Σοφία Μπεκρῆ: Ἔλαμψε τό τῆς χάριτος ἔαρ

Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος-θεολόγος

 

Τὴν κατὰ σάρκα Γέννηση τοῦ Κυρίου μας ἀκολουθεῖ ἡ Περιτομή, ποὺ κατὰ τὸ ἔθος τῶν Ἑβραίων γινόταν τὴν ὀγδόη ἡμέρα ἀπὸ τῆς Γεννήσεως ἄρρενος τέκνου.

Ἔτσι καὶ "ὁ πάντων ποιητὴς καὶ Δεσπότης" Κύριος ἀνεδείχθη "τοῦ νόμου πληρωτὴς ὡς οὐκ ἀντίθεος ὑπάρχων". Ὑπέστη, λοιπόν, τὴν κατὰ τόν νόμον περιτομή, "ὅπως παύσῃ τὰ σκιώδη -γιὰ νὰ δώσῃ τέλος στὴν σκιὰ τοῦ νόμου καὶ στὶς προφητεῖες- καὶ (ὅπως) περιέλῃ - ξεσκεπάσῃ- τὸ κάλυμμα τῶν παθῶν ἡμῶν" (Ἀπολυτίκιο ἑορτῆς).

Καὶ ἡ Περιτομή, ἑπομένως, ὅπως ἐξ ἄλλου καὶ ὅλα τὰ γεγονότα στὴν Ἐκκλησία μας, ἀποσκοπεῖ στὴν ἐκπλήρωση τοῦ σχεδίου τῆς θείας οἰκονομίας, ποὺ εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀκόμη καὶ τὸ ὄνομα Ἰησοῦς ποὺ ἔλαβε ὁ Χριστὸς κατὰ τὴν Περιτομὴ σημαίνει "Σωτήρ". "Συγκαταβὰς ὁ Σωτὴρ τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων κατεδέξατο σπαργάνων περιβολήν, οὐκ ἐβδελύξατο σαρκὸς περιτομήν" (Στιχηρό Ἰδιόμελο τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς).

 

Πῶς θὰ μπορούσαμε, ἄλλωστε, νὰ φανταστοῦμε ὅτι Ἐκεῖνος ποὺ "ἔλαβε μορφὴν δούλου" γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, δὲν θὰ δεχόταν τώρα, γιὰ τὸν ἴδιο λόγο, καὶ νὰ περιτμηθῇ; Πράγματι, "οὐκ ἐπῃσχύνθη ὁ πανάγαθος Θεὸς ἀποτμηθῆναι ὑπὲρ ἡμῶν" (Θεοτοκίον τοῦ Ἑσπερινοῦ).

Γιʹ αὐτό, λοιπόν, "ὁ τῶν ὅλων Κύριος περιτομὴν ὑπομένει", διότι, κατʹ αὐτὸν τὸν τρόπο, "βροτῶν τὰ πταίσματα ὡς ἀγαθὸς περιτέμνει" (Κοντάκιο ἑορτῆς). 

Ἡ περιτομὴ τοῦ Κυρίου εἶναι, συνεπῶς, συμβολική: ὁ Χριστός, ὑπακούοντας στὶς διατάξεις τοῦ νόμου, ἀποτέμνει τὴν σάρκα, γιὰ νὰ μᾶς δείξῃ ὅτι, προκειμένου νὰ ἀποκτήσωμε τὴν σωτηρία, χρειάζεται νὰ κάνωμε καὶ μεῖς τὸ ἴδιο, νὰ περικόψωμε ὄχι ἁπλῶς τὴν σάρκα ἀλλὰ ὁλόκληρο "τὸ κάλυμμα τῶν παθῶν" μας.

Ἑπομένως, ἡ χειροποίητος περιτομὴ εἶναι ὁ τύπος τῆς ἀχειροποιήτου, ὅπως τονίζεται στὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας. " Ἐν αὐτῷ" (ἐν τῷ Κυρίῳ), λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στοὺς Κολοσσαεῖς, "περιετμήθητε περιτομὴ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῶν ἁμαρτιῶν τῆς σαρκός" (Κολοσ., βʹ 11).

Ἐφʹ ὅσον, λοιπόν, ὁ Κύριος εἶναι "ὁ πληρωτὴς τοῦ νόμου", ἔρχεται νὰ συν-πληρώσῃ καὶ μάλιστα νὰ ἀναπληρώσῃ τὴν σαρκικὴ περιτομή, ποὺ γινόταν γιὰ τὸν καθαρισμὸ ἑνὸς μόνον μέρους τοῦ σώματος, μὲ τὴν πνευματική περιτομή, ποὺ γίνεται γιὰ τὸν καθαρισμὸ τοῦ ὅλου ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. 

Ἔτσι, συνδέεται ἡ Περιτομὴ μὲ τὴν ἐν σαρκὶ Γέννηση τοῦ Κυρίου. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ ὁ Κύριος ἐνδύθηκε τὴν ἀνθρώπινη σάρκα καὶ μᾶς ἔκανε "υἱοὺς υἱοθεσίας", αὐτομάτως γίναμε καὶ κληρονόμοι Θεοῦ καὶ συγκληρονόμοι τῆς Βασιλείας Του (Ρωμ. ηʹ 16-17). Δὲν γίνεται, ἀσφαλῶς, ὁ κληρονόμος νὰ μὴν ἀναδεικνύεται ἄξιος τῆς κληρονομίας ποὺ ἔλαβε καὶ μάλιστα δωρεάν. Χρειάζεται νὰ ἀνταποκριθῇ στὸ δῶρο ποὺ τοῦ ἔγινε: "συνταφέντες τῷ Κυρίῳ ἐν τῷ βαπτίσματι, ἐν αὐτῷ καὶ συνηγέρθητε διὰ τῆς πίστεως τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ (ὅ.π. 12) - καὶ κάπως ἔτσι ἡ Περιτομὴ παραπέμπει, μὲ τὴν σειρά της, στὸ ἑπόμενο λειτουργικὸ γεγονός, στὴν Βάπτιση τοῦ Κυρίου!

Οἱ ὑμνογράφοι τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐξ ἄλλου, εὑρισκόμενοι σὲ ἀπόλυτη συνάφεια μὲ τὰ λειτουργικὰ κείμενα, περιγράφουν τὴν περιτομὴ τοῦ Κυρίου ὡς πέρασμα ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ νόμου στὴν ἐποχὴ τῆς χάριτος. "Ὁ Λόγος σαρκωθεὶς εἰς λῆξιν τοῦ νόμου περιετμήθη, ἀπαρχὰς δὲ θείας χάριτος καὶ ζωῆς ἀκηράτου (=ἄφθαρτης) ἡμῖν δίδωσιν" (τροπάριο γʹ ὠδῆς τοῦ Κανόνος τῆς ἑορτῆς). Καὶ ἀλλοῦ: "(τὸ) περιτέμνεσθαι πέπαυται ἀφʹ οὗ Χριστὸς περιετμήθη" (τροπάριο δʹ ὠδῆς). Στὸ Συναξάρι, μάλιστα, τονίζεται: "Χριστοῦ περιτμηθέντος ἐτμήθη νόμος καὶ τοῦ νόμου τμηθέντος εἰσήχθη χάρις".

Ἐκεῖ ὅμως ποὺ αἰσθητοποιεῖται περισσότερο ἡ εἰκόνα τοῦ περάσματος στὴν νέα ἐποχὴ εἶναι στὸ ἀκόλουθο τροπάριο: "Σάββατα Περιτομή τε, τὸ φρύαγμα τῶν Ἑβραίων, τοῦ ἐπιφανέντος Χριστοῦ πέπαυται καὶ ἔλαμψε τὸ τῆς χάριτος ἔαρ" (εʹ ὠδὴ τοῦ Κανόνος τῆς ἑορτῆς), ποὺ σημαίνει ὅτι, μὲ τὴν φανέρωση τοῦ Χριστοῦ, ἡ παραφορὰ (τὸ φρύαγμα) τῶν Ἑβραίων μὲ τὰ Σάββατα καὶ τὴν περιτομὴ ἔχει πλέον σταματήσει καὶ ἔλαμψε τὸ φῶς (μεταφορικά, τὸ ἔαρ) τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου.

Κοντολογίς, ἡ χρήση τοῦ ρήματος "παύω" σὲ χρόνο παρακείμενο καὶ ἔγκλιση ὁριστική ("πέπαυται") δηλώνει ἀκριβῶς ὅτι μιὰ παλαιὰ συνήθεια, στὴν προκειμένη περίπτωση ἡ περιτομή, μὲ τὴν ὁποία οἱ Ἑβραῖοι παραφέρονταν  -"τὸ φρύαγμα τῶν Ἑβραίων"- ἀνήκει πλέον ὁριστικὰ στὸ παρελθὸν καὶ ἀνέτειλε ἀμετάκλητα -χαρακτηριστικὴ καὶ ἐδῶ ἡ χρήση τῆς ὁριστικῆς ἀορίστου- ἡ ἐποχὴ τῆς χάριτος. Ἡ ὀγδόη, ἐξ ἄλλου, ἡμέρα "τύπον φέρει τοῦ μέλλοντος αἰῶνος" καὶ "ἐξεικονίζει τὴν ἄληκτον ζωήν". 

Νὰ γιατὶ ὁ Παῦλος τονίζει στοὺς Κολοσσαεῖς: "ὡς οὖν παρελάβετε τὸν Χριστόν, ἐν αὐτῷ περιπατεῖτε", ὅπως δηλαδὴ παραλάβατε τὸν Χριστό, ἔτσι ἀκριβῶς νὰ ζῆτε, "ἐρριζωμένοι ἐν Αὐτῷ, καὶ ἐποικοδομούμενοι καὶ βεβαιούμενοι ἐν τῇ πίστει, καθὼς ἐδιδάχθητε" (Κολοσ., βʹ 6-7). 

Ἡ προτροπὴ αὐτὴ τοῦ Παύλου ἀποτελεῖ, συγχρόνως, ἕνα μήνυμα πρὸς ὅλους ἐμᾶς, νὰ προσέχωμε νὰ μὴν παρασυρώμαστε ἀπὸ "τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου", ποὺ δὲν στοιχοῦν στὴν "κατὰ Χριστὸν" ζωήν (ό.π. 8-9).

Εἶναι ἀνάγκη νὰ λάβωμε ὅλοι μας πολὺ σοβαρὰ ὑπʹ ὄψιν τὰ λόγια τοῦ Παύλου. Προτοῦ ἔλθῃ τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου καὶ τοῦ νόμου καὶ λάμψῃ  ἡ ἐποχὴ τῆς χάριτος, ἤμασταν ὅλοι "ἀπερίτμητοι", βουτηγμένοι στὴν ἁμαρτία, τώρα ὅμως ποὺ ὁ Χριστὸς μᾶς "συνεζωοποίησε", χαρίζοντάς μας "πάντα τὰ παραπτώματα", ὥστε νὰ ἤμαστε "ἐν Χριστῷ πεπληρωμένοι", δὲν ἔχωμε πλέον καμμία δικαιολογία νὰ συνεχίσωμε νὰ ζοῦμε ὡς "νενεκρωμένοι τῇ ἁμαρτίᾳ".

Τώρα ποὺ "φανερώθηκε ὁ Χριστός, ἡ ζωὴ ἡμῶν" (Κολ. γʹ 4), ἂς ἐπιχειρήσωμε ὅλοι μας, μὲ τὴν εἴσοδό μας, μάλιστα, στὸ νέο ἔτος, μιὰ ἡρωϊκὴ προσπάθεια νὰ ἀντισταθοῦμε στὰ κελεύσματα τῶν καιρῶν καὶ ἄς ἀποφασίσωμε νὰ κάνωμε ἐπὶ τέλους περιτομὴ στὰ πάθη μας καὶ στὴν "εὐπερίσπαστη" ἁμαρτία, γιὰ

νὰ ζήσωμε πλέον καὶ νὰ συζήσωμε  ὡς πραγματικὰ ἀναστημένοι καὶ ὁλότελα ἀνακαινισμένοι ἀπὸ τὸ φῶς τῆς χάριτός Του. 

Νὰ εὐχηθοῦμε, ἐπίσης, ὁ τεχθεὶς καὶ περιτμηθείς "διὰ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν" Κύριος νὰ μᾶς χαρίζῃ πλούσια τὰ ἐλέη Του καὶ μεγάλη τὴν μετάνοια κατὰ τὸ νέο ἔτος τῆς χρηστότητός Του, ποὺ εἴθε νὰ ἀνατείλῃ Εἰρηνικὸ καὶ Σωτήριο γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους!

Ἀμήν!

 

Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος - θεολόγος

«Πᾶνος»