πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστό σκοτάδι
καὶ μὲσα στὴ θολόχτιστη ἐκκλησιὰ
(στὴν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ
τὴν ὄψη τοῦ σχολειοῦ)
τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦ
τρεμάμενο τὰ ὄνειρα τὰ ἀναδεύει
καὶ γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει. "
(Ἰωάννης Πολέμης)
«Μόνοι των οἱ Ἕλληνες ἐφρόντιζαν διὰ τὴν παιδείαν, ἡ ὁποία ἐσυνίστατο εἰς τὸ νὰ μανθάνουν τὰ κοινὰ γράμματα καὶ ὀλίγην ἀριθμητικὴν ἀκανόνιστον. Ἐν ἐλλείψει δὲ διδασκάλου, ὁ ἱερεὺς ἐφρόντιζε περὶ τούτου. Ὅλα αὐτὰ ἐγίνονταο ἐν τῷ σκότει καὶ προφυλακτὰ ἀπὸ τοὺς Τούρκους.»