Εὐαγγελία Λάππα: Οἱ Ἐθνομάρτυρες διαδηλωτές πεσόντες ὑπέρ τῆς Κύπρου [9 Μαΐου 1956]

 

Ἀπὸ ἀριστερὰ πρὸς τὰ δεξιά: Ὁ Φραγκίσκος Νικολάου, ὁ Εὐάγγελος Γεροντὴς καὶ ὁ Ἰωάννης Κωνσταντόπουλος. (Πηγή: Ἡ ΕΟΚΑ ἀπηγχόνισε δύο Ἄγγλους δεκανεῖς, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 12 Μαΐου 1956, σελίδα 1.)

Εὐαγγελία Κ. Λάππα
8 Μαρτίου 2023

Στὶς 9 Μαΐου 1956, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἐπικείμενη ἐκτέλεση τῶν ἀγωνιστῶν τῆς ΕΟΚΑ Μιχαὴλ Καραολή¹ καὶ Ἀνδρέα Δημητρίου², ὀργανώθηκε ἀπὸ τὴν Πανελλήνια Ἐπιτροπὴ Ἑνώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ) πάνδημο συλλαλητήριο στὴν πλατεῖα Ὁμονοίας στὴν Ἀθήνα. Ἀνάμεσα στοὺς διαδηλωτὲς βρίσκονταν ὁ Εὐάγγελος Γεροντής, ὁ Ἰωάννης Κωνσταντόπουλος καὶ ὁ Φραγκίσκος Νικολάου.
 

Τίς πρῶτες πρωινὲς ὧρες, ἡ τότε Ἑλληνικὴ ἀγγλοκίνητη³ «τριφασική⁴» Κυβέρνηση τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ ἐπεχείρησε νὰ ἀπαγορεύσει τὸ συλλαλητήριο. Mὲ τὴν πίεση ὅμως ποὺ ἄσκησε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Δωρόθεος⁵, στὸν ὑφυπουργὸ Ἐσωτερικῶν Δημήτριο Μακρή⁶, ἀναγκάσθηκε νὰ ὑπαναχωρήσει.
 

Οἱ διαδηλωτὲς τῆς Ἀθήνας, ζητοῦσαν τὴν ἀποτροπὴ τῆς θανατικῆς ἐκτέλεσης τοῦ Μιχαὴλ Καραολῆ καὶ τοῦ Ἀνδρέα Δημητρίου καὶ τὴν ἕνωση τῆς Κύπρου μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ἀνάμεσα στὰ πλακὰτ ποὺ κρατοῦσαν, ξεχώριζαν τὰ συνθήματα: «Γκάγκστερ Χάρτινγκ, θὰ πεθάνεις», «Κύπρος - Ἕνωσις», «Ἀμερικανοί, εἶναι ἡ τελευταία σας εὐκαιρία», «Ὁ ΟΗΕ εἶναι τὸ τελευταῖο εἰρηνικό μας ὅπλο», «Ὅλοι οἱ Ἕλληνες, εἴμεθα ΕΟΚΑ». Ὁμιλητὴς ἦταν ὁ Πρόεδρος τῆς ΠΕΕΚ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Δωρόθεος.

 

 

Σὲ αὐτὸ τὸ συλλαλητήριο ἐνεκρίθῃ τὸ ἑξῆς ψήφισμα:
 

«Σήμερον 9ην Μαίου 1956, ὁ Λαὸς τῆς Ἱστορικῆς Πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, συνελθὼν εἰς πάνδημον συγκέντρωσιν εἰς τὴν πλατεῖαν τῆς Ὁμονοίας καὶ ἀκούσας του Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Δωροθέου, Προέδρου τῆς «Πανελληνίου Ἐπιτροπῆς Ἑνώσεως Κύπρου» περὶ σχεδιαζομένης ἐκτελέσεως τῶν Κυπρίων ἀγωνιστῶν Μιχαὴλ Καραολῆ καὶ Ἀνδρέου Δημητρίου:
 

1) Ἐπειδὴ οἱ ἀπειλούμενοι ἀπὸ τὸν δι᾿ ἀπαγχονισμοῦ θάνατον οὐδὲν ἀδίκημα κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου διέπραξαν, οὐδὲ ἀπεδείχθῃ ἡ ἐνοχή των,
 

2) ἐπειδὴ οὐδὲν περισσότερον ἔκαμαν παρ᾿ ὅτι παρακινούμενοι ὑπὸ τῶν ἴδιων τῶν Ἄγγλων ἔκαμαν οἱ Ἕλληνες κατὰ τὴν Ναζιστικὴν κατοχήν,
 

3) ἐπειδὴ ἡ τυχὸν ἐκτέλεσις τῶν Ἑλλήνων Κυπρίων πατριωτῶν θὰ ὀξύνῃ τὴν ἐν Κύπρῳ κατάστασιν καὶ θὰ δημιουργήσῃ χάσμα ἀγεφύρωτον εἰς τὰς σχέσεις τῶν δύο λαῶν,
 

4) καὶ ἐπειδὴ ὁ Ἑλληνικὸς Λαός, ὅπως καὶ σύμπας ὁ φιλελεύθερος κόσμος, θεωρεῖ τοὺς Μιχαὴλ Καραολῆ καὶ Ἀνδρέαν Δημητρίου ἀγωνιστὰς τῆς Ἐλευθερίας καὶ νέους φλεγομένους ἀπὸ τὴν πρὸς τὴν Πατρίδα ἀγάπην καὶ τοὺς παρακολουθεῖ μὲ αἰσθήματα ἀγάπης καὶ θαυμασμοῦ,
 

ΨΗΦΙΖΕΙ
 

-      καὶ ἀπαιτεῖ τὴν ματαίωσιν τῆς ἀποφάσεως πρὸς ἐκτέλεσιν τῶν δυὸ Κυπρίων πατριωτῶν.
-      Ἐπιφορτίζει τὴν Ἐκτελεστικὴν Ἐπιτροπὴν τῆς ΠΕΕΚ ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Δωροθέου, ἵνα ἐπιδώσῃ τὸ παρὸν Ψήφισμα εἰς τὸν πρεσβευτὴν τῆς Μεγάλης Βρεττανίας, ὅπως διαβιβάσῃ τοῦτο εἰς τὴν κυβέρνησίν του».

 

Μετὰ τὴν περάτωση τοῦ συλλαλητηρίου, οἱ διαδηλωτὲς θέλησαν νὰ ὁδεύσουν πρὸς τὴ βρετανικὴ πρεσβεία, στὸ Κολωνάκι, γιὰ διαμαρτυρία, παρὰ τίς προτροπὲς τῆς Κυβερνήσεως, μέσῳ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, γιὰ διάλυσή του. Χιλιάδες διαδηλωτὲς κινήθησαν πρὸς τὴν ὁδὸ Σταδίου, ἐνῶ ἄλλες ὁμάδες διαδηλωτῶν ἀνήρχοντο παράλληλα στὴν ὁδὸ Πανεπιστημίου.
 

Ἡ κυβέρνηση, δυσφορῶντας γι᾿ αὐτή τους τὴν κίνηση, διέταξε τὴν Ἀστυνομία νὰ ἐπέμβει. ⁷Σύμφωνα μὲ τὸν κορυφαῖο μελετητὴ τοῦ Κυπριακοῦ, Σπύρο Παπαγεωργίου, τὴν πρωτοβουλία διάλυσης τῆς διαδήλωσης τὴν εἶχε ὁ τότε ὑπουργὸς Προεδρίας Κωνσταντῖνος Τσάτσος⁸. Μάλιστα ὁ τελευταῖος, ὄντας ἐκείνη τὴν ὥρα σὲ σύσκεψη στὸ σπίτι τοῦ Κύπριου ἀγωνιστῆ Λανίτη, εἶπε καυχόμενος: «Ἐγὼ εἶπα νὰ τοὺς συντρίψουν!». Ἐπίσης συμπλήρωσε: «Θὰ τεθῇ ἅπαξ διὰ παντὸς τέρμα εἰς τὴν Κυπριακὴν πολιτικὴν τοῦ πεζοδρομίου»⁹.
 

