ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Οἱ μυριάδες καλλίμαχοι Μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, στὰ πρωτοχριστιανικὰ χρόνια προέρχονταν ἀπὸ ὅλες τὶς φυλές, κοινωνικὲς τάξεις καὶ ἐπαγγέλματα. Ὁρισμένοι μάλιστα, μὲ τὴν ὁμολογία τους στὸ Χριστὸ καὶ τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου τους, ἐξαγίαζαν κάποια ταπεινὰ καὶ ταυτισμένα μὲ τὴν ἀκολασία, ἐπαγγέλματα, ὅπως ἦταν αὐτὸ τοῦ μίμου (ἠθοποιοῦ). Ἄλλωστε ἔτσι φανέρωναν πὼς ἡ σωτηρία εἶναι δωρεὰ πρὸς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, παρὰ τὶς καταβολές τους καὶ τοῦ πρώην ἄσωτου βίου τους. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε καὶ ὁ ἅγιος Μάρτυς Πορφύριος ὁ Μῖμος, ὁ ὁποῖος ἐξαγιάστηκε τὴν ὥρα ποὺ ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἠθοποιοῦ.
Γεννήθηκε στὴν Ἔφεσο τῆς Μ. Ἀσίας, στὰ μισὰ τοῦ 3ου μ. Χ. αἰῶνα. Καταγόταν ἀπὸ οἰκογένεια εἰδωλολατρῶν καὶ ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ μίμου (ἠθοποιοῦ). Ὁ πατέρας του ἦταν φημισμένος ἠθοποιὸς καὶ εἶχε δικό του θίασο, στὸν ὁποῖο ἐργαζόταν ἀπὸ παιδὶ ὁ Πορφύριος. Τὸ ἐπάγγελμά τους τοὺς ἀνάγκαζε νὰ περιπλανιόνται σὲ ὅλη τὴ Μ. Ἀσία, δίνοντας παραστάσεις.
Ἡ τέχνη τῆς ἠθοποιίας εἶχε ἐφευρεθῇ στὴν Ἑλλάδα καὶ εἶχε κατὰ κανόνα, θρησκευτικὸ χαρακτῆρα. Ἦταν συνδεδεμένη μὲ τὶς διονυσιακὲς ἑορτὲς καὶ θεωροῦνταν ὡς θρησκευτικὴ λατρεία. Τὸν 5ο π. Χ. τὸ θέατρο εἶχε ἀναχθῇ σὲ ὑψηλὴ τέχνη καὶ ἐμπλουτίστηκε μὲ ἀξιοθαύμαστα θεατρικὰ ἔργα, ἀπὸ μεγάλους ποιητὲς (Αἰσχύλο, Σοφοκλῆ, Εὐριπίδη, Ἀριστοφάνη, κλπ). Ὅμως στὰ ἑλληνιστικὰ καὶ ρωμαϊκὰ χρόνια εἶχε καταπέσῃ σὲ παρακμὴ καὶ εἶχε συνδεθῇ καὶ ταυτιστῇ μὲ τὴν ἀνηθικότητα καὶ τὴν ἀκολασία. Οἱ παραστάσεις γινόταν σὲ κακόφημα καταγώγια καὶ ἡ θεματολογία ἦταν συνυφασμένη μὲ τὴν αἰσχρότητα. Γιὰ τοῦτο τὸ ἐπάγγελμα τῶν ἠθοποιῶν θεωροῦνταν περιθωριακό. Παρὰ ταῦτα ἡ παρηκμασμένη εἰδωλολατρία συνέχιζε νὰ δίνῃ στὴν ἠθοποιία λατρευτικὸ χαρακτῆρα.
Ὁ Πορφύριος ἔδρασε στὰ χρόνια ποὺ αὐτοκράτορας τῆς Ρώμης ἦταν ὁ Αὐρηλιανὸς (270-275 μ. Χ.). Σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ οἱ Χριστιανοὶ βρισκόταν στὴν παρανομία καὶ διώκονταν ἀπηνῶς. Λίγα χρόνια νωρίτερα ὁ θρησκομανὴς αὐτοκράτορας Δέκιος (249-251), (τὸ 250) εἶχε ἐγκαινιάσει τὴ δεύτερη καὶ πιὸ σκληρὴ περίοδο τῶν διωγμῶν, μὲ ὑποχρεωτικὴ δήλωση (λίβελλο) ὅλων τῶν ὑπηκόων τῆς αὐτοκρατορίας πίστης στὴν εἰδωλολατρία καὶ τὴν ὑποχρέωσή τους νὰ θυσιάζουν δημόσια στοὺς «θεοὺς» τοῦ κράτους. Ὅμως ὁ Αὐρηλιανὸς εἶναι ὁ πρῶτος αὐτοκράτορας, ὁ ὁποῖος κράτησε μιὰ κάποια μετριοπαθῆ στάση κατὰ τῶν Χριστιανῶν, εἰσάγοντας μιὰ μορφὴ μονοθεΐας, τὴ λατρεία τοῦ Ἀήττητου Ἡλίου (Solus Invictus). Ἀλλὰ οἱ κατὰ τόπους διοικητές, φανατικοὶ εἰδωλολάτρες, ἐφάρμοζαν συχνὰ δικές τους τακτικὲς καὶ πρακτικὲς κατὰ τῶν Χριστιανῶν, διώκοντάς τους, κατ᾿ ἐπιταγὴ τῶν εἰδωλολατρικῶν ἱερατείων.
Στὶς αἰσχρὲς καὶ φθηνὲς παραστάσεις τους οἱ εἰδωλολάτρες ἠθοποιοί, συχνά, προσπαθοῦσαν νὰ περιγελάσουν, νὰ γελοιοποιήσουν καὶ νὰ ἐξευτελίσουν στὰ μάτια τοῦ εἰδωλολατρικοῦ ὄχλου τοὺς διωκόμενους Χριστιανούς, μὲ συκοφαντικὰ καὶ κωμικὰ δρώμενα. Προφανῶς αὐτὲς τὶς παραστάσεις ὑποδαύλιζαν τὰ ἀδίστακτα εἰδωλολατρικὰ ἱερατεία, τὰ ὁποῖα ἔβλεπαν νὰ ἐρημώνουν τὰ «ἱερά» τους καὶ νὰ χάνουν προσόδους. Ἐπίσης τὶς ὑποστήριζαν καὶ χρηματοδοτοῦσαν καὶ οἱ τοπικοὶ εἰδωλολάτρες ἄρχοντες, γελοιοποιῶντας τοὺς Χριστιανοὺς στὰ μάτια τῶν εἰδωλολατρικῶν ὄχλων, μὲ σκοπὸ νὰ ἀνακόβουν τὴν μεταστροφή τους στὴν χριστιανικὴ πίστη. Ἄλλωστε, ὅπως εἶναι γνωστό, οἱ εἰδωλολάτρες ἱερεῖς φρόντιζαν νὰ διαδίδουν τερατώδεις συκοφαντίες κατὰ τῶν Χριστιανῶν, ὅπως λ.χ. ὅτι διαπράττουν «οἰδιπόδειες μίξεις» καὶ «θιέστια δεῖπνα», διαστρέφοντας τὴν πρωτοφανῆ γιὰ ἐκείνους ἔμπρακτη χριστιανικὴ ἀγάπη καὶ τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, διεγείροντας ἀποστροφὴ καὶ μῖσος τῶν εἰδωλολατρῶν κατὰ τῶν Χριστιανῶν! Ἐδῶ νὰ ἀναφέρουμε τὴν περίπτωση τοῦ εἰδωλολάτρη σατιρικοῦ συγγραφέα Λουκιανοῦ τοῦ Σαμοσατέα (125-180 μ. Χ.), ὁ ὁποῖος ἔγραφε θεατρικὰ ἔργα μὲ συκοφαντικὸ καὶ ἐξευτελιστικὸ κατὰ τῶν Χριστιανῶν περιεχόμενο, ὅπως τὸ «Περὶ Περεγρίνου τελευτῆς», τὸ ὁποῖο σατιρίζει τὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ σαρκάζει τὴν ζωὴ τῶν Χριστιανῶν.
Μιὰ τέτοια παράσταση ὀργάνωσε καὶ ὁ φανατικὸς εἰδωλολάτρης ἔπαρχος τῆς Καισάρειας Καππαδοκίας, Ἀλέξανδρος. Σὲ μιὰ περιοδεία τοῦ θιάσου τοῦ Πορφυρίου στὴν περιοχή, ὁ Ἀλέξανδρος εἶχε παρακολουθήσῃ παραστάσεις τοῦ νεαροῦ ἠθοποιοῦ καὶ διαπίστωσε τὸ ὑποκριτικό του ταλέντο. Σκέφτηκε λοιπὸν νὰ τὸν χρησιμοποιήσῃ, προκειμένου νὰ συκοφαντήσῃ καὶ νὰ περιγελάσῃ τοὺς Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι πλήθυναν κατὰ χιλιάδες στὴν περιοχὴ τῆς ἁρμοδιότητάς του. Κάλεσε λοιπὸν τὸν Πορφύριο καὶ τοῦ ἀνέθεσε νὰ ἀνεβάσῃ συκοφαντικὲς παραστάσεις κατὰ τῶν Χριστιανῶν, στὶς ὁποῖες θὰ γελοιοποιοῦσαν τὴν πίστη τους καὶ τὰ Ἱερὰ Μυστήριά τους, στὰ μάτια τῶν ὑπηκόων του εἰδωλολατρῶν. Μάλιστα τοῦ ἔταξε γενναιόδωρη χορηγία. Ὁ μῖμος Πορφύριος δέχτηκε καὶ ἀποφάσισε νὰ ἀνεβάσῃ μιὰ παράσταση, ἡ ὁποία θὰ διακωμωδοῦσε τὸ Ἱερὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος.
Τὸ θέατρο τῆς πόλεως εἶχε γεμίσῃ ἀπὸ εἰδωλολάτρες θεατές, οἱ ὁποῖοι εἶχαν συρρεύσει γιὰ νὰ διασκεδάσουν μὲ τὴν ἐμπαικτικὴ παράσταση. Ὁ Πορφύριος ὑποδύθηκε τὸν βαπτιζόμενο καὶ κάποιος ἄλλος μῖμος τὸν χριστιανὸ ἐπίσκοπο. Μὲ ἀστεῖες κινήσεις καὶ γελοιότητες, ὁ μῖμος, ἐπαναλάμβανε τὰ λόγια τοῦ Βαπτίσματος, βυθίζοντας τὸν Πορφύριο σὲ κάποια λεκάνη. Τελειώνοντας τὸν ἔντυσε μὲ λευκὸ χιτῶνα, μὲ τὸν ὁποῖο ἔντυναν τοὺς νεοφώτιστους Χριστιανοὺς καὶ ἄρχισε νὰ γελοιοποιῇ τὴν περιφορὰ γύρω ἀπὸ τὴν κολυμβήθρα.
Ἀλλὰ τὴ στιγμὴ ἐκείνη, ποὺ τὸ πλῆθος τῶν θεατῶν ἀλάλαζε ἀπὸ τὰ γέλια, συνέβη κάτι τὸ συνταρακτικό. Παρουσιάστηκε στρατιὰ λευκοφορεμένων ἀγγέλων, οἱ ὁποῖοι προπορεύονταν στὴν περιφορά, κρατῶντας λαμπάδες καὶ ψάλλοντας: «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε, ἀλληλούια»! Τὸ θαῦμα αὐτὸ συντάραξε τὸν Πορφύριο καὶ ταυτόχρονα ἔνοιωσε μιὰ πρωτοφανῆ εὐτυχία καὶ χαρά. Ἀμέσως κατάλαβε ὅτι βιώνει ἕνα πρωτόγνωρο θαῦμα, τὸ ὁποῖο προκάλεσε ὁ ἀληθινὸς Θεός, τὸν Ὁποῖο ὡς τότε δὲ γνώριζε καὶ λοιδοροῦσε. Τὸν ἐπισκίασε ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μετέβαλε τὸ ψεύτικο βάπτισμα σὲ ἀληθινό. Ἀμέσως συντελέστηκε στὴν ψυχή του μιὰ συνταρακτικὴ ἀλλαγὴ καὶ γι᾿ αὐτὸ ἄρχισε νὰ φωνάζει: «ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν μὲ ἐπισκέφτηκε, τὸν Ὁποῖο ἐγὼ ὡς τώρα λοιδοροῦσα! Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς καὶ μοναδικὸς Θεός. Γίνομαι Χριστιανός»! Οἱ παριστάμενοι ἄγγελοι τοῦ ἔδειξαν νὰ κάμει τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ καὶ αὐτὸς σταυροκοπήθηκε μὲ εὐλάβεια!
Τὸ πλῆθος τῶν θεατῶν ἀπόρησε ἀπὸ τὸ ἀπρόσμενο γεγονὸς καὶ σταμάτησε τοὺς γέλωτες. Ἡ ἐμφάνιση τῶν ἀγγέλων καὶ δημόσια μεταστροφὴ καὶ ὁμολογία τοῦ μίμου Πορφυρίου, ἄλλους ἐξόργισε καὶ ἄλλους προβλημάτισε. Πολλοὶ πίστεψαν στὸ Χριστὸ καὶ δήλωσαν τὴ μεταστροφή τους στὴ νέα πίστη. Ἀντίθετα, ὁ φανατικὸς εἰδωλολάτρης ἔπαρχος Ἀλέξανδρος ἔμεινε ἀσυγκίνητος. Κάλεσε ἀμέσως τὸν Πορφύριο καὶ τοῦ ζήτησε νὰ ἀνακαλέσῃ πάραυτα τὴν ὁμολογία του καὶ νὰ θυσιάσῃ στοὺς «θεοὺς» τῆς πόλεως. Ὅμως ἐκεῖνος ἔμεινε ἀμετάπειστος καὶ σταθερὸς στὴν ἀπόφασή του νὰ ἀνήκῃ στὸ Χριστὸ καὶ νὰ εἶναι μέλος τῆς ἁγίας Τοῦ Ἐκκλησίας. Μάλιστα τὸν ἤλεγξε γιὰ τὴν σκληροκαρδία του καὶ τὸ ἀμετάπειστο τῆς γνώμης του. Ἤλεγξε τὴν πίστη στὰ ἄψυχα εἴδωλα, τὰ ὁποῖα χαρακτήρισε λατρεία τῶν διαμόνων.
Ὁ θηριώδης εἰδωλολάτρης ἔπαρχος, ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο, ἐξαγριώθηκε μὲ τὴ στάση τοῦ Πορφυρίου καὶ γιὰ τοῦτο τὸν παρέδωσε στοὺς σκληροτράχηλους στρατιῶτες καὶ δημίους, νὰ τὸν ὑποβάλλουν σὲ σκληρὰ καὶ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια, σὲ σκοπὸ τὴν ἐπάνοδό του στὴν εἰδωλολατρία. Ὁ νεοφώτιστος Χριστιανὸς Πορφύριος τὰ ὑπόμεινε μὲ μεγάλη καρτερία, δοξάζοντας καὶ ὑμνῶντας ἀκατάπαυστα τὸ Θεό, γιὰ τὴ μεγάλη εὐεργεσία, νὰ τὸν βγάλῃ ἀπὸ τὰ σκοτάδια τῆς πλάνης καὶ νὰ τὸν σώσῃ. Ὅταν ὁ ἔπαρχος εἶδε ὅτι τὰ βασανιστήρια δὲν στάθηκαν ἱκανὰ νὰ τὸν μεταστρέψουν, ἔδωσε διαταγὴ νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν. Ἔτσι ὁ μακάριος Πορφύριος ἀντάλλαξε τὴν πρόσκαιρη γήινη ζωὴ μὲ τὴν οὐράνια καὶ αἰώνια ἀληθινὴ ζωή, τὴν ὁποία ἐξαγόρασε μὲ τὸ αἷμα του, λαμβάνοντας τὸν ἀμαράντινο στέφανο τοῦ μαρτυρίου. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 4 Νοεμβρίου.
Ὁ ἅγιος Πορφύριος ἀναφέρεται ὡς ὁ πρῶτος ἅγιος ὁ ὁποῖος προέρχεται ἀπὸ τὸ χῶρο τῶν μίμων. Τὸν ἀκολούθησαν πολλοὶ ἄλλοι μῖμοι, δίνοντας ἄλλη μορφὴ στὸ ἐπάγγελμα. Μετάλλαξαν τὸν ἀνήθικο χαρακτῆρα τῆς ὑποκριτικῆς τέχνης, σὲ σοβαρὴ καὶ παιδευτικὴ τέχνη, ὅπως αὐτὴ ἐπικράτησε καὶ καλλιεργήθηκε στὸ χριστιανικὸ Βυζάντιο, τὸ περίφημο χριστιανικὸ θέατρο. Ἄλλαξαν ἐπίσης τὴ γνώμη ποὺ εἶχαν οἱ ἄνθρωποι γιὰ τὸν κλάδο τῶν μίμων.
Τὸ 1992 ἀνακηρύχτηκε προστάτης τῶν ἠθοποιῶν καὶ καλλιτεχνῶν. Τὴν ἀσματική του ἀκολουθία συνέθεσε ὁ μακαριστὸς μεγάλος ὑμνογράφος, ἁγιορείτης μοναχός, π. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου