Σάββας Ἠλιάδης: Ἕνας πνευματικός θησαυρός! (Ἐξαιρετικό)

Μοναχοὶ ὁσιομάρτυρες Ἰβηρίται

Ἡ Ὁμολογία πίστεως καὶ ὑπακοῆς στὴν Ἐκκλησία, ἀπὸ τὴν Βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγο τοῦ λατινόφρονα αὐτοκράτορα Μιχαὴλ Η' τοῦ Παλαιολόγου.

Θὰ ἀντιπαρέλθουμε ἐν συντομίᾳ τὰ ἀναγκαῖα ἱστορικὰ γεγονότα, γιὰ νὰ ἀπολαύσουμε καὶ νὰ θαυμάσουμε ἕνα κείμενο γεμᾶτο ἀρχοντιὰ καὶ λεβεντιά, γραμμένο ἀπὸ μιὰ ἀρχόντισσα, «ὀνόματι καὶ πράγματι».Ἕνα κείμενο, ὑπόδειγμα μαθήματος «ἁγίας ὑπακοῆς» στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, σὲ ὅλους τοὺς καλοπροαίρετους Χριστιανούς, μηδενὸς ἐξαιρουμένου. «Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν, ἀκουέτω καὶ νοῦν, νοείτω»!

Ὁ αὐτοκράτορας Μιχαὴλ Η' ὁ Παλαιολόγος (1223 -1282) καὶ Πατριάρχης ὁ Ἰωάννης Βέκκος ἦταν λατινόφρονες ἀμφότεροι καὶ ἡ ἐποχὴ παράλληλη ἐν πολλοῖς μὲ τὴν σημερινή: Πολιτική καὶ «θρησκευτική διπλωματία», ἔχθρες καὶ συμμαχίες ἐναλλασσόμενες. Σκοπιμότητες μὲ στόχο τὴν ὀρθόδοξη πίστη, τὴν πίστη τοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ μὲ τὶς ἰσχυρὲς κοσμικὲς δυνάμεις καὶ τοὺς πᾶπες πρωταγωνιστὲς νὰ διψοῦν, γιὰ νὰ ἐπιβάλλουν τὴν οἰκουμενικὴ κυριαρχία τους.

Μιχαήλ Η' ὁ Παλαιολόγος

Ὁ Μιχαὴλ ἀνέκτησε τὴν Κωνσταντινούπολη ἀπὸ τοὺς Λατίνους (1261), ποὺ τὴν εἶχαν κατακτήσει τὸ 1204 μὲ τὴν τέταρτη Σταυροφορία, ἀλλὰ δὲν ἔπαψε ἡ ἀπειλή τους. Γιὰ νὰ περιορίσει, λοιπόν, τὴν ἐπιθετικότητά τους, δὲν δίστασε νὰ ὑποκύψει στὶς ἀπαιτήσεις τοῦ πάπα καὶ νὰ δεχθεῖ τὴν ὑποταγὴ στὴ Ρώμη, μὲ σειρὰ ὑποχωρήσεων σὲ σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα, χωρὶς τὴν συγκατάθεση τοῦ τότε Πατριάρχη Ἰωσήφ. Ἡ ὑποταγὴ ἐπιβεβαιώθηκε ἀπὸ τὴ σύνοδο τῆς Λυών (1274).

Ἡ ψευδοένωση αὐτὴ ὅμως προκάλεσε στὸ Βυζάντιο βαθιὰ ἐσωτερικὴ κρίση. Παρέμεινε γράμμα κενό, διότι ὑποεκτίμησε ὁ Μιχαὴλ τὴν πίστη τῶν Ὀρθοδόξων, καθὼς ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαὸς ποτὲ δὲν τὶς δέχθηκαν, μένοντας σταθερὰ προσηλωμένοι στὰ δογματικὰ πιστεύω τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Βέκκος ἀντέδρασαν μὲ διώξεις καὶ φυλακίσεις, ἐξοντώσεις, θανάτους τῶν ἀντιπάλων τους. Μέχρι τὸν θάνατό του ὁ Μιχαὴλ παρέμεινε στὴν καρδιὰ τοῦ λαοῦ ὡς ὁ προδότης τῆς πίστεως.

Ἀνδρόνικος ὁ Β'

Ὁ Μιχαὴλ εἶχε ἀπροσδόκητο θάνατο. Πέθανε ξαφνικὰ στὴ Θράκη. Ὁ γιός του καὶ διάδοχός του Ἀνδρόνικος ὁ Β', ποὺ ἦταν παρών, δὲν ζήτησε νὰ τοῦ κάνουν οὔτε τὴν καθιερωμένη ἐξόδιο ἀκολουθία. Γράφει ἡ Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους (Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν): «Ὁ γιός τοῦ Ἀνδρόνικος ἀποφάσισε νὰ μὴν τελέσει νεκρώσιμη ἀκολουθία, ἐφόσον ὁ Μιχαὴλ δὲν εἶχε ποτὲ ἀποκηρύξει ἐπίσημα τὸ λατινικὸ δόγμα. Παρ᾿ ὅλα αὐτὰ διέταξε νὰ μεταφερθεῖ τὸ λείψανο τοῦ πατέρα του σὲ κάποια ἐρημικὴ τοποθεσία καὶ νὰ καλυφθεῖ μὲ χῶμα, γιὰ νὰ τὸ προφυλάξει ἀπὸ τὰ θηρία». Ἡ δὲ Σύνοδος, ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω, τοῦ στέρησε καὶ τὰ καθιερωμένα μνημόσυνα.

Ἰδιαίτερα διδακτική, συγκινητικὴ καὶ ἀφοπλιστικὴ εἶναι ἡ Ὁμολογία ἐπιβεβαίωσης τῆς συνοδικῆς ἀποφάσεως ἀπὸ τὴν Θεοδώρα τὴν Αὐγούστα, τὴν σύζυγο τοῦ Μιχαήλ. Πράξη ξένη πρὸς τὴν σημερινὴ πραγματικότητα, ἀπόκοσμη γιὰ ἕναν «ἡγέτη» τοῦ σήμερα, γιὰ ἕναν ἄρχοντα εἴτε πολιτικὸ εἴτε ἐκκλησιαστικό. Ἀταίριαστη γιὰ τοὺς παρόντες καιροὺς ἡ ὑπέρβαση αὐτή. Ξεκαβαλίκεμα κυριολεκτικὸ ἀπὸ τὴν ἀλαζονεία τῆς ἐξουσίας, ἀδύνατο, ἀσύλληπτο.

Ταπεινώνεται ἡ βασίλισσα, σεβόμενη τὶς ἀποφάσεις, τὴν Παράδοση καὶ τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Κάνει τὴν εὐλογημένη ὑπακοὴ ἡ ἄνασσα καὶ γίνεται παράδειγμα γιὰ τοὺς ἐπερχομένους. Παράλληλα ὁμολογεῖ καὶ καταγγέλλει τὴν πλάνη τοῦ αὐτοκράτορα συζύγου της καὶ τὸ κακὸ ποὺ προκάλεσε. Ἰδοὺ τὸ κείμενο:

«Θεοδώρα ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ πιστῇ Αὐγούστα καὶ Αὐτοκρατόρισσα Ρωμαίων, Δούκαινα, Κομνηνή, ἡ Παλαιολογίνα.

Νομίζω πὼς δὲν ἔχω τὴν ἴδια γνώμη γιὰ τὸ ὅ,τι συμβαίνει μὲ τὶς ἀρετές, αὐτὲς ποὺ ὁ καθένας θὰ μπορέσει νὰ κατορθώσει, ὅσον ἀφορᾶ τὴν σωτηρία του, μὲ αὐτὴν καθ᾿ ἑαυτήν την εὐσέβεια. Διότι ἐκεῖνες εἶναι καλὸ νὰ γίνονται καὶ νὰ παραμένουν κρυφὲς καὶ ἐντελῶς ἀφανεῖς ἀπὸ ὅλους, ἔτσι ὥστε ὁ οὐράνιος πατέρας, ὁ Θεός, ποὺ τὶς βλέπει στὰ κρυφά, νὰ τὶς ἀνταποδώσει φανερά. Τὴν εὐσέβεια δέ, τὴν μητέρα καὶ πηγὴ ὅλης τῆς ἀρετῆς, εἶναι ὠφέλιμο πρὸς σωτηρία νὰ μὴν τὴν κρύβει κανείς, ἀλλὰ νὰ τὴν καθιστᾶ φανερὴ σὲ ὅλους καὶ νὰ γίνεται γνωστὴ δημοσίως. Καὶ ὅπως νομίζω, αὐτὸ εἶναι τὸ φῶς μας, τὸ ὁποῖο μᾶς προτρέπουν τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια, νὰ λάμπει μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους.

Γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο οὐδέποτε ἀπέφυγε ἡ βασιλεία μου νὰ ἐκφράζει καὶ νὰ ὑπερασπίζεται τὴν πρὸς Θεὸν εὐσέβεια, ἀλλὰ οὔτε καὶ τώρα τὸ ἀποφεύγει. Διατρανώνει δὲ μᾶλλον καὶ διαβεβαιώνει νὰ πιστεύουμε καὶ νὰ ὁμολογοῦμε σὲ ὅλα ἔτσι ἀκριβῶς ὅπως καὶ ἐκ τῆς Παραδόσεως ἡ Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ μᾶς δίδαξε. Αὐτὸ μὲν τὸ γνωρίζει ὁ Θεός, αὐτὸς ποὺ ἐρευνᾶ τὰ βάθη τῶν καρδιῶν μας. Ἄς γνωρίζουν δὲ καὶ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ὅτι δὲν ὑπάρχει μέσα μας ἄλλο κανένα φρόνημα, παρὰ αὐτὸ τὸ γνήσιο τῆς Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπειδὴ δέ, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, αὐτὸ πιστεύει καὶ γι᾿ αὐτὸ μεσολαβεῖ ἡ βασιλεία μου, εἶναι φανερὸ λοιπόν, πὼς καὶ τὴν καταστροφικὴ ὑπόθεση καὶ πράξη, αὐτὴν ποὺ συνέβη στὸν παρελθόντα χρόνο μὲ κακὸ τρόπο εἰς βάρος τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς προκάλεσε πολὺ μεγάλη ἀναταραχή, τὴν ἀποστρέφεται μέσα ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ψυχῆς της, τὴν μισεῖ, τὴν σιχαίνεται, εἴτε εἰρήνη εἴτε οἰκονομία εἴτε μὲ κάποιο ἄλλο παραπλήσιο ὄνομα κι ἂν ὀνομαζόταν ψευδῶς.

Ἐπιπλέον, αὐτοὺς ποὺ ἀκόμη τὴν ἐπαινοῦν καὶ πρόσκεινται σ᾿ αὐτήν, τοὺς θεωρεῖ (ἡ βασιλεία μου) ἐχθροὺς τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, ἐργαζόμενους κακοτρόπως τὴν δική τους σωτηρία, ἐχθροὺς δὲ καὶ καταστροφεῖς αὐτῶν ποὺ τοὺς πιστεύουν καί, ἐπειδὴ γίνονται αἴτιοι νὰ χάνονται ψυχές, τοὺς θέτει ἐκτὸς Ἐκκλησίας.

Διότι, ἂν καὶ ἐκεῖνο τὸν καιρό, ὅσο κρατοῦσε ἡ ὑπόθεση, περνοῦσε ἀπαρατήρητο τὸ μεγάλο κακὸ ποὺ προξενοῦσε στὶς ψυχές, τώρα ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ ξεγελάσει τὴν βασιλεία μου, καθὼς τῆς δίδαξαν αὐτὰ τὰ γεγονότα, ποὺ εἶναι καὶ πράξεις ποὺ συνέβησαν ἀληθινὰ καὶ βέβαια. Παρ᾿ ὅλα αὐτὰ καὶ τότε, ἐνόσῳ λέω διενεργοῦνταν ἡ ὑπόθεση, ἡ βασιλεία μου πιεζόταν πάρα πολὺ καὶ προσπαθοῦσε, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, νὰ ἐμποδίσει τὸ ἀσυνήθιστο καὶ πρωτοφανὲς τοῦ πράγματος καὶ ἀγανακτοῦσε γι᾿ αὐτό, ἂν καὶ δὲν γνώριζε ἀκριβῶς πόσο μεγάλο ἦταν τὸ κακὸ ποὺ γινόταν. Ἀλλὰ καὶ τώρα ἀγανακτεῖ πολὺ περισσότερο, ἀφοῦ βλέπει καθαρὰ πὼς τὸ τέλος, στὸ ὁποῖο κατέληξε ἐκείνη ἡ κακὴ ἐπινόηση, δὲν ἦταν καθόλου καλό.

Πατριάρχης Ἰωάννης Βέκκος

Γι᾿ αὐτὰ τὰ πράγματα ἔτσι ἔχει ἡ κατάσταση. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τὸν Βέκκο γιὰ τὰ βλάσφημά του δόγματα, ἀκόμη δὲ καὶ τὸν Μελιτηνιώτη καὶ τὸν Μετοχίτη, ὡς ὁμόφρονες αὐτοῦ, τοὺς καταδίκασε ἡ Ἐκκλησία καὶ τοὺς ἀποκήρυξε καὶ τοὺς ἀποξένωσε ἀπὸ τὴν κοινωνία της ὡς τέτοιους, ποὺ τοὺς πρέπει, τοὺς θεωρεῖ καὶ ἡ βασιλεία μου ἀκοινώνητους καὶ ἀπόβλητους, ἀκολουθῶντας τὴν ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπειδὴ δὲ ἡ ἴδια Ἐκκλησία ἀποφάσισε νὰ μὴν τιμήσει καὶ τὸν ἀποθανόντα δικό μου αὐθέντη καὶ βασιλιᾶ καὶ σύζυγό μου μὲ τὰ καθιερωμένα μνημόσυνα, ἐξαιτίας τῆς ὑποθέσεως ποὺ προείπαμε καὶ τῆς ἀναταραχῆς ποὺ προκάλεσε, ἡ βασιλεία μου, προτιμῶντας τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ὑπακοὴ στὴν ἁγία του Ἐκκλησία, συμφωνεῖ καὶ ἀποδέχεται τὴν ἀπόφασή της γι᾿ αὐτὸ τὸ θέμα καὶ οὐδέποτε θὰ τὴν ἀναγκάσει νὰ κάνει μνημόσυνα γιὰ τὸν βασιλιᾶ μου καὶ σύζυγό μου, ἀλλὰ καὶ τίποτε ἄλλο πέρα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ εἶναι στὴν τάξη τῆς Ἐκκλησίας. Διότι θέλει ἡ βασιλεία μου νὰ συμπορεύεται καὶ νὰ ἀκολουθεῖ μὲ ἀκρίβεια τὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία μᾶς προετοιμάζει ἀπὸ ἐδῶ τὴν σωτηρία μας καὶ θέλει νὰ κάνει γνωστὴ καὶ νὰ φανερώνει σὲ ὅλους τὴν εὐσέβειά της, τὴν ὁποία ἀφοῦ τὴν παρέλαβε ἀπὸ παλιὰ ἀπὸ τοὺς πατέρες καὶ πολιτεύθηκε μαζί της μέχρι σήμερα, θὰ τὴν φυλάξει καὶ μέχρι τὸ τέλος, φυλασσόμενη μὲ τὴν δύναμη τοῦ οἰκτίρμονος Θεοῦ, αὐτοῦ ποὺ τὴν ἔπλασε καὶ τὴν ἀνέδειξε».


(Ἡ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ, Ἀρχιμ. ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ)

Μετάφραση - Ἐπιμέλεια:

Σάββας Ἠλιάδης

Δάσκαλος

Κιλκίς, 12-5-2020

Τῇ Δεκάτῃ Τρίτῃ τοῦ Μηνὸς Μαΐου Μοναχοὶ ὁσιομάρτυρες Ἰβηρίται, οἱ τοὺς λατινόφρονας ἐλέγξαντες, τὸν βασιλέα φημὶ Μιχαὴλ καὶ τὸν Πατριάρχην Βέκκον, ἐν τῇ θαλάσσῃ βληθέντες τελειοῦνται. (Συναξαριστὴς Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

«Πᾶνος»