ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ [:Ματθ. 6,14-21]
Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Η ΘΕΑΡΕΣΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ
«Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί· ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν (:Ὅταν νηστεύετε, μὴ γίνεστε ὅπως οἱ ὑποκριτές, σκυθρωποὶ καὶ κατηφεῖς· διότι αὐτοὶ ἀλλοιώνουν καὶ μαραίνουν τὸ πρόσωπό τους, παίρνουν τὴν ἐμφάνιση ἀδυνατισμένου ἀνθρώπου, γιὰ νὰ φανοῦν στοὺς ἄλλους ὅτι νηστεύουν· ἀληθινά σᾶς λέγω ὅτι ἀπολαμβάνουν ὁλόκληρο τὸν μισθό τους ,δηλαδὴ τοὺς ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων)». [Ματθ. 6,16]
Ἁρμόζει νὰ στενάξουμε ἐδῶ πολὺ καὶ νὰ θρηνήσουμε πικρά. Δὲ μιμούμαστε μόνο τοὺς ὑποκριτές, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἔχουμε ξεπεράσει. Διότι γνωρίζω βέβαια, γνωρίζω πολλοὺς ἄλλους ποὺ δὲν νηστεύουν καὶ καυχῶνται γι᾿ αὐτό, ἀλλὰ γνωρίζω καὶ ἄλλους, οἱ ὁποῖοι δὲ νηστεύουν καὶ ὅμως ἐξωτερικῶς λαμβάνουν ἐν τούτοις τὸ ὕφος ἀνθρώπων ποὺ νηστεύουν καὶ κάνουν ἔτσι ἀπολογία γι᾿ αὐτήν τους τὴν ἐνέργεια, χειρότερη ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ποὺ διαπράττουν. «Γιὰ νὰ μὴ σκανδαλίσω», λέγει ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος, «τοὺς πολλούς, τὸ κάνω αὐτό». Μὰ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ λέγεις; Εἶναι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ ποὺ ὁρίζει τὴ νηστεία καὶ ἐσὺ θυμήθηκες τὸ σκάνδαλο; Καὶ νομίζεις ὅτι σκανδαλίζεις, ὅταν τὸν τηρεῖς καὶ ἀποσοβεῖς τὸ σκάνδαλο, ὅταν τὸν παραβαίνεις;
Μπορεῖ νὰ ὑπάρξει χειρότερη ἀνοησία ἀπὸ αὐτήν; Δὲν θὰ σταματήσεις νὰ γίνεσαι χειρότερος καὶ ἀπὸ τοὺς ὑποκριτὲς καὶ νὰ διπλασιάζεις τὴν ὑποκρισία, κατανοῶντας τὴ μεγάλη ὑπερβολὴ τῆς κακίας αὐτῆς, δὲν θὰ ντραπεῖς τὴν ἔμφαση τῆς διατυπώσεως; Πράγματι, δὲν εἶπε μόνο ὅτι ὑποκρίνονται, ἀλλά, ἐπειδὴ ἤθελε νὰ τοὺς ἐπιτιμήσει περισσότερο, λέγει: «Ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν (:ἀφανίζουν τὰ πρόσωπά τους) δηλαδὴ τὰ παραμορφώνουν, τὰ ἀλλοιώνουν. Καὶ ἂν τοῦτο λέγεται ἀφανισμὸς τοῦ προσώπου, τὸ νὰ φαίνεται ὠχρὸ γιὰ λόγους κενοδοξίας, τί θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε γιὰ τίς γυναῖκες ἐκεῖνες ποὺ παραμορφώνουν μὲ σκόνες καὶ βαφὲς τὰ πρόσωπά τους γιὰ νὰ προσελκύουν τοὺς ἀκόλαστους νέους; Διότι ἐκεῖνοι τὸν ἑαυτό τους μόνο βλάπτουν, ἐνῶ αὐτὲς καὶ τὸν ἑαυτό τους καὶ ὅσους τίς βλέπουν. Γι᾿ αὐτὸ πρέπει καὶ τὴ μία καὶ τὴν ἄλλη βλάβη νὰ ἀποφεύγουμε μὲ ὅλη τὴ δύναμή μας.
