Στὴ θεολογικὴ ὀργάνωση τῶν νοημάτων - ἀληθειῶν τῶν στίχων «Χαῖρε, ἀκτὶς νοητοῦ ἠλίου∙ χαῖρε, βολὶς τοῦ ἀδύτου φέγγους», ὁ ποιητὴς χρησιμοποιεῖ εἰκόνες ἐκ τῆς φυσικῆς - κτιστῆς πραγματικότητας. Δὲν εἶναι λάθος ἡ μεταφορὰ καὶ ἡ ἐφαρμογὴ στὸν πνευματικό, φιλοσοφικὸ καὶ κοινωνικὸ τομέα εἰκόνων ἐκ τοῦ φυσικοῦ κόσμου καὶ ἀληθειῶν τῆς ἐπιστήμης, ὅταν δὲν καταλήγουμε σὲ ὑλιστική - ματεριαλιστικὴ συνείδηση.
Ἄς σταθοῦμε, πρῶτα, στὸ γεγονός - θαῦμα τῆς ἀφλέκτου βάτου, τῆς μὴ καιομένης, ποὺ εἶδε ὁ Μωϋσὴς στοὺς πρόποδες τοῦ ὄρους Χωρήβ: Πλησίασε (ὁ Μωϋσὴς) καὶ εἶδε ὅτι «ἡ βάτος καίεται πυρί, ἀλλ᾿ οὐ κατεκαίετο» (Ἐξ. γ΄, 2).
Ὡς συνέχεια τοῦ γεγονότος (προτυπώσεως) τῆς «καιομένης βάτου», ἐξυμνεῖται ἡ Κυρία Θεοτόκος, ὡς ἑξῆς:
«Μωσὴς κατενόησεν ἐν βάτῳ τὸ μέγα Μυστήριον τοῦ τόκου σου∙ Παῖδες προεικόνισαν τοῦτο ἐμφανέστατα, μέσον πυρὸς ἱστάμενοι καὶ μὴ φλεγόμενοι, ἀκήρατε ἁγία Παρθένε, ὅθεν σὲ ὑμνοῦμεν εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας» (Ὠδὴ ζ΄- Εἱρμός - Ἀκάθιστος Ὕμνος).
Στὴν ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου ἡ Θεοτόκος ἐξυμνεῖται, ἐπίσης, καὶ μὲ τοὺς ἑξῆς χαρακτηρισμοὺς (κατ᾿ ἐπιλογή):
«Θρόνος πύρινος τοῦ Παντοκράτορος», «πυρίμορφον ὄχημα τοῦ Λόγου», «ἄφλεκτος βάτος», «ὄχημα Ἡλίου τοῦ νοητοῦ», κ.λ.π, γι᾿ αὐτὸ καὶ στὴν «Δ΄ Στάση τῶν Χαιρετισμῶν» ἀναγράφεται:
«Φωτοδόχον λαμπάδα, τοῖς ἐν σκότει φανεῖσαν, ὁρῶμεν τὴν ἁγίαν Παρθένον∙ τὸ γὰρ ἄϋλον ἅπτουσα φῶς, ὁδηγεῖ πρὸς γνῶσιν θεϊκὴν ἅπαντας, αὐγὴ τὸν νοῦν φωτίζουσα, κραυγὴ δὲ τιμωμένη ταύτα∙ Χαῖρε, ἀκτὶς νοητοῦ Ἠλίου∙ χαῖρε, βολὶς τοῦ ἀδύτου φέγγους».
Φυσικές - κτιστὲς ἔννοιες καὶ πραγματικότητες, ὅπως (παραδείγματα): τὸ Ἄπειρο, ἡ Ἐνέργεια, τὸ Φῶς, ἡ Θερμότητα, τὸ Πῦρ, τὸ Ὕδωρ καὶ ὁ Ἥλιος, χρησιμοποιοῦνται εὐρύτατα στὴν Ἁγία Γραφή, στὴν Ἐκκλησία, στὴν Πατερικὴ διδασκαλία, στὴν ὑμνολογία κ.ὅ.κ., γιὰ τὴν ἐμπειρική - νοητικὴ προσέγγιση τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὸ ἔργο Του, γιὰ τίς Ἄκτιστες ἐνέργειές Του, μιᾶς καὶ ἡ Φύση - Ὁσία του εἶναι ἀκατάληπτη, ἀπροσπέλαστη. «Xάνομαι μέσα στὰ ἄπειρα μηδενικά μου, ὅσον πλησιάζω στὴν μεγαλοσύνη τοῦ ἄπειρου καὶ τοῦ Ἀκατάληπτου Θεοῦ» (Γ. Ἐφραὶμ Φιλοθεΐτης - Ἀριζόνας).
Στὴ θεολογία εἶναι πολὺ σημαντικὴ ἡ ἀναφορὰ στὸν «Ἥλιο», ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖται μεταφορικὰ ὡς ὅρος καθοριστικός, στὴν προσέγγιση τοῦ Θεοῦ, χαρακτηριζόμενος ὡς «Νοητὸς Ἥλιος», δηλ. «Νοητὸς Ἥλιος» ἡ Ἁγία Τριάς, «Νοητὸς Ἥλιος» ὁ Χριστός, «Νοητὸς Ἥλιος τὸ Ἅγιο Πνεῦμα∙ Στὸ στίχο «Χαῖρε, ἀκτὶς νοητοῦ Ἡλίου», ὁ ὅρος «Νοητὸς Ἥλιος» ἀναδεικνύεται γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ βοηθητικὸς τῆς λογικῆς στὴν περιοχὴ τῶν ἐρωτημάτων γιὰ τὴν Τρισυπόστατη Φύση τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Ἅγ. Νικόδημος, στὴν προσπάθειά του νὰ καταστήσει διαφανῆ (ὅσο εἶναι δυνατὸ) καὶ ἰριδίζουσα τὴ σφαῖρα τοῦ Μυστηρίου τοῦ Θεοῦ, στὴν ἑρμηνεία τοῦ τρίτου Ἀναβαθμοῦ τοῦ γ΄ ἤχου, γράφει - ἑρμηνεύει:
«Τρίφωτος γὰρ καὶ τρισήλιος εἶναι ἡ ἁγία Τριάς∙ καὶ φῶς ἐστιν ὁ Πατήρ, φῶς ὁ Υἱός, φῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Καὶ ἐν τρισὶν ἡλίοις μία φωτὸς ἐστι σύγκρασις, κατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα:
"Ἀμέριστος ἐν μεμερισμένοις, εἰ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἡ Θεότης, καὶ οἷον ἐν ἡλίοις τρισὶν ἐχομένοις ἀλλήλων μιὰ τοῦ φωτὸς σύγκρασις" (Λόγος περὶ Ἁγίου Πνεύματος)».
Συνεχίζει ὁ Ἅγ. Νικόδημος: «Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἡ ἁγία Τριὰς κατὰ ἄλλην ἐπιβολήν, εἰς ἥλιος ἐστιν, οὐ δίσκος μὲν ἐστὶν ὁ Πατήρ, ἀκτὶς δὲ ὁ Υἱός, φῶς δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἄγιον∙ ἔφῃ γὰρ ὁ θεολόγος Γρηγόριος περὶ αὐτῶν "πάλιν ἥλιον ἐνεθυμήθῃν, καὶ ἀκτῖνα καὶ φῶς" (περὶ Ἁγίου Πνεύματος)».
Συμπερασματικά, ὁ Ἅγ. Νικόδημος τονίζει:
«διὰ τοῦτο ἡ ἀγαθοδωρία τῷ μὲν Πατρί, συναστράπτει, ὡς ἐν δίσκω∙ τὸ δὲ Υἱῷ, ὡς ἐν ἀκτίνι∙ τῷ δὲ ἁγίῳ Πνεύματι, ὡς ἐν φωτί».
Στὸ ἐπίπεδο τῆς θεολογικῆς - ποιητικῆς πραγμάτωσης, ὁ Ἱερὸς Ὑμνογράφος χαρακτηρίζει τὴ Θεοτόκο ὡς «ἀκτῖνα τοῦ νοητοῦ ἡλίου», δηλ. ἡ σχέση της μέ τὸ Θεὸ ἐπέχει ρόλο «Θείας ἀκτίνας», ποὺ μετέφερε στὸν κόσμο τὰ ἑξῆς (συνοπτικὰ) κατὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ:
1ον) Διετέλεσε Μήτηρ τοῦ Θεοῦ 2ον) συνέδεσε τὸν ἀνθρώπινον νοῦν μετὰ τοῦ Θεοῦ 3ον) παρουσίασε τὸν Θεὸ σαρκωθέντα 4ον) Ἔκαμε Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἄνθρωπο υἱὸν τοῦ Θεοῦ 5ον) συμφιλίωσε τὸν κόσμο μετὰ τοῦ Δημιουργοῦ Του 6ον) Ἔμπρακτα δίδαξε σὲ ἐμᾶς, ὅτι μποροῦμε νὰ ἀπολαμβάνουμε τίς θεῖες ὡραιότητες διὰ τῆς συμμετοχῆς τῆς Θείας Χάριτος, ὁπότε αἰσθανόμεθα πνευματικὴ ἱκανοποίηση ὄχι μὲ τίς σκέψεις ἀλλὰ διὰ πνευματικῶν ἐπαφῶν πλησιάζοντες τὸν Θεόν.
7ον) Ἔδωκε εἰς ἡμᾶς τὴν δυνατότητα, ὥστε καὶ διὰ τῶν αἰσθήσεων τοῦ σώματος νὰ βλέπωμεν τὸν ἀόρατον Θεὸν ὑπὸ μορφὴ ἀνθρωπίνην, νὰ ψηλαφῶμεν ὑλικῶς Ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος εἶναι ἄϋλος καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ψηλαφηθῆ.
8ον) Ἔκαμε τοὺς ἀνθρώπους νὰ τρώγουν πνευματικὴν τροφήν, ὡς οἱ ἄγγελοι ἢ μᾶλλον τοὺς ἀξίωσε καὶ μεγαλυτέρων βραβείων.
Ὅλα τα ἀνωτέρω, ποὺ ἀπαριθμεῖ ὁ Ἱερὸς Πατήρ, ἀποτελοῦν (συνοπτικὰ) τὸ φάσμα τῆς θεϊκῆς ἀκτινοβολίας (ἐνέργειας) ποὺ διαδόθηκε στὸν παγκόσμιο χῶρο διὰ τῆς Θεοτόκου, ἐκ τοῦ «Νοητοῦ Ἡλίου», εἴτε ὡς «Ἁγία Τριὰς» ἐκλαμβανομένου εἴτε ὡς «Σωτῆρας Χριστός», τὸ ἴδιο εἶναι κατὰ τὸν Ἅγ. Γρηγόριο τὸν Θεολόγο.
Ὁ ποιητὴς συνεχίζει μὲ τὸν Χαιρετισμό:
«Χαῖρε, βολὶς τοῦ ἀδύτου φέγγους»
Ὁ Χαιρετισμὸς μεταφερόμενος στὸ Ἀστρονομικὸ ἐπίπεδο μᾶς παραπέμπει στὸ φαινόμενο βροχῆς τῶν Διαττόντων ἀστέρων καὶ στὶς φωτεινὲς βολίδες. Ὅλοι γνωρίζουμε τὸν διάττοντα ἀστέρα - βολίδα (ἀστέρι ποὺ πέφτει).
Σὲ ἐγχειρίδιο τῆς Ἀστρονομίας, διαβάζουμε:
«Καμμιὰ φορά, ἂν τὸ κομμάτι ποὺ εἰσέρχεται στὴν ἀτμόσφαιρα εἶναι μεγάλο, μπορεῖ νὰ παρουσιαστεῖ μὲ τὴ μορφὴ βολίδας (firballe), δηλ. φωτεινῆς μπάλλας, ὅπου δίνει ἕνα ἐντυπωσιακὸ καὶ πολὺ πιὸ λαμπρὸ ἴχνος ἀπὸ τὸν διάττοντα ἀστέρα». Παράδειγμα ἡ καταγραφὴ λαμπροῦ μετεώρου (βολίδας) στὸν Πρόδρομο Κύπρου (22/01/20). Ἦταν μία ὑψηλῆς φωτεινότητας βολίδα μέσα στὴ νύχτα.
Ἡ φωτεινὴ βολίδα ἐπενεργεῖ στὸ σκοτεινὸ περιβάλλον καὶ ἐμφανίζεται ὡς παράγων μικροῦ φωτισμοῦ μέσα στὴν ἑνότητα τῶν καταμερισμῶν τῶν φωτεινῶν πηγῶν τοῦ Σύμπαντος, ἂν καὶ δὲν κατορθώνει (αὐτὴ) νὰ ξεπεράσει τὴν μικρὴ φωτεινὴ ἐνεργητικότητά της∙ ἀντίθετα πρὸς τοὺς διάττοντες ἀστέρες ποὺ ἐξαφανίζονται, ἡ Θεοτόκος φωταγωγεῖ ἀδιάκοπα τίς ἀνθρώπινες ψυχὲς μὲ τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, τὸ ὁποῖο δὲν δύει ποτὲ (ἄδυτο φέγγος).
Στὸ νοητὸ στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας φανερώνεται, ἐδῶ καὶ αἰῶνες, ἡ σωστική - φωτεινὴ παρουσία της.
Φωτίζει τὸν πνευματικὸ ἀγῶνα τοῦ πληρώματος καὶ στηρίζει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους στὸν ἀγῶνα τῆς ἐπιβίωσης, τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς εἰρήνης.
Ἡ θερμὴ προστασία της καὶ ἡ ὀξεῖα ἀντίληψις αὐτῆς δίδει στοὺς ἀσθενοῦντας θεραπεία, στοὺς θλιβομένους παράκληση - παρηγορία καὶ στοὺς εὑρισκομένους σὲ ἀνάγκη καὶ σὲ πειρασμοὺς ἐλευθερίας ἀνάψυξη.
Μᾶς ἀπαλλάσει ἀπὸ ὀχλήσεις δαιμόνων καὶ πονηρευμένων ἀνθρώπων, ἐνῶ μᾶς δίνει γαλήνη καὶ λύτρωση ἐκ τῶν βιοτικῶν στενώσεων.
«Οὐ παύεται ἐφαπλοῦσα τὰς εὐεργετικὰς αὐτῆς δυνάμεις, σώζουσα τοὺς ἐν ἀνάγκαις, καὶ λύουσα συμφορῶν καὶ κινδύνων ἐπιφοράς, καὶ ἰωμένη ψυχὰς καὶ σώματα» (Ἐκ τῆς ἀκολουθίας τῆς «Παναγίας Ἐλεούσης»).
Σχόλιο: Στὸν 35ο Ψαλμὸ (στίχ. 10) , ὁ Δαυὶδ ὑπογραμμίζει:
«Ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς». Ἑρμηνεύει, δέ, ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τὸν Υἱὸν θεασόμεθα, τὸν τρισσὸν φῶς καὶ ἀμέριστον∙ ἐν τῷ φωτισμῷ τοῦ Πνεύματος τὸν Χριστόν∙ οὐδεὶς γὰρ δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν, εἰμὴ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ».
«τοῦτο τὸ ρητὸν εἶναι θεολογία ἥτις προφητεύει περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἤγουν ὅτι ἡμεῖς ὁποῦ μέλλομεν νὰ πιστεύσωμεν διὰ τοῦ Υἱοῦ ἐσένα τοῦ Πατρὸς θέλομεν νὰ γνωρίσωμεν τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον», σημειώνει ὁ Ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.
Οἱ Ἁγιορεῖτες στὴν Ἐπιστολή τους πρὸς τὸν Βασιλέα Μιχαὴλ τὸν Παλαιολόγον, ἐκινήθησαν στὴν σταθερὴ ἑρμηνευτική - προσεγγιστικὴ ζώνη τῆς ἑρμηνείας τοῦ Ἅγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου (κυρίως) περὶ Ἁγίας Τριάδος ὡς νοητοῦ Ἡλίου καὶ ἀπαντῶντες (ἔμμεσα) στοὺς Δυτικοὺς περὶ Fillioque, ἐπικαλέσθηκαν τὸν Ψαλμὸ 35 (στιχ. 10), ὡς ἑξῆς:
«Πρόσχες τῷ ρήματι Λατῖνε! Ἐν τῷ φωτὶ τὸ φῶς ὀπτάνεται Δαβὶδ μαρτυρεί∙ ἐν τῇ ἀκτῖνι τῷ υἱῷ, τὸ φῶς τὸ πνεῦμα πόθεν ἐκπορεύεται κατοπτεύσωμεν».
ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου