Μητροπ. Αὐγουστῖνος Καντιώτης: «Πίστις, πραότης, ἐγκράτεια» (Ἁγίου Νικολάου)

 

(ΓΑΛ. 5,22-23)

«Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας διδάσκαλον ἀ­νέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια» (ἀπολυτ. 6ης Δεκ.)

Ἀνέτειλε καὶ πάλι, ἀγαπητοί μου, στὸν ὁρίζοντα τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησί­ας ἡ ἑορτὴ τοῦ πολιούχου τῶν Μύρων τῆς Λυκίας· σήμε­ρα ἑορτάζει ὁ ἅγιος Νικόλαος.
Εἶνε ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ δημοφιλεῖς ἁγίους. Πλῆθος ἄντρες μὰ καὶ γυναῖκες ἀκόμη, στὴν πατρίδα μας ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλα τὰ Βαλκάνια καὶ τὴ ῾Ρωσία, ἁπλοῖ ἄνθρωποι ἀλλὰ καὶ βασιλεῖς καὶ πρίγκιπες φέρουν τὸ ὄνομά του. Πλῆ­­θος ἐκκλησίες, παρεκκλήσια καὶ ἐξωκκλήσια εἶνε χτισμένα γι᾽ αὐτόν. Ἀκόμα καὶ σὲ ἄλλα δό­­γμα­τα, π.χ. στὸ Μπάρι τῆς Ἰταλίας, τὸν τιμοῦν, γιατὶ ἐκεῖ εἶνε τὸ λείψανό του.

Ἀλλ᾽ ἀρκεῖ, ἐρωτῶ, τὸ ὅ­τι ἔχουμε ἐκκλησί­ες καὶ παρεκκλήσιά του, ὅτι προσ­κυνοῦμε τὴν εἰκόνα του, ὅτι τοῦ ἀ­νάβουμε κεριὰ καὶ λαμ­πάδες, ἀρκοῦν αὐτὰ ν᾽ ἀποδείξουν, ὅτι εἴμαστε γνήσιοι Χριστι­ανοί; Ὄχι ἀσφαλῶς. Πέρα ἀπὸ τὴν τιμὴ αὐ­τή, τὴν ἀναγκαία, χρειάζεται καὶ κάτι ἄλλο. Ὀ­φείλουμε, κοντὰ στὴν ἐξωτερικὴ αὐ­τὴ τιμή, νὰ κάνουμε καὶ κάτι ἀνώτερο· καὶ αὐτὸ εἶνε τὸ νὰ μιμηθοῦμε τὸν βίο του, νὰ μιμηθοῦμε τὶς ἀρετὲς τοῦ ἁγίου Νικολάου.

Ὁ ἅγιος ἔλαμψε διὰ τῶν ἀρετῶν του. Ὅπως ψάλλει τὸ ἀπολυτίκιό του, ὑπῆρξε «κανὼν πίστεως», δεύτερον «εἰκὼν πραότητος», καὶ τρί­τον «ἐγκρατείας διδάσκαλος». Τρεῖς μεγάλες ἀ­ρετές, ποὺ λείπουν σήμερα ἀπὸ τὸν κόσμο· «πίστις, πραότης, ἐγκράτεια», μὲ τὴ σειρὰ ποὺ τὶς ἀναφέρει καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Γαλ. 5,22-23). Ἐπ᾽ αὐτῶν ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ λίγες λέξεις.

* * *

● Ἀκοῦμε «κανόνα πίστεως»· τὸ ψάλλουν οἱ ψάλτες, τὸ λέμε ὅλοι, ἀλλὰ τί σημαίνει; γιατί ὁ ἅγιος Νικόλαος λέγεται «κανὼν πίστεως»; «Κανὼν» λέγεται ὁ χάρακας, ἡ ῥίγα μὲ τὴν ὁ­ποία τὰ παιδιὰ χαράζουν στὰ τετράδια ἴσιες γραμμές. Ἐπίσης κανόνας εἶνε τὸ κάθετο νῆ­μα μὲ βαρίδι, μὲ τὸ ὁποῖο οἱ χτίστες ἐλέγχουν ἂν ὁ τοῖχος ποὺ ὑψώνουν εἶνε κάθετος, καὶ τὸ ἀλ­φάδι μὲ τὸ ὁ­ποῖο οἱ ξυλουργοὶ ἐλέγχουν ἂν μία ἐπιφά­νεια εἶνε ὁριζόντια. Ὅπως λοιπὸν ὁ μαθητὴς ἔχει ὁδηγὸ τὸ χάρακα καὶ ὁ τεχνίτης τὸ νῆμα καὶ τὸ ἀλφάδι, ἔτσι καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος ἦταν τότε γιὰ τὸ ποίμνιό του καὶ εἶνε καὶ γιὰ μᾶς σήμερα ὁδηγὸς στὴν πίστι. Ὅσοι δηλαδὴ πιστεύουν καὶ παραδέχονται ὅ,τι καὶ ὅπως πίστευε ὁ ἅγιος Νικόλαος, ὅσοι ἔχουν τὴν πίστι τοῦ ἁγίου Νικο­λάου, αὐτοὶ εἶνε ὀρ­θόδοξοι. Ἡ πίστι ποὺ εἶ­χε ὁ ἅγιος Νικόλαος εἶνε ὁ­δηγὸς τῶν ὀρθοδόξων Χριστιανῶν.

Ὅ,τι ἀκοῦμε νὰ κηρύσσεται ἔξω ἀπὸ τὴν πί­στι αὐτή, εἶνε πλάνη καὶ αἵρεσις. Ὀρθοδοξία σημαίνει γραμμὴ ὀρθή, ἴσια· αἵρεσις θὰ πῇ γραμμὴ στρεβλή, λανθασμένη, ἄστοχη. Ὀρθο­δοξία ση­μαίνει γραμμὴ εὐ­θεῖα· αἵρε­σις θὰ πῇ γραμμὴ τεθλασμένη, ζὶκ-ζάκ, ὅ­πως κινεῖ­ται τὸ φίδι. Οἱ αἱρετικοὶ κινοῦνται μὲ ἑλι­­γμούς, σὰν τὰ φίδια. Οἱ πλάνες καὶ αἱρέσεις εἶνε ἔξω ἀπὸ τὴν εὐθεῖα γραμμή· εἶνε μονοπάτια σκοτεινά, ποὺ ὁδηγοῦν σὲ βάραθρα ἁμαρτίας καὶ ἀπωλείας.

Τὸ ὅτι λοιπὸν ὁ ἅγιος Νικόλαος ὑμνεῖται ὡς «κανὼν πίστεως» σημαίνει, ὅτι πρέπει κ᾽ ἐμεῖς νὰ πιστεύουμε ὅ,τι καὶ ὅπως πίστευε ἐκεῖνος καὶ οἱ ἄλλοι πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

● Ὑμνεῖται, ἀκόμη, ὡς «εἰ­κὼν πραότητος». Ἡ πραότης, τὸ νὰ εἶνε ὁ ἄνθρωπος ἤρεμος, νὰ ἐ­λέγχῃ τὸ θυμό του, εἶνε μεγάλη ἀρετή. Πρα­ότης εἶνε τὸ ἀν­τίθετο τῆς ὀργῆς – τοῦ θυμοῦ.

Ἀλλὰ γεννᾶται τὸ ἐρώτημα· ὁ ἅγιος Νικόλαος δὲν θύμωνε ποτέ; ἦταν πάντοτε πρᾶος; Ὁ θυμὸς εἶνε μία δύναμις, ἕνα νεῦρο, ποὺ ὁ Θεὸς ἔ­δωσε στὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ ἀμύνεται κατὰ τοῦ κακοῦ. Ὑπάρχουν λοιπὸν περιπτώσεις στὶς ὁποῖες ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ θυμώ­νῃ· ἀλλοίμονο ἐὰν τότε δὲν θυμώνῃ καὶ δὲν ὀργίζεται. Ὁ ἅγιος Νικόλαος ἦταν πρᾶος καὶ ἀόργη­τος ὅταν ἐπρόκειτο γιὰ προσωπικὰ συμφέροντα, γιὰ ὑλικὲς ζημιές, γιὰ πράγματα μικρὰ καὶ ἀ­σήμαντα· ἦταν πρᾶος ὅταν ἐχθροί του τὸν κα­κολογοῦσαν, τὸν ὕβριζαν, τὸν συκο­φαν­τοῦ­σαν. Ἀλλ᾽ ὅταν ἐπρόκειτο γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκ­κλησίας, γιὰ ζητήμα­­τα πίστεως καὶ δικαιοσύνης, ζητήματα μεγάλα καὶ σοβαρά, τότε ἀγανακτοῦσε. Ὠργιζό­ταν κατὰ τῶν πλουσίων καὶ ἰσχυρῶν, καὶ ὑ­περ­­ασπιζόταν ἀ­θῷα φτωχαδάκια ποὺ ἀ­δικοῦν­ταν. Τέτοια ὀργὴ λέγεται ὅτι ἔδειξε καὶ ὅ­ταν μετέσχε στὴν Πρώτη Οἰκουμενικὴ Σύν­οδο μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἁ­γίους πατέρας καὶ ἐρράπισε τὸν Ἄ­ρειο, ὁ ὁ­ποῖος βλασφημοῦσε κατὰ τῆς θεότητος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Τὸ ἐπεισόδιο αὐτὸ δείχνει τὸν χαρακτῆρα τοῦ ἁγίου· ἦταν ἥσυχος καὶ γαλήνιος, ἀλλ᾽ ὅ­ταν ἐθίγοντο δόγματα τῆς πίστεως ἔδειχνε καὶ αὐτὸς ὀργή, τὴν ἱερὰ ὀργὴ καὶ ἀγανάκτησι.

● Ἦταν τέλος ὁ ἅγιος Νικόλαος –ἐκτὸς ἀπὸ κανόνας πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος– καὶ «ἐγκρατείας διδάσκαλος». Ἀπὸ νωρὶς ἔδει­χνε νὰ τιθασεύῃ τὶς ἀνάγκες του, νὰ περιορί­ζῃ τὶς ἀπαιτήσεις του, νὰ χαλιναγωγῇ τὶς ἐπιθυμίες του. Τόσο πολὺ ἐγκρατευόταν καὶ νήστευε, ὥστε, ὅπως λέει ἡ παράδοσις, βρέφος ἀκόμη στὴν ἀγκάλη τῆς μητέρας του, Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ δὲν θήλαζε! Ἀγαποῦσε τὴν ἐγκράτεια· τὴν ἔδειξε μικρὸ παιδί, τὴν εἶχε καὶ μεγάλος, τὴν ἔζησε καὶ τὴν δίδαξε πρὸ παν­τὸς ὡς ἐπίσκοπος καὶ πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας.

* * *

Τί λέτε, ἀδελφοί μου, ἔχουμε ἐμεῖς σήμερα τὶς ἀρετὲς αὐτὲς τοῦ ἁγίου Νικολάου; Σήμερα, ποὺ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία προβάλλει μπρο­στά μας αὐτὴ τὴ φωτεινὴ καὶ λαμπρὴ εἰ­κόνα τοῦ ἁ­γίου Νικολάου, ἂς θέσουμε στὸν ἑ­αυτό μας τὰ ἑξῆς ἐρωτήματα.
Πρῶτον. Πιστεύουμε ἐμεῖς, ἄντρες καὶ γυναῖκες, ὅπως πίστευε ὁ ἅγιος Νικόλαος; ἢ μήπως ἐπηρεαζόμαστε ἀπὸ διάφορα ῥεύματα ὀρθολογισμοῦ καὶ αἱρέσεων; Κρατοῦμε ἐ­μεῖς θερμὴ καὶ καθαρὴ ἀπὸ κάθε νόθευσι τὴν πίστι τῶν ἁγίων πατέρων;
Τὸ δεύτερο ἐρώτημα. Εἴμαστε πρᾶοι, εἰ­ρη­νικοί, ἀγαποῦμε τὴν ἡσυχία; Ὅταν πάλι τὸ καλῇ ἡ ἀνάγκη, ἔχουμε τὴν ἁγία ὀργή; Ἢ μήπως θυμώνουμε γιὰ τὰ μικροσυμφέρον­τά μας κ᾽ εἴμαστε γι᾽ αὐτὰ ἱκανοὶ νὰ ταράξου­με τὸν κόσμο; Μήπως ὀργιζόμαστε γιὰ ἕνα σπασμένο τζάμι, γιὰ τὴν καταπάτησι μιᾶς σπιθα­μῆς γῆς, γιὰ μιὰ λέξι ποὺ ἔθιξε τὸ ἄθλιο ἐγώ μας· ἀκοῦμε ὅμως ἀπαθεῖς τὴ βλαστήμια τῶν θείων, ἀνεχόμαστε τὴν ἀδικία τοῦ φτωχοῦ συν­­ανθρώπου μας, χαμογελοῦμε ἠλιθίως στὸ εὐ­τελὲς εὐφυολόγημα τῆς συντροφιᾶς, στὸ ἀν­ήθικο τραγούδι τοῦ «καλλιτέχνη», στὸ πονη­ρὸ ἀστεῖο τῆς παρέας, καὶ μπροστὰ στὸ κοινὸ πορνικὸ θέ­αμα τῆς τηλεοράσεως; Μήπως εἴ­μαστε ἀλλοῦ εὔθι­κτοι καὶ ὑπερευαίσθητοι, κι ἀλλοῦ τελείως ἀναίσθητοι; Συμβούλεψε τὸν βλάστημο μιὰ – δυὸ φορές· ἂν ὅμως ἐπιμένῃ στὸ κακό, τότε –λέει ὁ ἱε­ρὸς Χρυσόστομος– ἔχεις χέρι; χτύπα τον· χέρι ποὺ θὰ χτυπήσῃ βλάστημο θ᾿ ἁγιάσῃ (βλ. Ἑ.Π. Migne 49,32). Εἶνε φοβερό· πῶς ἀνεχόμαστε ὅταν προσβάλλεται ἡ πίστι μας, ὅταν δροῦν ἀνενόχλητοι αἱρετικοί!…

Καὶ τὸ τρίτο ἐρώτημα. Εἴμαστε ἐγκρατεῖς; συγκρατοῦμε τὴ γλῶσσα, προσέχουμε τὰ λόγια μας; βάζουμε φρένο στὶς ἐπιθυμίες μας, στὸ φαγητό, στὸ ποτό, στὴ σάρκα; φρουροῦ­με τὶς πύλες τῶν αἰσθήσεων, τὴν ὅρασι, τὴν ἀκοὴ κ.λπ.; νη­στεύουμε Τετάρτες, Παρασκευές, τεσσαρακο­στές, ἢ δίχως λόγο (ἀσθένεια) καταλύουμε τὰ πάν­τα; Ἡ ἐγκράτεια εἶ­νε μεγάλη ἀρετή, εἶ­νε χαλινάρι· χωρὶς ἐγκράτεια ὁ ἄνθρωπος καταντᾷ ἄλογο ἀχαλίνωτο, χειρότερος κι ἀπὸ τὰ ζῷα. Τὴν περίοδο αὐτὴ τοῦ Σαρανταημέρου οἱ Χριστιανοὶ τηροῦσαν πάντα τὴ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, ποὺ δὲν εἶνε καὶ τόσο αὐστηρή. Τώρα οἱ μανάδες δὲν νηστεύουν πιὰ τὰ παιδιά τους· φοβοῦνται μήπως ἀρρωστήσουν οἱ κανακάρηδες καὶ συνε­χῶς τὰ ταΐζουν· κι αὐτὰ μεγαλώνοντας δὲν μαθαίνουν νὰ σέβωνται τίποτα.

Ὅποιος λοιπὸν ἀπὸ μᾶς στὸν αἰῶνα αὐτὸν σείεται στὴν πίστι καὶ σαλεύεται ἀπὸ ἀνέμους τῆς ὀ­λιγοπιστίας σὰν καλάμι (βλ. Ματθ. 11,7. Λουκ. 7,24), ἂς πιαστῇ ἀ­πὸ τὸν ἅγιο Νικόλαο, ποὺ εἶνε βράχος πίστεως ἀκλόνητος, ἀσάλευτος ἀπὸ ἀνέμους καὶ κύματα· ἂς τὸν παρακαλέσουμε νὰ μᾶς στη­ρίξῃ στὴν πίστι τῶν πατέρων μας. Ὅ­σοι πά­λι νικώμεθα ἀπὸ τὸ θυμὸ καὶ τὴν ὀργή, ἂς τοῦ ζητήσουμε νὰ μᾶς δώσῃ λίγη ἀ­π᾽ τὴν πραότητα ποὺ εἶχε, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἱερὰ ὀρ­γή του, ὥστε ν᾽ ἀντιδροῦμε στὸ κακό. Κι ὅ­σοι ἀπὸ μᾶς νικώμεθα ἀπὸ τὴν κοιλιοδουλία ἢ τὴ σαρκολατρία κι ἀπὸ ἄλλα ἐλεεινὰ καὶ τρισ­άθλια πάθη, ἂς μιμηθοῦμε τὸν ἅγιο Νικόλαο στὴν ἐγκράτεια καὶ αὐτοκυριαρχία του.

Μιμούμενοι ἔτσι τὸν ἅγιο Νικόλαο νὰ αὐξάνουμε ἀπὸ ἀρετὴ σὲ ἀρετή. Καὶ ὅταν τὸν μιμηθοῦ­με, τότε θὰ τιμοῦμε πρε­πόντως τὴ μνή­μη του· καὶ θ᾽ ἀξιωθοῦμε, ὅ­ταν ἀπέλθουμε ἀ­πὸ τὸ μάταιο τοῦτο κόσμο, νὰ βρεθοῦμε ἐν μέ­σῳ ἁ­γίων, ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων, ὑμνοῦν­τες αἰ­ωνίως τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Νικολάου πόλεως Φλωρίνης τὴν 6-12-1974 Παρασκευὴ πρωί, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 19-11-2021.

Πηγή:augoustinos-kantiotis.gr\

«Πᾶνος»