Ὁ Κύριος μᾶς ἔχει δώσει ἐντολὴ ὄχι μόνο νὰ μὴν ἐπιδεικνυόμαστε, ἀλλὰ καὶ νὰ προσπαθοῦμε νὰ παραμένουμε ἀπαρατήρητοι, πρᾶγμα ποὺ ἔκαμε καὶ προηγουμένως. Καὶ στὴν μὲν περίπτωση τῆς ἐλεημοσύνης δὲν τὸ ἔθεσε ἁπλά, ἀλλὰ ὅταν εἶπε: «Προσέχετε τὴν ἐλεημοσύνην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων (:Προσέχετε νὰ μὴν κάνετε τὴν ἐλεημοσύνη σας μπροστὰ στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων)», πρόσθεσε: «πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς (:γιὰ νὰ σᾶς δοῦν καὶ σᾶς θαυμάσουν καὶ νὰ σᾶς ἐπαινέσουν)» [Ματθ. 6,1]. Στὴν περίπτωση δὲ τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς δὲν ὅρισε τίποτα τέτοιο. Γιατί τάχα; Ἐπειδὴ ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἀδύνατον νὰ γίνει κρυφὰ ἐξ ὁλοκλήρου, εἶναι ὅμως δυνατὸ νὰ παραμείνουν κρυφὲς ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία. Ὅπως λοιπὸν ὅταν εἶπε: «Νὰ μὴ γνωρίζει τὸ ἀριστερό σου χέρι τί πράττει τὸ δεξιό σου», δὲν ἐννοοῦσε τὰ χέρια, ἀλλὰ ὅτι πρέπει μὲ μεγάλη προσοχὴ νὰ ἀποκρύπτουμε τὴν ἐλεημοσύνη ἀπὸ ὅλους. Καὶ ὅταν συμβούλευσε νὰ ἀποσυρόμαστε στὸν ἰδιωτικό μας χῶρο προσευχῆς [Ματθ. 6,6: «Σὺ δὲ ὅταν προσεύχῃ, εἴσελθε εἰς τὸ ταμιεῖόν σου, καὶ κλείσας τὴν θύραν σου πρόσευξαι τῷ πατρὶ σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατὴρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ (:Ἐσὺ ὅμως, ὅταν θέλεις νὰ προσευχηθεῖς, νὰ προτιμᾷς νὰ μπαίνεις στὸ ἰδιαίτερο δωμάτιό σου, καὶ ἀφοῦ κλείσεις τὴν πόρτα, κάμε τὴν προσευχή σου στὸν Πατέρα σου, ποὺ εἶναι ἀόρατος καὶ σὰν κρυμμένος. Καὶ ὁ Πατέρας σου, ποὺ βλέπει καὶ τὰ πλέον ἀπόκρυφα, θὰ σοῦ ἀποδώσει στὰ φανερὰ τὴν ἀμοιβή σου)»], δὲν καθόρισε ὁπωσδήποτε ἐκεῖ μόνο νὰ προσευχόμαστε, ἀλλὰ ὑπονοοῦσε πάλι τὸ ἴδιο. Ἔτσι καὶ ἐδῶ, ὅταν ἔδωσε ἐντολὴ νὰ ἀλείφουμε τὸ κεφάλι μας [Ματθ. 6,17: «Σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν»], δὲν ἔθεσε νόμο γιὰ νὰ ἀλειφόμαστε ὅλοι ὁπωσδήποτε· διότι τότε θὰ βρεθοῦμε ὅλοι ὅτι παραβαίνουμε αὐτὸν τὸν νόμο καὶ περισσότερο ἀπὸ ὅλους αὐτοὶ ποὺ ἔκαμαν κύριο ἔργο τους τὴ φύλαξή του, οἱ κοινότητες τῶν μοναχῶν οἱ ὁποῖοι ἔχουν καταφύγει στὰ ὄρη.
Δὲν ὅρισε λοιπὸν τοῦτο. Ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ παλαιοὶ συνήθιζαν νὰ ἀλείφονται σὲ κάθε εὐχάριστο καὶ χαρούμενο γεγονός -καὶ τοῦτο μπορεῖ νὰ τὸ διαπιστώσει κανεὶς καὶ στὴν ἐποχὴ τοῦ Δαυὶδ καὶ τοῦ Δανιήλ- εἶπε νὰ ἀλειφόμαστε καὶ ἐμεῖς, ὄχι γιὰ νὰ τὸ κάνουμε αὐτὸ ὁπωσδήποτε, ἀλλὰ νὰ φροντίζουμε μὲ κάθε τρόπο καὶ πολλὴ προσοχὴ νὰ ἀποκρύπτουμε τὴ νηστεία ποὺ κατορθώνουμε νὰ κάνουμε.
Καὶ γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖς ὅτι αὐτὴ τὴ σημασία ἔχει ἡ ἐντολή Του, ὁ Ἴδιος τὸ ἀπέδειξε ἐμπράκτως αὐτό, τὸ ὁποῖο μὲ τὰ λόγια νομοθέτησε, δηλαδὴ ἀφοῦ νήστεψε γιὰ σαράντα ἡμέρες, παραμένοντας ἀπαρατήρητος, ἐν τούτοις οὔτε ἄλειψε τὸ κεφάλι Του, οὔτε ἔπλυνε τὸ πρόσωπό Του. Ὡστόσο καὶ χωρὶς νὰ τὰ κάνει αὐτὰ ἔφερε εἰς τέλος τὴν ἄσκησὴ Του περισσότερο ἀκενόδοξα ἀπὸ κάθε ἄλλον. Αὐτὸ ἀκριβῶς ὁρίζει καί σὲ μᾶς καὶ μὲ τὸ νὰ φέρει τοὺς ὑποκριτὲς ὡς παράδειγμα καὶ μὲ τὸ νὰ προτρέψει μὲ διπλὸ παράγγελμα τοὺς ἀκροατὲς Του [«Σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων» :Ματθ. 6,16-17].
Καὶ κάτι ἄλλο μᾶς ἀφήνει νὰ ἐννοήσουμε μὲ τὸν χαρακτηρισμὸ «ὑποκριτές». Δηλαδὴ ὄχι μόνο ὅτι τὸ πρᾶγμα εἶναι καταγέλαστο καὶ ὅτι συνεπάγεται καὶ ἐσχάτη τιμωρία, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ νὰ ἀποδείξει ὅτι ἡ ἀπάτη αὐτὴ εἶναι πρόσκαιρη, μᾶς ὁδηγεῖ μακριὰ ἀπὸ τὴν πονηρὴ αὐτὴ ἐπιθυμία. Πραγματικά, ὁ ὑποκριτὴς ἕως τότε φαίνεται λαμπρός, ἕως ὅτου τὸν παρακολουθοῦν οἱ θεατές, ὅσο διαρκεῖ ἡ παράσταση· μᾶλλον οὔτε καὶ τότε δὲν ἔχουν ὅλοι τὴν ἴδια γνώμη, ἐπειδὴ γνωρίζουν οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς θεατὲς ποιός εἶναι καὶ ποιόν ὑποκρίνεται. Ὅταν ὅμως τελειώσει ἡ παράσταση, ἀποκαλύπτεται πλέον σὲ ὅλους ὁλοκάθαρα. Τὸ ἴδιο λοιπὸν ὑπομένουν κατ᾿ ἀνάγκη καὶ οἱ κενόδοξοι. Καὶ εἶναι ἐδῶ φανερὸ στοὺς περισσοτέρους ὅτι αὐτοὶ δὲν εἶναι ὅ,τι φαίνονται, ἀλλὰ φοροῦν ἕνα προσωπεῖο μόνο. Θὰ ἀποκαλυφθοῦν ἐν τούτοις ὁλοκληρωτικὰ μετὰ ἀπὸ τὴν ἐπίγεια αὐτὴ ζωή, ὅταν τὰ πάντα θὰ παρουσιαστοῦν γυμνὰ καὶ ξεσκέπαστα.
Καὶ μὲ ἄλλο τρόπο πάλι τοὺς ἀποτρέπει ἀπὸ τὴν ὑποκρισία, παρουσιάζοντας τὴν ἐντολή Του ὅτι εἶναι ἐλαφρά· διότι οὔτε κάνει αὐστηρότερη τὴν νηστεία, οὔτε ἐντέλλεται νὰ ἐπιδείξουμε μεγαλύτερο ζῆλο, ἀλλὰ μᾶς συμβουλεύει γιὰ νὰ μὴ χάσουμε τὸν στέφανο ἀπὸ αὐτήν. Ὥστε αὐτὸ ποὺ φαίνεται βαρὺ καὶ φορτικό, εἶναι κοινὸ καὶ γιὰ ἐμᾶς καὶ γιὰ τοὺς ὑποκριτές, ἐπειδὴ νηστεύουν καὶ αὐτοί. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ εἶναι ἐλαφρότερο, τὸ νὰ μὴ χάσουμε δηλαδὴ τὸν μισθό, μολονότι κοπιάσαμε, αὐτὸ εἶναι, μᾶς λέγει, ποὺ σᾶς συμβουλεύω.
Ἔτσι, δὲν προσθέτει τίποτε στοὺς κόπους μας, ἐξασφαλίζει ὅμως πρὸς χάριν μας τοὺς μισθούς μας καὶ δὲν ἀφήνει νὰ φύγουμε χωρὶς στεφάνι, ὅπως οἱ ὑποκριτές. Αὐτοὶ δὲν θέλουν νὰ μιμηθοῦν οὔτε αὐτοὺς ποὺ ἀγωνίζονται στοὺς Ὀλυμπιακοὺς ἀγῶνες, οἱ ὁποῖοι, παρά τὸ ὅτι τοὺς παρακολουθεῖ τόσο πλῆθος καὶ τόσοι ἄρχοντες, ἐν τούτοις ἕναν μονάχα ἐπιδιώκουν νὰ ἱκανοποιήσουν, αὐτὸν ποὺ εἶναι ἁρμόδιος νὰ βραβεύσει τὴν νίκη τους, καὶ ἂς εἶναι πολὺ ἀσήμαντος. Ἐσὺ ὅμως ἂν καὶ ἔχεις διπλὴ αἰτία γιὰ νὰ ἐπιδεικνύεις σὲ Ἐκεῖνον τὴ νίκη σου, διότι ἀφ᾿ ἑνὸς Αὐτὸς εἶναι ποὺ δίνει τὸ βραβεῖο καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου ἀσύγκριτα ὑπερέχει ἀπὸ ὅλους ὅσοι κάθονται στὸ θέατρο, ἐν τούτοις κάνεις ἐπίδειξη τῆς ἀρετῆς σου σὲ ἄλλους, ποὺ ὄχι μόνο δὲ σὲ ὠφελοῦν ἀλλὰ καὶ σοῦ προξενοῦν ὑπερβολικὰ μεγάλη ζημία.
«Ἀλλά», λέγει ὁ Κύριος, «καὶ τοῦτο δέν σοῦ τὸ ἀποκλείω. Ἄν θέλεις νὰ ἐπιδειχθεῖς καὶ στοὺς ἀνθρώπους, περίμενε, καὶ Ἐγὼ θά σοῦ τὸ παραχωρήσω καὶ τοῦτο πιὸ ἁπλόχερα καὶ μὲ περισσότερο κέρδος. Τώρα βέβαια ἡ ἐπίδειξη αὐτὴ σὲ ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴ δική Μου δόξα, ὅπως πάλι σὲ συνδέει πρὸς αὐτὴν ἡ περιφρόνηση αὐτῶν. Τότε, ὅμως, θὰ τὰ ἀπολαύσεις ὅλα μὲ κάθε ἐλευθερία· ἀλλὰ καὶ πρὶν ἀπὸ αὐτά, δὲν θὰ εἶναι μικρὴ ἡ ὠφέλειά σου καὶ ἐδῶ ἂν ἀδιαφορήσεις ἐντελῶς γιὰ ὅλη τὴ δόξα τῶν ἀνθρώπων, καθὼς θὰ ἐλευθερωθεῖς ἀπὸ τὴ βαριὰ ἀνθρώπινη δουλεία καὶ θὰ γίνεις γνήσιος ἐργάτης τῆς ἀρετῆς».
Τώρα, βέβαια, ἂν ἔτσι σκέπτεσαι γιὰ τὴ νηστεία, ἂν βρεθεῖς σὲ ἔρημο μέρος, θὰ χάσεις τελείως αὐτὴν τὴν ἀρετή, ἐπειδὴ δὲ θὰ ἔχεις ἐκείνους ποὺ θὰ σὲ βλέπουν. Τοῦτο ὅμως εἶναι γνώρισμα ἐκείνου ποὺ ὑβρίζει τὴν ἴδια τὴν ἀρετή, ἐὰν βέβαια ὄχι γιὰ αὐτὴν τὴν ἴδια, ἀλλὰ πρόκειται νὰ τὴν ἀσκήσεις πρὸς χάριν τῶν σχοινοποιῶν καὶ τῶν σιδηρουργῶν καὶ τοῦ πλήθους τῶν ἀνθρώπων τῆς ἀγορᾶς, γιὰ νὰ σὲ θαυμάζουν οἱ κακοὶ καὶ οἱ ἀπομακρυσμένοι ἀπὸ αὐτήν. Καὶ προκαλεῖς τοὺς ἐχθρούς της γιὰ νὰ κάνεις ἐπίδειξη καὶ νὰ σὲ θαυμάσουν ποὺ νηστεύεις. Εἶναι τὸ ἴδιο νὰ ἀποφάσιζε κανεὶς νὰ εἶναι σαρκικὰ ἐγκρατὴς ὄχι ἐπειδὴ πραγματικὰ ἀναγνωρίζει τὴν ἀξία τῆς ἐγκρατείας, ἀλλὰ γιὰ νὰ κάνει ἐπίδειξη στοὺς ἀκολάστους. Καὶ ἐσὺ λοιπὸν δὲ θὰ προτιμοῦσες τὴν ἀρετή, παρὰ μόνο ἐξαιτίας τῶν ἐχθρῶν της, ἀλλὰ ἀξίζει καὶ ἀπὸ τοῦτο νὰ τὴν θαυμάσει κανείς, διότι τὴν ἐπαινοῦν καὶ οἱ ἐχθροί της. Πρέπει ὅμως νὰ τὴ θαυμάζουμε ὄχι ἐξαιτίας τῶν ἄλλων, ἀλλὰ ἐξαιτίας τῆς ἀξίας της. Ἐπειδὴ καὶ ἐμεῖς θεωροῦμε προσβολὴ νὰ μὴ μᾶς ἀγαποῦν ἐπειδὴ τὸ ἀξίζουμε, ἀλλὰ χάρις στοὺς ἄλλους.
Τὴν ἴδια γνώμη νὰ ἔχεις λοιπὸν καὶ γιὰ τὴν ἀρετή: μὴν τὴν ἐπιδιώκεις πρὸς χάριν τῶν ἄλλων μήτε νὰ ὑπακοῦς στὸν Θεὸ χάριν τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ νὰ πείθεσαι στοὺς ἀνθρώπους χάριν τοῦ Θεοῦ. Ἄν κάνεις τὸ ἀντίθετο, ἀκόμη καὶ ἂν νομίζεις ὅτι ἀσκεῖς τὴν ἀρετή, παροξύνεις τὸν θυμὸ τοῦ Κυρίου, ὅμοια μὲ ἐκεῖνον ποὺ δὲν ἀσκεῖ· διότι ὅπως ἐκεῖνος παράκουσε μὲ τὸ νὰ μὴν τηρήσει τὴν ἐντολή, ἔτσι καὶ ἐσὺ ἔκανες τὸ ἴδιο μὲ τὸ νὰ τὴν ἐφαρμόσεις μὲ τρόπο ἀντίθετο ἀπὸ τὸν νόμο[...].
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
ἐπιμέλεια κειμένου: Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG Migne/John%20Chrysostom PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
• Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου Ἅπαντα τὰ ἔργα, Ὑπόμνημα στὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, ὁμιλία Κ΄, Πατερικὲς ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς»(ΕΠΕ), ἐκδ. οἶκος «Τὸ Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 9, σελίδες 698-705 .
• Βιβλιοθήκη τῶν Ἑλλήνων, Ἅπαντα τῶν ἁγίων Πατέρων, Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἔργα, τόμος 64, σελ. 85-87.
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient greek/tools/liddell-scott/index.html
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh Diathikh/Biblia/Kainh Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου