, τὸ 5% μὲ τὴν μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τὸ ὑπόλοιπο 55% (!!!) διαφέρει λίγο ἢ δὲν μοιάζει σὲ τίποτα μὲ αὐτά.
Μάλιστα, στὰ Βιβλία τῆς Ἐξόδου καὶ τοῦ Σαμουὴλ 1 καὶ 2 (Βασιλειῶν Α΄και Β΄), βρέθηκαν πολὺ μεγάλες διαφορὲς στὸ περιεχόμενο καὶ τὴν γλῶσσα τους ἀπὸ τὸ μασοριτικὸ κείμενο.
Διαφορὲς βρίσκουμε καὶ στὸν Μεγάλο κύλινδρο τῶν Ψαλμῶν (11q5):
Great Psalms Scroll - Wikipedia
Οἱ ὁμοιότητες, πάλι, ποὺ βλέπουμε, μᾶς κάνουν νὰ μιλᾶμε, ὄχι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν πιστότητα τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων ὡς πρὸς τὰ πρωτότυπα ἀρχαία ἑβραϊκὰ κείμενα, ἀλλὰ γιὰ τὴν πιστότητα τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων ὡς πρὸς τὸ ἀρχαῖο κείμενο ἀπὸ τὸ ὁποῖο προῆλθε τὸ μασοριτικὸ (κάποιο πρό - μασοριτικὸ κείμενο), χωρὶς νὰ εἶναι ἀκόμα ξεκάθαρο, ἂν τὸ τελευταῖο μοιάζει, ὄντως, μὲ τὰ πρωτότυπα.
Δηλαδὴ ἡ ὁμοιότητα τῶν κειμένων μᾶς κάνει νὰ μιλᾶμε σίγουρα γιὰ ἕνα ἀρχαῖο προγονικὸ κείμενο ποὺ μᾶς ἔδωσε ἕναν ὁλόκληρο κλάδο κειμένων, μέσα στὰ ὁποῖα συμπεριλαμβάνεται καὶ τὸ μασοριτικό, χωρὶς αὐτὴ νὰ ἐξασφαλίζῃ τὸ κατὰ πόσο ἐκεῖνο μοιάζει, ὄντως, μὲ τὰ χαμένα πρωτότυπα ἀρχαία ἑβραϊκὰ κείμενα, ποὺ ἀκόμα δὲν ἔχουμε βρεῖ κάποια χειρόγραφά τους.
Μὲ αὐτὸ ποὺ λέμε ἐδῶ ἐννοοῦμε ὅτι τὸ μασοριτικὸ κείμενο μπορεῖ νὰ διασώζῃ πιστὰ μιὰ μόνο συγκεκριμένη ἐκδοχὴ τῶν Παλαιοδιαθηκικῶν κειμένων, ἡ ὁποία εἶναι πολὺ πιθανὸν νὰ προῆλθε καὶ μέσα ἀπὸ τοὺς κόλπους μιᾶς αἵρεσης π.χ. των Ἐσσαίων.
Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ὅτι ἀκόμα καὶ ὁ Μεγάλος Κύλινδρος τοῦ Ἠσαΐα (1qisaa), ὄχι μόνο ἔχει κάποιες, ἔστω καὶ ἐλάχιστες, διαφορὲς ἀπὸ τὸ μασοριτικό, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἔχει ὑποστεῖ καὶ διορθώσεις:
Isaiah Scroll - Wikipedia
Πρέπει νὰ ποῦμε, ἐπίσης, ὅτι στὰ χειρόγραφα τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας ἔχουν βρεθεῖ καὶ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς Σοφίας Σειράχ, τῆς ἐπιστολῆς Ἰερεμίου καὶ τοῦ Τωβίτ, πού, ἂν καὶ ἐντάσσονται στὰ βιβλία τῆς μετάφρασης των Ἑβδομήκοντα, ἐν τούτοις δὲν ὑπάρχουν στὸ μασοριτικὸ κείμενο.
[9] Ἕνα ἀκόμα βασικὸ μειονέκτημά του εἶναι ὅτι δὲν ἀκολουθεῖ τὸν κανόνα τῶν βιβλίων τῆς Ἁγίας Γραφῆς ποὺ μᾶς διασώζουν οἱ Ἑβδομήκοντα (ὄχι γιὰ ὅλα, ἀλλὰ τοὐλάχιστον γιὰ τὰ περισσότερα), ἀλλὰ τόν, ἔξω ἀπὸ τὸν Χριστιανικὸ κόσμο τῶν πρώτων αἰώνων, κανόνα ποὺ προέκυψε ἀπὸ τὴν ραββινικὴ σύνοδο τῆς Ἰάμνειας.
Αὐτὴ θεωρεῖται ὅτι, μᾶλλον, ἔγινε (ἄν, ὄντως, ἔγινε) στὰ τέλη 1ου μ.Χ. αἰῶνα, ὅπου ἀφαιρέθηκαν 10 ὁλόκληρα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (!) καὶ ἀρκετὰ κομμάτια ποὺ βρίσκουμε στὰ κείμενα των Ἑβδομήκοντα (π.χ. Σωσάννα, Βὴλ καὶ δράκων, ὁ Ὕμνος τῶν Τριῶν Παίδων), κάτι ποὺ πέρασε καὶ στὸν κανόνα τῶν βιβλίων ποὺ ἀποδέχονται πολλὲς δυτικὲς θρησκευτικὲς ὁμάδες (π.χ. πολλοὶ Προτεστάντες καὶ οἱ Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ, οἱ ὁποῖοι ἀποδέχονται 39 βιβλία γιὰ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀντὶ γιὰ 49 ποὺ ἀποδέχονται οἱ Ὀρθόδοξοι.
[10] Nash Papyrus - Wikipedia
[11] Shema - Wikipedia
[12] Strong's Hebrew: 6453. (pesach) -- Passover
[13] Strong's Hebrew: 4813. (Miryam) -- a sister of Aaron, also a man of Judah
[14] Καὶ δὲν εἶναι ἡ μόνη λέξη ποὺ μᾶς κάνει νὰ προβληματιζόμαστε γιὰ τὸ κατὰ πόσο ὁ φωνηεντισμὸς τῶν λέξεων εἶναι ἴδιος μὲ ἐκεῖνον τῆς ἐποχῆς τοῦ πρωτότυπου ἀρχικοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου ἤ, τοὐλάχιστον, μὲ ἐκεῖνον τῆς ἐποχῆς των Ἑβδομήκοντα.
Γιὰ παράδειγμα βλέπουμε τὴν λέξη «Ἰμμανουέλ»: (עִמָּנוּאֵל), ἀντὶ γιὰ τὴν λέξη «Ἐμμανουήλ», ποὺ συναντᾶμε στοὺς Ἑβδομήκοντα (Ἠσαΐας 7,14), τὴν λέξη «Ἰβρεί»: (עִבְרִי), ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὴν λέξη: «Ἑβραίοι», μὲ πιθανὴ προέλευση τῆς λέξης ἀπὸ τόν Ἕβὲρ (μασοριτικό, «Ἔβερ»: (עֵֽבֶר)), ποὺ ἦταν γιὸς τοῦ Σὴμ (Γένεσις 11, 14) κ.ἄ.
Strong's Hebrew: 6005. (Immanuel) -- «with us is God,» the name of a child
Strong's Hebrew: 5680. (Ibri) -- perhaps descendant of Eber, also another name for an Israelite
[15] How did Jesus pronounce his own name? BiblicalHebrew.com
Ἡ λέξη «Ἰησοῦς» ἀναφέρεται μὲ αὐτὴ τὴν μορφὴ καὶ στὸν Ἰώσηπο καὶ στὸν Φίλωνα ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια.
[16] Ἡ λέξη «יהושוע/יהושע» θεωρεῖται ὅτι εἶναι σύνθεση τῆς λέξης «יהוה» καὶ τῆς λέξης «שוע» καὶ σημαίνει «ὁ (Γ)ἰὰ(χ) σώζει ἢ θὰ σώσῃ»:
Strong's Hebrew: 3068. (Yhvh), Strong's Hebrew: 3467. (yasha)
Στοὺς στίχους Βασιλειῶν Α΄ 6,14 καὶ 18 οἱ Ἑβδομήκοντα παραθέτουν γι’ αὐτήν, ὄχι τὴν λέξη «Ἰησοῦς», ἀλλὰ τὴν λέξη «Ὠσηέ/Ὡσῆε».
Σὲ κάποιες ἄλλες, μεταγράφουν τὴν λέξη (הושע), ὄχι ὡς «Ὠσηέ/Ὡσῆε», ὅπως κάνουν συνήθως, ἀλλὰ ὡς «Ἰησοῦς» (π.χ. Δευτερονόμιον 32,44) καὶ ὡς «Αὐσὴς» (π.χ. Ἀριθμοὶ 13,17).
[17] Strong's Hebrew: 3091. (Yehoshua). Strong's Hebrew: 3442. (Yeshua) -- Jeshua
[18] Patach - Wikipedia
[19] Παρατηροῦμε ὅτι στὸ μασοριτικὸ κείμενο ἔχει καθιερωθεῖ πλέον στὸ τέλος τῆς λέξης τὸ λεγόμενο «ὑπείσακτο πάθαχ» (furtive patach=κλεφτό πάθαχ), ὅταν αὐτὴ τελειώνει στὰ λαρυγγικὰ γράμματα (ה) ,(ח) καί (ע).
Αὐτό, ποὺ φαίνεται ὅτι δὲν ὑπῆρχε ἀρχικὰ στὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα, εἶναι ἕνα ἐπιπρόσθετο γράμμα (ἐπενθετικό), τὸ ὁποῖο ἄρχισε νὰ μπαίνει πρὶν τὴν κατάληξη, τῶν λέξεων, ὅταν ἀκολουθοῦσε ἕνα ἀπὸ τὰ τρία αὐτὰ γράμματα.
Μάλιστα, στὸ μασοριτικὸ κείμενο φαίνεται νὰ ἀποδίδει ἀποκλειστικὰ τὸν ἦχο «ἄ»: «α(χ)»: (הַ), «ἄχ»: (חַ) καὶ «ἄʕ»: (עַ).
Τὸ φαινόμενο αὐτό, ποὺ φαίνεται ὅτι παραβιάζει τοὺς κανόνες συλλαβισμοῦ τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας (ἐξ οὗ καὶ furtive, δηλαδὴ κλεφτό), καθὼς σὲ αὐτὴν ποτὲ μιὰ συλλαβὴ δὲν μπορεῖ νὰ ξεκινάῃ ἀπὸ φωνῆεν ἢ νὰ περιέχει δυὸ φωνήεντα (π.χ. «ρού-αχ»: (רוּחַ)=πνοή, πνεῦμα), ἄρχισε ἤδη νὰ ἐμφανίζεται κάποια στιγμὴ στὴν ἀρχαιότητα, ὅταν σιγά-σιγά ὑποχωροῦσε ἡ δυνατὴ προφορὰ γιὰ τὰ λαρυγγικά, πιθανῶς, ὑπὸ τὴν ἐπίδραση Εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν.
Ἔτσι, ἐνῷ ἀρχικὰ ἡ λέξη (ישוע) προφερόταν ὡς «Ἰεσοῦʕ»/(jeːʃuːʕ) καὶ μεταγραφόταν στὰ ἑλληνικὰ ὡς «Ἰησοῦ-ς», καθὼς γιὰ τὸ «ἄγιν»: (ע) δὲν ὑπάρχει στὰ ἑλληνικὰ ἀντίστοιχο γράμμα ποὺ νὰ ἀναπαριστᾶ τὸν λαρυγγικὸ ἦχο [ʕ] (μὴν τὸ συγχέουμε μὲ τὴν ἑλληνικὴ κατάληξη -ς) ποὺ εἶναι χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῶν σημιτικῶν γλωσσῶν, κάποια στιγμὴ ἄρχισε νὰ συνυπάρχῃ μιὰ προφορά, περίπου ὡς «Ἰεσούαʕ»/(jeːʃuːaʕ), ἡ ὁποία περιεῖχε τὸ ἐπενθετικὸ ἦχο «ἂ» γιὰ νὰ «γλυκαίνῃ» τὴν λαρυγγικὴ κατάληξη.
Τὸ γεγονὸς ὅτι, γενικά, δὲν χρησιμοποιοῦσαν τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» ἐξηγεῖ καὶ τὸ γιατί ὁ Χριστός, σύμφωνα μὲ τὸν Εὐαγγελιστὴ Μᾶρκο, λέει «Ἐλωὶ» καὶ ὄχι «Ἕλω(χ)άϊ»: (אֱלֹהָי), ὅπως παρουσιάζεται ἡ ἑβραϊκὴ λέξη αὐτὴ φωνηεντισμένη στὸ μασοριτικὸ (Ψαλμὸς 144,1 (145,1)).
Ἀπὸ αὐτὸ προκύπτει ὅτι τὸ (אלוה) προφερόταν τότε ὡς «Ἑλῶ» καὶ ὄχι ὡς «Ἐλωά(χ)»: (אֱלוֹהַּ).
Στὴν μεταγραφὴ τῶν ἑβραϊκῶν λέξεων ποὺ παραθέτει ὁ Ὠριγένης (185-253 μ.Χ.) στὰ Ἑξαπλᾶ (Secunda), ἂν καὶ γενικὰ δὲν χρησιμοποιεῖ τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» (π.χ. στὸν Ψαλμὸ 18 μεταγράφει καὶ αὐτὸς «Ἑλῶ» ἀντὶ γιὰ «Ἐλωά(χ)»: (אֱלוֹהַּ) του μασοριτικοῦ), ὑπάρχουν περιπτώσεις ποὺ τὸ κάνει αὐτό, ὄχι ὅμως ἀποκλειστικὰ προσθέτοντας τὸν ἦχο «ἂ» (π.χ. «Ἴωσουε»: (יהושע) (μασοριτικό, Ἰησοῦς του Ναυὴ 1,1), «ἰαδαε»: (ידע) (μασοριτικό, Ψαλμὸς 92,6) κ.ά.).
(Δεῖτε πάνω σὲ αὐτὸ τὸ σύγγραμμα τοῦ Benjamin Kantor, The Second Column (Secunda) of Origen’s Hexapla in Light of Greek Pronunciation, σελίδες 227-228).
Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀκόμα καὶ στὴν ἐποχή του, οὔτε εἶχε ἐπικρατήσει τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» στὴν προφορά, οὔτε ὅμως καὶ εἶχε καθιερωθεῖ συγκεκριμένα νὰ ἀκούγεται αὐτὸ ἀποκλειστικὰ ὡς «ἂ» σὰν ἦχος.
Μεταγενέστερος κανόνας φαίνεται καὶ ἡ ἐξήγηση γι’ αὐτὸ ποὺ μᾶς λέει ὅτι ἐδῶ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῇ τὸ πάθαχ μόνο του στὴν συλλαβή, ἐπειδὴ θεωρεῖται (γιὰ κάποιο ἀνεξήγητο λόγο) ὡς ἡμιφωνῆεν μόνο στὴν συγκεκριμένη περίπτωση (!), ὁπότε ἔχουμε μιὰ συλλαβή (!) π.χ. «ρούαχ»: (רוּחַ), «Νώαχ»: (נֹחַ)(=Νῶε).
(Δεῖτε τὸ βιβλίο τῶν Barrick & Busenitz, «A Grammar for Biblical Hebrew», σελίδα 39).
Πὼς ἐξηγεῖται αὐτὸ χωρὶς τὸ ὑπείσακτο πάθαχ, καθὼς στὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα δὲν μποροῦν νὰ σταθοῦν δυὸ φωνήεντα στὴν ἴδια συλλαβή;
Ἀπὸ τὴν ἐποχή των Ἑβδομήκοντα φαίνεται ὅτι τὸ «χεεθ» σὲ κάποιες περιπτώσεις προφερόταν καὶ ὡς «ἔ» (π.χ. «Εὔα»: (חוה)), ὡς «ἂ» (π.χ. «Ἀγγαῖος»: (חגי)) κ.λ.π., κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ δικαιολογήσῃ τὴν λέξη «Νῶ-ε»: (נח) ὡς μεταγραφὴ δισύλλαβης ἑβραϊκῆς λέξης ποὺ δὲν παραβιάζει τοὺς κανόνες συλλαβισμοῦ.
Ἀπὸ τὰ παραπάνω προκύπτει ὅτι μελετῶντας τὶς διάφορες μεταγραφὲς τῶν ἑβραϊκῶν λέξεων στὰ ἑλληνικά, μποροῦμε νὰ βγάλουμε κάποια συμπεράσματα γιὰ τὶς διαφορὲς τῆς γραμματικῆς τῆς ἐποχῆς τῶν συντακτῶν τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα ἀπὸ τὴν γραμματικὴ τῆς ἐποχῆς τῶν μασοριτῶν ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς βιβλική.
[20] Ὁ συλλαβισμὸς μιᾶς λέξης εἶναι πολὺ σημαντικὸς γιὰ τὴν μεταγραφή της σὲ ἄλλη γλῶσσα.
Φαίνεται ὅτι καὶ ἐκεῖνος ὁ παράξενος διπλασιασμὸς κάποιων γραμμάτων ποὺ συναντᾶμε μέσα σὲ ὁρισμένες λέξεις ποὺ ἔχουν μεταγραφεῖ (π.χ. Σάρρα, Γόμορρα, Μασσηφᾶ, Ἄννα, κ.λ.π.) μπορεῖ, πολλὲς φορές, νὰ σχετίζεται μὲ τὸν συλλαβισμό τους.
Μάλιστα, μπορεῖ νὰ ἀποκαλύψῃ κάτι γιὰ τὴν τότε ἑβραϊκὴ γλῶσσα ἢ γιὰ τὶς σημασίες τῶν λέξεων.
Στὴν συγκεκριμένη περίπτωση, βάλαμε νὰ ἔχουν τὸ ἴδιο χρῶμα τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα ποὺ βρίσκονται στὴν ἴδια συλλαβή, ἐνῷ μὲ μαῦρο χρῶμα τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα ποὺ φαίνονται στὸ ἑλληνικὸ κείμενο ὅτι εἶναι διπλᾶ καὶ τὸ καθένα τους βρίσκεται σὲ δυὸ ξεχωριστὲς συλλαβές.
[21] Στὴν πραγματικότητα, φαίνεται καὶ ὅτι οἱ ἴδιοι συντάκτες τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα δὲν γνώριζαν καλὰ τὴν ἀρχαία προαιχμαλωσιακὴ προφορὰ καὶ ἔκαναν καὶ οἱ ἴδιοι «φωνητικὸ ἀναχρονισμὸ» βάσει τῆς προφορᾶς τῆς ἐποχῆς τους.
Γιὰ παράδειγμα, γνωρίζουμε ὅτι προαιχμαλωσιακὰ τὸ γράμμα «ו» ἦταν σύμφωνο μὲ ἕνα ἦχο περίπου ὡς [w].
Ἐπειδή, ὅμως, χρησιμοποιήθηκε κάποια στιγμὴ καὶ ὡς φωνηεντικὸ γράμμα (matres lectionis), μπέρδευε τοὺς ἀναγνῶστες.
Βλέπουμε, ἔτσι, ὅτι οἱ διάφοροι συγγραφεῖς/συντάκτες τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα, ὅταν συναντοῦσαν μιὰ λέξη ποὺ τὸ περιεῖχε καὶ τὴν ὁποία ἤθελαν νὰ τὴν μεταγράψουν στὰ ἑλληνικά, χρησιμοποιοῦσαν γιὰ αὐτό, εἴτε τὸ ἑλληνικὸ γράμμα «ὑ» (π.χ. «Δαυὶδ» ὡς μεταγραφὴ τῶν λέξεων «דויד» καί «דוד»), τὸ ὁποῖο στὴν ἐποχή τους προφερόταν ὡς ψιλὸ "οὐ" ἢ ὡς "β" μπροστὰ ἀπὸ ἠχηρὰ φωνήεντα/σύμφωνα ἢ ὡς "φ" μπροστὰ ἀπὸ ἄηχα σύμφωνα, εἴτε τὸ γράμμα «ὦ» (π.χ. «Ἰωνᾶς» ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης «יונה»), εἴτε ἀκόμα καὶ τὴν νόθο δίφθογγο «οὐ» (π.χ. «Ἀσσοὺρ» ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης «אשור»), ἡ ὁποία κάπου μέσα στὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχὴ φαίνεται ὅτι ἄρχισε νὰ χάνῃ τὴν προφορὰ ποὺ εἶχε στὰ κλασικὰ χρόνια, δηλαδὴ τὴν φωνητική της προφορὰ ὡς "ὀο" μακρὸ καὶ κλειστό, καὶ νὰ ἀποκτᾷ μιὰ ἄλλη ποὺ ἦταν πιὸ κοντὰ στὸ μακρὸ "οὐ".
Φαίνεται, ἐπίσης, ὅτι δὲν ὑπῆρχε συμφωνία γιὰ τὸ πῶς αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ προφέρεται.
Γιὰ παράδειγμα, ἡ λέξη «תבור» μεταγράφεται ὡς «Θαβώρ» (Ψαλμὸς 88,13), ἀλλὰ καὶ ὡς «Ἰταβύριον» (Ἰερεμίας 26,18) καὶ ἡ λέξη «לודים» μεταγράφεται ὡς «Λουδιεὶμ» (Γένεσις 10,13) καὶ ὡς «Λωδιεὶμ» (Παραλειπομένων Α΄ 1,11 ).
Ἀπὸ πολλὰ ἄλλα τέτοια παραδείγματα προκύπτει ὅτι καὶ ἡ Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα πρέπει νὰ ἔχεῃ πολλοὺς τέτοιους «φωνητικοὺς ἀναχρονισμούς».
[22] Ἡ λέξη «Φασὲκ» συναντᾶται στὸ Νεεμίας 3,6 ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης (פסח)ποὺ ἐδῶ ἀποτελεῖ ὄνομα ἀνθρώπου:
«καὶ τὴν πύλην Ἰἀσαναΐ ἐκράτησαν Ἰὠϊδὰ υἱὸς Φὰσὲκ καὶ Μεσουλὰμ υἱὸς Βασωδία»
https://biblehub.com/interlinear/nehemiah/3-6.htm
Ἀντίθετα, στὸ Νεεμίας 7,51 ἡ ἴδια ἑβραϊκὴ λέξη μεταγράφεται ὡς «Φεσή», πιθανῶς, ἐπειδή, ὅπως εἴπαμε, τὴν ἐποχή των Ἑβδομήκοντα φαίνεται ὅτι τὸ «χεεθ» σὲ κάποιες περιπτώσεις προφερόταν καὶ ὡς «ἔ» (π.χ. «Εὔα»: (חוה)), ὡς «ἂ» (π.χ. «Ἀγγαῖος»: (חגי)) κ.λ.π.:
«υἱοὶ Γηζάμ, υἱοὶ Ὀζί, υἱοὶ Φεσή»
https://biblehub.com/interlinear/nehemiah/7-51.htm
Τὸ μασοριτικὸ κείμενο τὴν παραθέτει καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις ὡς «Πασεάχ»: (פָּסֵחַ) (μὲ «ὑπείσακτο πάθαχ»).
Δὲν ἀποκλείεται ὁ Σύμμαχος νὰ εἶχε ὑπόψη του τὸν στίχο Νεεμίας 3,6 καὶ ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος τὸν στίχο 7,51 («phase» καὶ «Φεσή», καθώς το «ἡ» προφερόταν στὴν ἐποχή του ἀκόμα ὡς /e/ - Βλέπε παραπάνω πίνακα μὲ τὴν ἐξέλιξη τῶν φωνηέντων στὴν ἑλληνιστικὴ κοινή .
[23] Targum - Wikipedia
[24] Strong's Hebrew: 6452. (pacach) -- Τὸ pass over, to spare, to skip
[25] Strong's Hebrew: 3680. (kasah)
[26] Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα εἶναι αὐτὸ ποὺ συμβαίνει μὲ τὸν στίχο Ζαχαρίας 12, 10.
Οἱ Ἑβδομήκοντα γράφουν:
Ἡ ἰσοδύναμη ἑβραϊκὴ λέξη στὸ μασοριτικὸ παρουσιάζεται ὡς «σέ(χ)»: (שֶה) ποὺ σήμαινε τὸ ἀρνὶ ἢ τὸ κατσίκι:
Strong's Hebrew: 7716. (seh) -- Lamb, sheep, goat
[2] Φαίνεται, μάλιστα, μέσα ἀπὸ τὰ κείμενα ὅτι ὁ ὁλοθρεύων εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Θεὸς καὶ συγκεκριμένα ὁ ἄσαρκος Θεὸς Λόγος:
«πάντα γὰρ ἀπιστοῦντες διὰ τὰς φαρμακείας ἐπὶ τῷ τῶν πρωτοτόκων ὀλέθρῳ, ὡμολόγησαν Θεοῦ υἱὸν λαὸν εἶναι. ἡσύχου γὰρ σιγῆς περιεχούσης τὰ πάντα καὶ νυκτὸς ἐν ἰδὶῳ τάχει μεσαζούσης, ὁ παντοδύναμός σου λόγος ἀπ᾿ οὐρανῶν ἐκ θρόνων βασιλειῶν ἀπότομος πολεμιστὴς εἰς μέσον τῆς ὀλεθρίας ἥλατο γῆς, ξίφος ὀξὺ τὴν ἀνυπόκριτον ἐπιταγήν σου φέρων, καὶ στὰς ἐπλήρωσε τὰ πάντα θανάτου· καὶ οὐρανοῦ μὲν ἥπτετο, βεβήκει δ᾿ ἐπὶ γῆς» Σοφία Σολομῶντος 18, 13-16
«καὶ παρελεύσεται Κύριος τὴν θύραν» Ἔξοδος 12, 13
[3] Μὲ τὸν ὅρο μεταγραφὴ ἐννοοῦμε τὴν μεταφορὰ ἑνὸς φθόγγου/ἤχου, μιᾶς λέξης ἢ κειμένου ἀπὸ ἕνα σύστημα γραφῆς σὲ ἕνα ἄλλο:
Μεταγραφὴ (γλωσσολογία) - Βικιπαίδεια
Χρησιμοποιοῦνται δύο εἴδη μεταγραφῆς.
Ἡ μία ἔχει νὰ κάνῃ μὲ τὴν ὀρθογραφία τῶν λέξεων καὶ ἡ ἄλλη μὲ τὴν συμβολικὴ ἀναπαράσταση τῶν φθόγγων/ἤχων.
Δυστυχῶς, στὰ ἑλληνικὰ καὶ γιὰ τὰ δυὸ εἴδη χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «μεταγραφή».
Ἀντίθετα, στὰ ἀγγλικὰ χρησιμοποιεῖται ἡ λέξη «transliteration» γιὰ τὴν ὀρθογραφικὴ μεταγραφὴ καὶ ἡ λέξη «transcription» γιὰ τὴν φωνητικὴ μεταγραφή:
Transliteration - Wikipedia, Transcription (linguistics) - Wikipedia
Γιὰ παράδειγμα, στὰ ἀγγλικὰ ἡ ἑλληνικὴ λέξη: «Γειά» - μεταγράφεται ὀρθογραφικὰ (transliteration) ὡς «Geia» καὶ φωνητικὰ (transcription) ὡς «Ya».
Ἡ φωνητικὴ μεταγραφὴ εἶναι πολὺ πιὸ πολύπλοκη ἀπὸ τὴν ὀρθογραφική.
Κανονικά, ἂν θέλαμε νὰ εἴμαστε πιὸ ἀκριβεῖς, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὴν μεγάλη ποικιλία τῶν φθόγγων, θὰ ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιήσουμε τὸ Διεθνὲς Φωνητικὸ Ἀλφάβητο - Δ.Φ.Α. (International Phonetic Alphabet - IPA) τὸ ὁποῖο ἔχει πάνω ἀπὸ ἑκατὸ σύμβολα γιὰ τοὺς φθόγγους:
International Phonetic Alphabet - Wikipedia
Καὶ ἐμεῖς, γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ ξεχωρίζουμε φωνητικὰ τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα, θὰ μεταγράφουμε κάποιες φορές το «י» ὡς «(γ)ἰ» καὶ τὸ «ה» ὡς «(χ)» .
[4] Παρατηρεῖται, βέβαια, ὅτι καὶ οἱ λαοὶ αὐτοὶ ἄρχισαν νὰ χρησιμοποιοῦν κάποια γράμματα τοῦ ἀλφάβητού τους καὶ ὡς φωνήεντα, γνωστὰ ὡς φωνηεντικὰ γράμματα ἢ «Mater lectionis» (=μητέρα τῆς ἀνάγνωσης):
Mater lectionis - Wikipedia
[5] Τό «ˈtsadi»: (צ), πιστεύεται ὅτι προφερόταν ἀρχικά, ὄχι ὡς «τσ» ποὺ προφέρεται τώρα, ἀλλὰ ὡς ἄηχο φαρυγγοποιημένο φατνιακὸ συριστικὸ «σ» - /sˤ/:
Pharyngealization - Wikipedia
Αὐτὸ φαίνεται ὅτι πέρασε σὲ ἕναν βαθμὸ καὶ στὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή.
Γιὰ παράδειγμα, τὸ (צבאות) μεταγράφεται ὡς «Σαβαὼθ» καὶ τὸ (צער) ὡς «Σηγώρ», ἀλλὰ καὶ ὡς «Ζόγορα».
Βέβαια, καὶ νὰ προφερόταν στὰ ἑβραϊκὰ ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ὡς «τσ», δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μεταγραφῇ στὰ ἑλληνικὰ ἔτσι, γιατί φαίνεται ὅτι δὲν συνηθιζόταν στὴν ἀρχαιότητα τέτοια σειρὰ γραμμάτων ἢ τέτοιος ἦχος στὰ ἑλληνικά, ἐκτὸς καὶ ἂν κάποια γράμματα εἶχαν διπλῆ χρήση, ὅπως συμβαίνει σὲ πολλὲς γλῶσσες (π.χ. c: [c], [k], [t͡ʃ], [t͡s(ʰ)]).
Πρὸς τὸ παρὸν δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ἄν, ὄντως, συνέβαινε αὐτό, ἔστω καὶ περιορισμένα.
Ἡ συνηθισμένη ἄποψη λέει ὅτι ὡς ἦχος εἰσῆλθε στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ὑπὸ τὴν ἐπίδραση τῆς σλαβικῆς.
[6] Πρέπει, βέβαια, νὰ λάβουμε ὑπόψη μας καὶ πὼς προφέρονταν στὴν κάθε ἐποχὴ οἱ συγκεκριμένες γλῶσσες, γιατί ὅλες οἱ γλῶσσες ἔχουν ἐξελιχθεῖ μέσα στὸν χρόνο.
Μιὰ πολὺ χρήσιμη προσέγγιση γιὰ τὸ πῶς περίπου ἐξελίχθηκε ἡ προφορὰ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων μέσα στοὺς αἰῶνες μπορεῖτε νὰ βρεῖτε στὸ παρακάτω ἀρχεῖο:
Ranieri's Greek Pronunciation Chronology
Ἐπίσης, πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψη μας ὅτι δὲν ὑπάρχει ἀκριβὴς ἀντιστοιχία μεταξὺ τῶν φθόγγων τῆς ἑβραϊκῆς μὲ τὴν ἑλληνική.
[7] Βάλαμε αὐτὰ τὰ χρονικὰ ὅρια, γιατί θεωρεῖται ὅτι τὸ βιβλίο Μακκαβαίων Δ΄ γράφτηκε κάπου μέσα στὸν πρῶτο ἢ τὸν δεύτερο αἰῶνα μ.Χ.
[8] Κάποιοι ἐντυπωσιάζονται γιὰ τὸ πόσο μοιάζει τὸ μασοριτικὸ κείμενο σὲ κάποια σημεῖα του μὲ ὁρισμένα κείμενα ἀπὸ τὰ χειρόγραφα τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας, ποὺ χρονολογοῦνται κάπου ἀνάμεσα στὸν 3ον π.Χ. αἰῶνα καὶ τὸν 1ον μ.Χ. αἰῶνα, φτάνοντας στὸ σημεῖο νὰ λένε ὅτι αὐτὸ ἐπιβεβαιώνει τὴν πιστότητα τοῦ πρώτου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων:
Dead Sea Scrolls - Wikipedia
Στὴν πραγματικότητα, τὰ πράγματα εἶναι πιὸ πολύπλοκα.
Περίπου τὸ 35% τῶν βιβλικῶν κειμένων τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας ταιριάζει ἀκριβῶς μὲ τὸ μασοριτικὸ κείμενο, τὸ 5% μὲ τὴν Σαμαρειτικὴ Πεντάτευχο, τὸ 5% μὲ τὴν μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ τὸ ὑπόλοιπο 55% (!!!) διαφέρει λίγο ἢ δὲν μοιάζει σὲ τίποτα μὲ αὐτά.
Μάλιστα, στὰ Βιβλία τῆς Ἐξόδου καὶ τοῦ Σαμουὴλ 1 καὶ 2 (Βασιλειῶν Α΄και Β΄), βρέθηκαν πολὺ μεγάλες διαφορὲς στὸ περιεχόμενο καὶ τὴν γλῶσσα τους ἀπὸ τὸ μασοριτικὸ κείμενο.
Διαφορὲς βρίσκουμε καὶ στὸν Μεγάλο κύλινδρο τῶν Ψαλμῶν (11q5):
Great Psalms Scroll - Wikipedia
Οἱ ὁμοιότητες, πάλι, ποὺ βλέπουμε, μᾶς κάνουν νὰ μιλᾶμε, ὄχι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν πιστότητα τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων ὡς πρὸς τὰ πρωτότυπα ἀρχαία ἑβραϊκὰ κείμενα, ἀλλὰ γιὰ τὴν πιστότητα τοῦ μασοριτικοῦ κειμένου καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν ἀντιγραφέων ὡς πρὸς τὸ ἀρχαῖο κείμενο ἀπὸ τὸ ὁποῖο προῆλθε τὸ μασοριτικὸ (κάποιο πρό - μασοριτικὸ κείμενο), χωρὶς νὰ εἶναι ἀκόμα ξεκάθαρο, ἂν τὸ τελευταῖο μοιάζει, ὄντως, μὲ τὰ πρωτότυπα.
Δηλαδὴ ἡ ὁμοιότητα τῶν κειμένων μᾶς κάνει νὰ μιλᾶμε σίγουρα γιὰ ἕνα ἀρχαῖο προγονικὸ κείμενο ποὺ μᾶς ἔδωσε ἕναν ὁλόκληρο κλάδο κειμένων, μέσα στὰ ὁποῖα συμπεριλαμβάνεται καὶ τὸ μασοριτικό, χωρὶς αὐτὴ νὰ ἐξασφαλίζῃ τὸ κατὰ πόσο ἐκεῖνο μοιάζει, ὄντως, μὲ τὰ χαμένα πρωτότυπα ἀρχαία ἑβραϊκὰ κείμενα, ποὺ ἀκόμα δὲν ἔχουμε βρεῖ κάποια χειρόγραφά τους.
Μὲ αὐτὸ ποὺ λέμε ἐδῶ ἐννοοῦμε ὅτι τὸ μασοριτικὸ κείμενο μπορεῖ νὰ διασώζῃ πιστὰ μιὰ μόνο συγκεκριμένη ἐκδοχὴ τῶν Παλαιοδιαθηκικῶν κειμένων, ἡ ὁποία εἶναι πολὺ πιθανὸν νὰ προῆλθε καὶ μέσα ἀπὸ τοὺς κόλπους μιᾶς αἵρεσης π.χ. των Ἐσσαίων.
Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ὅτι ἀκόμα καὶ ὁ Μεγάλος Κύλινδρος τοῦ Ἠσαΐα (1qisaa), ὄχι μόνο ἔχει κάποιες, ἔστω καὶ ἐλάχιστες, διαφορὲς ἀπὸ τὸ μασοριτικό, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἔχει ὑποστεῖ καὶ διορθώσεις:
Isaiah Scroll - Wikipedia
Πρέπει νὰ ποῦμε, ἐπίσης, ὅτι στὰ χειρόγραφα τῆς Νεκρᾶς Θάλασσας ἔχουν βρεθεῖ καὶ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς Σοφίας Σειράχ, τῆς ἐπιστολῆς Ἰερεμίου καὶ τοῦ Τωβίτ, πού, ἂν καὶ ἐντάσσονται στὰ βιβλία τῆς μετάφρασης των Ἑβδομήκοντα, ἐν τούτοις δὲν ὑπάρχουν στὸ μασοριτικὸ κείμενο.
[9] Ἕνα ἀκόμα βασικὸ μειονέκτημά του εἶναι ὅτι δὲν ἀκολουθεῖ τὸν κανόνα τῶν βιβλίων τῆς Ἁγίας Γραφῆς ποὺ μᾶς διασώζουν οἱ Ἑβδομήκοντα (ὄχι γιὰ ὅλα, ἀλλὰ τοὐλάχιστον γιὰ τὰ περισσότερα), ἀλλὰ τόν, ἔξω ἀπὸ τὸν Χριστιανικὸ κόσμο τῶν πρώτων αἰώνων, κανόνα ποὺ προέκυψε ἀπὸ τὴν ραββινικὴ σύνοδο τῆς Ἰάμνειας.
Αὐτὴ θεωρεῖται ὅτι, μᾶλλον, ἔγινε (ἄν, ὄντως, ἔγινε) στὰ τέλη 1ου μ.Χ. αἰῶνα, ὅπου ἀφαιρέθηκαν 10 ὁλόκληρα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (!) καὶ ἀρκετὰ κομμάτια ποὺ βρίσκουμε στὰ κείμενα των Ἑβδομήκοντα (π.χ. Σωσάννα, Βὴλ καὶ δράκων, ὁ Ὕμνος τῶν Τριῶν Παίδων), κάτι ποὺ πέρασε καὶ στὸν κανόνα τῶν βιβλίων ποὺ ἀποδέχονται πολλὲς δυτικὲς θρησκευτικὲς ὁμάδες (π.χ. πολλοὶ Προτεστάντες καὶ οἱ Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ, οἱ ὁποῖοι ἀποδέχονται 39 βιβλία γιὰ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀντὶ γιὰ 49 ποὺ ἀποδέχονται οἱ Ὀρθόδοξοι.
[10] Nash Papyrus - Wikipedia
[11] Shema - Wikipedia
[12] Strong's Hebrew: 6453. (pesach) -- Passover
[13] Strong's Hebrew: 4813. (Miryam) -- a sister of Aaron, also a man of Judah
[14] Καὶ δὲν εἶναι ἡ μόνη λέξη ποὺ μᾶς κάνει νὰ προβληματιζόμαστε γιὰ τὸ κατὰ πόσο ὁ φωνηεντισμὸς τῶν λέξεων εἶναι ἴδιος μὲ ἐκεῖνον τῆς ἐποχῆς τοῦ πρωτότυπου ἀρχικοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου ἤ, τοὐλάχιστον, μὲ ἐκεῖνον τῆς ἐποχῆς των Ἑβδομήκοντα.
Γιὰ παράδειγμα βλέπουμε τὴν λέξη «Ἰμμανουέλ»: (עִמָּנוּאֵל), ἀντὶ γιὰ τὴν λέξη «Ἐμμανουήλ», ποὺ συναντᾶμε στοὺς Ἑβδομήκοντα (Ἠσαΐας 7,14), τὴν λέξη «Ἰβρεί»: (עִבְרִי), ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὴν λέξη: «Ἑβραίοι», μὲ πιθανὴ προέλευση τῆς λέξης ἀπὸ τόν Ἕβὲρ (μασοριτικό, «Ἔβερ»: (עֵֽבֶר)), ποὺ ἦταν γιὸς τοῦ Σὴμ (Γένεσις 11, 14) κ.ἄ.
Strong's Hebrew: 6005. (Immanuel) -- «with us is God,» the name of a child
Strong's Hebrew: 5680. (Ibri) -- perhaps descendant of Eber, also another name for an Israelite
[15] How did Jesus pronounce his own name? BiblicalHebrew.com
Ἡ λέξη «Ἰησοῦς» ἀναφέρεται μὲ αὐτὴ τὴν μορφὴ καὶ στὸν Ἰώσηπο καὶ στὸν Φίλωνα ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια.
[16] Ἡ λέξη «יהושוע/יהושע» θεωρεῖται ὅτι εἶναι σύνθεση τῆς λέξης «יהוה» καὶ τῆς λέξης «שוע» καὶ σημαίνει «ὁ (Γ)ἰὰ(χ) σώζει ἢ θὰ σώσῃ»:
Strong's Hebrew: 3068. (Yhvh), Strong's Hebrew: 3467. (yasha)
Στοὺς στίχους Βασιλειῶν Α΄ 6,14 καὶ 18 οἱ Ἑβδομήκοντα παραθέτουν γι’ αὐτήν, ὄχι τὴν λέξη «Ἰησοῦς», ἀλλὰ τὴν λέξη «Ὠσηέ/Ὡσῆε».
Σὲ κάποιες ἄλλες, μεταγράφουν τὴν λέξη (הושע), ὄχι ὡς «Ὠσηέ/Ὡσῆε», ὅπως κάνουν συνήθως, ἀλλὰ ὡς «Ἰησοῦς» (π.χ. Δευτερονόμιον 32,44) καὶ ὡς «Αὐσὴς» (π.χ. Ἀριθμοὶ 13,17).
[17] Strong's Hebrew: 3091. (Yehoshua). Strong's Hebrew: 3442. (Yeshua) -- Jeshua
[18] Patach - Wikipedia
[19] Παρατηροῦμε ὅτι στὸ μασοριτικὸ κείμενο ἔχει καθιερωθεῖ πλέον στὸ τέλος τῆς λέξης τὸ λεγόμενο «ὑπείσακτο πάθαχ» (furtive patach=κλεφτό πάθαχ), ὅταν αὐτὴ τελειώνει στὰ λαρυγγικὰ γράμματα (ה) ,(ח) καί (ע).
Αὐτό, ποὺ φαίνεται ὅτι δὲν ὑπῆρχε ἀρχικὰ στὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα, εἶναι ἕνα ἐπιπρόσθετο γράμμα (ἐπενθετικό), τὸ ὁποῖο ἄρχισε νὰ μπαίνει πρὶν τὴν κατάληξη, τῶν λέξεων, ὅταν ἀκολουθοῦσε ἕνα ἀπὸ τὰ τρία αὐτὰ γράμματα.
Μάλιστα, στὸ μασοριτικὸ κείμενο φαίνεται νὰ ἀποδίδει ἀποκλειστικὰ τὸν ἦχο «ἄ»: «α(χ)»: (הַ), «ἄχ»: (חַ) καὶ «ἄʕ»: (עַ).
Τὸ φαινόμενο αὐτό, ποὺ φαίνεται ὅτι παραβιάζει τοὺς κανόνες συλλαβισμοῦ τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας (ἐξ οὗ καὶ furtive, δηλαδὴ κλεφτό), καθὼς σὲ αὐτὴν ποτὲ μιὰ συλλαβὴ δὲν μπορεῖ νὰ ξεκινάῃ ἀπὸ φωνῆεν ἢ νὰ περιέχει δυὸ φωνήεντα (π.χ. «ρού-αχ»: (רוּחַ)=πνοή, πνεῦμα), ἄρχισε ἤδη νὰ ἐμφανίζεται κάποια στιγμὴ στὴν ἀρχαιότητα, ὅταν σιγά-σιγά ὑποχωροῦσε ἡ δυνατὴ προφορὰ γιὰ τὰ λαρυγγικά, πιθανῶς, ὑπὸ τὴν ἐπίδραση Εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν.
Ἔτσι, ἐνῷ ἀρχικὰ ἡ λέξη (ישוע) προφερόταν ὡς «Ἰεσοῦʕ»/(jeːʃuːʕ) καὶ μεταγραφόταν στὰ ἑλληνικὰ ὡς «Ἰησοῦ-ς», καθὼς γιὰ τὸ «ἄγιν»: (ע) δὲν ὑπάρχει στὰ ἑλληνικὰ ἀντίστοιχο γράμμα ποὺ νὰ ἀναπαριστᾶ τὸν λαρυγγικὸ ἦχο [ʕ] (μὴν τὸ συγχέουμε μὲ τὴν ἑλληνικὴ κατάληξη -ς) ποὺ εἶναι χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῶν σημιτικῶν γλωσσῶν, κάποια στιγμὴ ἄρχισε νὰ συνυπάρχῃ μιὰ προφορά, περίπου ὡς «Ἰεσούαʕ»/(jeːʃuːaʕ), ἡ ὁποία περιεῖχε τὸ ἐπενθετικὸ ἦχο «ἂ» γιὰ νὰ «γλυκαίνῃ» τὴν λαρυγγικὴ κατάληξη.
Τὸ γεγονὸς ὅτι, γενικά, δὲν χρησιμοποιοῦσαν τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» ἐξηγεῖ καὶ τὸ γιατί ὁ Χριστός, σύμφωνα μὲ τὸν Εὐαγγελιστὴ Μᾶρκο, λέει «Ἐλωὶ» καὶ ὄχι «Ἕλω(χ)άϊ»: (אֱלֹהָי), ὅπως παρουσιάζεται ἡ ἑβραϊκὴ λέξη αὐτὴ φωνηεντισμένη στὸ μασοριτικὸ (Ψαλμὸς 144,1 (145,1)).
Ἀπὸ αὐτὸ προκύπτει ὅτι τὸ (אלוה) προφερόταν τότε ὡς «Ἑλῶ» καὶ ὄχι ὡς «Ἐλωά(χ)»: (אֱלוֹהַּ).
Στὴν μεταγραφὴ τῶν ἑβραϊκῶν λέξεων ποὺ παραθέτει ὁ Ὠριγένης (185-253 μ.Χ.) στὰ Ἑξαπλᾶ (Secunda), ἂν καὶ γενικὰ δὲν χρησιμοποιεῖ τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» (π.χ. στὸν Ψαλμὸ 18 μεταγράφει καὶ αὐτὸς «Ἑλῶ» ἀντὶ γιὰ «Ἐλωά(χ)»: (אֱלוֹהַּ) του μασοριτικοῦ), ὑπάρχουν περιπτώσεις ποὺ τὸ κάνει αὐτό, ὄχι ὅμως ἀποκλειστικὰ προσθέτοντας τὸν ἦχο «ἂ» (π.χ. «Ἴωσουε»: (יהושע) (μασοριτικό, Ἰησοῦς του Ναυὴ 1,1), «ἰαδαε»: (ידע) (μασοριτικό, Ψαλμὸς 92,6) κ.ά.).
(Δεῖτε πάνω σὲ αὐτὸ τὸ σύγγραμμα τοῦ Benjamin Kantor, The Second Column (Secunda) of Origen’s Hexapla in Light of Greek Pronunciation, σελίδες 227-228).
Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀκόμα καὶ στὴν ἐποχή του, οὔτε εἶχε ἐπικρατήσει τὸ «ὑπείσακτο πάθαχ» στὴν προφορά, οὔτε ὅμως καὶ εἶχε καθιερωθεῖ συγκεκριμένα νὰ ἀκούγεται αὐτὸ ἀποκλειστικὰ ὡς «ἂ» σὰν ἦχος.
Μεταγενέστερος κανόνας φαίνεται καὶ ἡ ἐξήγηση γι’ αὐτὸ ποὺ μᾶς λέει ὅτι ἐδῶ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῇ τὸ πάθαχ μόνο του στὴν συλλαβή, ἐπειδὴ θεωρεῖται (γιὰ κάποιο ἀνεξήγητο λόγο) ὡς ἡμιφωνῆεν μόνο στὴν συγκεκριμένη περίπτωση (!), ὁπότε ἔχουμε μιὰ συλλαβή (!) π.χ. «ρούαχ»: (רוּחַ), «Νώαχ»: (נֹחַ)(=Νῶε).
(Δεῖτε τὸ βιβλίο τῶν Barrick & Busenitz, «A Grammar for Biblical Hebrew», σελίδα 39).
Πὼς ἐξηγεῖται αὐτὸ χωρὶς τὸ ὑπείσακτο πάθαχ, καθὼς στὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα δὲν μποροῦν νὰ σταθοῦν δυὸ φωνήεντα στὴν ἴδια συλλαβή;
Ἀπὸ τὴν ἐποχή των Ἑβδομήκοντα φαίνεται ὅτι τὸ «χεεθ» σὲ κάποιες περιπτώσεις προφερόταν καὶ ὡς «ἔ» (π.χ. «Εὔα»: (חוה)), ὡς «ἂ» (π.χ. «Ἀγγαῖος»: (חגי)) κ.λ.π., κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ δικαιολογήσῃ τὴν λέξη «Νῶ-ε»: (נח) ὡς μεταγραφὴ δισύλλαβης ἑβραϊκῆς λέξης ποὺ δὲν παραβιάζει τοὺς κανόνες συλλαβισμοῦ.
Ἀπὸ τὰ παραπάνω προκύπτει ὅτι μελετῶντας τὶς διάφορες μεταγραφὲς τῶν ἑβραϊκῶν λέξεων στὰ ἑλληνικά, μποροῦμε νὰ βγάλουμε κάποια συμπεράσματα γιὰ τὶς διαφορὲς τῆς γραμματικῆς τῆς ἐποχῆς τῶν συντακτῶν τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα ἀπὸ τὴν γραμματικὴ τῆς ἐποχῆς τῶν μασοριτῶν ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς βιβλική.
[20] Ὁ συλλαβισμὸς μιᾶς λέξης εἶναι πολὺ σημαντικὸς γιὰ τὴν μεταγραφή της σὲ ἄλλη γλῶσσα.
Φαίνεται ὅτι καὶ ἐκεῖνος ὁ παράξενος διπλασιασμὸς κάποιων γραμμάτων ποὺ συναντᾶμε μέσα σὲ ὁρισμένες λέξεις ποὺ ἔχουν μεταγραφεῖ (π.χ. Σάρρα, Γόμορρα, Μασσηφᾶ, Ἄννα, κ.λ.π.) μπορεῖ, πολλὲς φορές, νὰ σχετίζεται μὲ τὸν συλλαβισμό τους.
Μάλιστα, μπορεῖ νὰ ἀποκαλύψῃ κάτι γιὰ τὴν τότε ἑβραϊκὴ γλῶσσα ἢ γιὰ τὶς σημασίες τῶν λέξεων.
Στὴν συγκεκριμένη περίπτωση, βάλαμε νὰ ἔχουν τὸ ἴδιο χρῶμα τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα ποὺ βρίσκονται στὴν ἴδια συλλαβή, ἐνῷ μὲ μαῦρο χρῶμα τὰ ἑβραϊκὰ γράμματα ποὺ φαίνονται στὸ ἑλληνικὸ κείμενο ὅτι εἶναι διπλᾶ καὶ τὸ καθένα τους βρίσκεται σὲ δυὸ ξεχωριστὲς συλλαβές.
[21] Στὴν πραγματικότητα, φαίνεται καὶ ὅτι οἱ ἴδιοι συντάκτες τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα δὲν γνώριζαν καλὰ τὴν ἀρχαία προαιχμαλωσιακὴ προφορὰ καὶ ἔκαναν καὶ οἱ ἴδιοι «φωνητικὸ ἀναχρονισμὸ» βάσει τῆς προφορᾶς τῆς ἐποχῆς τους.
Γιὰ παράδειγμα, γνωρίζουμε ὅτι προαιχμαλωσιακὰ τὸ γράμμα «ו» ἦταν σύμφωνο μὲ ἕνα ἦχο περίπου ὡς [w].
Ἐπειδή, ὅμως, χρησιμοποιήθηκε κάποια στιγμὴ καὶ ὡς φωνηεντικὸ γράμμα (matres lectionis), μπέρδευε τοὺς ἀναγνῶστες.
Βλέπουμε, ἔτσι, ὅτι οἱ διάφοροι συγγραφεῖς/συντάκτες τῆς Μετάφρασης τῶν Ἑβδομήκοντα, ὅταν συναντοῦσαν μιὰ λέξη ποὺ τὸ περιεῖχε καὶ τὴν ὁποία ἤθελαν νὰ τὴν μεταγράψουν στὰ ἑλληνικά, χρησιμοποιοῦσαν γιὰ αὐτό, εἴτε τὸ ἑλληνικὸ γράμμα «ὑ» (π.χ. «Δαυὶδ» ὡς μεταγραφὴ τῶν λέξεων «דויד» καί «דוד»), τὸ ὁποῖο στὴν ἐποχή τους προφερόταν ὡς ψιλὸ "οὐ" ἢ ὡς "β" μπροστὰ ἀπὸ ἠχηρὰ φωνήεντα/σύμφωνα ἢ ὡς "φ" μπροστὰ ἀπὸ ἄηχα σύμφωνα, εἴτε τὸ γράμμα «ὦ» (π.χ. «Ἰωνᾶς» ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης «יונה»), εἴτε ἀκόμα καὶ τὴν νόθο δίφθογγο «οὐ» (π.χ. «Ἀσσοὺρ» ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης «אשור»), ἡ ὁποία κάπου μέσα στὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχὴ φαίνεται ὅτι ἄρχισε νὰ χάνῃ τὴν προφορὰ ποὺ εἶχε στὰ κλασικὰ χρόνια, δηλαδὴ τὴν φωνητική της προφορὰ ὡς "ὀο" μακρὸ καὶ κλειστό, καὶ νὰ ἀποκτᾷ μιὰ ἄλλη ποὺ ἦταν πιὸ κοντὰ στὸ μακρὸ "οὐ".
Φαίνεται, ἐπίσης, ὅτι δὲν ὑπῆρχε συμφωνία γιὰ τὸ πῶς αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ προφέρεται.
Γιὰ παράδειγμα, ἡ λέξη «תבור» μεταγράφεται ὡς «Θαβώρ» (Ψαλμὸς 88,13), ἀλλὰ καὶ ὡς «Ἰταβύριον» (Ἰερεμίας 26,18) καὶ ἡ λέξη «לודים» μεταγράφεται ὡς «Λουδιεὶμ» (Γένεσις 10,13) καὶ ὡς «Λωδιεὶμ» (Παραλειπομένων Α΄ 1,11 ).
Ἀπὸ πολλὰ ἄλλα τέτοια παραδείγματα προκύπτει ὅτι καὶ ἡ Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα πρέπει νὰ ἔχεῃ πολλοὺς τέτοιους «φωνητικοὺς ἀναχρονισμούς».
[22] Ἡ λέξη «Φασὲκ» συναντᾶται στὸ Νεεμίας 3,6 ὡς μεταγραφὴ τῆς λέξης (פסח)ποὺ ἐδῶ ἀποτελεῖ ὄνομα ἀνθρώπου:
«καὶ τὴν πύλην Ἰἀσαναΐ ἐκράτησαν Ἰὠϊδὰ υἱὸς Φὰσὲκ καὶ Μεσουλὰμ υἱὸς Βασωδία»
https://biblehub.com/interlinear/nehemiah/3-6.htm
Ἀντίθετα, στὸ Νεεμίας 7,51 ἡ ἴδια ἑβραϊκὴ λέξη μεταγράφεται ὡς «Φεσή», πιθανῶς, ἐπειδή, ὅπως εἴπαμε, τὴν ἐποχή των Ἑβδομήκοντα φαίνεται ὅτι τὸ «χεεθ» σὲ κάποιες περιπτώσεις προφερόταν καὶ ὡς «ἔ» (π.χ. «Εὔα»: (חוה)), ὡς «ἂ» (π.χ. «Ἀγγαῖος»: (חגי)) κ.λ.π.:
«υἱοὶ Γηζάμ, υἱοὶ Ὀζί, υἱοὶ Φεσή»
https://biblehub.com/interlinear/nehemiah/7-51.htm
Τὸ μασοριτικὸ κείμενο τὴν παραθέτει καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις ὡς «Πασεάχ»: (פָּסֵחַ) (μὲ «ὑπείσακτο πάθαχ»).
Δὲν ἀποκλείεται ὁ Σύμμαχος νὰ εἶχε ὑπόψη του τὸν στίχο Νεεμίας 3,6 καὶ ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος τὸν στίχο 7,51 («phase» καὶ «Φεσή», καθώς το «ἡ» προφερόταν στὴν ἐποχή του ἀκόμα ὡς /e/ - Βλέπε παραπάνω πίνακα μὲ τὴν ἐξέλιξη τῶν φωνηέντων στὴν ἑλληνιστικὴ κοινή .
[23] Targum - Wikipedia
[24] Strong's Hebrew: 6452. (pacach) -- Τὸ pass over, to spare, to skip
[25] Strong's Hebrew: 3680. (kasah)
[26] Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα εἶναι αὐτὸ ποὺ συμβαίνει μὲ τὸν στίχο Ζαχαρίας 12, 10.
Οἱ Ἑβδομήκοντα γράφουν:
«καὶ ἐπιβλέψονται πρὸς μὲ ἀνθ᾿ ὧν κατωρχήσαντο (=ἐπειδὴ χόρευαν χλευαστικὰ καὶ περιφρονητικὰ) καὶ κόψονται (=θρηνήσουν) ἐπ᾿ αὐτὸν κοπετόν, ὡς ἐπ᾿ ἀγαπητῷ» Ζαχαρίας 12, 10, Μετάφραση των Ἑβδομήκοντα
Τὸ μασοριτικὸ κείμενο, πάλι, γράφει:
«τότε αὐτοὶ θὰ κοιτάξουν σὲ μένα (σήμ: μιλάει ὁ Θεός), τὸν Ὁποῖον (στὸ μασοριτικό, «ἀσέρ»: (אֲשֶׁר) (=αὐτὸς πού, ὁ ὁποῖος, ἐπειδὴ) τρύπησαν καὶ θὰ θρηνήσουν γι’ αὐτόν, ὅπως κάποιος θρηνεῖ γιὰ τὸν πρωτότοκο (=ἀγαπημένο) [γιό του]» Ζαχαρίας 12, 10
https://biblehub.com/interlinear/zechariah/12-10.htm
Ἡ διαφορὰ ἀνάμεσα στὸ «κατωρχήσαντο» καὶ τὸ «τρύπησαν» φαίνεται ὅτι ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Ἑβδομήκοντα πρέπει νὰ μπερδεψαν τὸ ρῆμα «ντακάρ»: (דקר) ποὺ σημαίνει «διαπερνῶ», «τρυπάω» κ.ἄ. μὲ τὸ ρῆμα «ρακάδ»: (רקד) ποὺ σημαίνει «χορεύω, χοροπηδῶ, σκιρτάω, κάνω νὰ χοροπηδήσh, ἀναπηδάω κ.ά.», ἐπειδὴ τὸ «ρεες»: (ר) μοιάζει πολὺ μὲ τὸ «δάλεδ»: (ד).
Strong's Hebrew: 1856. (daqar) -- to pierce, pierce through , Strong's Hebrew: 7540. (raqad) -- to skip about
Παρόμοιες περιπτώσεις ἔχουμε καὶ ἀλλοῦ.
Γιὰ παράδειγμα, συγκρίνετε τὶς λέξεις «Γαϊδὰδ» (Γένεσις 4,18), «Ῥεννὰ» (Ἰησοῦς τοῦ Ναυὴ 15,49), «γεδδοὺρ» (Βασιλειῶν Α΄ 30,8) καί «Ἀδδὶ» (Ἀριθμοὶ 26,25) ποὺ παραθέτουν οἱ Ἑβδομήκοντα, μὲ τὶς λέξεις: «Ἰράδ»: (עִירָד), «νταννά(χ)»: (דַּנָּה), «γκεδούδ»: (גְּדוּד) καὶ «Ἐρῑ»: (עֵרִי) ποὺ παραθέτει τὸ μασοριτικό, ἑστιάζοντας στὰ σύμφωνα, καθὼς τὰ φωνήεντα μπορεῖ νὰ ἔχουν διαφορές, ἔτσι κι ἀλλιῶς, γιὰ τοὺς λόγους ποὺ ἔχουμε πεῖ.
[27] Πρέπει νὰ προσέξουμε ὅτι, στὰ συγκεκριμένα χωρία τῆς Πεσίτα, τὸ ρῆμα (ܦܨܚ) δὲν ἔχει οὔτε τὴν σημασία τοῦ ἀραμαϊκοῦ (פְּצַח)(=χαίρομαι, εἶμαι ἐνθουσιασμένος), οὔτε τοῦ ἑβραϊκοῦ (פָּצַח)(=ξεσπάω ἀπὸ χαρά, ἀλαλάζω):
Wiktionary, the free dictionary, Strong's Hebrew: 6476. (patsach) -- Τὸ break forth, burst into
Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν πρόθεση «ἀλ»: (ܥܠ) (=ἀπὸ πάνω) ποὺ ἀκολουθεῖ.
Πιθανῶς, στὰ συριακὰ τῆς ἐποχῆς ποὺ συντάχθηκε ἡ Πεσίτα τὸ (ܦܨܚ) πῆρε τὴν σημασία τοῦ ἑβραϊκοῦ ρήματος (פסח) ποὺ μοιάζει μὲ αὐτὸ ἠχητικά, συγχέοντας τὸ (ס) μὲ τό (ܨ/ צַ).
[28] Διορθώσαμε σὲ «ὑπερβασία» τὴν λέξη «ὑπερβάσια» τοῦ κειμένου τοῦ συνδέσμου βάσει τοῦ παρακάτω:
ὑπερβασία - Ancient Greek (LSJ)
[29] 3957. πάσχα (pascha) - Strong's Greek
Τὸ μασοριτικὸ κείμενο, πάλι, γράφει:
«τότε αὐτοὶ θὰ κοιτάξουν σὲ μένα (σήμ: μιλάει ὁ Θεός), τὸν Ὁποῖον (στὸ μασοριτικό, «ἀσέρ»: (אֲשֶׁר) (=αὐτὸς πού, ὁ ὁποῖος, ἐπειδὴ) τρύπησαν καὶ θὰ θρηνήσουν γι’ αὐτόν, ὅπως κάποιος θρηνεῖ γιὰ τὸν πρωτότοκο (=ἀγαπημένο) [γιό του]» Ζαχαρίας 12, 10
https://biblehub.com/interlinear/zechariah/12-10.htm
Ἡ διαφορὰ ἀνάμεσα στὸ «κατωρχήσαντο» καὶ τὸ «τρύπησαν» φαίνεται ὅτι ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Ἑβδομήκοντα πρέπει νὰ μπερδεψαν τὸ ρῆμα «ντακάρ»: (דקר) ποὺ σημαίνει «διαπερνῶ», «τρυπάω» κ.ἄ. μὲ τὸ ρῆμα «ρακάδ»: (רקד) ποὺ σημαίνει «χορεύω, χοροπηδῶ, σκιρτάω, κάνω νὰ χοροπηδήσh, ἀναπηδάω κ.ά.», ἐπειδὴ τὸ «ρεες»: (ר) μοιάζει πολὺ μὲ τὸ «δάλεδ»: (ד).
Strong's Hebrew: 1856. (daqar) -- to pierce, pierce through , Strong's Hebrew: 7540. (raqad) -- to skip about
Παρόμοιες περιπτώσεις ἔχουμε καὶ ἀλλοῦ.
Γιὰ παράδειγμα, συγκρίνετε τὶς λέξεις «Γαϊδὰδ» (Γένεσις 4,18), «Ῥεννὰ» (Ἰησοῦς τοῦ Ναυὴ 15,49), «γεδδοὺρ» (Βασιλειῶν Α΄ 30,8) καί «Ἀδδὶ» (Ἀριθμοὶ 26,25) ποὺ παραθέτουν οἱ Ἑβδομήκοντα, μὲ τὶς λέξεις: «Ἰράδ»: (עִירָד), «νταννά(χ)»: (דַּנָּה), «γκεδούδ»: (גְּדוּד) καὶ «Ἐρῑ»: (עֵרִי) ποὺ παραθέτει τὸ μασοριτικό, ἑστιάζοντας στὰ σύμφωνα, καθὼς τὰ φωνήεντα μπορεῖ νὰ ἔχουν διαφορές, ἔτσι κι ἀλλιῶς, γιὰ τοὺς λόγους ποὺ ἔχουμε πεῖ.
[27] Πρέπει νὰ προσέξουμε ὅτι, στὰ συγκεκριμένα χωρία τῆς Πεσίτα, τὸ ρῆμα (ܦܨܚ) δὲν ἔχει οὔτε τὴν σημασία τοῦ ἀραμαϊκοῦ (פְּצַח)(=χαίρομαι, εἶμαι ἐνθουσιασμένος), οὔτε τοῦ ἑβραϊκοῦ (פָּצַח)(=ξεσπάω ἀπὸ χαρά, ἀλαλάζω):
Wiktionary, the free dictionary, Strong's Hebrew: 6476. (patsach) -- Τὸ break forth, burst into
Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν πρόθεση «ἀλ»: (ܥܠ) (=ἀπὸ πάνω) ποὺ ἀκολουθεῖ.
Πιθανῶς, στὰ συριακὰ τῆς ἐποχῆς ποὺ συντάχθηκε ἡ Πεσίτα τὸ (ܦܨܚ) πῆρε τὴν σημασία τοῦ ἑβραϊκοῦ ρήματος (פסח) ποὺ μοιάζει μὲ αὐτὸ ἠχητικά, συγχέοντας τὸ (ס) μὲ τό (ܨ/ צַ).
[28] Διορθώσαμε σὲ «ὑπερβασία» τὴν λέξη «ὑπερβάσια» τοῦ κειμένου τοῦ συνδέσμου βάσει τοῦ παρακάτω:
ὑπερβασία - Ancient Greek (LSJ)
[29] 3957. πάσχα (pascha) - Strong's Greek
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Αγίω Πνεύματι, Θεογνωσίας πλούτος... Ευχαριστούμε αδελφέ μας Χρήστο! Σκαπανέας των Γραφών και εχθρός της ολέθριας αγνωσίας! Να σε δυναμώνει ο Κύριος να συνεχίζεις ταπεινά να εργάζεσαι στον ασύνορο Αμπελώνα Του! Και τους αγαπητούς αδελφούς μας, του Ιστολογίου, Εθνέγερσις, πάντοτε να ευγνωμονούμε για την άοκνη και ανύστακτη πολύχρονη και ευλογημένη διακονία τους! Χριστός Ανέστη!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕὐχαριστοῦμε πολὺ Νώντα μου γιὰ τὰ ὄμορφα λόγια σου, ὅπως καὶ τὰ ἴδια ἰσχύουν καὶ μὲ τὸ παραπάνω γιὰ τὴν πολὺ ἀξιόλογη δουλειὰ ποὺ κάνεις μέσα ἀπὸ τὸ ἱστολόγιό σου καὶ τὶς εὐλογημένες ἐκπομπὲς ποὺ κάνεις στὸ ἐκκλησιαστικὸ ραδιόφωνο ποὺ ἐκπέμπει σὲ ὅλη σχεδὸν τὴν Ἑλλάδα καὶ ποὺ θὰ ἀναπαύονται τόσες ψυχοῦλες (Ὁ Κύριος γνωρίζει).
ΔιαγραφήΑληθώς Ανέστη!
ΔιαγραφήΧρόνια πολλά!
Σας ευχαριστώ πολύ κ.Σκοπετέα για τα καλά σας λόγια, παρ' όλο που αισθάνομαι πολύ λίγος για αυτά.
Τι μπορώ να πω και εγώ για εσάς που, πραγματικά και ουσιαστικά, τόσο χρόνια βρίσκεστε ταπεινά, αλλά σταθερά και αθόρυβα στην πρώτη γραμμή των πνευματικών μαχών για να ραίνετε απλόχερα με φως Χριστού τον κόσμο, να μας δροσίζετε με το ύδωρ του λόγου του Θεού μέσα στην κάμινο των πειρασμών μας, να νοστιμίζετε άοκνα σαν αλάτι τις ψυχές μας και να στηρίζετε και να δυναμώνετε τις καρδιές μας;
Θέλω να σας ευχαριστήσω δημοσίως που πιστέψατε σε μένα και με ενθαρρύνατε πριν μερικά χρόνια, χωρίς να γνωριζόμαστε καθόλου προσωπικά (ούτε, βέβαια, ακόμα και αυτή την στιγμή), όταν σας έστειλα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σας το πρώτο κείμενο που έγραψα για το πείραμα του Μίλγκραμ και την ηθική του αντιχρίστου.
Σας ευχαριστώ, επίσης, που μου προτείνατε το συγκεκριμένο πολύ ευλογημένο ιστολόγιο για να το δημοσιεύσουμε.
Θέλω να ευχαριστήσω και τους πολύ αγαπητούς αδερφούς, Πάνο και Ρόη, τόσο για την φιλοξενία τους στο ιστολόγιο, όσο και για τον πολύ μεγάλο κόπο τους (που δυστυχώς δεν φαίνεται στους πολλούς) να πολυτονίσουν και να διορθώσουν τα κείμενα .
Ειδικά, το τελευταίο κείμενο με τις τόσες παραπομπές και την ποικιλία των μορφοποιήσεων τους βασάνισε πολύ.
Έτσι, θέλω να τους ευχαριστήσω για τον πολύτιμο χρόνο τους που αφιέρωσαν (που δεν ήταν και λίγος), γιατί μετά την επικόλληση του κειμένου, έπρεπε να το ξαναμορφοποιήσουν, να βρουν τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις μία μία, να προσθέσουν από την αρχή τους χρωματικούς κώδικες που είχα βάλει αρχικά και πολλά άλλα, κάτι που τους έκανε να του αφιερώσουν πάρα πολλές ώρες.
Αλλά και για την όλη τους πνευματική προσφορά με το ιστολόγιό τους.
Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω και τον αγαπητό αδερφό Χρήστο από την Μακεδονία, που επίσης δεν γνωρίζω προσωπικά, ο οποίος αφήνει τόσο όμορφα σχόλια για τα κείμενά μου και με ενθαρρύνει (και με διαφημίζει) με τα τόσο εγκωμιαστικά λόγια του, παρ' όλο που δεν τα αξίζω για κανένα λόγο, ακόμα και αν κάτι φαίνεται σε αυτά τα κείμενα καλό.
Γιατί αν με τον Βαλαάμ από την Βοσόρ, που έλεγε ακριβώς ότι του έβαζε στο στόμα του ο Θεός, δεν κατέληξαν τα πράγματα καλά, καθώς ούτε φάνηκε άξιος με αυτό, ούτε ωφελήθηκε σε τίποτα από αυτό για να σωθεί, πόσω μάλλον μπορεί να ισχύει ή να συμβεί κάτι τέτοιο και με μένα (μη γένοιτο) που ούτε έχω τέτοιες άμεσες αποκαλύψεις Του, αλλά εμπιστεύομαι στα πολλά τον λογισμό μου, ούτε ξεπερνάω ιδιαίτερα τον Βαλαάμ στην αρετή.
Και αυτός είναι πάντα ο κίνδυνος για όσους αναφέρονται στον λόγο του Θεού.
Εύχομαι η Χάρη και η Προστασία του Αγίου Τριαδικού Θεού να είναι πάντοτε με εσάς και με όλους ανεξαιρέτως τους αναγνώστες του ιστολογίου, είτε κρίνουν ότι είναι ωφέλιμα κάποια άρθρα μου, είτε όχι...
Αδελφέ μας Χρήστο!!....ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν». (Ιακώβου, κεφ.4) Χριστός Ανέστη αδελφοί! Ο,τι οικονομεί η μακροθυμία Του...Καλές υπομονές!
ΑπάντησηΔιαγραφή