Στὴ συμβολὴ τῶν ὁδῶν Σταδίου καὶ Πεσμαζόγλου, οἱ διαδηλωτὲς ἀνεκόπησαν βιαίως ἀπὸ τοὺς ἀστυνομικούς. Οἱ ἀστυνομικοί τοὺς χτυποῦσαν μὲ τὰ γκλὸμπς καὶ οἱ διαδηλωτές, ἀφοῦ συνεπτύχθησαν στὴν ὁδὸ Αἰόλου, τοὺς ἀντεπιτέθηκαν μὲ καδρόνια καὶ πλακὰτ ποὺ κρατοῦσαν. Οἱ ἐπιθέσεις ἔγιναν ἀκόμα πιὸ βίαιες, ὅταν οἱ διαδηλωτὲς ἅρπαξαν τοῦβλα ἀπὸ παρακείμενη τράπεζα, ποὺ ἦταν ὑπὸ κατασκευή, στὴν ὁδὸ Πεσμαζόγλου καὶ τὰ πέταξαν πρὸς τοὺς ἀστυνομικούς, τραυματίζοντας τὸν Διευθυντὴ τῆς Ἀστυνομίας. Πρὸς στιγμήν, κατάφεραν νὰ ξεφύγουν καὶ κατευθύνθηκαν στὰ γραφεῖα τῆς Ἀμερικάνικης Ὑπηρεσίας Πληροφοριῶν, τὰ ὁποῖα καὶ κατέστρεψαν. Ἡ ἀπάντηση τῆς Ἀστυνομίας ἦταν ἄμεση, τραυματίζοντας πολλοὺς διαδηλωτὲς καὶ πυροβολῶντας πρὸς τὸ μέρος τους. Κανεὶς δὲν πίστευε ὅτι οἱ σφαῖρες ἦταν πραγματικές, καθὼς οἱ περισσότεροι θεώρησαν ὅτι ἦταν πυροβολισμοὶ ἐκφοβισμοῦ.
 

Μόλις, ὅμως, ὁ πρῶτος διαδηλωτὴς ἔπεσε ἀπὸ σφαῖρα ἀστυνομικοῦ, στὴν διασταύρωση ὁδοῦ Σταδίου καὶ στοᾶς Ἀρσάκη, ἐπικράτησε πανικός. Τὸ πλῆθος διελύθῃ καὶ οἱ διαδηλωτὲς κατευθύνθηκαν πρὸς ξεχωριστὲς κατευθύνσεις. Οἱ τελευταῖοι φώναζαν «Αἶσχος! Αἶσχος!» πρὸς τοὺς ἀστυνομικοὺς καὶ τοὺς πετοῦσαν ὅ,τι ἔβρισκαν στὸν δρόμο τους. Οἱ ἀστυνομικοὶ ἀνταπάντησαν μὲ πυροβολισμούς, μὲ ἀποτέλεσμα κοντὰ στὰ καταστήματα Γουτάκη, ἕνας ἀκόμα διαδηλωτὴς νὰ πέσει αἱμόφυρτος ἀπὸ σφαῖρα. Οἱ διαδηλωτές, ὑποχωρῶντας στὴν ὁδὸ Γεωργίου Σταύρου, δέχονταν συνεχῶς ἐπιθέσεις ἀπὸ τοὺς ἀστυνομικούς, οἱ ὁποῖοι πυροβολοῦσαν συνέχεια. Μόλις ἔπεσαν ἄλλα δύο θύματα αἱμόφυρτα στὸ πεζοδρόμιο, περαστικὲς γυναῖκες ἄρχισαν νὰ κραυγάζουν «Λυπηθεῖτε τὰ παιδιά μας!» «Ἕλληνες δὲν εἶστε ἐσεῖς;». Ἐν μέσῳ τῆς συγχύσεως, ποὺ προεκλήθῃ, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς διαδηλωτὲς ζητοῦσαν μὲ χειρονομίες νὰ παύσουν τοὺς πυροβολισμοὺς λέγοντας: «Σταματῆστε! Εἴμαστε ὅλοι ἀδέλφια!». Ὁ Εὐάγγελος Γεροντὴς ἔπεσε νεκρὸς στὴν διασταύρωση ὁδῶν Αἰόλου καὶ Γεωργίου Σταύρου, ἐνῶ ὁ Φραγκίσκος Νικολάου στὴν ὁδὸ Σταδίου 49.
 

Ὁ Κύπριος φοιτητὴς Εὐστάθιος Οἰκονομίδης, ὁ ὁποῖος συμμετεῖχε στὸ συλλαλητήριο, καταθέτοντας γιὰ τὰ γεγονότα, περιέγραψε τὴν δολοφονία τοῦ Φραγκίσκου Νικολάου, ὡς ἑξῆς: «Ἐπηκολούθησε μικρὰ συμπλοκὴ μεταξὺ ἀστυνομικῶν καὶ διαδηλωτῶν καὶ τοὺς εἶδα μὲ πιστόλια στὰ χέρια νὰ πυροβολοῦν ἐναντίον μας. Αὐτομάτως ἔστρεψα γιὰ νὰ φύγω, ἀλλὰ δὲν πρόφτασα νὰ κάνω μερικὰ βήματα καὶ εἶδα νὰ πέφτει αἱμόφυρτος μπροστὰ στὰ πόδια μου, δίπλα ἀπὸ ἕνα περίπτερο, ποὺ βρίσκεται ὡς διεπίστωσα, ἐκ τῶν ὑστέρων εἰς τὴν ὁδὸν Σταδίου 49, ἕναν νέο περίπου 30 χρονῶν. Ἀμέσως ἔτρεξα κοντά του καὶ ἔσκυψα πάνω του. Εἶδα τότε πὼς ἦταν πληγωμένος. Ὑπῆρχαν δύο μεγάλες πληγὲς στὸν λαιμό του καὶ τὸ αἷμα ἔτρεχε ἄφθονο στὶς πλάκες τοῦ πεζοδρομίου. Ἐν τῷ μεταξύ, οἱ πυροβολισμοὶ ἀκουγόντουσαν πιὸ συχνοὶ καὶ οἱ ἀστυνομικοὶ πλησίαζαν πρὸς ἐμᾶς, ἐνῶ ἀντιθέτως τὸ πλῆθος ἔφευγε πανικόβλητο πρὸς τὰς παρόδους τῆς ὁδοῦ Σταδίου. Ἐγὼ ἔμεινα κοντὰ στὸν πληγωμένο, καθὼς καὶ μερικοὶ ἄλλοι. Μεταξὺ τῶν προστρεχόντων ἀνεγνώρισα καὶ τὸν Κύπριον φοιτητὴν Κ. Ἀρτεμίου. Σηκώσαμε τὸν πληγωμένον καὶ τὸν βάλαμε σὲ ἕνα αὐτοκίνητο ποὺ κατέφθασε σὲ λίγο καὶ τὸν μετέφερε στὸν Σταθμὸ τῶν Πρώτων Βοηθειῶν. Ὅταν ὅμως τὸν βάζανε στὸ αὐτοκίνητο εἶχεν ἤδη πεθάνει. Ὅταν τὴν ἄλλη μέρα εἶδα τὴν φωτογραφία του στὶς ἐφημερίδες, διεπίστωσα ὅτι ἦταν ὁ Φραγκίσκος Νικολάου ἀπὸ τὸν Πειραιᾶ.»¹⁰
 

Γύρω στὶς πέντε τὸ ἀπόγευμα, ἐξαπελύθῃ νέα ἐπίθεση τῶν ἀστυνομικῶν, ποὺ ἔκανε τοὺς διαδηλωτὲς νὰ διαλυθοῦν σὲ μικρὲς ὁμάδες καὶ νὰ διασκορπισθοῦν στὴν ὁδὸ Ἀθηνᾶς.
 

Μιὰ ὁμάδα διαδηλωτῶν ἐτράπῃ πρὸς τὴν ὁδὸ Ἱπποκράτους, καταδιωκόμενη ἀπὸ τοὺς ἀστυνομικούς. Φτάνοντας στὴν διασταύρωση τῶν ὁδῶν Ἱπποκράτους καὶ Διδότου, ἄρχισαν νὰ ἀμύνονται μὲ πέτρες ἐναντίον τῶν ἀστυνομικῶν. Τότε, γύρω στὶς 6 μ.μ. κατέφθασαν ἐκεῖ κι ἄλλοι ἀστυνομικοί, πάνω σὲ αὐτοκίνητο καὶ πυροβόλησαν κατ᾿ ἐντολὴν τοῦ ἀρχηγοῦ τους. Μάλιστα, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀστυνομικούς, πυροβόλησε ἀπὸ μακριὰ τὸν Ἰωάννη Κωνσταντόπουλο καὶ τὸν ἔριξε νεκρό.

Τρία χαρακτηριστικὰ στιγμιότυπα ἀπὸ τίς αἱματηρὲς συγκρούσεις μεταξὺ ἀστυνομίας καὶ διαδηλωτῶν, ποὺ μετεῖχαν στὸ συλλαλητήριο διαμαρτυρίας δια τὴν ἀποφασισμένη ἐκτέλεση τῶν δύο Κυπρίων πατριωτῶν. Ἀριστερά: Δύναμις ἀστυφυλάκων ἐπιτίθεται κατὰ τῶν διαδηλωτῶν γιὰ νὰ τοὺς ἐμποδίσει νὰ κατευθυνθοῦν ἀπὸ τὴν ὁδὸ Σταδίου στὸ Κολωνάκι. Στὸ μέσο: Ἀστυφύλακες συλλαμβάνουν ἕναν τραυματισμένο στὶς συμπλοκὲς διαδηλωτῆ. Δεξιά: οἱ διαδηλωτὲς συγκεντρώνονται ἐκ νέου καὶ βαδίζουν πρὸς τὸ Κολωνάκι ἐνῶ οἱ ἀστυφύλακες καραδοκοῦν στὴν γωνία ἀριστερὰ γιὰ νὰ τοὺς ἐπιτεθοῦν ἐκ νέου. (Πηγή: Ἕξι νεκροὶ καὶ 193 τραυματίαι τὰ θύματα χθὲς Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 10 Μαΐου 1956, σελίδα 1)

Τίς ἑπόμενες ἡμέρες καὶ συγκεκριμένα στὶς 18 Μαΐου 1956, στὸ Νοσοκομεῖο τῆς Νέας Ἰωνίας, ὑπέκυψε στὰ τραύματά του καὶ ὁ ἀστυνομικὸς Κωνσταντῖνος Γιαννακούρης, ὄντας τὸ τελευταῖο ἐπιβεβαιωμένο θῦμα τῆς διαδηλώσεως καὶ τῆς ἐγκληματικῆς ἀντιδράσεως τῆς Κυβερνήσεως¹¹. Μιᾶς διαδηλώσεως πού, σύμφωνα μὲ τὸν ἱστορικὸ ἐρευνητὴ Μάνο Χατζηδάκη, «δὲν ἐστρέφετο κατὰ τῆς Κυβερνήσεως ἀλλὰ ὑπὲρ ἑνὸς ἐθνικοῦ ζητήματος, γιὰ τὸ ὁποῖο -ὑποτίθεται- ὅτι ἐμάχετο καὶ ἡ Κυβέρνησις! Αὐτὴ τὴν ὁποία, τὴν ἴδια ἡμέρα ἡ "Ἑστία" ὀνόμασε "Κυβέρνησιν αἵματος"»¹²
 

Τὴν ἴδια ἡμέρα, ὁ τότε ὑπουργὸς Δικαιοσύνης Κωνσταντῖνος Παπακωνσταντίνου¹³ ἔσπευσε νὰ δικαιολογήσει τὴν ἀπαράδεκτη ἐπέμβαση τῆς ἀστυνομίας, ἀνακοινώνοντας ὅτι «ὑπεύθυνοι διὰ τὰς ταραχὰς ἦσαν οἱ κομμουνισταὶ»¹⁴. Αὐτὸ ὅμως δὲν ἦταν ἀλήθεια, καθὼς τὸ συλλαλητήριο εἶχε ὀργανωθεῖ ἀπὸ ἐθνικόφρονες καὶ δὲν ὑπῆρχε περιθώριο δράσεως τῶν κομμουνιστῶν. Ὁ Παπαγεωργίου γράφει σχολιάζοντας αὐτὴ τὴν δήλωση: «Ἀλλ'. οἱ κομμουνισταί, ἐὰν εἰς προβοκάτσια ἀπέβλεπον, πὼς θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ ὀργανώσουν τοιαύτης ἐκτάσεως κινητοποίησιν; Νὰ εἶχον κινηθῇ ἀπὸ γνησίαν πρόθεσιν; Ἦτο ἀδύνατον, διότι οἱ μὲν ἐν Κύπρῳ κομμουνισταὶ ἐχαρακτήριζον τοὺς ἀγωνιστὰς τῆς Ε.Ο.Κ.Α. ὡς «τσιράκια τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ», οἱ δὲ ἐν Ἀθήναις ὁμόφρονές των τῆς Ε.Δ.Α.¹⁵, διεχώριζον, μόνοι, τὴν θέσιν των ἀπὸ τὴν ὁμόθυμον ἀξίωσιν τῆς Ἀντιπολιτεύσεως (11.5.1956) ὅπως ζητηθῇ ἀπὸ τὸν Βασιλέα νὰ ἀπολύσῃ τὴν Κυβέρνησιν Καραμανλή...¹⁶».
 

Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, ὁ Δήμαρχος Ἀθηναίων Παυσανίας Κατσώτας¹⁷ στὶς δηλώσεις του σχετικὰ μὲ τὰ γεγονότα, ἀνέφερε μεταξὺ ἄλλων: «Τὴν εὐθύνη τοῦ ἀδίκως χυθέντος αἵματος τὴν ὑπέχει ἀκεραίαν κατὰ πρῶτον λόγον ἡ Κυβέρνησις. Μία Κυβέρνησις ποὺ ξεύρει τί θέλει καὶ ποῦ κατευθύνεται, μία Κυβέρνησις ποὺ πιστεύει εἰς τὴν λαϊκὴν δύναμίν της καὶ τὴν ἀγάπην καὶ τὸν πρὸς αὐτὴν σεβασμὸν τῶν λαϊκῶν μαζῶν, ἢ δὲν θὰ ἐπέτρεπε χθὲς τὴν συγκρότησιν τοῦ συλλαλητηρίου, ἢ θὰ ἐτίθετο ἐπὶ κεφαλῆς τούτου ἡ ἴδια».¹⁸
 

Παράλληλα, ἐτελέσθησαν οἱ κηδεῖες τῶν νεκρῶν, μὲ αὐστηρὰ μέτρα τάξεως. Στὴν κηδεία τοῦ Γεροντῆ, δὲν κατέστῃ δυνατὸν νὰ παραστοῦν οἱ γονεῖς του, γιατί οἱ Ἀρχὲς ἐπέσπευσαν τὴν τελετή. Παρέστησαν οἱ βουλευτὲς τοῦ κόμματος ΕΔΑ Θανασέκου καὶ Αὐγερόπουλος. Δὲν ἐξεφώνησαν λόγους πρὸς τιμὴν τοῦ νεκροῦ, προφανῶς γιατί τὰ ἰδανικὰ γιὰ τὰ ὁποῖα εἶχε πέσει ὁ Γεροντὴς δὲν συνέπιπταν μὲ τὰ ὑλιστικὰ ἰδανικά τοῦ Κομμουνισμοῦ¹⁹. Στὸν τάφο του κατετέθησαν στεφάνια ἀπὸ τὸν Δήμαρχο Νικαίας καὶ τοὺς Ἐκδότες, μὲ τίς ἑξῆς ἐπιγραφές: «Ὁ Δῆμος Νικαίας στὰ θύματα τοῦ Κυπριακοῦ Ἀγῶνος» καὶ «Στὸν πεσόντα ἥρωα τῆς λευτεριᾶς τῆς Κύπρου, Βαγγέλη Γεροντή».
 

Ὁ Κωνσταντόπουλος ἐτάφῃ δίπλα στὸν Γεροντή. Στὴν κηδεία τοῦ παραβρέθηκε μόνο ὁ δεκαεπτάχρονος ἀδελφός του, Αἰμίλιος, γιατί ὁ διοικητὴς τῆς Χωροφυλακῆς ἐπέμενε νὰ τελεστῇ ἡ κηδεία χωρὶς νὰ ἀναμένεται ἡ ἄφιξη ἀπὸ τὴν Τρίπολη τῶν γονιῶν καὶ τῶν δύο ἀδελφῶν του.
 

Ὁ Νικολάου κηδεύτηκε καὶ ἐτάφῃ στὸ Νεκροταφεῖο Ἀναστάσεως τοῦ Πειραιᾶ, μὲ παρουσία συγγενῶν του καὶ μερικῶν ἀπὸ τοὺς συναδέλφους του. Στὸν τάφο του κατέθεσε στεφάνι ὁ δήμαρχος Δημήτριος Σαπουνάκης²⁰, ὁ ὁποῖος μεταξὺ τῶν ἄλλων εἶπε τὰ ἑξῆς: «Ἔτρεξες στὸ ἐθνικὸ συλλαλητήριο, γιὰ νὰ σώσεις μὲ τὴ διαμαρτυρία σου τὰ δύο Ἑλληνόπουλα τῆς Κύπρου, ποὺ ἔπεσαν σήμερα θυσία γιὰ τὴ λευτεριὰ τῆς Πατρίδος. Φεύγεις, παλληκάρι, νέος στὴν ἡλικία καὶ οἱ δικοί σου, κατὰ τὸ νεκρώσιμο ἔθιμο τοῦ τόπου μας, ἐστόλισαν τὸ μέτωπό σου μὲ τὸ λευκὸ στεφάνι τοῦ γάμου, ποὺ γιὰ σένα δὲν ἔγινε. Ἀλλὰ μὲ τὴ χθεσινὴ θυσία σου, σοῦ ταιριάζει ἄλλο στεφάνι. Τὸ στεφάνι τῆς δάφνης. Σὲ ραίνω μὲ λίγα λαϊκὰ λουλούδια, δακρυσμένα ἀπὸ τὴν ὀδύνη τοῦ λαοῦ τοῦ Πειραιῶς, γιὰ τὸν ἄδικο καὶ πρόωρο χαμό σου. Ἡ Κύπρος θρηνεῖ σήμερα τὸν Καραολὴ καὶ τὸν Δημητρίου καὶ ὁ Πειραιᾶς μας θρηνεῖ τὸν Φραγκίσκο Νικολάου».
 

Ἡ ἱστορικὴ ἔρευνα ἔχει ἐπιβεβαιώσει τὸν θάνατο τριῶν διαδηλωτῶν καὶ ἑνὸς ἀστυνομικοῦ, παρόλο ποὺ ἀρχικὰ ἀκούστηκαν ὅτι τὰ θύματα τῆς διαδηλώσεως ἦσαν ἑπτά.
 

Παραθέτω ἕνα ποίημα ποὺ ἔγραψα γι᾿ αὐτὰ τὰ νέα παιδιά, γι᾿ αὐτοὺς τοὺς λαμπροὺς ἐθνομάρτυρες:

 

Οἱ ἐθνομάρτυρες διαδηλωτές
πεσόντες ὑπὲρ τῆς Κύπρου [9 Μαΐου 1956]
 

Μέρα Ἀνοίξεως, μέρα Μαΐου,
σὲ διαδήλωση, πορεία τρανή,
ὑπὲρ τοῦ ἡρωικοῦ ἀγῶνος τῆς Κύπρου,
τὸ παρὸν δώσατε ἐσεῖς.

***
Δὲν διστάσατε, τῶν Ἑλλήνων σεῖς παῖδες,
τὴ ξενόδουλη νὰ χτυπήσετε πολιτική.
Μὲ παλμό, μὲ λαμπάδες ἀναμμένες,
τῆς Πατρίδος ἀκούσατε φωνή.

***
Ὅμως τῶν φθηνῶν ἀνθελλήνων οἱ σφαῖρες,
-δὲν θέλανε τὴν Κύπρο Ἑλληνική-
σᾶς σταμάτησαν τίς ἐγκόσμιες μέρες,
μὰ τὴν αἰώνια σᾶς δώσανε ζωή.

***
Χαῖρε, Λασιθίου Κρήτης βλαστάρι,
μὲ ἐθνικόφρονα ψυχή, Βαγγέλη Γεροντή,
τῆς ἐθνικῆς ἐξάρσεως τὴ στιγμή, παλληκάρι,
ἐπέρασες στῶν ἀθανάτων τὴ γῆ!

***
Χαῖρε Κωνσταντόπουλε Γιάννη,
ἀνδρειωμένε ἥρωα τοῦ Μοριᾶ,
τοῦ ἐθνομάρτυρα ἔλαβες τὴ δάφνη,
ἀπὸ τὰ βόλια τὰ Ἐφιαλτικά.

***
Χαῖρε Φραγκίσκο Νικολάου,
τῆς Σύρου καμάρι καὶ τοῦ Πειραιᾶ,
ἔδωσες στὴν Πατρίδα τὸν ἀνθό σου.
Ἀθάνατος αἰώνια ζεῖς πιά.

***
Χαίρετε ἐθνομάρτυρες παῖδες,
ὑπὲρ τῆς Κύπρου πεσόντες ἡρωικά,
δείξατε πὼς ἡ Κύπρος δὲν κεῖται μακράν, ὦ λεβέντες
καὶ τὰ νιᾶτα σας στὸ Ἔθνος, δώσατε τὰ δροσερά.

***
Αὐτοὶ ποὺ σᾶς δολοφονῆσαν
-τὸ αἷμα σας κράζει καὶ λαλεῖ-
ἀληθινοὶ προδότες ἦσαν
τοῦ δράματος τῆς Κύπρου οἱ αὐτουργοί.

***
Κι ὅταν θὰ ἔρθει ἡ δική τους στιγμή,
κριτές τους θὰ εἶσθε μονάχα ἐσεῖς,
ὡς τότε ἀπ᾿ ὅλους φωνὴ θὰ ᾿κουστῇ,
ἡ Κύπρος μας κείτεται πάντα ἐγγύς.

Εὐαγγελία Κ. Λάππα
15 Δεκεμβρίου 2022

Παρατίθενται τὰ βιογραφικὰ τῶν τριῶν φονευθέντων διαδηλωτῶν στὸ συλλαλητήριο, στὶς 9 Μαΐου 1956.

Γεροντὴς Εὐάγγελος

 

 

Ὁ Εὐάγγελος Γεροντὴς γεννήθηκε στὸ χωριὸ Κρούστα τοῦ Νομοῦ Λασιθίου τῆς Κρήτης, τὸ 1928. Εἶχε τρεῖς ἀδελφὲς καὶ ἕναν μικρότερο ἀδελφό. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς γερμανικῆς κατοχῆς τῆς Ἑλλάδας, ἡ οἰκογένειά του παρεσύρθῃ στὸν Κομμουνισμὸ καὶ ὁ ἴδιος ἐνετάχθῃ στὴν κομμουνιστικὴ νεολαία EPON²¹. Αὐτὸς ἦταν καὶ ὁ λόγος ποὺ ἀπεβλήθῃ ἀπὸ τὸ Γυμνάσιο. Μετὰ τὴν ἐκπλήρωση τῆς στρατιωτικῆς του θητείας στὴν Μακρόνησο, ἐργάστηκε στὸ ἐμπόριο καὶ στὴν ἔκδοση βιβλίων.

Κωνσταντόπουλος Ἰωάννης

 

Ὁ Ἰωάννης Κωνσταντόπουλος καταγόταν ἀπὸ τὸ χωριὸ Ράδου τῆς Γορτυνίας καὶ γεννήθηκε τὸ 1935. Εἶχε ἄλλα πέντε ἀδέλφια. Ὁ μεγαλύτερος ἀδελφός του εἶχε πέσει κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ συμμοριτοπόλεμου, ὑπηρετῶντας τὴν Πατρίδα. Ἕνας ἄλλος ἀδελφός του, ἐνῶ ὑπηρετοῦσε ὡς χωροφύλακας στὴν Καλαμάτα, πέθανε ἀπὸ μελαγχολία, γιὰ τὸν χαμὸ τοῦ μεγαλύτερου ἀδελφοῦ του, τὸ 1953. Τὸ διάστημα μὲ μέχρι τὴν δολοφονία του, ὁ Ἰωάννης Κωνσταντόπουλος ἐργαζόταν σὲ μιὰ οἰκοδομὴ στὴν ὁδὸ Ἰππποκράτους.

Νικολάου Φραγκίσκος

 

Ὁ Φραγκίσκος Νικολάου καταγόταν ἀπὸ τὴν Σῦρο τῶν Κυκλάδων καὶ γεννήθηκε τὸ 1933. Κατοικοῦσε στὴν συνοικία Ταμπούρια τοῦ Πειραιᾶ, μαζὶ μὲ τὴν ἀδελφή του, Εἰρήνη - Δάφνη, τὴν ὁποία καὶ συντηροῦσε. Ἐργαζόταν ὡς μηχανικὸς στοὺς Σιδηροδρόμους τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους. Ὡς πρὸς τὰ ἐθνικά του φρονήματα, ἀνῆκε στὴν Ἐθνικόφρονα παράταξη.

Πηγές

1. 9 Μαΐου 1956: Αἱματοχυσία στὴν Ἀθήνα ὑπὲρ τῶν Κυπρίων ἀγωνιστῶν / https://ellada.cy/2020/05/09/9-Μαΐου-1956-αἱματοχυσία-στήν-Ἀθήνα-γιά-την/
 

2.  Ἀνδρέας Δημητρίου / https://el.metapedia.org/wiki/Ἀνδρέας δημητρίου.
 

3. Ἀρχιεπίσκοπος Δωρόθεος / https://el.metapedia.org/wiki/Ἀρχιεπίσκοπος δωρόθεος.
 

4. Βόμβαι ἐκρηγνύονται εἰς ὅλην τὴν Κύπρον, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 16 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
 

5. Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, Τὸ Κυπριακὸ στὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, τόμος Α' 1915 - 1956, Διεύθυνση Ἐπιστημονικῶν Μελετῶν, Ἀθήνα 1997.
 

6. Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Β' τόμος, Κ - Ο, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011.
 

7. Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Γ' τόμος, Π - Ω, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011.
 

8. Δὲν ὑπάρχει ὁδὸς διαπραγματεύσεων. Ἡ λύσις τοῦ Κυπριακοῦ ἀνήκει πλέον εἰς τὰ ὅπλα τοῦ Διγενῆ καὶ εἰς τὸν Ο.Η.Ε., Ἐφημερίδα «Τὰ Νέα», 11 Μαΐου 1956, σελ. 1 & 6.
 

9. Διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ Μιχαὴλ Μωραϊτίδη, Τὸ φοιτητικὸ κίνημα στὴν Ἑλλάδα: Πολιτικὴ ριζοσπαστικοποίηση καὶ συλλογικὴ δράση (1956-1964), Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολὴ Ἀνθρωπιστικῶν καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν, Τμῆμα Ἱστορίας, Ἀρχαιολογίας καὶ Κοινωνικῆς Ἀνθρωπολογίας, Βόλος, Σεπτέμβριος 2015.
 

10. Ἕξι νεκροὶ καὶ 193 τραυματίαι τὰ θύματα χθὲς Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 10 Μαΐου 1956, σελίδα 1 & 6.
 

11. Ἐκδήλωση γιὰ τοὺς Ἐλλαδίτες θύματα τοῦ Ἀγῶνα τῆς ΕΟΚΑ 1955-1959 / https://synodoiporia.gr/2017/05/01/ἐκδήλωση/.
 

12. Ἡ ΕΟΚΑ ἀπηγχόνισε δύο Ἄγγλους δεκανεῖς, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 12 Μαΐου 1956, σελίδα 1.
 

13. Ἡ Κύπρος πενθεῖ διὰ τοὺς φόνους τῶν δύο ἡρώων της Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 11 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
 

14. Ἡ Βουλὴ παραπονεῖται πρὸς τοὺς Ἀμερικάνους, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 19 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
 

15. Ἡ ματωμένη Τετάρτη του 1956 / https://cognoscoteam.gr/archives/33406.
 

16. Καταπνίγουσα τὴν θέλησιν τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἡ Κυβέρνησις διαλύει βιαίως διαδηλώσεις, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 29 Ὀκτωβρίου 1955, σελίδα 1.
 

17. Κωνσταντῖνος Τσάτσος / https://el.metapedia.org/wiki/Κωνσταντίνος τσάτσος.
 

18. Μάϊος 1956: Οἱ τέσσερις νεκροὶ ποὺ ὅλοι ἤθελαν νά... ξεχάσουν / https://www.newsbreak.gr/stories/329422/maios-1956-oi-tesseris-nekroi-poy-oloi-ithelan-na-xechasoyn/.
 

19. Μιχαὴλ Καραολής / https://el.metapedia.org/wiki/Μιχαὴλ καραολής.
 

20. Ὁ Διγενὴς ζητεῖ τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ Τζὼν Χάρντιγκ, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 13 Μαΐου 1956, σελίδα 8.
 

21. Ὁ Κομμουνισμὸς καὶ τὸ Παιδομάζωμα, ὁμιλία τοῦ διακεκριμένου πεζογράφου Στρατὴ Μυριβήλη, Ἐκδόσεις Λεξίτυπον, Νοέμβριος 2017 (Α' ἔκδοση: 1948) .
 

22. Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Ἐκδόσεις Νέα Θέσις, Ἀθήνα 1988, Β' ἔκδοσις.
 

23. Παπαχελὰ Ἀλέξη, Ὁ βιασμὸς τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, Ὁ ἀμερικανικὸς παράγων, 1947-1967, Ἐκδόσεις Ἑστία, Ἰούλιος 2001, δέκατη ἕκτη ἔκδοση (Πρώτη Ἔκδοση: Ἰούνιος 1997, Δέκατη Ἔκδοση: Μάϊος 1998, Δέκατη Πέμπτη Ἔκδοση, Ὀκτώβριος 2000) .
 

24. Παυσανίας Κατσώτας / https://el.metapedia.org/wiki/Παυσανίας κατσώτας.
 

25. Πεσόντες καὶ νεκροί: Ἐμφύλιος πόλεμος 1945-1949 (Ε-Κ) / https://stratistoria.wordpress.com/2010/06/06/1945-1949-pesontes-e-k/.
 

26. Σὰν σήμερα τὸ 1956 ὁ Ἑλληνισμὸς διαδήλωνε γιὰ Καραολὴ καὶ Δημητρίου καὶ τὸ "ἑλληνικὸ" κράτος σκότωνε τέσσερις Ἕλληνες / https://infognomonpolitics.gr/2020/05/san-simera-to-1956-o-ellinismos-diadilone-gia-karaoli-ke-dimitriou-ke-to-elliniko-kratos-skotone-tesseris-ellines/.
 

27. Χατζηδάκη Μάνου Ν, Ἀνοίγουμε τὸ φάκελο τῆς Κύπρου 1950 - 1974, τόμος Α', πὼς χάθηκε ἡ Ἕνωση 1950 - 1967, Οἱ μεγάλες εὐκαιρίες καὶ τὰ τραγικὰ λάθη, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ. 56 - 57.
 

28. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, τὰ ἄγνωστα παρασκήνια  1955 - 1975, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2016.

____________________________________

1 Ὁ Μιχαὴλ Καραολὴς γεννήθηκε στὸ Παλαιχώρι Πιτσιλιὰς (Μόρφου) τῆς ἐπαρχίας Λευκωσίας στὶς 13 Φεβρουαρίου 1933. Ἔγινε μέλος τῆς Ε.Ο.Κ.Α. πολὺ πρίν τὴν 1η Ἀπριλίου 1955 καὶ ἀνῆκε ὡς μέλος στὴν ὁμάδα τοῦ Πολύκαρπου Γιωρκάτζη. Ἦταν μεταξὺ αὐτῶν ποὺ διένειμαν τὴν πρώτη διακήρυξη τοῦ Γεωργίου Γρίβα-Διγενῆ γιὰ τὴν ἔναρξη τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα, ἐργάστηκε γιὰ τὸ τμῆμα πληροφοριῶν τῆς Ε.Ο.Κ.Α., ἐνῶ μετέφερε καὶ ἔκρυβε ὁπλισμὸ καὶ πραγματοποιοῦσε βομβιστικὲς ἐπιθέσεις ἐναντίων Ἀγγλικῶν στόχων στὴ Λευκωσία. Στὶς 28 Αὐγούστου 1955, ὄντας μέλος μιᾶς τριμελοῦς ὁμάδας τῆς Ε.Ο.Κ.Α., εἶχε ἀναλάβει τὴν ἀποστολὴ νὰ δολοφονήσει τὸν Ἡρόδοτο Πουλλή, Λοχία τοῦ Εἰδικοῦ Κλάδου τῆς Ἀστυνομικῆς Δυνάμεως, ποὺ ἦταν συνεργάτης τῶν Ἄγγλων. Ὁ σχεδιασμὸς προέβλεπε νὰ πυροβολήσουν καὶ νὰ διαφύγουν μὲ ποδήλατα. Στὴν διαφυγή του ὅμως παρεμποδίστηκε ἀπὸ ἕνα πλῆθος πολιτῶν ποὺ παρακολουθοῦσαν τὴν συγκέντρωση τοῦ κομμουνιστικοῦ κόμματος Κύπρου Α.Κ.Ε.Λ., καὶ χρειάστηκε νὰ προτάξει ὅπλα γιὰ νὰ ἀπεγκλωβιστεῖ. Προσπάθησε νὰ διαφύγει ὡς ἀντάρτης στὰ βουνὰ τῆς Κύπρου καὶ νὰ ἑνωθῇ μὲ τὴν ὁμάδα τοῦ Γρηγόρη Αὐξεντίου ἀλλὰ συνελήφθῃ σὲ ἐνέδρα στὸ Τζάος, ἀπὸ τίς ἀγγλικὲς δυνάμεις. Φυλακίστηκε στὶς Κεντρικὲς Φυλακὲς Λευκωσίας, ὅπου δικάστηκε ἀπὸ τὸ Ἔκτακτο Κακουργιοδικεῖο Λευκωσία στὶς 24 Ὀκτωβρίου 1955. Στὶς 28 Ὀκτωβρίου 1955 ὁ Καραολὴς καταδικάστηκε σὲ θάνατο. Οἱ δικηγόροι τοῦ Καραολῆ, αἰτήθηκαν ἀπὸ τὴ βασίλισσα τῆς Βρετανίας Ἐλισάβετ Β' ἀπονομὴ χάριτος, τὴν ὁποία ὅμως ἀπέρριψε. Τὸ πρωὶ τῆς 10ης Μαΐου 1956 ὁ Καραολὴς ἀπαγχονίστηκε μαζὶ μὲ τὸν ἀγωνιστὴ τῆς Ε.Ο.Κ.Α. Ἀνδρέα Δημητρίου. (Πηγή: Μιχαὴλ Καραολής / https://el.metapedia.org/wiki/Μιχαὴλ καραολὴς)
 

2 Ὁ Ἀνδρέας Δημητρίου γεννήθηκε στὸ χωριὸ Ἅγιος Μάμας, τῆς ἐπαρχίας Λεμεσοῦ στὶς 18 Σεπτεμβρίου 1934. Ἔγινε μέλος τῆς Ε.Ο.Κ.Α. πολὺ πρίν την 1η Ἀπριλίου 1955 καὶ ἔδρασε μὲ τίς ὁμάδες Ἀμμοχώστου, ἐπεκτείνοντας τὴ συμμετοχή του καὶ στὸ ἐκτελεστικό. Μετὰ ἀπὸ ἀπόπειρά του νὰ ἐκτελέσει τὸν Ἄγγλο πράκτορα Τέυλορ, τὸν ὁποῖο καὶ τραυμάτισε, βρέθηκε ἀντιμέτωπος μὲ ἔνοπλους στρατιῶτες ποὺ φρουροῦσαν τὸν πράκτορα καὶ προέταξε ἐναντίον τους τὸ ὅπλο του, τὸ ὁποῖο ἔπαθε ἐμπλοκὴ καὶ οἱ στρατιῶτες τὸν συνέλαβαν, ἀφοῦ προηγουμένως τὸν πλήγωσαν. Τὸ πρωὶ τῆς 10ης Μαΐου 1956 ἀπαγχονίστηκε, μαζὶ μὲ τὸν ἀγωνιστὴ τῆς Ε.Ο.Κ.Α., Μιχαὴλ Καραολή. (Πηγή: Ἀνδρέας Δημητρίου / https://el.metapedia.org/wiki/Ἀνδρέας δημητρίου)
 

3 Ὁ Σπύρος Παπαγεωργίου γράφει: «Οἱ Ἀμερικανοὶ καὶ οἱ Ἄγγλοι ἔκριναν ὅτι ὁ Στρατάρχης Παπάγος ἐχειρίζετο σκληρῶς καὶ ἀδιαλλάκτως τὸ Κυπριακὸν καὶ ὅτι ἡ ἐν γένει πολιτική του προεκάλει προβλήματα εἰς τὰς ἐνδοσυμμαχικὰς σχέσεις. Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν καὶ παρηκολούθουν - μετὰ συνωμοτικοῦ ἐνδιαφέροντος, θὰ ἠδύνατο νὰ εἴπῃ κανείς - τὴν ἐξέλιξιν τῆς φθινούσης ὑγείας του κατὰ τὸ 1955. Αἱ διπλωματικαὶ καὶ μυστικαὶ ὑπηρεσίαι των ἀπέστελλον ἐξ Ἀθηνῶν συχνὰς ἀπορρήτους ἐκθέσεις προδικάζουσαι μάλιστα τὸ μοιραῖον. Πέραν δὲ τούτου, ἐκινοῦντο δραστηρίως διὰ νὰ ἑτοιμάσουν κατάλληλον διαδοχήν, ἡ ὁποία θὰ τοὺς ἐξυπηρέτει». Ἡ ἀπόφαση τοῦ Βασιλέως Παύλου νὰ «διορίσει» πρωθυπουργὸ τὸν Καραμανλῆ «ὠφείλετο εἰς νυκτερινὴν συνάντησίν του μετὰ τοῦ Ἀμερικανοῦ πρέσβεως Κάννον καὶ τοῦ Ἄλμερ». Πρὶν ἀκόμη πεθάνει ὁ Παπάγος, ὁ Καραμανλῆς, ὄντας ἀντίθετος μὲ τὴν πολιτική τοῦ Παπάγου στὸ Κυπριακό, συνέταξε μνημόνιο κυβερνητικοῦ προγράμματος στὸ ὁποῖο δεσμευόταν στοὺς Ἀμερικανοὺς μεταξὺ ἄλλων καὶ ὅτι «ἐπὶ τοῦ Κυπριακοῦ θὰ κατεβάλλετο προσπάθεια ἐξουδετερώσεως τῶν ἀντιδράσεων τῆς κοινῆς γνώμης πρὸς συμβιβαστικὴν ἐπίλυσιν τούτου». Τὸ μνημόνιο συνετάγῃ τρεῖς φορὲς στὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ τρεῖς φορὲς στὴν Ἀγγλική. (Πηγή: Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Ἐκδόσεις Νέα Θέσις, Ἀθήνα 1988, Β' ἔκδοσις., σὲλ 31, 33, 51). Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐπιβεβαιώνει καὶ ὁ δημοσιογράφος καὶ συγγραφέας Ἀλέξης Παπαχελᾶς. (Πηγή: Παπαχελᾶ Ἀλέξη, Ὁ βιασμὸς τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, Ὁ ἀμερικανικὸς παράγων, 1947-1967, Ἐκδόσεις Ἑστία, Ἰούλιος 2001, δέκατη ἕκτη ἔκδοση (Πρώτη Ἔκδοση: Ἰούνιος 1997, Δέκατη Ἔκδοση: Μάϊος 1998, Δέκατη Πέμπτη Ἔκδοση, Ὀκτώβριος 2000), σελ. 49, 52)
 

4 Τὸ κόμμα Ἐθνικὴ Ριζοσπαστικὴ Ἕνωσις (ΕΡΕ) τοῦ Καραμανλῆ εἶχε κερδίσει τίς ἐκλογὲς τοῦ 1956, βάσει ἑνὸς τερατώδους ἐκλογικοῦ νόμου, τοῦ λεγόμενου «τριφασικοῦ». Αὐτὸς ὁ ἐκλογικὸς νόμος ἐπέβαλε πλειοψηφικὸ ἐκλογικὸ σύστημα στὴν ἐπαρχία, ἀναλογικὸ στὰ ἀστικὰ κέντρα καὶ ἡμιπλειοψηφικὸ σὲ περιοχὲς ποὺ ἐξέλεγαν μέχρι 10 βουλευτές. Τελικὰ ὁ Καραμανλῆς στὶς ἐκλογὲς κέρδισε ἡττώμενος. Ἡ ΕΡΕ ἦρθε δεύτερο κόμμα μὲ 47,38%, ἔναντι 48,15% τῶν ἀντιπάλων. Λόγῳ τοῦ ἐκλογικοῦ νόμου ἐξέλεξε 165 βουλευτές, ἔναντι 132 τοῦ κομματικοῦ συνασπισμοῦ «Δημοκρατικῆς Ἑνώσεως» ΕΔΑ - ἀστικῶν κομμάτων. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου Ν., Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, τὰ ἄγνωστα παρασκήνια  1955 - 1975, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2016, σὲλ 19 - 20)
 

5 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Κυρὸς Δωρόθεος Γ', (κατὰ κόσμον Ἰωάννης Κοτταρᾶς) γεννήθηκε στὴν Ὕδρα τὸ 1888. Φοίτησε στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποφοίτησε τὸ 1909. Χειροτονήθηκε Διάκονος στὶς 17 Σεπτεμβρίου 1910 ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο Ὕδρας καὶ Σπετσῶν Ἰωάσαφ καὶ γιὰ ἐννέα χρόνια διακόνησε στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καρύτση στὸ κέντρο τῆς Ἀθήνας. Στὶς 18 Δεκεμβρίου 1922 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος ἀπό τὸ Μητροπολίτη Ὕδρας Σπετσῶν καὶ Αἰγίνης Προκόπιο. Διετέλεσε διαδοχικὰ Μητροπολίτης Κυθήρων καὶ Ἀντικυθήρων (1922 - 1935) καὶ Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος (1935 - 1956). Στὶς 30 Μαρτίου 1956 ὁ Δωρόθεος ἐξελέγῃ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος. Ἀνέλαβε πρόεδρος τῆς Πανελλήνιας Ἐπιτροπῆς Ἑνώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ). Δὲν ἄφηνε εὐκαιρία γιὰ νὰ ἐνισχύσει ἠθικὰ τοὺς Κύπριους καὶ τὸν ἀγῶνα τῆς Ε.Ο.Κ.Α., νὰ καταγγείλει τοὺς ἀγγλικοὺς βανδαλισμούς, τοὺς ἀπαγχονισμοὺς τῶν Μιχαὴλ Καραολῆ καὶ Ἀνδρέα Δημητρίου, ἀλλὰ καὶ τὸ γενικότερο κλίμα τρομοκρατίας ποὺ εἶχε ἐπιβληθεῖ στὴν Κύπρο. Στὶς 13 Ἰουνίου 1957 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Δωρόθεος συναντήθηκε μὲ τὸν Γεώργιο Σεφεριάδη (Σεφέρη), τὸν γνωστὸ ποιητὴ Γεώργιο Σεφέρη, τότε πρέσβη τῆς Ἑλλάδος στὸ Λονδῖνο. Μετὰ τὴν ἀποχώρηση τοῦ Σεφέρη, ὁ Δωρόθεος αἰσθάνθηκε ἀδιαθεσία καὶ παρουσίασε συμπτώματα σκοτοδίνης (σ.σ. πολὺ συχνὸ φαινόμενο γιὰ νὰ εἶναι τυχαῖο...).... Τὴν νύχτα τῆς Πέμπτης 20 Ἰουνίου 1957 εἰσήχθῃ στὸ νοσοκομεῖο «Εὐαγγελισμὸς» στὴν Ἀθήνα, ὅπου μετὰ ἀπὸ ἐξετάσεις διεπιστώθῃ ὅτι νοσοῦσε ἀπὸ ὄγκο στὸν ἐγκέφαλο. Στὶς 5 Ἰουλίου 1957, ἀνεχώρησε ἀεροπορικῶς γιὰ τὴν Στοκχόλμη τῆς Σουηδίας, μὲ σκοπὸ τὴ χειρουργικὴ ἀφαίρεση τοῦ ὄγκου στὸ νοσοκομεῖο «Karolinska». Ἐκεῖ τὴν Δευτέρα 8 Ἰουλίου ὑπεβλήθῃ σὲ χειρουργικὴ ἐπέμβαση καὶ κατὰ τὴν μετεγχειρητικὴ περίοδο ἀνέβασε ὑψηλὸ πυρετό. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Δωρόθεος ἀπεβίωσε ἀπὸ μετεγχειρητικὲς ἐπιπλοκὲς στὶς 26 Ἰουλίου 1957. Ἡ σορός του ἐκτέθηκε σὲ λαϊκὸ προσκύνημα στὸ χῶρο τῆς Ρωσικῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησίας τῆς Στοκχόλμης καὶ μετὰ ἀπὸ τρεῖς ἡμέρες μεταφέρθηκε στὴν Ἑλλάδα. (Πηγή: Ἀρχιεπίσκοπος Δωρόθεος / https://el.metapedia.org/wiki/Ἀρχιεπίσκοπος δωρόθεος)
 

6 Ὁ Δημήτριος Μακρῆς (1910 - 1995) γεννήθηκε στὴν πόλη τοῦ Μοναστηρίου καὶ σπούδασε στὴν Νομικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἄσκησε δικηγορία στὴν Θεσσαλονίκη ἀπὸ τὸ 1933. Ἐξελέγῃ βουλευτὴς Φλώρινας μὲ τὴν Ε.Ρ.Ε. στὶς ἐκλογὲς 1956, 1958, 1961, 1963 καὶ 1964, μὲ τὴν Ν.Δ. στὶς ἐκλογὲς 1974. Διετέλεσε Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν (1956 - 1961) καὶ Προεδρίας (1961 - 1963).. (Πηγή: Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Β' τόμος, Κ - Ο, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σελ 448)
 

7 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Ἐκδόσεις Νέα Θέσις, Ἀθήνα 1988, Β' ἔκδοσις., σελ. 141
 

8 Ὁ Κωνσταντῖνος Τσάτσος ἦταν νομικός, φιλόσοφος καὶ πολιτικὸς ποὺ διετέλεσε βουλευτὴς σὲ διάφορα κόμματα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση. Ὑπῆρξε συνιδρυτὴς καὶ ἀπὸ τὸ 1956 στέλεχος τοῦ κόμματος τῆς «Ἐθνικῆς Ριζοσπαστικῆς Ἑνώσεως», [«Ε.Ρ.Ε.»] τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ, στὶς κυβερνήσεις τοῦ ὁποίου ἀνέλαβε τὰ Ὑπουργεῖα Προεδρίας (1956-61) καὶ Κοινωνικῆς Πρόνοιας (1962-63). Τὸ 1967 ὁρκίστηκε Yπουργὸς Δικαιοσύνης, στήν [κυβέρνηση Παναγιώτη Κανελλόπουλου, στὸ ὁποῖο παρέμεινε μέχρι τὴν 21η Ἀπριλίου. Στὶς 19 Ἰουλίου 1975 ὁρκίστηκε Πρόεδρος καὶ παρέμεινε στὴ θέση ὡς τίς 10 Μαΐου 1980, ὅταν τὸν διαδέχθηκε ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς. (Πηγή: Κωνσταντῖνος Τσάτσος / https://el.metapedia.org/wiki/Κωνσταντίνος τσάτσος )
 

9 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, σελ. 141 - 142
 

10 Βόμβαι ἐκρηγνύονται εἰς ὅλην τὴν Κύπρον, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 16 Μαΐου 1956, σελίδα 6
 

11 Ἡ Κυβέρνηση Καραμανλῆ εἶχε διαλύσει βιαίως καὶ ἄλλες διαδηλώσεις ὑπὲρ τῆς Κύπρου, ὅπως αὐτὲς ποὺ συνέβησαν στὶς 28 Ὀκτωβρίου 1955. (Πηγή: Καταπνίγουσα τὴν θέλησιν τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἡ Κυβέρνησις διαλύει βιαίως διαδηλώσεις, Ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», 29 Ὀκτωβρίου 1955, σελίδα 1)
 

12 Χατζηδάκη Μάνου Ν, Ἀνοίγουμε το φάκελο τῆς Κύπρου 1950 - 1974, τόμος Α', πὼς χάθηκε ἡ Ἕνωση 1950 - 1967, Οἱ μεγάλες εὐκαιρίες καὶ τὰ τραγικὰ λάθη, Ἐκδόσεις Πελασγός, Ἀθήνα 2017, σελ. 57
 

13 Ὁ Κωνσταντῖνος Παπακωνσταντίνου τοῦ Εὐσταθίου (1907—1989), ἦταν Ἕλληνας δικηγόρος καὶ πολιτικὸς ἀπὸ τὴν Καστανιὰ Κορινθίας. Ἐξελέγῃ βουλευτὴς Κορινθίας μὲ τὸ Λαϊκὸ κόμμα στὶς ἐκλογὲς 1946 καὶ 1950, μὲ τὸν Ἑλληνικὸ Συναγερμὸ στὶς ἐκλογὲς 1952, μὲ τὴν Ε.Ρ.Ε. στὶς ἐκλογὲς  1956, 1958, 1961, 1963 καὶ 1964, μὲ τὴν Νέα Δημοκρατία στὶς ἐκλογὲς 1974 καὶ 1977. Ἐπὶ κυβερνήσεως Παπάγου, διετέλεσε ὑφυπουργὸς Συγκοινωνιῶν (1954—1955). Ἐπὶ κυβερνήσεως Καραμανλῆ διετέλεσε διαδοχικὰ ὑπουργὸς Γεωργίας (1955—1956), ὑπουργὸς Δικαιοσύνης (1956—1958, 1961—1963, 1974), ὑπουργὸς Οἰκονομικῶν (1958—1961), Πρόεδρος τῆς Βουλῆς (1974—1977) καὶ ἀπὸ τὸ 1977 ὡς τὸ 1981 ἀντιπρόεδρος τῶν Κυβερνήσεων Καραμανλῆ καὶ Ράλλη. (Πηγή: Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Γ' τόμος, Π - Ω, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σελ. 96).
 

14 Ἐξ ἰδίων κρίνειν τὰ ἀλλότρια.
 

15 Ἡ ΕΔΑ (Ἑνωμένη Δημοκρατικὴ Ἀριστερὰ) ἦταν ἀριστερὸ κόμμα - προμετωπίδα τοῦ τότε παρανόμου Κομμουνιστικοῦ Κόμματος Ἑλλάδας (ΚΚΕ).
 

16 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, σελ. 142.
 

17 Ὁ Παυσανίας Κατσώτας γεννήθηκε στὰ Σταμνὰ Αἰτωλοακαρνανίας τὸ 1894. Σπούδασε στὴν Σχολὴ Εὐελπίδων, ἀπὸ τὴν ὁποία ἐξῆλθε ὡς Ἀνθυπολοχαγὸς Πεζικοῦ τὸ 1916. Συμμετεῖχε στὸν Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1917 - 1918), στὴν Οὐκρανικὴ Ἐκστρατεία (1919) καὶ στὴν Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία (1920 - 1922). Προήχθῃ ἐπ᾿ ἀνδραγαθίᾳ καὶ ἀπεστρατεύθη ἐθελουσίως μὲ τὸν βαθμὸ τοῦ ἀντισυνταγματάρχη τὸ 1933. Τὸ 1940 ἀνεκλήθῃ στὴν ἐνεργὸ δράση μὲ τὸν βαθμὸ τοῦ ἀντισυνταγματάρχη καὶ συμμετεῖχε στὸν Ἑλληνοϊταλικὸ Πόλεμο ὡς διοικητὴς τοῦ 2/39 Συντάγματος Εὐζώνων ποὺ εἶχε ὡς ἔδρα τὸ Μεσολόγγι. Μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ μετώπου διέφυγε στὴν Αἴγυπτο καὶ συμμετεῖχε στὴν ἀνασυγκρότηση τῶν ἑλληνικῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων. Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1941, ἀνέλαβε τὴν διοίκηση τῆς 1ης Ὀρεινῆς ταξιαρχίας, μίας ἀπὸ τίς 2 Ἑλληνικὲς ταξιαρχίες στὴ Μέση Ἀνατολή, καὶ πῆρε μέρος στὴ μάχη τοῦ Ἔλ Ἀλαμέϊν καὶ τοῦ Τομπρούκ. Πῆρε μέρος στὶς ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τοῦ ΕΛ.Α.Σ. στὰ Δεκεμβριανά. Τὸ 1949, ἂν καὶ εἶχε ἐκλεγεῖ βουλευτὴς μὲ τὸ Ἐθνικὸ Ἑνωτικὸ Κόμμα στὶς ἐκλογὲς 1946, ἀνεκλήθῃ στὴν ἐνεργὸ δράση καὶ ἀνέλαβε στρατιωτικὸς διοικητὴς τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδας, καθὼς ἐπίσης καὶ στὶς ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τῶν κομμουνιστῶν ἀπὸ τὴν Πίνδο μέχρι τὴν Κόρινθο. Ἀπεστρατεύθη ὁριστικὰ τὸ 1950, μὲ τὸν βαθμὸ τοῦ ὑποστράτηγου. Τὸ 1954 διετέλεσε Δήμαρχος τῶν Ἀθηνῶν. Διετέλεσε Ὑπουργὸς Δημοσίας Τάξεως τὸ 1945, Ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν μὲ τὸ κόμμα τῶν Φιλελευθέρων τὸ 1950,  Γενικὸς Διοικητὴς τῆς Βορείου  Ἑλλάδας ἐπὶ Κυβερνήσεως Καραμανλῆ τὸ 1951 καὶ Ὑπουργὸς Κοινωνικῆς Πρόνοιας 1961 - 1965, ἐπὶ τῶν κυβερνήσεων Κωνσταντίνου Καραμανλῆ καὶ Γεωργίου Παπανδρέου. Ἀπεβίωσε τὸ 1991. (Πηγές: Παυσανίας Κατσώτας / https://el.metapedia.org/wiki/Παυσανίας κατσώτας καὶ Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Β' τόμος, Κ - Ο, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σελ. 159)
 

18 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλῆς καὶ Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Ἐκδόσεις Νέα Θέσις, Ἀθήνα 1988, Β' ἔκδοσις.
 

19 Οἱ κομμουνιστὲς καὶ συγκεκριμένα οἱ ἀριστερὲς ἐφημερίδες, ὡς εἴθισται, προσπάθησαν νὰ οἰκειοποιηθοῦν τὴ διαδήλωση, ἀλλὰ χωρὶς ἀποτέλεσμα. Ἡ τελευταία, εἶχε καθαρὰ ἐθνικὸ χαρακτῆρα, κάτι ποὺ ἦταν ἐντελῶς ξένο καὶ ἐχθρικὸ γιὰ τίς ὑλιστικὲς θεωρίες τους. Ὁ Ἕλληνας λογοτέχνης Στρατῆς Μυριβήλης (Εὐστράτιος Σταματόπουλος) ἀναφέρει σχετικὰ μὲ τὸν Κομμουνισμὸ καὶ τὰ ἰδανικά του: «Ὁ Κομμουνισμὸς δὲν εἶναι μιὰ κοινωνικὴ θεωρία ἁπλῶς, οὔτε ἕνα πολιτικοστρατιωτικὸ σύστημα. Εἶναι κάτι περισσότερο, κάτι φοβερότερο ἀπὸ αὐτά. Εἶναι μιὰ μέθοδος σατανικὴ γιὰ τὴν κατασκευὴ μιᾶς νέας Φυλῆς. Ὁ κομμουνιστὴς εἶναι μέλος μιᾶς νέας φυλῆς, ἑνὸς νέου τύπου ἀνθρώπου, ὅπως ἀκριβῶς ἦταν ὁ ναζί. Ἡ νέα αὐτὴ φυλὴ κατασκευάζεται σὰν ἕνα εἶδος κουρελλᾶ, ἀπὸ τὰ ρετάλια ὅλων τῶν φυλῶν, ὅλων τῶν λαῶν, ὅλων τῶν ἐθνῶν... Δὲν ὑπάρχουν Ἕλληνες κομμουνιστές. Ὅταν κανεὶς γίνει συνειδητὸς κομμουνιστὴς παύει νὰ εἶναι Ἕλληνας. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ κόμμα λέγεται Κομμουνιστικὸ Κόμμα τῆς Ἑλλάδας καὶ ὄχι Ἑλληνικὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα». (Πηγή: Ὁ Κομμουνισμὸς καὶ τὸ Παιδομάζωμα, ὁμιλία τοῦ διακεκριμένου πεζογράφου Στρατῆ Μυριβήλη, Ἐκδόσεις Λεξίτυπον, Νοέμβριος 2017, σελ. 43).
 

20 Ὁ Δημήτριος Σαπουνάκης τοῦ Κωνσταντίνου (1895 - 1965)  ἐξελέγῃ δήμαρχος Πειραιῶς στὶς δημοτικὲς ἐκλογὲς 1954 καὶ βουλευτὴς Πειραιῶς μὲ τὴν ΕΔΑ στὶς ἐκλογὲς 1963. Διετέλεσε πρόεδρος τοῦ Ἑλληνοσοβιετικοῦ Συνδέσμου. (Πηγή: Βιογραφικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ 1830 - 2010, Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Βιογραφίας, Γ' τόμος, Π - Ω, Ἐκδόσεις Μέτρον, Ἀθήνα 2011, σελ. 301)
 

21 Ἡ ΕΠΟΝ ἦταν παράρτημα τῆς Κομμουνιστικῆς ὀργανώσεως ΕΑΜ (Ἑλληνικὸ Ἀπελευθερωτικὸ Μέτωπο), ποὺ ὑπαγόταν στὸ ΚΚΕ τὸ λεγόμενο κατὰ τὸν Γεώργιο Παπανδρέου «κόμμα τῆς προδοσίας καὶ τοῦ ἐγκλήματος». Ἀπὸ τὸ 1950 τὸ τελευταῖο ἦταν παράνομο καὶ νομιμοποιήθηκε, ἐπὶ Κυβερνήσεως Καραμανλῆ τὸ 1974. (Βλ. Φ.Ε.Κ. 1974 A 00259 1974-09-23, σελ 1, ἄρθρο 1)
 

__________________________________

Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ

«Πᾶνος»