Στὶς 4 Ἀπριλίου 622, Κυριακὴ τοῦ Πάσχα, ὁ Ἡράκλειος, ντυμένος σὰν ἁπλὸς στρατιώτης, κοινώνησε καὶ προσευχήθηκε στὴν Ἁγία Σοφία. Τὴν ἑπομένη μέρα, μὲ λάβαρο τὴν Εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος, ἐπιβιβάστηκε ἐπικεφαλῆς τοῦ στόλου ποὺ τὸν μετέφερε ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη στὶς Πύλες τῆς Βιθυνίας. Στὴν Κωνσταντινούπολη εἶχε ἀφήσει ὡς Ἀντιβασιλέα τὸν 10χρονο γιό του καὶ συναυτοκράτορα Κωνσταντῖνο ὑπὸ τὴν ἐπιτροπεία τοῦ πατριάρχη Σέργιου καὶ τοῦ μαγίστρου8 Βώνου9, οἱ ὁποῖοι ἀνέλαβαν καὶ τὴ διοίκηση τοῦ κράτους.
Στὴν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας ὁ Ἡράκλειος βρῆκε ἕναν στρατὸ 120.000 ἀνδρῶν νὰ τὸν περιμένει. Ἐπὶ μῆνες ἐκπαίδευσε ὁ ἴδιος τὸν στρατό του ὑπομένοντας τίς ἴδιες κακουχίες καὶ τηρῶντας τὴν ἴδια σιδερένια πειθαρχία. Παράλληλα μὲ συνεχεῖς παραινέσεις καὶ ὁμιλίες του προσπαθοῦσε νὰ τοὺς τονώσει τὸ ἠθικὸ καὶ νὰ τοὺς κάνει νὰ πιστέψουν ὅτι ἡ ἐκστρατεία τους ἐναντίον τῶν Περσῶν θὰ ἦταν νικηφόρα ἐπειδὴ εἶχαν τὴ βοήθεια τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας.
Τὸ 622 εἰσέβαλε στὴν Ἀρμενία, ὅπου κατατρόπωσε τοὺς Σαρακηνοὺς καὶ τοὺς Πέρσες, ποὺ εἶχαν ὀχυρωθεῖ σὲ ὀρεινὲς προσβάσεις. Στὶς ἀρχὲς Φεβρουαρίου τοῦ 623 ὁ στρατός του νίκησε τὰ περσικὰ στρατεύματα τοῦ Σαρβαραζά10, ὁ ὁποῖος παραλίγο νὰ αἰχμαλωτιστεῖ.
Στὶς ἀρχὲς τοῦ 623, ὅμως οἱ Ἄβαροι ἀθέτησαν τὴν συνθήκη καὶ εἰσέβαλαν στὴν Θράκη μὲ σλαβικὰ καὶ μογγολοταταρικὰ φῦλα. Ὁ Ἡράκλειος, μὴ μπορῶντας νὰ ἀνακαλέσει το στρατὸ ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία γιὰ ἐκφοβισμὸ τοῦ Χαγάνου11 τῶν Ἀβάρων, σκέφτηκε νὰ τὸν ἐντυπωσιάσει μὲ ὀρχῆστρες, ἱπποδρομίες καὶ πλούσια δῶρα. Ἀλλὰ ὁ Χαγάνος σκοπεύοντας νὰ αἰχμαλωτίσει τὸν Αὐτοκράτορα, τοῦ ἔστησε ἐνέδρα καὶ καθὼς ἡ αὐτοκρατορικὴ πομπὴ πορευόταν πρὸς τὸ σημεῖο τῆς συνάντησης, στὴ Σιλύστρια τῆς Θράκης, οἱ Ἄβαροι ἐπιτέθηκαν σφάζοντας ἀδιακρίτως ὅποιον ἔβρισκε ἐμπρός του. Ὁ Ἡράκλειος ὅμως κατάφερε νὰ διαφύγει στὴν Κωνσταντινούπολη, καταδιωκόμενος ἀπὸ τίς ὀρδὲς τῶν Ἀβάρων, οἱ ὁποῖοι σταμάτησαν μπροστὰ στὰ τείχη τῆς Πόλης καὶ ἀφοῦ λεηλάτησαν τὰ περίχωρά της ὑποχώρησαν μόνοι τους. Ἀπεστάλῃ νέα πρεσβεία ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη στοὺς Ἀβάρους καὶ ἐπετεύχθῃ ἡ ἐξασφάλιση εἰρήνης μὲ αὔξηση τῶν ἐτησίων φόρων ἀπὸ 150.000 σὲ 200.000 χρυσὰ νομίσματα. Ὡς ἐγγύηση μάλιστα, ὁ Ἡράκλειος ἔδωσε ὡς ὁμήρους τὸν νόθο γιὸ τοῦ Ἀθαλάριχο, τὸν ἀνιψιό του Στέφανο καὶ τὸν γιὸ τοῦ Βώνου, Ἰωάννη.
Στὸ μεταξὺ ὁ Χοσρόης, μετὰ τὴν συντριβὴ τοῦ στρατοῦ του, συγκρότησε ἐκ νέου μιὰ μεγάλη στρατιὰ ὑπὸ τὸν Σαρβαραζά, ἔκανε ἐπίδειξη δυνάμεως στὴν Κιλικία καὶ στὴν Γαλατία. Τὴν ἄνοιξη τοῦ 624, ὁ Ἡράκλειος, εὑρισκόμενος στὴ Νικομήδεια12 γιὰ τὸ Πάσχα, ἔστειλε στὸν Χοσρόη ἐπιστολὴ μὲ τὴν ὁποία ζητοῦσε συνθήκη εἰρήνης, πρόταση ποὺ ὁ Πέρσης Βασιλιᾶς ἀπέρριψε. Τὸν Μάρτιο, ὁ Ἡράκλειος ξεκίνησε καὶ πάλι ἐναντίον τῶν Περσῶν ἀπὸ τὰ Σάταλα, ὅπου εἶχε στρατοπεδεύσει ὁ στρατός του καὶ εἰσέβαλε στὴν περσικὴ Ἀρμενία. Ὁ Χοσρόης ἀναγκάστηκε νὰ ἀνακαλέσει ἀπὸ τὴν Μικρὰ Ἀσία τὸν Σαρβαραζὰ καὶ συγκέντρωσε μιὰ δεύτερη μεγάλη στρατιὰ ὑπὸ τὸν σατράπη Σαήν. Ἀπτόητος ὁ Ἡράκλειος προήλασε μέσα στὴν Περσία κυριεύοντας τίς πόλεις Ντοβίν, Ναχκαβὰν καὶ τὴν Ταυρίδα τῆς Μηδίας13, ὅπου κατέστρεψε τὸν ναὸ τοῦ Ζωροάστρη σὲ ἀντίποινα γιὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ Παναγίου Τάφου στὴν Ἱερουσαλήμ. Τέλη Ἀπριλίου 626, ὁ Αὐτοκράτωρ διέβῃ τὸν Ἄλυ ποταμὸ καὶ στρατοπέδευσε στὴ Σεβάστεια14.
Στὸ μεταξὺ οἱ Ἄβαροι ὄχι μόνο ἀθέτησαν τὴν συνθήκη εἰρήνης ποὺ εἶχαν μὲ τοὺς Ἕλληνες ἀλλὰ καὶ συννενοήθηκαν μὲ τοὺς Πέρσες τὴν ἀπὸ κοινοῦ κατάληψη τῆς Κωνσταντινούπολης ἐνόσῳ ὁ Ἡράκλειος ἀπουσίαζε. Ὅταν ὁ τελευταῖος τὸ ἔμαθε, ἔστειλε προτάσεις εἰρήνης στὸν Χαγάνο, ὁ ὁποῖος ὅμως τίς ἀπέρριψε. Τότε μὴ θέλοντας νὰ ἐπιστρέψει στὴν Κωνσταντινούπολη, διέταξε τὴν ἐπισκευὴ τῶν ὀχυρώσεών της, τὴν κατασκευὴ ἀμυντικῶν μηχανῶν καὶ τὴν ἐξασφάλιση ἐπισιτισμοῦ τῶν κατοίκων γιὰ ἀρκετὸ καιρό. Πρὸς ἐνίσχυση τῆς ἄμυνας τῆς Κωνσταντινούπολης ἔστειλε 12.000 ἄνδρες ὑπὸ τὸν ἀδελφό του Θεόδωρο μὲ τὴν ἐντολὴ νὰ νικήσει τὸν στρατὸ τοῦ Σαὴν καὶ νὰ βοηθήσει τοὺς πολιορκημένους ὅπως καὶ ἔγινε. Στὰ μέσα Ἰουνίου τοῦ 626, ὁ Σαρβαραζὰς ἔφθασε μὲ τὸν στρατό του στὴν Χαλκηδόνα καὶ ἀνέμενε τοὺς Ἀβάρους, οἱ ὁποῖοι ἐμφανίστηκαν ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς Πόλεως γνωστοποιῶντας μὲ συνθηματικὲς πυρὲς τὴν παρουσία τους στοὺς Πέρσες στὶς 29 Ἰουνίου. Ἕναν μῆνα ἀργότερα ἐμφανίστηκε ὁ Χαγάνος μὲ τὸν κύριο ὄγκο τῆς στρατιᾶς του, πάνω ἀπὸ 150.000 ἄνδρες, στὴν ὁποία συμμετεῖχαν Σλάβοι καὶ Βούλγαροι, καὶ ἄρχισε τὴν πολιορκία. Στὴν πολιορκημένη Πόλη ὁ μάγιστρος Βῶνος ἐπιθεωροῦσε τὸν στρατὸ καὶ τίς ὀχυρώσεις ἐνῶ ὁ πατριάρχης Σέργιος, κρατῶντας τὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, περιφερόταν στὰ τείχη ἐμψυχώνοντας τοὺς μαχητές. Οἱ ἐπιθέσεις τῶν πολιορκητῶν συνεχίστηκαν, χωρὶς ὅμως ἀποτέλεσμα. Ὁ μάγιστρος Βῶνος ζήτησε καὶ πάλι συνθηκολόγηση ἀπὸ τὸν Χαγάνο, ὁ ὁποῖος ὅμως ἀπάντησε ὅτι ἀπαιτοῦσε τὴ παράδοση τῆς Πόλεως ἀλλιῶς δὲν εἶχαν καμία ἀπολύτως ἐλπίδα ἐπιβίωσης.
H κατάσταση ἦταν ἀνησυχητικὴ ἀλλὰ ὄχι ἀπελπιστικὴ ὡς τίς 6 Αὐγούστου, ποὺ οἱ Ἄβαροι κατέλαβαν τὴν ἐκκλησία τῶν Βλαχερνῶν, ὅπου καὶ ὀχυρώθηκαν. Ὡστόσο ὁ Βῶνος ἔμαθε τὸν τρόπο συνεννόησης Ἀβάρων καὶ Περσῶν γιὰ συντονισμένη ἐπίθεση καὶ στὶς 7 Αὐγούστου ἄναψε ὁ ἴδιος τίς συνθηματικὲς φωτιὲς στὴν ἄκρη τῶν θαλασσίων τειχῶν παρασύροντας τὸν εὑρισκόμενο στὸν Κεράτιο κόλπο Ἀβαρικὸ στόλο σὲ ἄσκοπη ἐπίθεση μὲ ἀποτέλεσμα νὰ βυθιστεῖ ἀπὸ τὸν στόλο τῆς Ρωμανίας. Ὁ Χαγάνος θυμωμένος γιὰ τὸ λάθος τῶν στρατιωτῶν του σκότωσε τοὺς ἐπιζήσαντες καὶ ἔλυσε τὴν πολιορκία ἐνῶ ὁ Σαρβαραζὰς μὲ τὸν στρατό του ἀποχώρησε. Μετὰ τὴν ἀναπάντεχη νίκη ὁ ἀντιβασιλέας Κωνσταντῖνος, ὁ πατριάρχης Σέργιος, οἱ προύχοντες καὶ ὁ λαὸς εὐχαρίστησαν τὴν Παναγία Θεοτόκο γιὰ τὸ θαῦμα τῆς συντριβῆς καὶ ἀπομάκρυνσης τῶν ἐχθρῶν, στὴν ἐκκλησία τῶν Βλαχερνῶν, ὅπου ἐκεῖ πρωτακούστηκε ὁ «Ἀκάθιστος Ὕμνος»15. Ὁ Θεόδωρος μὲ τὸν στρατό του ἔχοντας φτάσει ἔξω ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, κατεδίωξε τοὺς Ἀβάρους ὡς τὰ βόρεια σύνορα τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου, τοὺς συνέτριψε καὶ ἔκτοτε οἱ Ἄβαροι δὲν ξαναενόχλησαν τὴ Ρωμανία.
Παράλληλα ὁ Ἡράκλειος μὲ τὸν ὑπόλοιπο στρατὸ συνέχιζε τὴν καταδίωξη τοῦ Χοσρόη. Εὑρισκόμενος στὴ Λαζικὴ ἐξασφάλισε τὴ συμμαχία τῶν χαζάρων Τούρκων οἱ ὁποῖοι τὸν ἐνίσχυσαν μὲ 40.000 μαχητές. Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 627, ἀφοῦ διέβῃ τὸν ποταμὸ Ἀράξῃ καὶ ἑνώθηκε μὲ τὸν στρατὸ τοῦ Θεοδώρου, εἰσέβαλε στὴν Ἀτροπατηνὴ Μηδία καὶ λεηλατῶντας τὴν περιοχή, σὲ ἀντίποινα πρὸς τοὺς Πέρσες.
Οἱ Πέρσες ὑπὸ τὸν σατράπη Ραζάτη, προσπάθησαν νὰ ἀναχαιτίσουν τὴν προέλαση τῶν Ἑλλήνων ἐπιδιώκοντας νὰ κλείσουν τὰ ὀρεινὰ περάσματα τῶν Κορδυαίων, χωρὶς ὅμως νὰ προλάβουν καθὼς ὁ Ἡράκλειος μὲ τὸν στρατό του διέβῃ τὰ Κορδυαία μὲ κατεύθυνση πρὸς τὴ Μεσοποταμία. Ἀπ᾿ ὅπου περνοῦσε ὁ στρατὸς τῆς Ρωμανίας ἐξαντλοῦσε τὰ τρόφιμα τῆς περιοχῆς, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ Ραζάτης ποὺ ἀκολουθοῦσε κατὰ πόδας νὰ μὴν βρίσκει ἐφόδια γιὰ τὸν στρατό του. Φθάνοντας στὴν πεδιάδα τῆς Μεσοποταμίας ὁ Ἡράκλειος ἄφησε το στρατό του νὰ ξεκουραστεῖ ἀλλὰ ξεκίνησε ξανὰ μὲ προορισμὸ τὴν πρωτεύουσα τῶν Περσῶν, τὴν Κτησιφώντα16 στὶς 1 Δεκεμβρίου τοῦ 627. Διέβῃ τὸν ποταμὸ Ζάβατο καὶ στρατοπέδευσε κοντὰ στὴν Νινευί17. Οἱ Πέρσες, ἀφοῦ διάβηκαν τὸν ποταμὸ καὶ στρατοπέδευσαν στὴ συμβολὴ τοῦ Ζάβατου μὲ τὸν Τίγρη, ὁ Ραζάτης ἀποφάσισε νὰ ἐπιτεθεῖ στὶς 12 Δεκεμβρίου τοῦ 627. Γιὰ τούτη τὴν μάχη ἐλάχιστα ἔχουν διασωθεῖ στὴν χρονογραφία ὡς πρὸς τίς δυνάμεις καὶ τὴν τακτικὴ ποὺ τηρήθηκε ἀπὸ τοὺς δύο στρατούς. Ἔχει σωθεῖ ὅμως ὅτι ὁ Ἡράκλειος πάνω στὸ ἄλογό του παρ᾿ ὅτι πληγωμένος στὸ χεῖλος καὶ στὸ πόδι, σκότωσε τρεῖς ἀπὸ τοὺς κυριότερους ἀξιωματικοὺς τῶν Περσῶν καὶ τὸν ἴδιο τὸν Ραζάτη. Οἱ ἀπώλειες τῶν Περσῶν ἦταν πολὺ μεγάλες καὶ ὅσοι ἐπιζήσαντες ποὺ δὲν αἰχμαλωτίστηκαν, τράπηκαν σὲ φυγή.
Μετὰ τὴ νίκη του στὴ Νινευὶ ὁ Ἡράκλειος ἐστράφῃ νοτιοανατολικὰ καταδιώκοντας τὸν Χοσρόη καὶ προσπαθῶντας νὰ τὸν κάνει νὰ πολεμήσει. Ἐκεῖνος ὅμως παρ᾿ ὅλο ποὺ εἶχε στρατὸ 40.000 ἀνδρῶν, ἀρνήθηκε πάλι νὰ πολεμήσει καὶ συγκέντρωνε πυρετωδῶς νέα στρατεύματα. Ὥσπου, τὸν Φεβρουάριο τοῦ 628, ὁ πρωτότοκος γιὸς τοῦ Χοσρόη, ὁ Σιρόης ἢ Καβάδης B', ἀνέτρεψε τὸν πατέρα του, τὸν ὁποῖο καὶ σκότωσε, καὶ σύναψε εἰρήνη μὲ τὸν Ἡράκλειο. Ἐπίσης ἐπέστρεψε στὴ Ρωμανία ὅλες του τίς κτήσεις, μαζὶ καὶ τὸν Τίμιο Σταυρό, τὸν ὁποῖο ὁ Ἡράκλειος μετέφερε μὲ μεγάλη ἐπισημότητα στὰ Ἱεροσόλυμα, τὸ 629.
Μετὰ τὴν ὁλοκληρωτικὴ νίκη του κατὰ τῶν Περσῶν ὁ Ἡράκλειος προχώρησε σὲ μεταρρυθμίσεις ποὺ ἐξελλήνισαν πλήρως τὴν Αὐτοκρατορία. Τὸ 629 ἡ Ἑλληνικὴ ἔγινε ἡ ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους, οἱ λατινικοὶ τίτλοι «Flavius», «Imperator» «Augustus» καὶ «Caesar» ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ τίτλο «Βασιλεὺς» μὲ τὴν προσθήκη «πιστὸς ἐν Χριστῷ» καὶ ἀναδιοργανώθηκε μὲ καθαρὰ ἑλληνικὰ πρότυπα ἡ ἀνώτατη παιδεία στὸ Πανδιδακτήριον, ὅπου διδάχθηκαν ἔργα τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοτέλη, γεωμετρία, ἀριθμητική, ἀστρονομία καὶ μουσική.
Ὁ Ἡράκλειος ὅμως διέπραξε δύο τραγικὰ λάθη: Λόγῳ τοῦ πρόωρου θανάτου τῆς πρώτης συζύγου του, Εὐδοκίας, νυμφεύθηκε την ἀνιψιὰ τοῦ Μαρτίνα18, πράξη ποὺ ἐπικρίθηκε ἔντονα λόγῳ τῆς συγγενικῆς τους σχέσεως. Ἐπίσης, στὴ θρησκευτική του πολιτικὴ ὁ Ἡράκλειος προσπάθησε νὰ φέρει τὴν πνευματικὴ ἑνότητα καὶ νὰ ξανακερδίσει τοὺς μονοφυσίτες τῆς Συρίας καὶ τῆς Αἰγύπτου. Μὲ τὸ μονοθελητικὸ δόγμα προσπάθησε νὰ δώσει μιὰ συμβιβαστικὴ λύση ποὺ θὰ ἐπανέφερε τοὺς αἱρετικοὺς στὴν Ὀρθοδοξία ἀλλὰ δὲν ἔγινε δεκτὸ ἀπὸ κανέναν.
Ἀπεικόνιση τοῦ 7ου αἰῶνα ποὺ παρουσιάζει τὸν αὐτοκράτορα Ἡράκλειο, τὴν δεύτερη σύζυγο τοῦ Μαρτίνα, τὴν ἀδελφή του Ἐπιφανείᾳ καὶ τὴν κόρη του Εὐδοξία. - Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Ἡράκλειος
Στὶς ἀρχὲς τοῦ 7ου αἰῶνα ἐμφανίσθηκε ἡ θρησκεία τοῦ Μωάμεθ, ἡ ὁποία μέσα σὲ εἴκοσι χρόνια, θὰ κατακτοῦσε τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ κόσμου τῆς Ἀνατολῆς καὶ θὰ ἐξαπλωνόταν σὲ βάρος τῆς Ρωμανίας. Ἀπὸ τὸ 634 ὁ χαλίφης Ὀμὰρ Α' λεηλατοῦσε τῆς νότιας Παλαιστίνης. Ὁ Ἡράκλειος εὑρισκόμενος στὴν Ἀντιόχεια, προκειμένου ν᾿ ἀντιμετωπίσει τοὺς Ἄραβες, ἀνέθεσε τὴν στρατηγία στὸν ἀδελφό του Θεόδωρο. Ὁ στρατὸς τῆς Ρωμανίας ὅμως ἡττήθηκε στὴν Πέλλα Δεκαπόλεως τῆς Συρίας, στὴ Δαμασκὸ (Μάρτιος 634) καὶ στὴν Ἐμέσα. Ὁ Ἡράκλειος συγκέντρωσε ἕνα μεγάλο ἀλλὰ ἀνομοιογενὲς στράτευμα, τὸ ὁποῖο ἐκτὸς ἀπὸ τὸν τακτικὸ στρατό, εἶχε ὡς συμμάχους, Ἀρμένιους, Πέρσες καὶ χριστιανοὺς Ἄραβες. Τὴν στρατηγία ἀνέθεσε στὸν σακελλάριο Θεόδωρο, τὸν Ἀρμένιο στρατηγὸ Βαάνη καὶ ἕναν Γασανίδη φύλαρχο. Τὸ 636 ἐδόθῃ ἡ ἀποφασιστικὴ μάχη στὸν ποταμὸ Ἰερομίακα, ὅπου καὶ ἐκεῖ οἱ Ἕλληνες νικήθηκαν. Ὁ Ἡράκλειος δὲν συμμετεῖχε στὴ μάχη καθὼς ἦταν πλέον γηρασμένος καὶ εἶχε διαταραχτεῖ ἡ ψυχοσωματική του ὑγεία ἀπὸ τὴ καταπόνηση ποὺ τοῦ εἶχαν προκαλέσει οἱ ἐκστρατεῖες.19
Ἀπεβίωσε στὶς 11 Φεβρουαρίου 641 καὶ τὸν διαδέχτηκε στὸ θρόνο ὁ γιός του ὁ Ἡράκλειος - Νέος Κωνσταντῖνος, ὁ ὁποῖος ἐστέφθῃ ὡς Κωνσταντῖνος ὁ Γ'.
Παρατίθεται ἕνα ποίημα ποὺ ἔγραψα γιὰ τὸν αὐτοκράτορα Ἡράκλειο:
Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος τῆς Ρωμανίας, Ἡράκλειος
Χαῖρε Ἡράκλειε, Μεγαλέξανδρε20 Ρωμανίας,
Ἔνδοξε, λαμπρὲ μαχητῆ Μικρασίας.
Χαῖρε ἡρωικῆς Καππαδοκίας θρέμμα.
-εἶχες Ἑλληνικὸ στὶς φλέβες αἷμα-21
***
Βαθιὰ περνοῦσε κρίση ἡ Ρωμανία.
Παντοῦ τυραννία καὶ τρομοκρατία.
λυμαίνονταν βάρβαροι τὴν Αὐτοκρατορία.
Στασίασες, Ἡράκλειε καὶ πῆρες τὴν ἐξουσία,
ἀπ᾿ τὰ δεινὰ δίνοντάς της σωτηρία.
***
Δὲν ἐδίστασες, σύ, ν᾿ ἀποφασίσεις,
ἐκστρατεύοντας, τοὺς Πέρσες νὰ πολεμήσεις.
Ἀπ᾿ τὰ ἐδάφη τῆς Ρωμανίας νὰ τοὺς διώξεις,
Μικρασία, Ἀντιόχεια νὰ λευτερώσεις.
***
Ὡς σκοπό σου ἐτόλμησες νὰ βάλεις
εἰς τὸ κράτος τῶν Περσῶν νὰ εἰσβάλεις.
Ἀνθρωπίνως δὲν ἐδύνατο νὰ ἐπιτύχεις,
τὸ λογικὸ ἦταν ν᾿ ἀποτύχεις.
***
Μὰ Θεοῦ βοήθεια εἶχες στὴν ἐκστρατεία,
ὁ στρατός σου ἐλευθέρωσε τὴ Μικρασία.
Οἱ προσπάθειές σου στέφθηκαν μ᾿ ἐπιτυχία.
Μὲ ὁλόχρυσα γράμματα γράφτηκες στὴν ἱστορία.
***
Χαῖρ᾿ ἐν Χριστῷ πιστὲ βασιλέα!
ἔστησες Ρωμανίας θριάμβου σημαία!
***
Τὸ κράτος τῶν Περσῶν εἶχες (πιὰ) διαλύσει,
τὴ Ρωμανία εἶχες ἀποκαταστήσει,
τὸν Τίμιο Σταυρὸ ἀνύψωσες καὶ πάλι,
ποὺ οἱ ἄπιστοι Πέρσες εἶχαν πάρει.
***
Ἐξελλήνισες πλήρως τὴ Ρωμανία.
Μετέτρεψες σὲ ἀμιγῶς Ἑλληνικὴ τὴν Αὐτοκρατορία,
μὲ τὴν Ὀρθοδοξία γιὰ ἐπίσημη θρησκεία,22
μὲ τοῦ λόγου τοῦ Ἑλληνικοῦ κυριαρχία.23
***
Δὲν κατόρθωσες ὅμως τοὺς Ἄραβες νὰ νικήσεις.
Τὸν πολυάριθμο στρατὸ τοὺς ν᾿ ἀπωθήσεις.
Συρία κι Αἴγυπτο εἶχαν κατακλύσει,
ὅσο κι ἂν εἶχες προσπαθήσει.
***
Μιὰ μέρα μαύρη εἶχε ξημερώσει,
μόνο κακὸ καὶ θλίψη εἶχε νὰ φανερώσει,
τὸ γῆρας τὰ μάτια σου εἶχε κλείσει,
ἕναν ἀκόμα ἐθνάρχη, ἡ Ρωμανία εἶχε θρηνήσει.
Εὐαγγελία Κ. Λάππα
8 Αὐγούστου 2022
Πηγές:
1. Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022
2. Καθηγητὴς Δρ. Γιάννης Κ. Χολέβας, Τὸ Ἑλληνικὸ Βυζάντιο, ὁ μεγάλος σταθμὸς ποὺ ἕνωσε τὸ παρελθὸν μὲ τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδας, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2010
_______________________________________
1 Ὁ Μαυρίκιος γεννήθηκε τὸ 539 στὴν Καππαδοκία καὶ ἦταν γιὸς τοῦ Ἕλληνα συγκλητικοῦ Παύλου. Κατετάχθῃ στὸν στρατὸ τῆς Ρωμανίας καὶ ἀνῆλθε στὶς ὑψηλὲς θέσεις τῆς ἱεραρχίας, σὲ σημεῖο ὥστε νὰ χρισθεῖ διάδοχος τοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου Τιβέριου Β'. Κατάφερε νὰ διατηρήσει τίς κτήσεις τῆς Δύσης, νὰ ἀνακτήσει μὲ πολέμους τεράστια ἐδάφη στὴν Ἀνατολὴ καὶ νὰ ἐπαναφέρει ὡς βόρειο σύνορο τὸ Δούναβη. Στὶς 23 Νοεμβρίου 602 ἀνετράπῃ ἀπὸ τὸν χαμηλόβαθμο ἑκατόνταρχο Φωκᾶ, ὁ ὁποῖος καὶ τὸν σκότωσε μαζὶ μὲ τὴν οἰκογένειά του στὶς 27 Νοεμβρίου 602. (Πηγές: https://cognoscoteam.gr/μαυρίκιος-τιβέριος-539-602-ἕνας-ἀποτελεσ/ / Μαυρίκιος Τιβέριος (539 - 602): Ἕνας ἀποτελεσματικὸς αὐτοκράτορας καὶ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τον Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
2 Ὁ Φωκᾶς ἦταν χαμηλόβαθμος ἑκατόνταρχος ἀπὸ τὴ Θράκη, ποὺ ἀνέτρεψε τὸν αὐτοκράτορα Μαυρίκιο, τὸν ὁποῖο καὶ ἐκτέλεσε μὲ τὴν οἰκογένειά του καὶ ἀνέβηκε στὸ θρόνο τῆς Ρωμανίας. Ἡ ὀκταετία ποὺ κυβέρνησε ὁ Φωκᾶς καταγράφεται ἀπὸ τὸ σύνολο ὡς «Τυραννίδα», μιὰ ἀπὸ τίς ἀτυχέστερες καὶ καταστροφικότερες περιόδους στὴν βυζαντινὴ ἱστορία. Ὁ Φωκᾶς ἦταν ἕνας ἀμόρφωτος χωριάτης, μέθυσος, χωρὶς ἠθικοὺς φραγμούς, καὶ κοινὸς ἐγκληματίας. Ἡ προώθηση στὰ κρατικὰ ἀξιώματα καὶ στὶς ἀνώτατες θέσεις ὅλων τῶν συγγενῶν του καὶ οἱ διωγμοὶ καὶ οἱ ἐκτελέσεις ὅλων τῶν ἀξιόλογων στελεχῶν τῆς κρατικῆς μηχανῆς γιὰ χάριν μικροσυμφερόντων, ἀποδυνάμωσαν τὸ κράτος. Ἐπίσης ἐπέδειξε ἀδιαφορία γιὰ τίς διεισδύσεις καὶ τίς ἐπιδρομὲς τῶν Περσῶν στὴν Ἀνατολὴ καὶ τῶν Ἀβάρων καὶ τῶν Σλάβων στὸν βορρᾶ. (Πηγές: https://vizantinaistorika.blogspot.com/2016/07/blog-post_21.html / Ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος καὶ ὁ Τίμιος Σταυρός- α΄ μέρος καὶ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τον Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
3 Πόλη στὴ θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ, κοντὰ στὸν Βόσπορο. Ἱδρύθηκε τὸ 675 π.Χ. ὡς ἀποικία τῶν Μεγαρέων καὶ ἀνεπτύχθῃ πολὺ γρήγορα λόγῳ τοῦ πανελλαδικὰ φημισμένου ἐκεῖ Μαντείου τοῦ Ἀπόλλωνα. Τὸ ὄνομα Χαλκηδόνα ἔγινε γνωστὸ ὡς «πόλη τοῦ τυφλοῦ», ὅπου ἡ ἱστορία εἶναι ὅτι τὸ Βυζάντιο ἱδρύθηκε μετὰ ἀπὸ μιὰ προφητεία ὅτι ἕνα μεγάλο ἀστικὸ κέντρο θὰ χτιζόταν «ἀπέναντι ἀπὸ τὴν πόλη τοῦ τυφλοῦ» (σημαίνοντας ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς Χαλκηδόνας πρέπει νὰ εἶναι τυφλοὶ γιὰ νὰ μὴν δοῦν τὴν προφανῆ ἀξία τῆς χερσονήσου στὸ χρυσὸ κέρατο ὡς φυσικὸ ἀμυντικὸ λιμάνι). Τελικὰ ἡ Χαλκηδόνα ἄλλαξε πολλὰ χέρια κατ᾿ ἐπανάληψη, ἀπὸ τοὺς Πέρσες, Βιθύνιους, Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Ἄραβες, οἱ σταυροφόροι καὶ οἱ Τοῦρκοι πέρασαν μέσῳ τῆς περιοχῆς. Ἐπὶ Αὐτοκράτορα Διοκλητιανοῦ στὴν πόλη αὐτὴ μαρτύρησε ἡ Ἁγία Εὐφημία. Τὸ 451 ἔγινε στὴν πόλη ἡ Δ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ μέχρι σήμερα λεγόμενη «Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τῆς Χαλκηδόνας» καὶ τὸ 507 τοπικὴ σύνοδος. (Πηγές: https://web.archive.org/web/20110310074514/http://istanbulcityguidegreek.com/city/area/kadikoy.html / Χαλκηδόνα Kadıköy καὶ https://el.wikipedia.org/wiki/Χαλκηδόνα / Χαλκηδόνα)
4 Ἡ Χρυσούπολη, ποὺ σήμερα ὀνομάζεται Σκούταρι, εἶναι μεγάλος καὶ πυκνοκατοικημένος δῆμος τῆς Κωνσταντινούπολης ποὺ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα προάστια τῆς πόλεως καὶ βρίσκεται ἐπὶ τῆς ἀσιατικῆς πλευρᾶς, στὸ νότιο ἄκρο τοῦ Βοσπόρου. Ἡ ὀνομασία «Χρυσούπολις» σχετίζεται πιθανῶς μὲ μῦθο, σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο πρῶτος οἰκιστὴς τῆς πόλεως ἦταν ὁ Χρύσος, γιὸς τοῦ Ἀγαμέμνονα καὶ τῆς Χρυσηίδας, ἢ ἀκόμα μὲ τὸ γεγονὸς πὼς ἦταν τόπος συγκέντρωσης φόρων. Ἡ σύγχρονη ὀνομασία ἐτυμολογεῖται πιθανῶς ἀπὸ τὴν ἀρχαία περσικὴ Οὐσκιουδὰρ ποὺ δηλώνει τὸν ἀγγελιαφόρο, ὑπόθεση ποὺ ὑποστηρίζεται ἀπὸ τὴ σημαντικὴ θέση τῆς πόλεως ποὺ συνιστᾷ συγκοινωνιακὸ κόμβο. Ἡ ὀνομασία αὐτή, ὡς Escutaire, δόθηκε πρῶτα ἀπὸ τὸν Βιλλεαρδουίνο τὸ 1203. Τὸ τοπωνύμιο Σκουτάρι παραπέμπει ἐπίσης σὲ φρουρά, ἡ ὁποία ἔφερε εἶδος ἀσπίδας ποὺ λεγόταν «σκουτάριον». Στὸ χρονικό τοῦ Νικήτα Χωνιάτη ἀναφέρεται ὁμώνυμο παλάτι τοῦ Μανουὴλ Α' Κομνηνοῦ, ἐπὶ τοῦ ἀκρωτηρίου τῆς Δαμάλεως, ποὺ ἐνδέχεται νὰ εὐθύνεται καὶ γιὰ τὸ τοπωνύμιο τῆς εὐρύτερης περιοχῆς. Εἰκάζεται πὼς μέχρι τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης τὸ 1453, ὁ ἔλεγχος τῆς ἀσιατικῆς ἀκτῆς τοῦ Βοσπόρου ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς δὲν συνοδεύτηκε ἀπὸ τὴ δημιουργία μόνιμων οἰκισμῶν στὴν περιοχή. Στὰ μέσα τοῦ 17ου αἰῶνα, ὅπως παραδίδεται ἀπὸ τὸν Ἐβλιγιὰ Τσελεμπή, ὑπῆρχαν 70 μουσουλμανικὲς συνοικίες, 11 ἑλληνικὲς καὶ ἀρμενικές, καθὼς καὶ μία ἑβραϊκή. Ὁ Σκαρλάτος Βυζάντιος κατέγραψε 72 συνοικίες, στὰ μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα, ἐκ τῶν ὁποίων τρεῖς ἀρμενικὲς στὰ νοτιοανατολικὰ τῆς περιοχῆς, καὶ πληθυσμὸ 60.000 κατοίκων, κυρίως Τούρκων. Ὁ ἴδιος ἀναφέρεται ἐπίσης στὴν παρουσία 400 ἑλληνικῶν οἰκογενειῶν ποὺ ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ τὸ 19ο αἰῶνα. Στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰῶνα, καταγράφονταν 82.400 κάτοικοι, μεταξὺ τῶν ὁποίων 65.000 μουσουλμᾶνοι, περίπου 6.000 ἕλληνες ὀρθόδοξοι καὶ 7.250 Ἀρμένιοι, καθὼς καὶ 1.500 Ἑβραῖοι. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Οὐσκουντάρ / Οὐσκουντάρ)
5 Ὁ Χοσρόης Β΄ τῆς Περσίας (570 - 28 Φεβρουαρίου 628) ἦταν ὁ τελευταῖος μεγάλος βασιλιᾶς τῆς Περσίας ἀπὸ τὴ δυναστεία τῶν Σασσανιδῶν. Βασίλευσε μεταξὺ 590 καὶ 628 καὶ ἦταν γιὸς καὶ διάδοχος τοῦ βασιλιᾶ τῆς Περσίας Ὀρμίσδα Δ΄ καὶ ἐγγονὸς τοῦ βασιλιᾶ τῆς Περσίας Χοσρόη Ἀ΄. Εἶναι πασίγνωστος ἀπὸ τοὺς σκληροὺς θρησκευτικούς του πολέμους μὲ τὸν αὐτοκράτορα τῆς Ρωμανίας Ἡράκλειο. Ὁ Χοσρόης Β΄ χαρακτηρίστηκε μικρός. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν σπουδαῖο παπποῦ του Χοσρόη Α΄ ἦταν βίαιος, ἀλαζόνας, εἶχε 3.000 συζύγους, μὲ τίς ὁποῖες ζοῦσε σὲ ἀπίστευτη χλιδή, ἀλλὰ τὸ τέλος ἦταν ἐξίσου σκληρὸ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν γιό του. Ὁ στρατός του εἶχε συντριβεῖ ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα τῆς Ρωμανίας Ἡράκλειο καὶ τὸ κράτος του εἶχε ἀποδεκατιστεῖ. Οἱ Πέρσες ἐξοργισμένοι ἀπὸ τίς ἧττες καὶ τίς ταλαιπωρίες, τὸν ἀνέτρεψαν τὴν ἴδια χρονιὰ μὲ συνωμοσία ὑπὸ τὴν ἀρχηγία τοῦ ἴδιου τοῦ μεγαλύτερου γιοῦ του Σιρόη. Ὁ Σιρόης σὲ ἀκραῖο βαθμὸ βίαιος σκότωσε 18 ἀδελφούς, τοὺς γιοὺς τοῦ Χοσρόη μπροστά του καὶ στὴ συνέχεια ἔσφαξε τὸν ἴδιο τὸν πατέρα του. Βασιλιᾶς τῶν Περσῶν ἀναγορεύτηκε στὴν συνέχεια ὁ Σιρόης ὡς Καβάδης Β΄, ἀλλὰ ἀπεβίωσε τὴν ἴδια χρονιὰ (628). Ἡ διαλυμένη Περσία ἔπεσε ἀμέσως μετὰ στὴ νέα ἀνερχόμενη δύναμη τῶν Ἀράβων, τῶν ὁποίων ἔγινε ἐπαρχία. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Χοσρόης_Β΄_της_Περσίας / Χοσρόης Β΄ τῆς Περσίας)
6 Τουρκομογγολικὸ φῦλο ποὺ πρωτοεμφανίστηκε στὰ τέλη τοῦ 6ου καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 7ου αἰ. μ.Χ. στὸν Δούναβη καὶ εἶχε ὡς κοιτίδα του τὴ Μογγολία καὶ τὴ Μαντζουρία (ἐπαρχία τῆς Κίνας). (Πηγή: https://www.defence-point.gr/news/to-vyzantio-tsakizi-tous-aderfous-ton-tourkon-avarous - Τὸ Βυζάντιο τσακίζει τοὺς "ἀδερφοὺς" τῶν Τούρκων Ἀβάρους... καὶ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
7 Καταγόταν ἀπὸ τὴ Συρία καὶ εἶχε ἑλληνοπρεπῆ μόρφωση. Εἶχε ἐκλεγεῖ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τὸν Μάρτιο τοῦ 610. Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς πιὸ φωτισμένους Ἱεράρχες τῆς Ἱστορίας. (Πηγή: Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
8 Ὁ Μάγιστρος τὰ πρῶτα χρόνια ἦταν ἀρχηγὸς τῶν μονάδων τῆς Ἀνακτορικῆς φρουρᾶς (Scholae Palatinae) καὶ ἀργότερα ἐπικεφαλῆς τῶν sacra scrinia (δημοσίων ὑπηρεσιῶν ποὺ εἶχαν ἐπικεφαλῆς κατώτερους μάγιστρους). Ἦταν κάτι σὰν ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν. Σταδιακὰ τὸ ἀξίωμα ἐνισχύθηκε καὶ ὁ Μάγιστρος ἀνέλαβε καὶ τὴν ἐπιστασία τοῦ δημοσίου δρόμου, τῶν ἐργοστασίων ὅπλων (fabricae) καὶ τῶν παραμεθορίων στρατευμάτων (Λιμιτάνεοι-Limitanei). Ἐπιπλέον ἦταν ἀρχηγὸς τῶν περιβόητων agentes in rebus (ἀγγελιοφόροι ἢ μαγιστριανοὶ) οἱ ὁποῖοι ἦταν ἔμπιστοι πράκτορες εἰδικῶν ἀποστολῶν, πού, μεταξὺ ἄλλων, ἔλεγχαν μυστικά τοὺς Κυβερνῆτες ἐπαρχιῶν. Κατὰ τὸν 6ο αἰῶνα, ὁ Μάγιστρος μαζὶ μὲ τὸν Ὕπαρχο τῆς Ἀνατολῆς ἀποτελοῦσαν τοὺς δυὸ πιὸ ἰσχυροὺς ὑπουργοὺς τοῦ κράτους. Τὸν 7ο αἰῶνα, τὸ ἀξίωμα διατήρησε τὴ σπουδαιότητά του ἁπλὰ ὡς «Μάγιστρος». Ἀργότερα, τὸν 9ο αἰῶνα, οἱ διοικητικὲς ἁρμοδιότητές του πέρασαν στοὺς Λογοθέτες, ἐνῶ οἱ στρατιωτικὲς στοὺς Δομέστικους. Στὸ τέλος τοῦ 9ου αἰῶνα ὁ Μάγιστρος ἦταν ἁπλὰ ἕνας τίτλος εὐγενείας. Τὸν 10ο αἰῶνα ὑπῆρχαν γιὰ κάποιο λόγο πολλοὶ μάγιστροι, καὶ ὁ Νικηφόρος Φωκὰς καθιέρωσε μιὰ νέα βαθμίδα, τὸν Πρωτομάγιστρο. Τὰ ἀξιώματα τοῦ Μάγιστρου καὶ τοῦ Πρωτομάγιστρου καταργήθηκαν τὸν 12ο αἰῶνα ἀπὸ τὸν Μανουὴλ Κομνηνό. (Πηγή: https://byzantium.gr/axiombyz45.php / Βυζαντινὰ Ἀξιώματα καὶ Ἱεραρχία κατὰ τὸν 4ο καὶ 5ο αἰῶνα)
9 Ὁ Βῶνος ἦταν πατρίκιος, μάγιστρος (πρωθυπουργός), καὶ Κόμης τῆς ἐώας, τοῦ αὐτοκράτορα Ἡρακλείου. Μαζὶ μὲ τὸν πατριάρχη Σέργιο Α΄ εἶχε ἀναλάβει τὴν κηδεμονία τοῦ Κωνσταντίνου, (μετέπειτα Κωνσταντῖνος Γ'), γιοῦ τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Ρωμανίας Ἡράκλειου, κατὰ τὸν χρόνο ποὺ ἀπουσίαζε ἐκεῖνος στοὺς περσικοὺς πολέμους (622-628). Διαδραμάτισε ἡγετικὸ ρόλο στὴν ἐπιτυχῆ ὑπεράσπιση τῆς αὐτοκρατορικῆς πρωτεύουσας, Κωνσταντινούπολης, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πολιορκίας τῆς πόλεως ἀπὸ τοὺς Ἀβάρους καὶ τοὺς Πέρσες τὸ 626. Δὲν πρόλαβε ὅμως νὰ ὑποδεχθεῖ τὸν αὐτοκράτορα τοῦ νικητῆ καὶ τροπαιοφόρο. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Βῶνος / Βῶνος)
10 Ὁ Σαρβαραζὰς τῆς Περσίας ἢ Φαρουχὰν ἦταν ὁ σπουδαιότερος στρατηγὸς τῶν Περσῶν σὲ ὅλες τίς μάχες τοῦ βασιλιᾶ Χοσρόη Β' ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων τὴν ἐποχὴ τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Ρωμανίας Ἡρακλείου. Ὁ Σαρβαραζὰς ἔγινε βασιλιᾶς τῆς Περσίας στὶς 27 Ἀπριλίου 629 ἀνατρέποντας τὸν νόμιμο ἀνήλικο βασιλιᾶ Ἀρταξία Γ', γιὸ τοῦ Καβάδη Β' καὶ ἐγγονὸ τοῦ Χοσρόη Β'. Στὸν Περσικὸ θρόνο δὲν κατάφερε νὰ μείνει οὔτε δύο μῆνες, καθὼς τὸν Ἰούλιο τῆς ἴδιας χρονιᾶς Πέρσες εὐγενεῖς ὀπαδοὶ τῆς νόμιμης δυναστείας τῶν Σασσανιδῶν τὸν ἀνέτρεψαν καὶ τὸν δολοφόνησαν. Στὸν Περσικὸ θρόνο τὸν Σαρβαραζὰ διαδέχθηκε ἡ Φουραντόχη κόρη τοῦ Χοσρόη Β', θεία τοῦ Ἀρταξία Γ'. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Σαρβαραζάς_της_Περσίας / Σαρβαραζὰς τῆς Περσίας)
11 Χαγάνος ἢ Χαγὰν ἢ Χὰν (хаан) στὴ μογγολικὴ γλῶσσα σημαίνει βασιλιᾶς καὶ εἶναι ὁ τίτλος τοῦ ἀνώτατου ἄρχοντα ποὺ κυβερνᾷ τὴν αὐτοκρατορία (χαγανάτο). Τὸ θηλυκὸ ἰσοδύναμο εἶναι Χατούν.
12 Ἡ Νικομήδεια τῆς Βιθυνίας ἱδρύθηκε κατὰ τὸν δεύτερο ἑλληνικὸ ἀποικισμό, στὰ τέλη τοῦ 8ου αἰῶνα π.Χ., ἀπὸ Μεγαρεῖς μαζὶ μὲ Ἀθηναίους μιὰ ἀποικία μὲ τὸ ὄνομα Ἀστακός. Ἡ πόλη κατεστράφῃ τὸν τρίτο αἰῶνα π.Χ. ἀπὸ τὸν Λυσίμαχο. Ἡ Νικομήδεια ἱδρύθηκε γύρω στὸ 264 π.Χ. ἀπὸ τὸν Νικομήδη Α΄ τῆς Βιθυνίας, στὴ θέση τῆς ἀρχαίας πόλεως Ὀλβίας, ἡ ὁποία ἦταν ἀποικία τῶν Μεγαρέων ἀπὸ τὸν 8ο π.Χ. αἰῶνα. Ἦταν πρωτεύουσα τοῦ Βασιλείου τῆς Βιθυνίας καὶ κατόπιν τῆς ρωμαϊκῆς ἐπαρχίας τῆς Βιθυνίας. Ἦταν χτισμένη στὸν δρόμο ποὺ ἕνωνε τὴν Εὐρώπη μὲ τὴν Ἀνατολή, πρᾶγμα ποὺ τὴν κατέστησε σπουδαῖο ἐμπορικὸ κέντρο. Τὸ 256 μ.Χ. κατεστράφῃ ἀπὸ τοὺς Γότθους. Ὁ Διοκλητιανὸς τὴν κατέστησε τὸ σημαντικότερο κέντρο τοῦ ἀνατολικοῦ τμήματος τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἀλλὰ ἡ ἵδρυση τῆς Κωνσταντινούπολης μείωσε τὴ σημασία της. Ἀκόμη λιγότερη ἔγινε ἡ σπουδαιότητα τῆς Νικομήδειας ὅταν ἡ Νίκαια ἔγινε πρωτεύουσα τῆς ὁμώνυμης Αὐτοκρατορίας, μετὰ τὴν Δ΄ Σταυροφορία καὶ τὴν κατάληψη τῆς Πόλεως τὸ 1204. Μετὰ ἀπὸ ἀλλεπάλληλες προσπάθειες τῶν Ὀθωμανῶν, ἡ Νικομήδεια κατελήφθῃ τὸ 1337. Μέρος τοῦ πληθυσμοῦ ἐξισλαμίστηκε, ἐνῶ μετὰ τὴν παράδοση προνομίων ἀπὸ τὸν Σουλτᾶνο Μωάμεθ τὸν Πορθητὴ στὸν Πατριάρχη Γεννάδιο, ὁ χριστιανικὸς πληθυσμὸς τῆς πόλεως συσπειρώθηκε γύρω ἀπὸ τὴν τοπικὴ Μητρόπολη. Ὑπάρχει μαρτυρία ὅτι τὸ 1795 ὑπῆρχε στὴν πόλη χριστιανικὴ σχολή. Μετὰ τὴν ἀνακωχὴ τοῦ Μούδρου (1918), οἱ Ἄγγλοι κατέλαβαν τὴ Νικομήδεια, ἐνῶ μετὰ τὴ Διάσκεψη τῆς Βουλώνῃς τὸ ἑλληνικὸ 16ο Σύνταγμα ἀνέλαβε τὴν πόλη, ὑπὸ ἀγγλικὴ διοίκηση. Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1921, οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις ἀναγκάστηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν πόλη. (https://el.wikipedia.org/wiki/Ἰζμίτ / Ἰζμίτ)
13 Ἡ Ταμπρίζ, γνωστὴ καὶ ὡς Ταυρίδα ἀνήκει σήμερα στὸ Ἰρὰν καὶ εἶναι πρωτεύουσα τῆς ἐπαρχίας τοῦ Ἀνατολικοῦ Ἀζερμπαϊτζάν. Βρίσκεται βορειοδυτικά, κοντὰ στὴ λίμνη Οὔρμια. Ἡ ὀνομασία της προέρχεται ἀπὸ τίς λέξεις «τὰπ ρίζ», δηλαδὴ «ροὴ θερμότητας», καθὼς ἡ περιοχὴ περιβάλλεται ἀπὸ θερμὲς πηγές. Παρὰ τὸ γεγονὸς πὼς ἡ εὐρύτερη περιοχὴ εἶναι σεισμογενής, ὁδηγῶντας συχνὰ σὲ καταστροφὴ μεγάλου μέρους τῆς πόλεως, λόγῳ τῆς σημαντικῆς στρατηγικὰ θέσης της ὑπῆρξε στὴ διάρκεια τῆς ἱστορίας της πρωτεύουσα ἢ διοικητικὸ κέντρο ἀρκετῶν δυναστειῶν. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Ταμπρίζ / Ταμπρίζ)
14 Ἡ Σεβάστεια, βρίσκεται στὸ κέντρο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἱστορικὰ ὀνομαζόταν Μικρὴ Ἀρμενία. Πρὶν τὴν Ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν, κατοικοῦσαν ἐκεῖ 1.500 Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι ποὺ διατηροῦσαν σχολεῖο καὶ ἐκκλησία. Ὑπῆρχε ἐπίσης καὶ ἀνεπτυγμένη ἀρμενικὴ κοινότητα. Ἀπόγονοι τῶν προσφύγων ἀπὸ τὴν Σεβάστεια, Ἕλληνες ἐγκαταστάθηκαν καὶ ζοῦν στὸ χωριὸ Σαβαστειανὰ στὸν Ν.Πέλλας καὶ στὸ χωριὸ Βατερὸ Κοζάνης. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Σεβάστεια / Σεβάστεια)
15 Ἡ ἀκολουθία τοῦ «Ἀκαθίστου Ὕμνου», εἶναι μιὰ ἀπὸ τίς ὡραιότερες τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας, τὸ δὲ κοντάκιο τῆς ἀκολουθίας «Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ» θεωρεῖται ὡς εἰδολογικὴ τελειότητα καὶ ποιητικὴ ἀποκορύφωση τοῦ εἴδους. Ἐντυπωσιάζει ἡ καθαρότητα τῆς γλώσσας, σὲ μιὰ ἐποχή, κατὰ τὴν ὁποία οἱ λόγιοι, στοχεύοντας ν᾿ ἀναστήσουν τὴν ἀρχαία ἀττικὴ διάλεκτο, χρησιμοποιοῦσαν ἐπίπλαστους ἀρχαϊσμούς, προσωπικῆς ἀπόχρωσης τίς περισσότερες φορές. Ὁ χρόνος συγγραφῆς του παραμένει ἄγνωστος, ἀποδίδεται στὸν Ρωμανὸ τὸν Μελωδὸ (491-518), ἀλλὰ καὶ στὸν πατριάρχη Σέργιο ἢ τὸν Γεώργιο Πισίδη, οἱ ὁποῖοι ἦταν σύγχρονοι τῶν γεγονότων. Σύμφωνα μὲ τὴν γνωστότερη ἐκδοχή, ψάλθηκε γιὰ πρώτη φορὰ στὸν Ναὸ τῆς Θεοτόκου στὶς Βλαχερνές, καὶ ὀνομάσθηκε Ἀκάθιστος Ὕμνος διότι «ὀρθοστάδης» ὅλος ὁ λαὸς ἔψαλλε κατὰ τὴν νύκτα στὴν ἀγρυπνία. Ἔκτοτε ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου ψάλλεται τίς πέντε πρῶτες Παρασκευὲς τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἰδικὰ τὴν Παρασκευὴ τῆς Πέμπτης Ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν ψάλλεται ὁλόκληρη, ὡς ἔνδειξη καὶ ἔκφραση εὐγνωμοσύνης καὶ εὐχαριστίας στὴν Προστάτιδα τῶν Χριστιανῶν καὶ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, τότε καὶ τώρα καὶ πάντα. Πέρα, ὅμως, ἀπὸ τὸν σημαντικὸ ρόλο τῆς ἀκολουθίας αὐτῆς στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη διάσταση, τὴν ὁποία δὲν μποροῦμε ν᾿ ἀντιπαρέλθουμε, χωρὶς μιὰ ἐλάχιστη ἀναφορά. Οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς Παναγίας εἶναι πρωταρχικὴ μορφὴ ἐπικοινωνίας τῶν Χριστιανῶν μὲ τὴν Θεοτόκο. Διαβάζονται καθημερινὰ ἀπὸ τοὺς πιστούς, εἴτε σὰν κεντρικὸ τμῆμα στὴν Ἀκολουθία τοῦ Μικροῦ Ἀπόδειπνου, εἴτε σὰν κανόνας, εἴτε σὰν προσωπικὴ μορφὴ λατρευτικῆς ἐπικοινωνίας, μέσῳ τῆς ὁποίας ὁ ἀγωνιζόμενος ἄνθρωπος ἐκφράζει τὴν εὐχαριστία του, τὴν δοξολογία του, τὴν ἀγάπη του πρὸς τὴν κοινὴ Μητέρα καὶ Προστάτη τῶν Χριστιανῶν. Καὶ ὅσα ἔπραξε τότε γιὰ τὴν σωτηρία τῆς Πόλεώς της, τὰ πράττει καὶ τώρα, σὲ μεγαλύτερη ἢ μικρότερη κλίμακα, γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ καθενός μας. (Πηγή: https://www.impantokratoros.gr/E9F38534.el.aspx / Ἡράκλειος ὁ Βυζαντινὸς Αὐτοκράτορας)
16 Ἡ Κτησιφῶν ἦταν πόλη στὴν καρδιὰ τῆς ἀρχαίας Βαβυλωνίας ἡ ὁποία ἱδρύθηκε κατὰ τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή, ἦταν γιὰ μιὰ ὁλόκληρη χιλιετία ἡ διάσημη πρωτεύουσα τοῦ Παρθικοῦ βασιλείου τῶν Ἀρσακιδῶν καὶ τῆς Περσικῆς Αὐτοκρατορίας τῶν Σασσανιδῶν. Μιὰ ἀπὸ τίς μεγαλύτερες πόλεις τῆς Μεσοποταμίας κτισμένη στὴν ἀριστερὴ ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Τίγρη ἀπέναντι ἀπό τὴν ἐπὶ Τίγρη Σελεύκεια καὶ 35 χιλιόμετρα νοτιοανατολικὰ τῆς Βαγδάτης, τὰ ἐρείπια της βρίσκονται σήμερα στὸ Ἰρακινὸ κυβερνεῖο τῆς Βαγδάτης. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Κτησιφών_(πόλη) / Κτησιφῶν (πόλη))
17 Ἡ Νινευῆ ἢ Νινευὶ ἦταν ἀρχαία πόλη, ποὺ ἔγινε πρωτεύουσα τῆς ἀρχαίας Ἀσσυρίας, ἐπὶ βασιλείας τοῦ Σενναχειρείμ. Ἡ θέση της προσδιορίζεται κοντὰ στὴ σημερινὴ Μοσούλη, στὸν Τίγρη ποταμό, στὸ σημερινὸ βόρειο Ἰράκ. Ἡ πόλη αὐτὴ κατεστράφῃ μετὰ τὴν πτώση της στοὺς Βαβυλωνίους. Ἡ βιβλιοθήκη τοῦ τελευταίου βασιλιᾶ τῶν Ἀσσυρίων Σαρδανάπαλου (7ος αἰῶνας π.Χ.) βρέθηκε ἐκεῖ καὶ στὴν πόλη βρῆκαν πλούσια διακόσμηση ἀπὸ ἀνάγλυφα μὲ σκηνὲς θρησκευτικές, κυνηγετικὲς καὶ στρατιωτικές. Στὰ ἑλληνιστικὰ χρόνια ἱδρύθηκε στὴν πόλη βιβλιοθήκη καὶ οἱ Ἀσσύριοι μορφώθηκαν ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Νινευή / Νινευή)
18 Ἀπὸ τὰ ἐννέα παιδιὰ ποὺ ἀπέκτησαν, τὰ τέσσερα πέθαναν σὲ νηπιακὴ ἡλικία ἐνῶ οἱ δύο μεγαλύτεροι γιοί του γεννήθηκαν καχεκτικοί. (Πηγή: Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τον Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
19 Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ἄρχισε ξαφνικὰ νὰ φοβᾷται τὸ νερὸ ὥστε κατὰ τὴν ἐπιστροφή του νὰ κατασκευαστεῖ εἰδικὴ γέφυρα γιὰ νὰ περάσει ἀπὸ τὴν Ἱέρεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στὴν Κωνσταντινούπολη. (Πηγή: Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
20 Ὅπως ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος συνέτριψε τὸ πρῶτο ὀργανωμένο Περσικὸ κράτος τῶν Ἀχαιμενιδῶν, ἔτσι καὶ ὁ Ἡράκλειος συνέτριψε τὸ δεύτερο Περσικὸ κράτος τῶν Σασσανιδῶν. (Πηγή: Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αὐτοκρατορικὸς Ἑλληνισμός, 324 - 1081 π. Χ.., πρώιμη & μέση βυζαντινὴ περίοδος: ἀπό τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο ἕως τὴν ἄνοδο τῶν Κομνηνῶν, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2022)
21 Ἦταν Ἕλληνας καὶ ὄχι Ἀρμένιος, ὅπως διατείνονται κάποιοι.
22 Δηλαδὴ ἦταν μιὰ Ἑλληνικὴ Αὐτοκρατορία ὅπως τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι εἶχε ὡς θρησκεία τὴν Ὀρθοδοξία.
23 Οἱ ρωμαϊκοὶ τίτλοι ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἑλληνικοὺς καὶ στὸ πρῶτο χάλκινο νόμισμα ὑπῆρχε ἑλληνικὴ ἐπιγραφή.
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου